1st Mersvak in ie laatste 25 jaar.
A*. 1895.
Zondag 21 en Maandag 22
April.
M°. 8772
Eersle Blad.
©genenveert .gste Jaargang.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Dinsdag.
W a a r s c h u w i n g.
UITGEVER: J. ODÉ.
BCREAOi BOTtKITKAAT 9 O.
SCHOUW
over dc wateringen en heinslooten
in bet O ad- en Nieuw-West-
Frankeland.
Schiedam, 20 April 1895,
In de Deutsche Lan dwirthschaflliche Pr esse
van 7 Dec. 1894 komt een artikel voor van
prof. M. Delbrück te Berlijn, dat wij hier
onder vertaald laten volgen; het mag in
Schiedam niet. onbekend blijven.
In den winter van het jaar 1870 begon
nen de bh. Schulze en Maercker, toen ter
lijd assistenten van Henneberg aan het proef
station te Göttingen, hunne »studiën over
bet proces in de branderijen". In 1871 zagen
da eerste aanteekeningen het licht over den
»Hollefreund", het eerste der hoogdrukstoom-
toestellenin Februari 1873 sprak Maercker
voor de eerste maal op de algemeene ver
gadering van de vereeniging van Duitsche
spiritusfabrikanteu. Vervolgens deed Henze
mededeeling van zijne uitvinding ten bate van
het brandersbedrijf. In 1874 werd het proef
station van bovengenoemde vereeniging op
gericht en de schrijver dezer mededeebngen,
toen assistent aan het laboratorium van Maer
cker, aangezocht liet in te richten en als
directeur op te treden. In 1875 werd de
branderijschool der vereeniging opgerichtin
1876 verscheen de eerste druk van Maercker's
Bandleiding voor de Spiritus fahricatie en in
1878 namen Maercker en schrijver dezes de
redactie op zich van het Tijdschrift voor
Spiritusindustrie, beide verschijnende bij Paul
Parey te Berlijn.
In deze korte trekken hebben wij de weten
schappelijke en technische gebeurtenissen ge
schetst, alsmede de organisatie van het bran
dersbedrijf, dat dertig jaar lang geslapen had,
maar nu langs wetenschappelijken weg tot
een ongedachte ontwikkeling kwam, die zich
nog steeds verbreedt eu die, de grenzen van
het eigenlijke brandersbedrijf overschrijdende,
een gevoeligen invloed oefent op den Duit-
schen landbouw.
Dezelfde mannen, die toen aan de spits
stonden en onder den invloed der technische
gebeurtenissen m aangevuurd door Maercker's
welsprekendheid^yd e op den verbouw van aard
appelen aangeweasn Duitsche branders in een
groot verbond bijeenbrachten, diezelfde man
nen, Kiepert, Neuhausz, Fleck effenden den
weg voor de Duitsche maatschappij van land
bouw, waarvan zij onder leiding van Cy th het
bestuur aanvaardden.
In het algemeen neemt men het jaar 1857,
het jaar waarin Pasteur zich aan het hoofd
stelde der vorschers op dit gebied, als het
tijdstip aan van de herleving der bedrijven,
waarin het gistingsproces een hoofdrol speelt.
Pasteur heeft buiten kijt voor een deel den
grondslag gelegd; van practische toepassing
kwam eerst iets nadat een tiental jaren ver
streken waren.
De kennis, die 20 jaar lang den beoefenaars
van het brandersvak te denken gaf, was reeds
in 1840 verkregen; immers voor dien tijd
hadden Cagniard de Latour en Schwann uit
gemaakt dat gist een zwam en gisting een
plantengroei is en wetenschappelijk ontwik
kelde beoefenaars van het brandersvak, zooals
Balling en anderen, waren reeds destijds van
de juistheid dier meening doordrongen.
Afgezien van deze theorie, werd de practi
sche ervaring van een dertigtal jaren reeds in
1841 samengevat in de Practische Leiddraad
voor de stokerij van de hand van Lüdersdorf.
En nu na 1857.
De resultaten der nieuwste onderzoekin
gen waren aanvaard en Otto's Leerboek van
het Landbouwbedrijf, in 1865 uitgegeven, gaat
geheel uit van het vitaal standpunt. Hij kent de
melk- en boterzuurzwammen, die Pasteur
ontdekte en toch is er nog geen wezenlijke
vooruitgang merkbaar, ^e leerboeken van
Schwarzwiiller en Korte (het laatste staat veel
houger dan het eerste) omstreeks 1874 in het
licht verschenen, geven niet3 meer en niets
beters dan die, welke Lüdersdorf en Balling
25 jaar vroeger schreven.
Van waar dan nu de groote omkeer, die na
1870 plaats had?
In onze inleiding stipten wij de hoofdpun
ten aanhet zij ons vergund thans eene per
soonlijke herinnering in te lasschen.
Nadat ik gedurende den winter van 1872/3
als assistent werkzaam geweest was in het
laboratorium van de koninklijke academie
van Nijverheid te Berlijn, zou ik tegen Paschen
een betrekking aanvaarden bij Maercker te
Ilalle aan de Saaie. Vernemend dat mijn aan-
v staande chef in Februari een voordracht zou
^houden voor den Bond van Spiritusfabrikan-
"Hen, maakte ik van de gelegenheid gebruik
om kennis met hem te maken en werd ik dus
doende toevallig getuige van de geboorte van
den nieuwen tijd.
Maercker's woord sleepte allen mede, toen
als later in elke nieuwe Februarimaandde
toehoorders verdrongen zich om hem heen
en loonden hem met daverende betuigingen
van bijval. Henze, de kleine levendige Henze,
daarop het woord nemende, schilderde hoe
hij, eigenlijk tegen wil en dank het ge
beurde bij het springen van een ijzeren
stoomvat tot zijne ontdekking gekomen
was; hij schonk haar aan de vakgenooten,
omdat hij zelf geen »Gründer" was. De man
vermoedde waarschijnlijk niet, dat zijne schen
king op dat oogenblik al millioenen vertegen
woordigde; van nu begon de Henze-stoom-
ketel zijn zegevierenden loop. In derderiei
-ii' hting ontwikkelde zich van nu af aan
het vak.
Het eerste, de grondslag van alles, was het
duidelijk maken der scheikundige omzetting
van het zetmeel door Maercker en Schulze.
De opbrengst, in theorie te verkrijgen, werd
gesteld tegenover die, in werkelijkheid ver
kregen de aard der verschillende verliezen
en de wijzen waarop deze kunnen worden
voorkomen werden aangetoond. Dat is
in het kort de inhoud van Hennenberg's
Dagblad ten dienste van het Landbouw
bedrijf" 1872 en van Thiel's Jaarboeken
van 1877. Daarin werd vastgesteld het ver
lies aan zetmeel, het verlies in den vorm van
dextrine tengevolge van onvolkomen suiker
vorming en van gebrekkige nawerking der
diastase l) en eindelijk dat, hetwelk ontstaat
door bijkomende, voor het hoofdproces onge-
wenschte gistingsverschij nselen
Eenmaal tot het inzicht gekomen dat soms
20 °/0 van het beslagen zetmeel in andere
stoffen dan in alcohol wordt omgezet, wensch-
ten de belanghebbenden bij het brandersbe
drijf den technischer] vooruitgang door een
eigen proefstation te veroveren.
Eeii tweede punt is de inrichting der toe
stellen. Fan de invoering van het hoogdruk-
stoomtoeste! maakten wij reeds melding. Op
den sHollefreund" volgden weldra het Bohm-
sche kook-, beslag-en afkoelingstoestel, en beide
werden zij verdrongen door dat van Henze.
De groote verwachtingen, die men koesterde
ten aanzien van de besparing van grondstof,
bleken bij chemisch onderzoek overdreven te
zijn; in werkelijkheid was zij niet meer dan
5 en zoo was het belang van de beslag-
stelsels met fijnwrijving, welke volgens de
Ellenbergerscbe methode begonnen en op
tallooze manieren gewijzigd werden, slechts
van voorbijgaanden aard. Zij verdwenen lang
zamerhand toen er in den Ilenze-toestel en
het gebruik daarvan verbeteringen waren aan
gebracht. Deze vordert echter een beslag-
inrichting, die het mogelijk maakt bij matige
temperatuur het mout snel en innig te ver
mengen met de gekookte massa.
Zoo ontstond het stelsel der centrifugaai-be-
slagtoestellen. Ook de mitrailleuse-afkoeler,
die een poos de belangstelling gaande maakte,
werd overvleugeld door de inet uitgebreide
afkoelingstoestellen voorziene beslagbakken.
Het hoogtepunt werd bereikt op de tentoon
stelling van spiritusindustrie in 1882, die een
schitterend beeld te aanschouwen gaf van den
vooruitgang der laatste tien jaar. Gelijken
tred hielden de vervaardigers der distillatie
toestellen en het stoomverbruik werd aau-
zienlïjk minder. In de proefbranderij der
vereeniging, waar de verschillende machines
naast elkander werkten, konden weldra de
eisehen voor goede toestellen worden vast
gesteld.
De vooruitgang in de techniek der machi
nes blijkt het best uit den tijd, die volgens
het nieuwste systeem noodig is om een bak
te beslaanvan 6 uren werd deze op 3 ge
bracht het snellere verloop maakte het groo-
tere gebruik van brandstof goed, noodig voor
de hoogdrukinrichting en het sterker roeren,
en de brander genoot dus ten volle de bespa
ring aan grondstof tengevolge van de groo-
tere gistingsvatbaarheid van het op deze wijze
verkregen beslag en van het vollediger win
nen van den alcohol.
Eindelijk de ontwikkeling der gistingstech
niek. Voor de techniek der branderijen waren
de feiten, door Pasteur vastgesteld betreffende
het wezen der alcoholische gisting zoowel als
dat der azijn-, melk- en boterzure gisting,
zoogoed als waardeloos geblevenmet
den arbeid van Von Rees en Brefeld was
het niet andersenkele wenken van Traube
bevorderden een juist begrip, maar de eerste
wezenlijk vruchtbare gebeurtenis was de uit
gave der werken van Niigeli, in 1877 en '80,
en de voordrachten van den schrijver op de
algemeene vergaderingen van 1878, '79 en '80.
Volgens de aanwijzingen van Maercker
moest de vooruitgang gevonden worden in
de Dzuiverheid van het gistingsproces", welke
slechts verkregen kon worden door de in
richting der gistkweeking en der methodische
gisting, zoodat alleen de gist- en niet de aan
deze vijandige zwammen tot ontwikkeling
konden komende gist moest gesteund wor
den in den strijd om het bestaan, die ont
brandt, als een beslag in gisting gebracht
wordt door een mengsel, dat gist bevat, maar
ook sommige aan gist vijandige splijtzwammen.
Ten deele steunend op de leer vanNageli
en Traube stelde ik in dezen de volgende
beginselen vast:
GO III
Abonnementsprijs, per kwartaal
franco per post, door hot geheele Rgk
Afzonderlijke nnmmers
t 1.85.
2.50.
- 0.10.
Advertentieprijs: van 110 gewone regels met
inbegrip van eene Courant. 1.10.
Iedere gewone regel meer- ö.tO.
Driemaal geplaatst wordt tegen tweemaal berekend
Burgemeester en wethouders van Schiedam,
Gezien art 9 der verordening op het reinigen en
op de gevorderde breedte en diepte houden van de
wateringen en heinslooten in liet Oud- en Nieuw-
West-Frankeland binnen genoemde gemeente, van
den 19den Mei 1881
Brengen ter kennis van de eigenaars der lande
rijen, huizen en erven in genoemd Frankeland, dat op
Maandag den IBden Mei 1895, des voormiddags ten
negen ure, eene SCHOUW zal gedreven worden over
bovenbedoelde wateringen en heinslooten.
Wordende bij dezen ieder, dien zulks mocht aan
gaan, gewaarschuwd, te zorgen, dat aan liet bij le
bovenaangehaalde verordening voorgeschrevene alsdan
behoorlijk voldaan zij.
En opdat niemand hiervan onwetendheid zoude
kunnen voorwenden, zal deze worden afgekondigd
waar het behoort.
Schie dam, den 20sten April 1895.
Burgemeester en wethouders van Schiedam,
VERSTEEG.
De secretaris,
VERNÈDE.
(i Men weet, dat de meeste Duitsche branders
aardappelen verwerken en ook zelf verbouwen,
Red. S. C.
i) Diastase is het bestanddeel dat zich bij de kie
ming der granen ontwikkelt en den overgang van
het zetmeel in dextrine en suiker bewerkt.
