515,e jaargang,
N°. 9367.
Eers/e Blad.
ondag 11 en Maandag 12 Juli 1897.
ROLAN D.
Verschijnt dagelijks, uiigezonderd Zon- en Feestdagen.
Groote uitbreiding van kiesrecht
geen schrikbeeld meer.
FEUILLETON.
UITGEVER: H. J. C. ROELANTS.
Vertelling door Ernst Eckstein.
BINNENLAND.
Gelijk wij reeds per bulletin berichtten
loopt te 's-Gravenhage in welingelichte
kringen het gerucht, dat de samen
stelling van een nieuw Ministerie zou
zijn opgedragen aan Mr. J. G. PATIJN,
vroeger afgevaardigde voor Gouda,
later burgemeester van 's-Gravenhage,
daarna afgevaardigde voor Schiedam,
thans adv.-gen. bij den Hoogen Raad.
Abonnementsprijs voor Schiedam, per kwartaal f 0.90
omliggende plaatsen, p. kwart. - 1.05
franco per post, p. kwartaal. - 1.30
Afzonderlijke nommers0.02
BUREAUROTERSTRA.IT 70, TelepJsoon IVo. 123.
Advertentieprijs: van 15 gewone regels mot inbe
grip van cene Courantf 0.52
Iedere gov one regel meet- 0.10
Bij abonnement wordt korting verleend.
De
drang naar uitbreiding van kiesrecht is
hier te lande ontstaan, doordat de wetgevende
macht in gebreke bleef, algemeen gewenschte
hervormingen tot stand te brengen.
Noch dit feit, noch de billijkheid van groote
uitbreiding van kiesrecht kon van conservatieven
lant worden betwist. De voorstanders van be
perkt kiesrecht gaven er de voorkeur aan,
schrikbeelden te doen verrijzen. Het volk, zoo
spraken zij, is niet rijp voor een sterk uitge
breid kiesrecht. Althans ten plattelands zullen
de rustige elementen der bevolking van de
stembus wegblijven. Slechts socialistische volks
menners aan den eenen, kerkelijke leiders aan
den anderen kant zullen hunne blinde volge
lingen in massa weten op te drijven. Rorce
en Dordt zullen de overhand verkrijgen; en
in elk geval zal het met den vrijen handel,
waaraan ons land zijne welvaart dankt, voor
goed gedaan zijn.
Wij hebben nu een kiesrecht verkregen, dat
zich wel is waar kenmerkt door groote wille
keur en bekrompenheid, maar toch het aantal
kiezers niet onbelangrijk heeft vermeerderd.
Niet zoozeer in de groote steden, waar nog
slechts zeer enkele werklieden aan de verkie
zingen kunnen deelnemen. Maar wel in kleinere
steden en ten plattelande: juist daar, waar
men van uitbreiding van kiesrecht de grootste
gevaren duchtte.
En wat is er thans, nu het nieuwe kies
recht voor de eerste maai in practijk gebracht
is, van de voorgespiegelde schrikbeelden over
gebleven? Zij zijn weggevaagd als de laatste
sneeuw door de voorjaarszon, als de herfst-
nevelen door den ochtendbries. Zelfs het ook
elders meermalen waargenomen verschijnsel,
dat uitbreiding van kiesrecht aanvankelijk, strekt
om het schip van Staat in meer behoudende
richting te doen sturen, is uitgebleven. De
nieuwe Tweede Kamer zal onbetwistbaar meer
democratisch gezind zijn dan de vorige.
Democratisch in den goeden zin. De sociaal
democratie, die trouwens in de laatste jaren
er naar streeft eene parlementaire partij te
■10)
»Je bent mijn beste jongenmompelde me
vrouw von Myrpach innig verheugd. Zij streek
baron zoon door bet lokkige blonde haar, en kuste
bem op zijn voorhoofd en wangen.
t>Zoo lief als ik, heeft je toch niemand, niemand
op de geheele wereld I Als ik eens eenmaal dood
zal zijn, zal je dat beter inzinn dan nu. Het blijft
laar dus bijmorgen maken wij alle toebereidselen.
Ie zult eens zien, hoe prettig en genoegelijk wij
het daar buiten inrichtenik meen het toch zoo
goed met je, zoo buitengewoon goed."
Roland zweeg. De klok op den schoorsteen sloeg
twaalf.
i Good en nacht, mama!"
^Goeden nacht, Roland! Niet waar, je laat het
hoofd nu niet hangen I Zes weken is toch geen
eeuwigheid 1"
Zesde Hoofdstuk.
Den volgenden morgen, terwijl Roland bezig
was met behulp van den huisknecht zijn '..offers
te pakken, reed Nadeschda von Myrpach naar de
woning van den bankdirecteur RömhilJ. Zij trof
diens aardige, vrooüjke vrouw, zooals altijd op dit
our alleen aan. De heer Römhild kwam eerst om
half vier van zijn bureau terug.
sOaecile," fluisterde mevrouw von Myrpach
oop, terwijl zij op de lange sofa in het
worden, is gebleken in geen enkel district in
de meerderheid te zijn. Wel zijn vier der her
stemmingen in haren geest uitgevallen, maar
alleen omdat zij in Winschoten van protectio
nistische, inSehoterlandvan anti-revolutionnaire,
in Tietjerksteradeel en Leeuwarden van libe
rale zijde steun ontving. Nu in twee dier dis
tricten nieuwe verkiezingen noodig zijn, is er
veel kans dat de socialistische partij in de
nieuwe Kamer tot twee leden beperkt blijft.
Doch zelfs al worden het er vier, zij zullen
er meer goed dan kwaad doen. IJunrie critiek
op bestaande toestanden, die niet altijd gegrond
maar ook niet altijd, ongegrond zal zijn, mag
in de Volksvertegenwoordiging gerust vernomen
worden; maar voor gewaagde proefnemingen
ontbreekt hun de macht. Het socialistisch ge
vaar, dat velen van uitgebreid kiesrecht ducht
ten, is bezworen.
Rome en Dordt, hoewel hand aan hand ter
stembus opgetogen, zijn verslagen. Al de moeite,
die de kerkelijke partijen zich gegeven hebben
om, krachtens de benepen bepalingen der kies
wet, een buiten verhouding groot aantal kiezers
van hare richting te verkrijgen, is vergeefsch
geweest. Katholieke streken hebben katholieke
vertegenwoordigers naar het Binnenhof gezon
den; uit streng-orthodove streken zijn antire"
volutionnaire leden afgevaardigd. Elders is met
verschillend gevolg gestreden. Maar over het
geheel hebben de nieuwe kiezers getoond, dat
zij mannen zijn van gelijke beweging als de oude.
Ook onder de nieuwe kiezers zijn de ver
schillende staatkundige richtingen vertegen
woordigd. Doch uit niets is gebleken, dat zij
minder zelfstandig zouden zijn dan de oude
kiezers, dat zij meer dau dezen aan den leiband
van kerkelijke leiders zouden loopen. Onder
den heilzamen invloed van het couloirstelsel,
waarop wij de vorige week de aandacht ves
tigden, hebben vele der nieuwe kiezers kennelijk
hunne stern naar eigen inzicht uitgebracht.
Het zijn wellicht juist die zelfstandige stemmen,
die den doorslag hebben gegeven tegen de
kerkelijke partijen.
En niet minder tegen het protectionisme,
op welks zegevierenden intocht onder het nieuwe
kiesrecht, met het oog op de toestanden in
graanbouwende streken, van weerskanten min
of meer gerekend werd. AVie graanrechten
hoopten of vreesden, hebben zich misrekend.
Dat onder de nieuwe kiezers geen groote bouw-
boudoir plaats nam, »je moet mij een kolossaal
genoegen doen."
pGaarne; wat is het?"
niets zeer bijzonders; je hebt me zoo dikwijls
plechtig verklaard, dat ik beslist op je welwillend
heid zou kunnen rekenen, wanneer bet er eens op
aankwam
nJe maakt me aan het schrikken, Nadeschda.
Je ziet me zoo eigenaardig aan."
sJa, ik ben buiten mij zelve; het gaat om het
liefste wat ik op de geheele wereld heb, om Ro
land. Luister naar mij."
Nu verleide zij baar wat er gisterenavond ge
beurd was, en zij deelde haar het snel genomen
besluit mede, om reeds moigen af te reizen om
daardoor zijne neiging voor juffrouw Kirchner zoo
mogelijk nog den kop in te drukken
dVindt je dat niet zeer rationeel?"
iZeer! Maar wat heb ik daarmede te doen?"
ajij? Je moet meekomen, je zult mijn Roland
verstrooiing geven en tot andere gedachten bren
gen daarenboven zal de landlucht je na alle
druktes van de wintercarnpagne goeddoen."
ïNu, je Roland zal zich door mij verstrooiing
laten brongenWare ik nu nog een jong meisje
»Dat is het juist," voer Nadeschda voort met
aangroeienden drang. ïjonge meisjes kan ik voor
mijn doel niet gebruiken. Dan zou er ten slotte
misschien nog iets onaangenamers gobeuren dan
die heelo gesohie lenis met juffrouw Kirchner. Jij
echter, die getrouwd bent en vijf jaren jonger ben
dan ik, jij kunt hier een zeer gunstigen invloed
uitoefenen, Je kunt ai je lieftalligheid laten werken,
veel ongekunstelder zijn dan bij de hoeren, met
wie wij gewoonlijk omgaan. En,.., als hij nu
eens een beetje verliefd op je werd
jMaar Nadeschla!"
ïNu, dat zou toch nog zoo verschrikkelijk niet
boeren voorkomen, de cenigen die bij graan
rechten belang hebben, wist men natuurlijk
wel. Maar aan beide zijden heeft men de staat
kundige ontwikkeling van vele der nieuwe
kiezers, in verband met het couloirstelsel, te
laag geschat. Het is bekend, waarom de Fran-
sche omwenteling in 1793 en later tegenover
hare talrijke vijanden het veld kon behouden.
Zoodra de landelijke bevolking van dien tijd
ook maar eenige kans zog op wederinvoering
van de taille, van de tienden, van de heerlijke
rechten, van de belastingen op wijn en zout,
was baar besluit genomen zij vocht zich dood.
Hier te lande behooren zware graanrechten
tot een verleden, dat ver achter ons ligt en
waarvan de herinnering bij het thans levend
geslacht is uitgewischt. Toch is onder de nieuwe
kiezers het besef levendig gebleken, dat niets
meer tegen hun belang is dan te stemmen
voor dit ééne: voor duurder brood.
Een ongerijmd, maar daarom niet minder
geregeld terugkeerend argument tegen uitbrei
ding van kiesrecht was voorts dit, dat zoovelen
van de stembus plachten weg te blijven. Alsof
dit aan de niet-kiesgerechtigden kon geweten
worden I Ook dit schrikbeeld kan voortaan wor
den opgeborgen. Er is vooral ten plattelande,
waar het kiesrecht het meest is uitgebreid,
bijna nooit zoo druk gestemd als in Juni 1897.
Er was groote belangstelling, maar tevens vol
maakte orde.
Alles te zamen genomen, is ons volk voor
de grootst mogelijke uitbreiding van kiesrecht
volkomen rijp gebleken. De tijd zal dan ook
wel niet ver meer zijn, wanneer de bekrompen
onderscheidingen, die onze kieswet maakt, naar
de rommelkamer worden verwezen, en een
kiesrecht, los van eiken band met de belas
tingen, wordt ingevoerd. Alleen daardoor zal
het mogelijk zijn, ook het meest ontwikkeld
deel der arbeidersbevolking, die in de groote
steden, aan de verkiezingen te doen deelnemen.
Met de kiesbevoegdheid der werklieden in de
groote steden is het toch nog treurig gesteld.
Te Rotterdam blijft het kiesgerechtigd deel der
bevolking beneden 7 pet. Te Amsterdam be
reikt bet 7l/ï, te 's Gravenliage 8Vs pet. Ook
dit laatste percentage is aanmerkelijk lager
dan dat, reeds onder de vroegere kieswet in
vele gemeenten verkregen. Dat de werklieden
in deze lage percentages uiterst zwak vertegen
woordigd zjjn en n de groote steden nagenoeg
zijn. Jou zou het niets hinderen en hem zou het
wellicht duurzame genezing brengen. Ach, Caeciie,
ik zou bijna wenschen, dat do hemel liet aldus
beschikte! Zoo'n heimelijke dweeperij voor eene
vrouw, die zijne mama bijna kon zijn, werkt bij
een goedaardig jongmensch bijna wonderen uit.
ullij voelt zich als het ware naar beven geheven
hij ziet dan op die onrijpe meisjes met kleinachting
neder. Het doel onzer reis zou dan prachtig be
reikt worden. Ais hij dan later eens een meisje
leert kennen, dat de lieftalligheid der eerste jeugd
met jou ontwikkeldheid in gelukkige harmonie
vereenigt, zailiij met dubbelen hartstocht dat meisje
aanhangen
Dat is inderdaad een curieus idee", lachte Caeciiie.
»Nu, het kan wel zijn, dat ik in mijn over
prikkeling wat ver ga; houd dan alles voor onge
sproken. Slechts de hoofdzaak niet; mijn innig
verzoek om ons te begeleiden. Ik met Roland alleen
op Goyritz dat zou toch werkelijk een beetje
te eenzaam zijn. Het zou mij zwaarmoedig maken
en ik zou het niet uithouden. Verkeer met da buren
daar onderhouden wij niet; en dat zou ons trouwens
onze oude bekenden hier slechts zeer onvoldoende
vergoeden. Dat Roland tot iederen prijs weg moet,
dat zie jij toch ook in. Laat daarom je arme Nadesh-
da niet harteloos in den steek. Je bent toch anders
ondernemend genoeg om ja ook in die ongedachte
rol spoedig in te werken.
sik weet niet, of ik er goed aan doe mijn man
zoo lang alleen te laten."
sOch kom, die heeft toch zijn betrekking. Als
je naar een badplaats moest, waarheen hij niet
zou kunnen roeegaan, dan zou het geval toch niet
andets zijn. Vat het toch op, als gold het een
kuur voor je zelve. Het is heerlijk in Goyritz; een
prachtig paik, heerlijke bosschen. En sloor je niet
aan dom gepraat. Waar ik voor Roland het oog
geen invloed kunnen uitoefenen, behoeft geen
nader betoog.
Dit is trouwens onvermijdelijk, zoolang bet
betalen van directe belasting de voornaamste
grondslag van kiesbevoegdheid blijit uitmaken.
De personeele belasting staat daarbij geheel
op den voorgronddaarnevens komt de bedrijfs
belasting, wegens liet tamelijk
hoog gesteld
inkomen, waarbij hare heffing begint, bijna niet
in aanmerking. Bij de personeele belasting
worden de laagste huurwaarden vrijgelaten en
de grens moest voor de groote steden zoo ge-
s'eld worden, dat het meerendeel der werk
lieden in de buitenwijken daar beneden valt.
Het volgend jaar worden de kiezerslijsten, op
gemaakt naar de kohieren volgens de nieuwe
wet op de personeele belasting, hetgeen, daar
die wet dit jaar voor het eerst werkt, thans
nog niet kon geschieden. Dat daaruit eene
noemenswaardige vermeerdering van het aantal
kiezer zal voortvloeien, is echter niet te ver
wachten in vele gemeenten veeleer vermin
dering.
Dit zal intusschen moeten worden afgewacht.
Bovendien wijzen de programma's der verschil
lende partijen op den wensch, om eene betere
regeling van het kiesrecht door andere hervor
mingen te doen voorafgaan. Het kiesrecht zal
dan ook zeker niet aanstonds weder aan de
orde komen. Maar wel, naar liet zich laat
aanzien, na eenigen iijd. Immers de gebreken
der tegenwoordige kieswet, waartoe behoort
eene grove wanverhouding tusschen het aantal
kiezers in de groote steden en in kleinere steden,
benevens ten platte lande, zijn te groot en
springen te zeer in het oog, om op den duur
stilzwijgend te worden verdragen.
Gelukkig behoeft verdere uitbreiding van
kiesrecht, na de thans verkregen ervaring, vol
strekt geen schrikbeeld meer te zijn.
De Kabinetscrisis.
op gevestigd heb, is slechts de wei king, dia je
klare, levensblijde persoonlijkheid van zelve uit
oefent. En natuurlijk kan je hem oik bij gelegen
heid wel eens je meening over juffrouw Kirchner
zeggen. Jou houdt hij voor onpartijdig; jou gelooft
hij veel eerder dan mij."
sLiefste Nadeschda."
Mevrouw von Myrpach greep Caecile's beide
handen en drukte ze hartstochtelijk. Zooals gis
teren bij haar gesprek met Roland werden haar
oogen vochtig.
bJe moogt niet neen zeggenstamelde zij be
wogen. »Niet waar, Caeciie? Je gaat met ons mee?"
Caeciie werd geroerd.
nik moet het toch eerst mijn man vragen."
sDie doet alles, wat je verlangt. Caeciie, als
je mij iiefhebt, geef je mij nog in deze minuut
je toestemming. Ik sterf van onrust."
Caeciie overlegde. Hier in da stad begon het
langzameihand ai wat eentonig te worden. De
avonden met mijnheer Rómhild onderscheidden zich
nu juist niet door gezelligheid. Hij was een brave,
beste man, een ernstig en goed karakter; maar
het enkele gevoel van achting en dankbaarheid,
dat zij voor hem had, was niet voldoende om haar
de ledigheid dier avonden onder vier oogen ge
nietbaar te maken. Het voorjaar kwara nu; een
verblijf op Goyritz in het gezelschap van hare
vriendin Nadeschda moest aangenamer wezen dan
liet verplichte zijn tusschen de vier wanden van
haar huis. En Naleschda scheen er zooveel aan te
hechten. En ais zij dan werkelijk op Roland zulk
een heilzamen invloed kon uitoefenen, was het ten
slotte toch het gebod van haren vriendenplicht
Wordt vervolgd.)
