Een tieeis voltspaleis te Men.
Letteren, Kunst en Wetenschap.
Post en Telegraphie.
Koloniën.
Land- en Tuinbouw.
valsche bankbiljetten, was geheel en al ver
borgen, want de glazen kap, waardoor het
licht naar binnen viel, lag juist tusschen twee
hooge daken in. De donkere kamer lag wat
lager, dus onder den zolder welke door Krausse
tot zijn operatieterrein was ingericht.
De geheele inrichting was als die van een
echt zincographisch atelier. Het voornaamste
instrument was een photographisch toestel
van 40 bij 50 cM (grootte van het matglas)
en dat op rails liep. Dit instrument was
door Krausse bij den heer Fischel gekocht, of
eigenlijk had hij het voorloopig in bruikleen
gekregen, omdat hij de f 800, die het kostte,
niet bezat. Hij zou het echter in termijnen
afbetalen en met 1 Maart in elk geval f 400
afdoen. Bij de enquête kwam de vraag ter
sprake of do heer Fischel zijn eigendom, dat
door vocht geleden had, zou medenemen,
maar Krausse zelf, die rechtens hierin nog had
mede te spreken, besliste, dat het door de
justitie zou worden medegenomen.
Eene hoofdzaak was natuurlijk de zinco-
graphische platen, moederplaten zegt men
in de techniek waarvan de afdrukken
waren verkregen. Vreemd genoeg waren die
eerst nergens te vinden. Men had reeds overal
gezocht, totdat een der deskundigen op het
denkbeeld kwam den hak van de kachel uit
te schuiven. In de kachel zelf was niets te
zien, maar de bak ging met moeite open,
omdat er zich wslakken" hadden gevormd.
Het vloeibare zink van de moederplaten was
door het rooster neergedruppeld en had zich
met de cokes vermengd. ïJawel, Edelacht
bare", zeide Krausse, die er bij stond, en ais
altijd geneigd was tot ophelderingen, wanneer
men hem iets vroeg, sik stookte anthraciet-
nootjes". Toen hij begreep dat de zaak ge
vaarlijk begon te worden, had hij de platen
in de kachel geworpen. (JV. v. d- D.)
Voor de werklooze ambachtslieden te
Amsterdam is bij den heer Sillem van J. B.
een gift van flüOO ingekomen.
Hedenochtend is trein 946 even vóór de
aansluiting der lijnen Utrecht—Amsterdam
en HarmeienBreukelen op trein 648 gere
den. Er werden 6 wagens beschadigd. De
treinen moeten tusschen Utrecht en Breukelen
langs opgaand spoor rijden. Het afgaand spoor
is versperd.
Aan de Westpunt van Texel, achter het
dorp Hoorn is Maandagnacht een groot
stoomschip naar men zegt met suiker
beladen gestrand. Voorloopig hebben de
opvarenden geen gevaar. Er is door de kust
wacht om sleepbooten geseind naar Helder.
Tusschen de gebroeders De Boer, koren
schippers te Weiwerd (Gr.), ontstond verleden
week te Groningen een twist, waarbij Jan
zijn broeder Geert met een houten voorwerp
een slag op het hoofd toebracht. De getroffene
is Zaterdag in zijne woonplaats overleden,
hoewel hij te voren zijn gewone werkzaam
heden nog kon verrichten. Maandag is Jan
gevankelijk naar Groningen gebracht, waar
heen ook het lijk gevoerd is, om gerechtelijk
geschouwd ie worden.
De beide broeders hebben meermalen on-
eenigheid met elkaar gehad.
De militair Anne Looper, te Jubbega, in
garnizoen te Amersfoort, die verleden week,
tusschen Langezwaag en Knijpe, op de tram
het hoofd buiten het balkon stak om even
zijn vader te groeten en zoo hevig tegen een
boom sloeg, dat hij in bewusteloozen toestand
neerzeeg, is reeds overleden. IIjj was in het
logement van den heer Vernimmen te Heeren
veen opgenomen, terwijl onmiddellijk twee
dokters zijn hoofd verbonden. De ongelukkige
is in bewusteloozen toestand gebleven en zoo
gestorven.
Zaterdagmiddag zijn door de politie te
Arnhem twee Duitschers garresteerd, die in
de Kerkstraat een kamer bewoonden en ver
dacht worden zich, onder de firma C. Fischer
Co., onledig te honden met den handel in
onzedelijke boeken, photographieën enz. Zij
zijn ter beschikking van de justitie gesteld.
Te Didam zijn wegens de daar heerschende
diphtheritis (keelziekte) onder de kinderen
alle scholen gesloten. Reeds verscheidene ge
vallen met doodelijken afloop zijn voorge
komen.
's-Grnvenhage. De Koningin-Regentes
heeft de opperofficieren der land- en zee
macht in de residentie lieden aan een diner
ten paleize genoodigd.
Amsterdam. Bij de verkiezing voor een
lid der Provinciale Staten werden uitgebracht
4881 geldige stemmen, waarvan op mr. L. II.
Povel (ultram.) 1677; den heerC. N. J.Moltzer
J.Ez. (lib.) 1401mr. D. P. D. Fabius (anti-
rev.) 912; mr. B. E. Asscher (lib.i 825
i stemmen, zoodat eene herstemming moet
I plaats hebben tusschen de heeren Povel en
Moltzer.
Te Maastricht is plotseling overleden de be
kende geoloog, de heer Casiuiir Ubaghs, schrijver
van een aantal werken over geologie, paleontologie
enz.
Men meldt uit 's Gravenhage aan de N. R Ct.
Sinds eenigen tijd werden hier pogingen ge
daan tot oprichting van een nieuw dagblad,
orgaan der katholieke partij. Die pogingen moe
ten thans in zoover geslaagd zijn, dat vermoe
delijk met 1 April a.s. dat blad, onder den
naam Het Resiclentienieitws, zal verschijnen. Als
leideis en voornaamste belanghebbenden wor
den genoemd jhr. Tan Nispen van Sevenaer en
de heer Ten Hagen.
Dat liet Oost-Einde van Londen sedert eenige
jaren een volkspaleis bezit, is ook hier te
lande van algomeene bekendheid. Weinigen
ten onzent echter weten, naar ik vermoed, dat
binnenkort in Londens zuidwestelijk gedeelte
een soortgelijke stichting zal worden geopend
en dat ook weer hiervoor Walter Beiants dichter
droom, diens phantasiegebouw in All sorts and
conditions of Men" het mode! heeft geleverd.
Een overtolligheid is Battersea's uPolyttch-
nisch Instituut" zoo zal de nieuwe stichting
heeten zeer zeker niet. liet district waarin
het verrijst, telt ver over de 150.000 inwoners,
waarvan de mannen meerendeels ambachtslieden,
bantoorkleiken en iskilled" (opgeleide) fabrieks
arbeiders zijn, in tegenstelling met Oost Londen
waar duizenden sunskilled" (onopgeleide) arbei
ders wonen; sjouwei lieden, arbeiders, die buiten
de groot-industrie onder het zoogenaamde zweet-
stelsel werken, enz. Ook van deze sgezeten"
arbeiders van hot zuidwesten nu gold tot dusver
wat Besant tien jaar geleden van de bewoners van
Oost-Londen schreef: »zij zijn Londenaieri, maar
zij hebben aan Londen niets". Binnen hun bereik
was tot heden niet» wat ben tot sbetere weik-
lieden, waardiger burgers, gelukkiger menschen"
kon maken.
Hierin gaat thans verandering komen. Indien
tenminste Londens kapitalisten gehoor geven
aan het onlangs tot hen gerichte verzoek, om nog
3000 pond te voegen bij de reeds door hen ver
strekte som en het daardoor mogelijk te maken,
dat het ontworpen plan in zijn geheel worde
uitgevoerd.
Ziehier wat dit plan in zich sluit.
Zooals men weel, omvatte een gedeelte van
Besants phantasiegebouw een aantal kleine ver
trekken, bestemd tot het geven van onderwijs in
allerlei vakken, die tot de kunstnijverheid kunnen
worden gerekend. Hier -zou les worden gegeven
in teekenen, schilderen, boetseeren. modelleeren,
houtsnijden, koper- en lederbewerken, borduren,
bloemen- en kantmaken enz. Dit denkbeeld is
door de ontwerpers van Londens tweede volks-
paleis overgenomen en uitgewerkt. Rekening
houdend met de behoeften van het district, waar
voor zij hun stichting bestemden, meenden zij
vóór alles bedacht te moeten zijn op het scheppen
van een gelegenheid tot het ontvangen van gron
dig en zeer uitgebreid vakonderwijs. Zij ont
wierpen alzoo een gebouw, (jat hoofdzakelijk be
stond uit een reeks uitstekend ingerichte werk
plaatsen voor allerlei bedrijven en voorts uit een
aantal vertrekken, waar teekenen, photographee-
ren, het bespelen van het eene of andere muziek
instrument enz. zou worden onderwezen, waar
gelegenheid zou worden geboden om natuur-ert
scheikundige kennis op te doen en bekend te wor-
met alle toepassingen der electriciteit. Hieraan
zou dan nog als er geld genoeg inkwam
worden toegevoegd gymnastieklokalen (een
voor mannen en een voor vrouwen), een groote
zaal voor voordrachten en concerten, een paar
clublokalen en een zwembassin. Tot den bouw
van dit een en ander werd 60.000 pond noodig
geacht.
Deze som is naar ik reeds te kennen
gaf op dit oogenblik op 3000 pond na bijeen.
Wordt het ontbrekende nog aangevuld, dan ont
vangt het comité, dat zich aan het hoofd der
stichting stelt, van da »Chaiity Commissioners"
een jaarlijksche toelage van 2500 pond ter be
strijding van de jaarlijksche onkosten. Blijven
de 3000 pond achterwege en wordt dientenge
volge de stichting minder omvangrijk, dari wordt
deze toelage met 1000 pond verminderd.
De benoodigdo giond js reeds in 1891 door
ihet Majesty's Commissioner of Works" ver
sterkt. Het thans nagenoeg voltooide gebouw,
dat op dit dicht bij Battersea-Park gelegen ter
rein is verrezen, bevat gelijkvloers de kamer
van den directeur, bet kantoor der administra
teurs, een leeszaal, twee gymnastiekzalen, eon
gezelschapszaal met buffet, een paar clubkamers
ter bespreking van sociale onderwerpen, een
werkplaats voor werktuigkundigen en een lokaal
waar de stoommachines werken, die het lokaal
van electriscli licht en van warmte voorzien. De
groote gehoor- en concertzaal en het zwembassin
hoopt men later aan den achtergevel uit te
bouwen.
De tweede verdieping is geheel ingenomen
door de werkplaatsen voor het vakonderwijs.
Op de derde en bovenste verdieping vindt men
het chemisch laboratorium, liet photographisch
atelier, de teeken- en buetseerschoo! en de van
dubbele deuren en wanden voorziene vei trekken,
waarin muziekonderwijs wordt gegeven.
Het spreekt schier vanzelf, dat tot het geven
van dit zeer uitgebreide onderwijs een korps
door en door kundige leeraren is aangesteld.
Het plan bestaat reeds van stonde af aan in
het gebouw een dagschool voor jongens te ope
nen, die een driejarigen cursus, deels theoretisch
deels piactisch, zullen hebben te volgen. Hoofd
zaak zijn echter de lessen welke in de avonduren
aan volwassenen zullen worden gegeven, terwijl
er bovendien Zaterdagsmiddags gelegenheid
zal worden geboden aan onderwijzers om aller
lei kundigheden op te doen.
En wat zal er Zondags in het reusachtige
gebouw zijn te doen, viaagt de ongenoemds
schrijver in de Review of Reviews, aan wiens
artikel ik het bovenstaande heb ontleend Hij
sehijnt er niet gerust op, dat het gebouw Zon
dags open.zal zijn. Hij vermoedt blijkbaar, dat
ruen, om de kerkgenootschappen niet tegen zich
in het harnas te jagen, de gansche reeks leskamers
Zondags ongebruikt zal laten. Dit acht hij een
zeer roekeloos verspillen van sliet kapitaal (the
wealth) van koning Demos". Hij doei daaiom
het voorstel om het gebouw in elk geval des
ZonJags aan opvoedkundige doeleinden dienstbaar
te maken. Dat het instituut op godsdienstig ge
bied neutraal moet zijn, spreekt in zijn oog van
zelf. Maar, schrijft hij, tegenwoordig wordt door
alle partijen erkend, dat er groote behoefte is
aan onderwijs in de zedekunde. Is er een beteie
dag denkbaar om dit onderwijs te verstrekken
dan de Zondag Is er een enkele reden te be
denken, waarom Battersea's Polytechnisch Insti-
stuut er niet naar zou streven ten minste éen
dag in de week een ethische universiteit voor
het volk te worden
Bezwaren hiertegen kunnen er in zijn oog
niet bestaan. Men zou bijv. kunnen aanvangen
met een cursus over sociologie, anders gezegd
over de christelijke wetten onz6i- samenleving,
en dan, uitgaande van het tehuis, over de ge
meentelijke, de nationale en de' internationale
samenleving kunnen handelen. Vooits over de
zedelijke wetten op handels- en nijverheidsge-
bied en over de zedelijke drijfveeren bij weten
schap en kunst. Er zijn, beweert hij, in Engeland
binnen den kling der staatskerk en daarbuiten
vereenigingen genoeg, die dergelijke cursussen,
ieder op zich zelf of gezamenlijk, op touw kon
den zetten. Voorts konden volgelingen van Cmnte,
Spencer en anderen hetzelfde doen. Voorzorgen
tegen het geven van onderricht van bepaald
onzedelijke of polemische strekking konden ge
makkelijk door het bestuur der stichting worden
genomen. Den sprekers zou op het hait moeten
worden gedrukt, dat zij tot de uiteenzetting van
hun eigen meening geroepen werden niet tot
bestrijding van die van anderen. Voor 't overige
zouden zij moeten worden vrijgelaten.
Dat zelfs de geheel van de keik vervreemde
Engelsche arbeider dergelijke cursussen met be
langstelling zal volgen, acht hij aan geen twijfel
onderhevig. Het sociale leven van heden aan de
christelijke leer te zien toetsen, is iets wat tot
don gedachtenkring van den werkman van heden
behoort. Daarbij behoeven de kosten van derge
lijk onderricht niet af te schrikken. Zij zijn zoo
groot niet. Ook houdt de schrijver zich over
tuigd, dat tal van christelijke en ethische ge
nootschappen volgaarne zelve de kosten zouden
willen dragen. De vraag is maar. of het bestuur
van Battersea's Polytechnisch Instituut bereid
za! worden gevonden op het denkbeeld in te
gaan.
Wat hiervan zij en hoe men over de hier voor
gestelde aanwending van het gebouw ook moge
denken, een ieder zal mij gewis toegeven, dat,
ook zonder toevoeging van ethisch onderwijs, de
hierboven beschreven stichting een zeer sprekend
bewijs is, dat het zedelijk gevoel der EngeLche
natie zich ontwikkelt in de richting, onlangs
door mij in dit blad aan de hand van Fred.
Harrison ^aangewezen. Dat beschaving voor ieder
een is bestemd hot Engelsche voik predikt het
iederen dag luider, niet met wooiden alleen maar
ook met grootscho. veel krachtsinspanning ver-
eischende daden. Het spreekt telkens krachtiger
in theorie en practijk de overtuiging uit, dat de
tijd gekomen is waarin het wanbeschaving mag
worden genoemd, wanneer men in een zefde
maatschappij, wanneer men onder een /elfde
staatsverband beschaafden en onbeschaafdeu
tegenover elkander ziet staan.
SocMVól.) Hel. M.
Ingevolge liet bepaalde bij art. 21 der wet van
25 Mei 18S0 Staatsblad no. 88), wordt ter
algemeerie kennis gebracht, dat gedurende de
maand Dec. 1893 in de rijks-postspaarbank zijn
ingelegd en terugbetaald de navolgende bedragen:
Bedrag der inlagen f 1,439.908 28
terugbetalingen - 1,155.025.57'/»
Meer ingelegd dan terug
betaald f 284,S82.70'/s
Aan liet einde der maand
October was ten name der
verschillende inleggers inge
schreven - 31,229,309.80
zoodat bet gezamenlijk te
goed op ultimo Dec. bedroeg f31,514,192.50i/a
In den loop der maand zijn 4773 nieuwe spaar
bankboekjes afgegeven; 1644 zijn er geheel afbe
taald, zoodat er aan het einde der maand 40 ,046
in omloop waren. {St. Ct
Batavia, 4 Januari.
De raad van justitie alhier heeft rechtsingang
met bevel van dagvaarding verleend tegen B.
W. H. W., zonder beroep, te Weltevreden en
P. A. D., redacteur van het Balaviausch Nieuws
blad, te Weltevreden, ter zake van laster door
een verspreid drukwerk en medeplichtigheid
I daaraan.
Het Bat. llbhl. schrijftsliet overleg met
den resident van Bali en Lombok, omtient de
vraag of de gouverneur-generaal in de geschillen
tusschen het Lomboksche bestuur en de Sass ik-
sche bevolking bemiddelend zou optreden, heett
den landvoogd geleid tot het schrijven van een
brief aan het Lomboksche bestuur. Toen echter
de met de overbrenging van den brief belasts
controleur ter reede van Ampenan was aange
komen. werd hem namens de vorsten medegedeeld,
dat zij hem op dat oogenblik nog niet konden
ontvangen, omdat de onlusten zich tot in de
onmiddellijke nabijheid van Boger (de gebruikelijke
verblijfplaat» der gouvernementsambtenaren)
hadden uitgebieid, weshalve zij hem in over
weging gaven naar Boeleleng terug te koeren,
alwaar hem, zoodra tegen zijne ontvangst daarvan
kennis gegeven zou worden.
»Tot dusver is de brief van den gouverneur-
generaal aan het Lomboksche bestuur nog niet
ter hand gesteld en hoeft de radja nog niets vaji
zich doen hooren."
De Veldpost heeft de volgende prijsvragen
uitgeschreven
lo. Welke is de voordeeügste en beste manier,
om rundvee op den stal vet te mesten
2o, Op welke wijze kan de melkpeving va»
rundvee het krachtigst wc.,ten bevorderd?
3o. Aan welke e'-vcben moet een HA bouw
grond of weiland voldoon, om met voordeel
voor 't warmoezieic- of tuiniersbedryf geschikt
te worden gemaakt en hoe moet dit geschieden
Met welke stoffen bemest
Waarmede bepoot of bezaaia wordenout
met de minste kosten de meeste opbrengst te
leveren
4o. Op welke wijze kunnen op groenten- en
fruitmarkten, zoo hier te lande als in het buiten
land, de belangen van kweekers en w.irmoeziers
bij den verkoop hunner producten het best
worden bevorderd en beschermd tegen daar
heerschende misbruiken
