50"* jaargang.
Zondag 28 Februari en Maandag 1 Maart 1897.
N". 9257.
Timede Blad
FEUJLLBTON.
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen.
UITGEVER": h. j. c. roelants.
LIBERALE UNIE.
BEN JLEaENDE.
Naar Andre Lemotne.
dook W. L.
COURANT.
ABOHHMiïJmPBiJe, per kwartaalf 0.90
Franco per post.-1.80
Afzonderlijke nommers0.02
BUREAU: BOTERSTRAAT SO, Tclephoon No. 123.
Advertentieprijs: van 15 gewone regels met inbe
grip van eenc Courantf 0.52
Iedere gewone regel meer - 0.10
Bij abonnement wordt korting verleend.
Van verschillende zijde is ons gevraagd om
in dit blad nog eens op te nemen het veel
besproken Program der Liberale Unie. Wij
voldoen gaarne aan dit verzoek- en deelen dus
hieronder mede de Besluiten, welke genomen
zijn in de Algemeene Vergadering op 14 No
vember 1896, gehouden te Amsterdam.
I. HERVORMINGSPROGRAMMA.
De Liberale Uniein hare Algemeene
Vergadering van 14 November 1896;
Overwegende
dat voor haar de tyd gekomen is tot het
vaststellen van een staatkundig programma,
om te strekken tot vereenigingspunt voor alle
vooruitstrevende vrijzinnigen
dat voor de gezonde ontwikkeling van ons
staatkundig leven noodig blijft de handhaving
van onze constitutioneele instellingen en volks
rechten tegen iederen aanval, van welken kant
ook ondernomen, maar dat daarmede gepaard
moeten gaan ingrijpende hervormingen ter be
vordering van de geestelijke en stoffelijke wel
vaart van het geheele volk
dat bovenal op het gebied der sociale vraag
stukken krachtig de hand aan hot werk moet
worden geslagen, opdat in de wetgevingelke
bevoorrechting van het kapitaal ophonde, de be
langen van den arbeid en den arbeider tot hun
recht komen, en in het algemeen, voorzoover
de wetgeving invloed uitoefent op de verdeeling
der maatschappelijke goederen, meer rechtvaar
digheid worde betracht;
Besluit
vast te stellen het volgend
HERVORMINGSPOGRAMMA.
1. Ten aanzien van het kiesrecht blijft de
Liberale Unie, in overeenstemming met wat in
1891 en in 1894 door haar beleden werd, een
zoo ruim mogelijke uitbreiding van het kies
recht, los van eiken band met belastingen, nood
zakelijk achten.
2. Ten aanzien van de sociale vraagstukken
worde van den wetgever verlangd
instelling van Kamers van arbeid, met toeken
ning van gelijke rechten aan werkgever en
werkman
regeling van het arbeidscontract, tot betere
verzekering van de wederzijdsche rechten en
verplichtingen
de nadere regeling van de pacht overeenkomst,
ter voorkoming dat de eigenaar alle risico ten
nadeele van den pachter brenge en hem recht
matige vergoeding voor aangebrachte verbete
ringen onthoude;
beperking van overmatigen arbeidsduur, ook
voor volwassen mannelijke arbeiders, en ver
zekering van een wekelijkschen rustdag, zooveel
mogelijk den Zondag;
invoering van een stelsel van verplichte ver
zekering tegen de nadeelen waaraan de arbeid
blootstaat, tengevolge van ongevallen, ziekte, in-
Hij heette Lori, zij Myrtha.
Het was in Polynesisop een van die tropische
eilanden waar de pauwfasant met zijn prachtigen
vederdosch leeft en hetwelk de dichters zoo gaarne
bezingen.
Lori en Myrtha hadden elkander hartelijk lief.
Dij hunne eerste ontmoeting hadden zij begrepen
dat zij voor elkaar besterad waren.
Hun vaders, ernstige bejaarde heden met grijzen
baard hadden vrijwillig in hunne vereeniging toe
gestemd en de opperpriester van den stam had
hunne liefde gezegend.
Zij was misschien nog geen twaalf, hij nog geen
vijftien jaar oud, roaar de man zoowei ais de vrouw
worden in deze heete luchtstreken vroeg volwassen.
Zij waren noch van het zwarte noch van het
blanke, maar van dat mooie geel koperkleurige ras.
Zij beminden elkander blindelings en waren veel
gelukkiger dan Adam en Eva in hun aardsch pa
radijs, want niets was, hun verboden. Zij konden
alle vruchten etenbananen, sinaasappelen, en aan
alle heken drinken, waar beiden dikwijls glimlach
ten, als zij hun beeld in het water weerkaatst zagen.
Nooit hadden zij de verveling leeren kennen
validiteit en ouderdom, en zulks, althans voor
invaliditeit en ouderdom, zoo noodig, ten deele
op kosten van den Staat;
vaststelling van bepalingen tot ingrijpende
verbetering van woningstoestanden;
hervorming van het onteigenings-recht, nood
zakelijk niet alleen met het oog op woningbouw,
maar ook ter bevordering van productieve be
arbeiding van de ontgonnen gronden en van
doelmatige uitbreiding van de bebouwde kom
men der gemeenten
meer afdoende behartiging van de volksgezond
heid, ook door toezicht op de volksvoeding en
het tegengaan van vervalsching van levensmid
delen
meer ingrijpende maatregelen tegen drank
misbruik
herziening der armenwet, tot verzekering der
samenwerking van alle armbesturen en tot
erkenning van den plicht der overheid, om
voort woekering van het pauperisme te keeren
en de armenverzorging met aan te merken als
uitsluitend uitvloesel van haar politiezorg.
9. Onafhankelijk van wettelijke maatrege
len behoort de overheid, waar zij, rechtstreeks
of middellijk, als werkgeefster optreedt, tegen
misbruik van werkkrachten te waken, o. a, door
voorschriften omtrent arbeidstijd en loon.
4. Ten aanzien van de volksopvoeding zijn
dringend noodzakelijk:
invoering van leerplicht, ook voor voortgezet
of voor hei'halingsonderwijs, en betere regeling
der onderwij-zerstractementen
uitbreiding van vakonderwijs en bevordering
van een practische richting bij het onderwijs;
behartiging van het lot van verwaarloosde
kinderen, waar noodig onder opheffing of be
perking van de ouderlijke macht.
5. Herziening van het personenrecht en
van het erfrecht, met name tot:
verbetering van den rechtstoestand der vrouw,
zoo wat haar persoon als wat baar vermogen
betreft, en in 't bijzonder tot waarborging van
recht der gehuwde vrouw op de opbrengst van
haar arbeid;
verbetering van den rechtstoestand van na
tuurlijke kinderen, in het bijzonder door ophef
fing van het verbod van onderzoek naar het
vaderschap
uitbreiding van het erfrecht van den langst
levenden echtgenoot;
opheffing van de wettelijke erfopvolging van
verwijderde bloedverwanten.
6. Behartiging van de ontwikkeling van
landbouw, veeteelt, handel en nijverheid, niet
door beschermende rechten, maar door andere
maatregelen o. a. door verbetering van ver-
keers- en gemeenschapsmiddelen, ook tusschen
afgelegen streken en de centra van bevolking
en, wat den landbouw aangaat, o. a. door ver
breidingvan landbouwonderwijs, door samentrek
king van de bestuurstaak ten aanzien der land
bouwbelangen bij één der departementen van
algemeen bestuur, door herziening van de be
palingen op het stuk van de jacht.
7. Ten aanzien van het defensiewezen,
bij welks inrichting rekening worde gehouden
met de internationale verhoudingen die in re-
hadden zij niet hun bogen en hun pijlen om te
jagen en hun snoeien en fuiken om te visschen?
En als zij een tochtje op de zee wilde mal: n,
wachtte hun een prauw die goed van riemen en
een zeil van fijn rijstestroo, dat zich als een waaier
opende, voorzien was.
Zoo leefden zij vele dagen en nachten gelukkig.
Maar deze zeldzame gelukzaligheid was niet van
langen duur.
Een vreemd voorval zou met è&n enkelen slag
de gouden draad van hun leven vernietigen.
Op een wintermorgen, bij het begin van den
dageraad klopte een bode aan hot lal wei k van hun
hut, Lori, die reeds wakker was, haastte zich te
openen.
Vlug, vlug, zeide de bode tot hem, de wind is
goed en het getij wacht niet.
Laten wij gaan, antwoordde Lori, kom Myitha.
Maar zij sliep nog en wel zoo diep, dat Lori
haar niet4durfde storen.
Zij heeft gisteravond zoo geloopen dat zij moede
moet zijn, dacht hij. Laat ik haar maar niet wekken.
Ben je er zeker van vroeg hij den gids, dat
wo vast voor zonsondergang terug kunnen zijn 1
En zelfs tegen het midden van den dag ant
woordde de laatste,
Vooruit dan maar, zeide Lori, Ilij wendde zijn
blik van de schoons slaapster en ging zonder het
minste leven te maken weg.
(lelijkheid kunnen worden voorzien, en met de
financiëele lasten, die zooveel mogelijk behooren
te worden verminderd
regeling der levende strijdkrachten, met in
voering van het stelsel der persoonlijke vervul
ling van den dienstplicht en met opheffing van
de schutterijen in haar tegenwoordigen vorm
nieuwe regeling van den rechtstoestand van
den militair.
8. Invoering van administratieve recht
spraak
vereenvoudiging van het procesrecht tot ver
krijging van snel en goedkoop recht en tot be
spoedigde berechting van lichte vergrijpen.
9. Herziening der gemeentewet ter verze
kering van een krachtiger werkzaamheid der
gemeentebesturen, vooral op sociaal en hygië
nisch gebied.
10, Op het gebied der financiën:
A. Gemeente-financiënaan de gemeenten
worde van staatswege tegemoet gekomen in den
druk die het gevolg is van uitgaven, haar in
het rijksbelang opgelegd;
haar belastinggebied worde verruimd.
B. Rijks-financièneen zuinig beheer, ter
voorkoming van belastingverhooging, sta op den
voorgrond
mochten niettemin ingrijpende sociale her
vormingen versterking der middelen onvermijde
lijk maken, dan behooren daarvoor in aanmerking
te komen, niet accijnsen op eerste levensbe
hoeften, maar debietrechten en soortgelijke
indirecte heffingen op voorwerpen of verteringen
van weelde, alsmede belasting op goederen in
de doode band
hervorming in het samenstel der belastingen
worde voortgezet, door, met verlichting van
den druk der minder gegoeden, het beginsel
van progressie, ook bij de successiebelasting,
ruimer in toepassing te brengen.
41Op het terrein der koloniale staatkunde
bevordering van de vrije ontwikkeling der
particuliere nijverheid, onder krachtdadige be
scherming van de rechten en belangen der in
landers
hervorming van het bestuur onzer Oost-In
dische bezittingen, met name in de richting
van overbrenging van een deel der bestuurs
taak van het centraal gezag naar onderdeelen
maatregelen tot verbetering van de welvaart
der West-Indische koloniën.
II. PROGRAMMA TAN URGENTIE.
De Liberale Unie" in hare Algemeene
Vergadering van 14 November 1896
Overwegende
dat. met het oog op de algemeene verkie
zingen van 1897, het noodig is, eenige der
in haar sHervormings-programma" genoemde
maatregelen wegens hunne bijzondere be-
teekenis voor de welvaart van het geheele
volk en voor de verbetering der maatschap
pelijke verhoudingen in dien zin op den
voorgrond te brengen, dat zij van de te stel
len candidaten verlangt, niet„enkel dat zij in
stemming betuigen met de strekking van het
geheele Hervormings-programma, maar ook
Maar wie kont niet het oude en toch altijd
nieuwe gezegde
Als men op zee gaat, weet men wel, wanneei
men vertrekt, maar met wanneer men terugkeert.
Dienzelfdon dag werd de hemel, die des morgens
helder blauw geweest was, bewolkt, de wind huilde
om de rotsen de prachtige paradijsvogels schreeuw
den bij eiken bliksemstraal, de boomen schudden
bij het geraas van den donder, terwijl de koraalriffen
met het blanke schuim der golven bespat werden.
De storm duurde twee lange dagen en nachten.
Eerst op den derden dag waagde de zon het hare
stralen op de bedaarde golven te doen schitteren.
Dien morgen hoorde Myrtha, die een tocht door
het eiland gemaakt, de bosschen doorzocht, het
strand geraadpleegd had en op de hoogste rotsen
geklommen was om ver in zee te kunnen zien,
het geluid van een zeohnorn in het O isten.
Dat zal de zijne zijn, die zijn terugkeer aankondigt.
En vol vreugde ging zij op het geluid af. Maar
hoe groot was hare verrassing of liever haar
smart? Wel zat hij in de prauw die onder fikschen
bries nader kwam, maar niet alleen.
Bij hem zat een jonge vrouw, die gemeenzaam
tegen hem aanleunde en van tijd tot tijd omhels
den zij elkander zooals verliefden dit doen kunnen.
Do venijnige slang, da jaloezie sloop haar hart
binnen.
»Och zottin, dia ik was, zeide zij, ik geloofde,
dat hij alleen voor mij leefde. Ik had hem liever
dat zij van na te noemen maatregelen met
volle overtuiging de urgentie erkennen;
dat de omstandigheden meebrengen, kies
recht-hervorming onder de urgente maatre
gelen voor het oogenbiik niet op te nemen,
omdat, hoe onbevredigend de tot jstand ge
komen regeling van het kiesrecht ook moge
wezen, het eisch van goede staatkunde is, niet
op een nieuwe aan te dringen, zoolang de
ervaring omtrent de uitkomsten der vastge
stelde kieswet met betrekking tot het aantal
kiezers nog geen uitspraak heeft gedaan
Verklaart,
als zoodanige hervormingen te beschouwen
regeling van het arbeidscontract, tot be
tere verzekering van de wederzijdsche rechten
en verplichtingen, beperking van overmatigen
arbeidsduur, ook voor volwassen mannelijke
arbeiders, en verzekering van een wekelijkschen
rustdag, zooveel mogelijk den Zondag
invoering van een stelsel van verplichte
verzekering tegen de nadeelen waaraan de
arbeid blootstaat, tengevolge van ongevallen,
ziekte, invaliditeit, en ouderdom, en zulks, al
thans voor invaliditeit en ouderdom, zoo noodig,
ten deele op kosten van de Staat
vaststelling van bepalingen tot ingrij
pende verbetering van woningstoestanden en
de daartoe noodzakelijke hervorming van het
onteigeningsrecht.
herziening der armenwet, tot verzekering
der samenwerking van alle armbesturen en
tot erkenning van den plicht der overheid om
voort woekering van het pauperisme te keeren
en de armenverzorging niet aan te merken
als uitsluitend uitvloeisel van haar politiezorg.
Invoering van leerplicht, ook voor voort
gezet of voor herhalingsonder wij.;, en verbe
tering der onderwijzerstractementen.
verbetering van den rechtstoestand der
vrouw, zoo wat haar persoon als wat haar
vermogen betreft, en in 't bijzonder tot waar
borging van het recht der gehuwde vrouw op
haar arbeidbehartiging van het lot van ver-
wiarloosde kinderen, waar noodig onder op
heffing of beperking van de ouderlijke macht.
maatregelen ter behartiging van de ont
wikkeling van landbouw, veeteelt, handel en
nijverheid, niet door beschermende rechten,
maar o.a. door verbetering van verkeers- en
gemeenschapsmiddelen, ook tusschen afgelegen
streken en de centra van bevolkingen, wat
den landbouw aangaat, oa. door verbreiding
van landbouwonderwijs, door samentrekking
van de bestuurstaak ten aanzien der landbouw
belangen bij één der departementen van al
gemeen bestuur, door herziening van de be
palingen op het stuk van de jacht.
regeling der levende strijdkrachten, met
invoering van het stelsel der persoonlijke ver
vulling van den dienstplicht en met opheffing
van de schutterijen in haar tegenwoordigen
vorm.
door den storm zien omkomen en in de gronde-
loozen dieple zien verdwijnen".
Zij dacht er geen oogenbiik aan, te onderzoeken,
wie die vrouw was... haar hoofd duizelde...
haar verstand bezweeken in haar waanzin
stootte zij zich een sagnai in de borst, terwijl zij
zich in zee wierp, om zeker te zijn niet weder
te kunnen herstellen.
Maar de Polynesische goden hadden medelijden
met haarzij wilden niet, dat zoo'n schoon li
chaam op de rotsen zou verpletterd worden en
misschien naderhand een prooi van de roofvogels
zou worden.
Zij viel niethalverwege het water werd zij
door twee trillende vleugels tegengehouden. De
goden hadden haar in een tortelduif veranderd.
Door eene geheimzinnige werking bewaarde
zij op de plaats, waar zij zich getroffen had, een
bloedvlekje, een purpervlekje, alsof het uit haar
hait geloopen was en dat in de veeren scheen
gestold te zijn.
Van dien tijd af was ze onder den legendaii-
schen naam van »De m het hart gewonde tor
telduif' bekend. Lori is nooit te weten gekomen,
wat er van haar is geworden.
Arme Myrtha I als zij gewacht had, zou zij ge
weten hebben, dat Lori haar niet bedrogen had
en harer nog altijd waardig was.
Het was zijne zuster, die h j ter viering zijner
bruiloft medebracht.
