51"e jaargang.
Zondag 21 en Maandag 22 November 1897.
N°. 9481.
Derde Blad
HARING VISSCHER IJ.
FEUILLETON.
«Q,
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen.
UITGEVER: H. J. C. ROELANTS.
Kunst en Wetenschap.
O c in e ïi z d Nieuw e.
Asosnekkhtspbijs voor Schiedam, per kwartaal I f 0.90
omliggende plaatsen, p. kwart. - 1.05
franco per post, p. kwartaal. - 1.30
Afzonderlijke nommers- 0.02
BUREAUROTEKSTRAAT 70, Telcpltoon Ifo. 123.
ADVP-RTEKTrBPHiJSvan 15 gewone regels met inbe
grip van eene Conrantf 0.52
Iedere gewone regel meer- 0.10
Bij abonnement wordt korting verleend.
Hint/man.
Naar reeds met een enkel woord is vermeld,
is Dinsdag jl. te 's-Gravenhage overleden de
heer J. H. Hingman, commies-chartermeester
bij het Algemeen Rijksarchief, een door zijn
groote kundigheden en algemeen geroemde wel
willendheid zeer gezien ambtenaar en een be
kende persoonlijkheid in de stad zijner inwoning.
Het archief, dat toen Hingman er zijn intrede deed,
nog van betrekkelijke kleinen omvang was, werd ge
durende den tijd zijner meer dan 42}arige werkzaam
heid voortdurend vergroot, de talrijke verzamelingen
oude archiefstukken, berustende bij de ministerién en
bij de vroegere rechtscolleges iu de provincie, de zeer
omvangrijke koloniale archieven vonden in don loop
van dien tijd hier hare plaats.
Het rangschikken en inventariseeren dezer beschei
den werd voornamelijk door Hingman verricht, dij
zich daardoor een zoo algemeene kennis had vei-
worven van haren inhoud, dat belangstellenden, die
zich in steeds toenemende om inlichtingen tot hrt
Rijksarchief wenden, slechts zelden geheel onbev.e-
digd behoefden been te gaan. Ook de staat bad
groote verplichtingen aan hem, vele ingewikkelde
domcinguftcsties werden door hem opgelost, zijn groote
knnde en ijver op dit gebied werden dan ook officieel
erkend door zijne benoeming tot ridder van den Ne-
dederlandschen Leeuw, bij gelegenheid van zijn 40jarig
ambtsjubilee, den lsten April i895.
Op dien dag, die voor den jubilaris tot een waren
feestdag werd gestempeld, haddee tal van beoefenaars
der geschiedenis, waaronder ve.-schillende hoog-
Iceraren, zich vereenigd om den zoozeer gewaar-
deerden ambtenaar een blijk van welgemeende ver
eering aan te bieden. En nog onlangs we'd in bet
thans m aanbouw zijnde nieuwe archiefdepot een
gedenksteen geplaatst, waardoor zijn naam blijvend
aan die instelling verbonden zal zijn.
Door de hem gegeven opdracht om de gemeente
en waterschaps-archieven in de provincie te ïnvcntari-
seeren, had hij zich zeer vertrouwd gemaakt nwt de
topograpbische geschiedenis, van daar dat uij op
het onlangs te Dordrecht gehouden congres van
Ncderlandsehe Taal- en Letterkunde benoemd werd
tot lid eener commissie un het samenstellen van
een geschiedkundigen atlas van Noord- en Zuid-
Nederland.
Verder was hij lid van verschillende geleerde ge
nootschappen.
Ook in het buitenland werden zijne verdiensten
erkend, o. a. schonk hem de Braziliaanscbe regcering
hot ordeteeken van dc Roos van Brazilië.
Hingman heeft gearbeid zoolang hij kon, plotseling
werd hij uit zijne drukke werkzaamheden weggerukt,
maar de herinnering aan zijne sympatieke persoon
lijkheid zal zoowel bij zijne medeambtenaren als bij
zijne vele vrienden in dankbare herinnering blijven
voortleven.
Gelijk bekend is, zijn er in de laatste jaren
in Zweden hydrographische onderzoekingen ge
daan. De daarmede verkregen resultaten von
den zooveel te meer belangstelling, sedert het
bij die wetenschappelijke werkzaamheden onder
anderen ook te doen was om nasporingen aan
gaande de levenstoestanden van den haring
■welke belangstelling inzonderheid werd aan
gewakkerd toen Zweden in het vorige jaar
door het wegblijven dezer vischsoort in het
Skagerrak groote schade leed. Men wist toch
nog weinig of niets ter verklaring van het ver
schijnsel, dat zelfs te midden eener goede vang-
periode, die jaren achtereen placht voort te
duren, de vangst eensklaps gedurende een jaar
mislukte en in het volgende weder goed uit
viel. Men moest zich dus tevreden stellen met
vermoedens, terwijl men evenzeer in het duis
ter rondtastte bij de vraag, waar de haringen
zich ophielden -wanneer zij van de kust ver
wijderd bleven.
Eenerzijds geloofde men, dat zij zich in de
•diepste gedeelten van het Kattegat en Skager
rak achterwege hielden; anderzijds heerschte
ook de meening, dat de haring een trekvisch
is, wiens opkomen en verdwijnen naar onbe
kende natuurwetten geschiedt. Actueel werd
het vraagstuk vooral gelijk reeds gezegd is
in den vorigen herfst en winter, toen in Zweden
hij alle belanghebbenden, en ook in andere
kringen des volks, het wegblijven der verwachte
haringscholen zekere onrust teweegbracht. Daar
om wendde zich de Gotenburger Visscherij-
vereeniging tot de lieeren G. Ekman en prof.
Petterson (die zich reeds lang met hydrogra-
Het stoffelijk overschot van den heer Ilmgman
werd gisteren op Eikenduinen ter aarde besteld in
tegenwoordigheid van vrienden en vele belangstel
lenden uit kringen van kunst en wetenschap, o. a.
de rijksarchivaris, de adjunct-archivaris, ambtenaren
van het Rijksarchief, een deputatie van Pltlilm, dat
een krans zond, prof. Huiler uit Leiden, Victor de
Stuers enz.
Uit hun naam schetste jhr. mr. Van Riemsdijk do
groote verdiensten van Hingman als arehiefkenner
en mr. Tetling hoe deze sympathieke man anderen
met zijn rijken schat van kennis diende.
Elhe van Calcar.
Aan mevrouw Elise van Calcar te 's Gravenhage
viel gisteren het voorrecht ten deel, in het genot
van een goede gezondheid, haren vijf-en-zeventig3ten
verjaardag te mogen vieren.
Er had zich een dames-comité gevormd, dat met
voldoening werkzaam is geweest, met het doel om
mevrouw van Calcar een gemeenschappelijk blijk van
hoogachting, sympathie en waardeering aan te bieden.
Dat comité werd des voormiddags in den huiselijken
kring ontvangen en in welgekozen bewoordingen
werden aller hartelijke gevoelens vertolkt Aan de
jnbilarcsse werd een fraaie schrijftafel aangeboden,
waarin zich ecne portefeuille bevindt cn waarbij een
album was gevoegd. Dc jongejuffrouw Betsy van
Kempen had op de eerste bladzijde er i an eene
keurige bloemenhulde geteekend en achter de op
dracht komen de namen voor van hen, tot het hul
deblijk hadden bijgedragen.
Bij beschikking van den Minister van Waterstaat,
Handel cn Nijverheid, is dr. P. J. H. Ouypers archi
tect der Rijksmuseumgebouwen, te Roermond, be
noemd tot lid der commissieingesteld door den
Minister van Waterstaat, Handel en Nijverheid ten
einde hem van advies te dienen ter zake van het
onderhoud en de herstelling van het gerechtshof cn
de groote zaal op het binnenhof te 's-Gravenhage.
De commissie is thans samengesteld uit de vol
gende leden C. Muysken, ingeueur-arcbiteet te Am
sterdam, tevens voorzitter; dr. P. J. H. Cuypers,
architect der Rijksmuseumgebouwen, te Roermond;
F. J. Nieuwenkuis, architect-directeur der gemeente
werken, te Utrecht; C. H. Peters, Rijksbouwmeester
in het 1ste district dor Landsgebouwen, te's-Graven-
bage, tevens secretaris. St. Ct.
Bij de opera Van der Linden is thans in studie
genomen De Pioos van Dekama, woorden van mr.
M. G. L. van Loghem en muziek van Willem Landré,
welk werk verleden jaar in concertvorm is gegeven
to Haarlem on 's-Gravenhage.
Schilders en schilderessen, tcekenaars cn teekena-
ressen worden uitgenoodigd een ontwerp-teekening
te vervaardigen van een prachtband voor Evolutie
en deze in te zenden aan het bureauSarphatiepark
61, te Amsterdam uiterlijk 15 Januari 1898.
De teokeningen zullen beoordeeld worden door
een te benoemen jury. Als prijs zal worden toegekend
het werk van prof Quack of, indien men zulks ver
kiest een ander voorwerp ter waarde van f 25.of
het bedrag in geld.
phi sell e expedition en met nasporingen aan
gaande het onderwerp hadden bezig gehouden),
met verzoek, nog in dien zelfden winter de toe
standen in het Skagerrak na te gaan en, zoo
mogelijk, de oorzaak an het treurig verschijnsel
te constateeren. Dientengevolge werd reeds in
December 189G de expeditie ondernomen, en
tegelijkertijd ook eene Noorweegsche, onder
leiding van dr. J. Hjort.
De werkzaamheden werden nu zoodanig ver
deeld, dat de Zweedsche expeditie het oostelijke
eu de Noorweegsche het westelijke gedeelte
van het Skagerrak op zich nam. Prof. Cleve
en dr. Aurivillius steunden de zaak. door bio
logische onderzoekingen, en thans is het resul
taat dezer expeditie openbaar gemaakt, in een
rapport van de heeren Cleve, Ekman, Hjort en
Petterson, toegelicht met een aantal kaarten,
die eene aanschouwelijke voorstelling van de
daarin vermelde stroomingen geven.
Dit een en ander wordt door de Deutsche
Fischereizeitung in herinnering gebracht bij
hare mededeeling van dat rapport, waaraan
ten opzichte van den haring het volgende is
ontleend.
Reeds op grond der vroegere, sedert 1877,
gedane waarnemingen had men vastgesteld,
dat er in de zee periodieke veranderingen plaats
hebben die invloed oefenen op de aanwezigheid
van haring. Dit werd in Februari 1890 inzon
derheid duidelijk waargenomen door eene
Zweedsche hydrographische expeditie. Het Ska
gerrak wisselt namelijk tweemaal 'sjaars het
water van het bovenvlak, en beide keeren valt
verschijnsel samen met het opkomen of ver
dwijnen der haringen. In den winter is het
Skagerrak bedekt met eene 30 a 40 meter
diepe laag oceaanwater van 32 a 33 °/00 zout
gehalte. Dat water wordt door de bovenver
melde rapporteurs sbankwater" genoemd, welke
benaming zij hebben gekozen, omdat water van
die zelfde geaardheid langs de kusten en banken
Een vrij lij vis werkje is verschenen bij de uit
gevers Wenk cn Birkkofi te Rotterdam en Schiedam;
bet is een catalogus van Feestgeschenken, bij het a s.
St. Nicolansfeest goed te pas komende.
Men vindt er de titels cn do prijzen van tal van
pracht-plaat- cn andere werken van binnen- en buiten-
landsehe schrijvers in vermeld.
Op Woensdag en Donderdag 2t en 25 dezer zal
te Utrecht, onder leiding van prof. Winkler, in Sic
Semper de jaarhjkscbe vergadering gehouden worden
van de Nederl. Verceniging voor psychiatrie cn neu
rologie.
In de maand April 1898 zal te Madrid het 9e
internationale congres van hygiene en demographic
worden gehouden, waaraan gedelegeerden van alle
Enropcesckc mogendheden zullen deelnemen.
Brand ie Amsterdam.
Omstreeks 9 uur gisterenavond werd de
bi and weer te Amsterdam gealarmeerd voor
een uitslaanden brand in bet perceel aan de
Spiegelstraat 76; aldaar.
De heer Hinsen, eau de cologne fabrikant,
drogist, koopman in reukwerken, zeep enz., die
met zijn gezin dit perceel bewoont, wilde in
liet sous-tenain, waar zich de werkplaats be
vindt, een petroleumlamp aansteken. De lamp
ontplofte en met geweld baanden de vlammen
zich een uitweg naar buiten, deden de ruiten
van den winkel die gelijkvloers is, stuk springen
en veroorzaakten in dien winkel met zyn licht
ontplofbare en biandbare stoffen een geweldige
explosie en een lievigen brand die zich ook aan
de hoogere étages, die voor woonvertrekken
dienden, mededeelden.
In een oogwenk stond het gebouw in lichte
laaie.
De brandweer, spoedig ter plaatse, tastte het
vuur met kiacht aanzoodoende bleef de brand
beperkt tot dit perceel, dat evenwel zoo goed
als geheel is uitgebrand. Opmerking verdient,
dat het sous-terrain, waar de brand ontstond,
gespaard bleef.
De familie Hinsen was dadelijk bij het iiooreD
van de ontploffing naar beneden gevlucht.
Toch viel nog een ongeval voor. De brand
meester Van Eglen viel van een plat en werd
daarbij, hoewel niet ernstig, gewond. Hij be
zeerde zijn heup en rug. Bij een der buren
binnengebracht, werd hij voorloopig verbonden.
Overbienging naar liet Gasthuis was echter niet
noodzakelijk.
BaJckers-nacldarbeid.
Van de 1800 biljetten door de bakkersge
zellen te Almeloo verspreid, kwamen er 1637
van Nederland, Duitschland, Denemarken en
Noorwegen wordt aangetroffen, alzoo eene soort
continentaal kustwater is. Dit bankvvater nu is
de waterlaag, die de haringen medebrengt.
Zoodra in Augustus-September dat water
liet Skagerrak binnenloopt, verschijnen aldaar
ook de haringen. NVordt de strooming later in
den herfst zoo sterk dat dit water ook in de
diepste kustgeulen dringt, dan volgen de haringen
mede daarheen. En zoodra het in het voorjaar
wegstroomt en door het gewone zomervvater
wordt vervangen, verdwijnen zij. Talrijke voor
beelden, door dr. Hjort ook langs de Noorsche
kust verzameld, strekken ter bevestiging van
de juistheid dezer waarneming. Men kan inder
daad zeggen, dat alle in die periode gevangen
haring in bankvvater, of althans in de onmiddel
lijke nabijheid er van, gevangen is.
De haringen schijnen zich over dag in de
diepere lagen van dit water op te houden en
om tot nog toe onbekende reden des
nachts in het hoogere zoete water op te stijgen,
alwaar zij, hetzij met drijfnet in zee (herfst-
haring), hetzij met andere netten binnen de
klippen (winterharing), worden gevangen. In-
tusschen gevoelen zij zich in dat minder zoutige
water toch niet recht te huis. en zij gaan
ook dadelijk de diepte of het open water in,
wanneer het hun onbehaaglijk wordende volume
te hinderlijk wordt.
Dat aan- en afstroomen der verschillende
waterlagen staat zeer onder invloed van den
wind, en in dien zin spelen voorzeker wind eu
weder ecne groote rol in de haringvisscherij.
Het is echter eene onjuiste meening, dat de
westelijke stormen haring in de Scandinavische
wateren brengenwant het indringen van ha
ring geschiedt naar groote periodieke verande
ringen in den oceaan, op welke de onweder-
centra's van het Skagerrak weinig invloed heb
ben. Doch wanneer de haring in het water
voorhanden is, dan kunnen de westelijke stor-
terug. Vóór afschaffing van nacht- en Zondag-
dienri stemden 1600 huisvrouwen, dus 9S pCt.,
tegen de afschaffing 10 huisvrouwen, dus ruim
72 pCt. en blanco 26.
De beweging tot afschaffing van den nacht
arbeid van de bakkers heeft ook Zwolle bereikt.
Op een Donderdagavond gehouden vergadering
van de Zvvolsche bakker«gezelien-vereeniging
werd een stuk ter tafel gebracht, waarin een
aantal dames, uit alle maatschappelijke kringen,
de huisvrouwen van Zwolle opwekken, om de
bakkers naclitiust te bezorgen.
Jachtpartij.
Donderdag werd door de hofdignitarissen van
het paleis het Loo eeue jachtpartij gehouden
op klein wild. Aan deze jacht was ook genoo-
digd de heer II. P. J. Tutein Noltlienius, bur
gemeester van Apeldoorn. Op deze jacht, ge
houden onder leiding van jhr. mr. J. H. van
Ilaersma de Willi, jagermeester van Gelder
land, weid ruim 70 stuks wild geschoten.
Armenzorg.
Voor de betrekking van binnenvader en moeder
in bet stads wees- en aimhuis te Ilarlingen,
waaraan behalve vrije woning, voeding cn ge
neeskundige hulp een traktement is verbonden
van f500, hebben zicli 145 paren als sollicitan
ten aangemeld.
Leger des Ileils.
De week van liet gebed en zelfverloochening
heeft in Nederland voor het uLeger des Heils''
ongeveer negentienduizend gulden opgebracht.
Een eigenaardig viertal.
Door een Noordzeevisscher werd aargebracht
eene krab, op wier rug zich vier bijna vol
wassen oesters hadden ontwikkeld. De krab was
ruim 2 dM. lang.
BeMcesnijders.
Te Nedervveert is zekere P. H, Yerheijen,
arbeider aldaar, op onmenschelijke wijze toe
getakeld. Tus=cben de drie gebrs. Hompes en
genoemden "V. ontstond twist, waarbij een
hunner hem een slag met een stok toebracht,
waarop V. vluchtte. Hij werd achterhaald en
toen werden hem toegebracht drie gevaarlijke
wonden aan het hoofd, twee in den hals, drie
in den rug en nog wel twintig kleinere sneden
over andere deelen van zijn lichaam.
NV. Hompes werd gisteren door de mare
chaussees van NVeert naar de gevangenis te
Roermond overgebracht, doch zijn beide andere
broeders wisten zich hieraan te onttrekken door
de wijk te nemen naar België.
men in zoover gunstig werken als zij het bank
vvater en daarmede de haring nader tot de kust,
of nader aan het oppervlak brengen. Er is dus
altoos een bepaalde hydographische toestand
noodig om de haringvisscherij mogelijk te
maken, en zonder dit helpen ook de westelijke
stormen niets, gelijk zij in het lange tijdvak
van 1809 tot 1878 ook niet in staat zijn ge
weest, de haring terug te brengen.
Vraagt men nu, hoe het komt dat de ha
ringen juist het bankvvater volgen, dan blijkt
dat zij daarin het hun passende voedsel vinden.
In het 32 of 33%o zout houdende bankvvater
(dat door eene vermenging van het 34 en 35o'oo
houdende oceaanwater met het water der rivier
mondingen ontstaat) gedijen namelijk de dier
lijke en plantenvormen, het plankton, hetwelk
hun bevalt. Het bankvvater komt in Augustus
uit de Noordzee in het Skagerrak en verdeelt
zich aan de monding van het Kattegat in twee
stroomingen: een zuidelijke, die in het Katte
gat vloeit, en een noordelijke, die de kust van
Bohuslim volgt. Die naar het zuiden gaande be-
nedenstrooming in het Kattegat loopt verder
de westkant der Oostzee in, die hierdoor de
laatste maanden des jaars warm grondwater
heeft. Met dit warmer water komen dikwijls
uit zuidelijker gedeelten van den oceaan zeld
zame dieren, die anders niet in de Oostzee zijn
aan te treffen.
Evenzoo vertoonen zich aan de kust van
Bohuslim in de herfstmaanden zuidelijke dier
vormen, zelfs een soort inktvisschen, wier eigen
lijk gebied de Fransche kust der Middellandsche
Zee is. Uit dit verschijnsel, gelijk uit de aan
wezigheid van zuidelijk plankton, leiden de
bovengenoemde rapporteurs af, dat de bank-
waterstrooming, die de herfstharingen mede
brengt, afkomstig is uit het zuiden of midden
der Noordzeedat alzoo de eerste phase der
haringvisscherij afhangt van het instroomen
van zuidelijk bankwater.
