1
A0. 1895.
Zondag en Maandag 14 Januari,
N°. 8703.
Eerste Blad.
egenenveertio-st b Jaargang.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Dinsdag.
UITGEVER: .1. ODÉ.
BUREAU: BOTEBITHAiT 9 O.
Biniienlaiidsehe Berichten.
CO RA
Abonnementsprijs, per kwartaal
JVasw per poü, door het geheele Rijk
ifiouderlijke
t 1.85.
2.50.
- 0.10.
Advertentieprijs: «m 1—10 gewone regels me
inbegrip van eene Courant1.10.
Iedere gewone regel meer0.10.
Driemaal geplaatst wordt tegen tweemaal berekend.
Schiedam, 12 Januari 1895.
Nu we 1895 schrijven, komt ons Neder
landers 1795 voor den geest. Nog weinige
dagen scheiden ons van het tijdstip, waarop
het een eeuw zal geleden zijn, dat de repu
bliek der zeven provinciën vernietigd werd,
het régime, door de Unie van Utrecht in het
leven geroepen en, helaas! te lang bestendigd,
ophield te bestaan en een zoogenaamd Ba-
•taafsche republiek op de puinhoopen der
oude verrees.
Niet plotseling kwam die verandering tot
stand. Ze was, als het ware, langzamerhand
voorbereid. Van September 1787, toen de
stadhouder Willem V met behulp van de
Pruisische wapenen opnieuw in zijn waardig
heid en gezag werd bevestigd, hadden zijn
tegenstanders niet geiust, maar steeds ge
hoopt op de eerste de beste gelegenheid tot
wraakneming. In 1787 uitgeweken, hielden
\ele voorname patriotten hun verblijf in het
noorden van Frankrijk, vooral te St. Omer
on te Duinkerken, niet ver dus van hun
vaderlanden de Meidagen van 1789
aanvang van de Fransclie revolutie deden
in hen groote verwachtingen ontwaken om
trent hetgeen met hun eigen land zou ge
beuren, en die verwachtingen werden niet
beschaamd.
Op 1 Januari 1793, toen Willem V de
gelukwensc'nen van zijn hofhouding en van
andere aanzienlijke inwoners der residentie
ontving, werd hem tevens voorgelegd een
blaadje, met de Fransclie post aangebracht,
en getiteld nAan het Volk van Nedei land".
Het kwam van het zoogenaamde iComité
Eévolutionnaire" en behelsde niets minder dan
een oproeping van het volk van Nederland,
om het stadhoudeilijk juk af te schudden.
Spoedig daarop volgde de oorlogsverklaring
van de Fiansche Nationale Conventie aan den
stadhouder, en weldra volgde de tijding, dat
de Fiansche generaal Dumouriez reeds tot
Turnhout was doorgedrongen en de uitge
weken Nederlander Daendels met di ieduizend
patriotten de grenzen van Limburg en Staats-
Brabant naderde; die hij weikelijk den 16n
'ebruari 1793 overtrok, gevolgd door de
voorhoede van een Fransch leger. Den 23n
'ebruari kwamen ongeveer duizend Fran
schen, die over niet meer dan acht kanonnen
beschikten, voor Breda. Wel werd een eerste
«peisching door den bevelhebber van de stad
afgewezen; wel moest de bevelvoerende Fran-
scbe generaal reeds den volgenden dag wegens
gebrek aan munitie het vuur staken; maar
Jiiemand kon voorzien, wat in weerwil hier-
wn gebeurde. De door het bombardement
geleden schade was uiterst gering, er waren
slechts drie personen in de stad getroffen
i toch nam de krijgsraad, die bang scheen
te zijn voor een door de Franschen gezonden
parlementair, die een brutalen toon aansloeg,
het besluit de stad over te geven.
Verbazing en verontwaardiging heerschte
onder de Nedei landers, toen zij moesten ver
nemen, dat de bezetting ruim 1000 man,
dus talrijker dan de belegeraars, - met
krijgseer de stad had mogen verlatenmaar
dat 300 kanonnen, 300,000 pond buskruit en
6000 geweren als welkome buit den Fran
schen in handen waren gevallen.
Bij den intocht der overwinnaars mar-
cheeiden de Bataven aan het hoofd der troe
pen. Zij hielden iu de veroverde stad op het
schandelijkst huis, randden de godshuizen
aan, verbrandden alles, wat maar aan liet
huis van Oranje herinnerde, en ontzagen
zich niet het schoone grafgesteente van Engel-
breclit van Nassau in de Groote Kerk te be
schadigen. Het ging zelfs den Franschen be
velhebber te ver, die, om schrik onder de
lieden te brengen, naast den vrijheidsboom
een galg liet oplichten, als eenig middel om
een einde te maken aan de wanbedrijven,
door landgenooten op eigen bodem gepleegd.
Overigens werd er dapper feestgevierd ter
eere van de overwinning, en een ijverig
patriot toonde zijn groote vreugde door een
chassinet voor zijne woning te plaatsen met
het volgende rijm
Een brenger van geluk, een boodc van den vrée
Ziet go in den braaven held, dengrooten Dumouriez.
Doch de gelukaanbrengers toonden hier
reeds, dat de schatten van deNedeilanders hen
nietonverschilhg lieten. Zediendenbij de regee
ring der stad weldra een rekening van on
kosten in ten bedrage van honderd duizend
gulden, welke som moest gevonden worden
uit de verbeurdverklaarde goederen van den
Baron van Bieda, anders gezegd, den Stad
houder Willem V.
Door verschillende omstandigheden keer
den de Franschen in 1793 terug, en de groote
Dumouriez uit het gedicht van den eerzamen
Bredaschen winkelier, de groote Dumouriez
wist niet beter te doen dan te vluchten. An
derhalve ton gouds werd door de Nationale
Conventie op zjjn hoofd gezet, maar lijj is niet
gegrepen en overleed in 1823 in ballingschap.
De zonen van den stadhouder toonden zoo
in den strijd van dit jaar als in dien van het
volgende, dat ze hun geslacht niet onwaar
dig waren.
In Augustus 1793 werd in Frankrijk de
levée en masse, de algemeene volkswapening
afgekondigd. De ziel van de krijgsbewegingen
in Frankrijk in die dagen was de kapitein
ingenieur Carnot. Van dezen lezen we: »De
geestkracht en het talent, waarmede de jonge
officier zicb van deze moeilijke taak kweet,
een geheele hervorming der strijdkrachten
tot stand te brengen, zijn boven allen lof ver
heven. Carnot was inderdaad de Gambetta
der eerste Fransche republiek en door zijn
organiseerend talent de voorlooper van Napo
leon. Gansch Frankrijk geleek een vesting in
staat van beleg; de republiek was herscha
pen in éen gioot legeikamp met maga
zijnen, wapenfabrieken en tuighuizen, alwaar
nieuwe legers, geheel gewapend en uitge
rust, als bij tooverslag te voorschijn kwamen,
Keikklokken werden gegoten tot kanonnen
en mortierenhet salpeter van keldermuren
en gewelven diende tot de vervaardiging
van buskruit; parken en lustverblijven lever
den liet hout voor de affuiten, artillerie-voer
tuigen, oorlogsschepen en pontons, en bij
gebrek aan baar geld tot betaling drukte
men assignaten. Grijsaards en huisvaders, die
niet in de gelederen stonden, smeedden wa
penen; vrouwen en jongedochteis voorzagen
met de naald in den aanmaak van militaire
kleeding of verpleegden de zieken en ge
wonden kinderen maakten pluksel voor de
hospitalen; de rijken bestemden hun rijpaar
den voor de ruiterijde landbouwer zorgde
voor trekdieien tot bespanning van het ge
schut en de trein-colonnes Het scheppend
genie van Carnot bevestigde opnieuw het
Grieksche spreekwoord, dat de oorlog de
moeder is van alle wetenschap.
Met een gedeelte van deze nieuwgevormde
legerscharen zouden de Nederlanders spoedig
kennis maken.
F. de Bas, Prins Frederik der Nederlanden
en zijn tijd.
I Slot volgt.)
SCHIEDAM, 12 Januari 1805.
Voor de leden der volksvoorlezingen alhier
zal Dinsdag a.s. als spreker optreden de
heer dr. J. II. Jennes van Rotterdam.
Van den veehouder C. M. van der Velden
is een rund verbrand dat uit nood was ge
slacht en bleek aan miltvuur te hebben ge
leden.
Bij kon. besluit is jlir, mr. W. A. C. de
Jonge benoemd tot Staatsraad in buitengewo
nen dienst.
Het onderzoek der staatsbegrooting is gis
teren in de afdeelingen der Eerste Kamer
afgeloopen, nadat nog twee sectiën na het
einde der openbare vergadering waren bijeen
gekomen.
Nader kan worden medegedeeld, dat de
Tweede Kamer nog deze maand voor de Frie-
sclie ontwerpen zal bijeenkomen, wanneer de
regeering daartoe het verzoek mocht doen.
Anders zal het Januari-reces niet verbroken
worden.
De miliciens der lichting 1894, die voor
het blijvende gedeelte zijn aangewezen, wor
den 13 Juli weder in het genot van groot
verlof gesteld.
Een veteraan onder onze politieke mannen,
de heer mr. W. Wintgens, is te 's-Graven-
hage overleden.
Lid van de Tweede Kamer, eerst voor Delft,
later voor 's-Gravenhage, was Wr.tgens ge
durende bijna veertig jaren een der steun
pilaren en voornaamste woordvoerders van de
conservatieve partij in eri buiten 's lands ver
gaderzaal. Zijne redevoeringen muntten steeds
uit door vorm en inhoud.
Na het overlijden van den minister van
justitie mr. Borret, was hij gedurende eenige
maanden hoofd van het depaitement van
justitie in het ministerieHeemskerk.
Als scherpzinnig jurist en voortieffelijk
pleiter was mr. AVintgens bij de Haagsche
balie in hooge eer.
In de laatste jaren rustte hij uit van zijne
drukke rechtspraktijk en zijn parlementairen
ai beid, en tot vóór korten tijd mocht hij zich
in eene ongestoorde gezondheid verheugen.
Hij ontsliep op 77-jarigen ouderdom. (N.R. Ol.)
Beschermende rechten.
Het Hblad. vestigt de aandacht op de be
schouwingen, door den oud-minister De Sa-
vornin Lobman iu zijn blad Be Nederlander
geieveid over beschermende rechten, en noemt
die beschouwingen zeer opmeikehjk.
De heer Lobman, zegt het Hblad., toont
daarin weder een man te zijn van beginselen,
die zich niet laat meesleepen door een waan
van dpn dag, in .strijd met zijne overtuigingen.
Voor de leiders der anti-rev. richting ware
wellicht politieke munt te slaan uit de pro
tectionistische neiging in hun kamp. Maar de
heer Lohnian versmaadt dit middel en wijst,
krachtens zijn ovei tuiging, zijn partijgenooten
op het bedenkelijke en schadelijke der kunst
matige uevooi deeling van den eenen burger
ten koste van den ander.
Dat door kunstmiddelen als protectie het
kwaad niet verholpen, maar zoo al niet
verergerd, dan toch op zijn hoogst ver
plaatst wordt, door dit opnieuw in het licht
te stellen, heeft, meent het Hblad., de heer
Lobman zich veidienstelijk gemaakt.
Be Tel. deelt mede, dat de heer Van Lier,
onze consul-generaal en kanselier der legatie
te Parijs, met 1 Juni a.s. eervol ontslag uit
die betrekkingen heeft aangevraagd. Hij is
voornemens zich in het vaderland tei ug te
trekken, om daar nog eenige rustige jaren
te kunnen dooi brengen.
Hr. Ms. pantserdekschip Koningin Wilhel-
mina zal uit Indië naar Delagoa-baai vertrek
ken, om tegenwoordig te zijn bij de opening
van den Zuidafrikaanschen spoorweg.
Lombok.
Aan de J.-B. werd den 12n December
uit Boeleleng geseind
Generaal Vetter gaat wegens ziekte (buik-
