DE VLUCHtT
51"'! jaargang.
Zondag 27 en Maandag 28 Maart 1898.
N°. 9587.
Eerste Blad
Verschijnt dagelijks, uitgezonderd Zon- en Feestdagen.
uitgeverTTl j. c. roelants.
GEMEENTE-ARCHIEF
GEMEENTE-MUSEUM.
FEUILLETON.
UIT BE PERS.
igjw, jffigtófóK
Abonnementsprijs voor Schiedam, per kwartaal f 0.90
omliggende plaatsen, p. kwart. - 1.05
franco per post, p. kwartaal. - 1.30
Afzonderlijke nommers- 0.02
BUREAU: BOTERSTRAAT TO, Tclephoon Ko. 123.
Advertentieprijs: van 1—5 gewone regels met inbe
grip van cene Courant
Iedere gewone regel meer
Bij abonnement wordt korting verleend.
f 0.52
- 0.10
Dit nummer bestaat uit drie bladen.
EN
Wij hebben deze week in ons blad het
voorstel medegedeeld, dat B. en W. aan den
gemeenteraad hebben gedaan om te geraken
tot eene betere en waardiger bewaarplaats voor
bet oud-archief onzer gemeente.
Wij drukten daarbij de verwachting uit, dat
ieder, die de stad onzer inwoning liefheeft, met
belangstelling van dat voorstel zoude kennis
nemen.
Met aandacht hebben ook wij het voorstel
met de bijlagen nog eens in zijn geheel door
gelezen, maar hoewel wij gaarne erkennen,
dat het een belangrijke verbetering in den
bestaanden toestand brengen zal willen wij
ons toch anderzijds niet ontveinzen, dat do
voorgestelde regeling door ons niet afdoende
wordt geacht, en dat men zonder aan de ge
meentekas al te hooge eischen te stellen, eene
oplossing kan vinden, die beter bevredigt.
Door de niet genoeg te prijzen zorg en toe
wijding van enkele ingezetenen is in de latere
jaren zooveel mogelijk al datgene verzameld,
wat op Schiedam's geschiedenis betrekking heeft
boeken, platen, platte gronden, gedenkwaardige
steenen, curiosa, kortom ai wat zij konden
machtig wordenmeestal is dit bijeengebracht
in particuliere verzamelingen, die wij het ge
noegen hadden te bezichtigen. Op de St. Joris
Doele bestaat een half-officieele, half-particuliere
verzameling, waarin menig stuk een veilige
bergplaats heeft gekregen, dat zonder deze
allicht verloren zou zijn gegaan.
Ons ideaal natuurlijk geven wij hier slechts
vluchtig aan zoude zijn, dat alles met mede
werking dier historie-lievende verzamelaars in
één gebouw bijeen te brengen.
Wat wij in particuliere gesprekken met deze
verdienstelijke medeburgers hoorden, gaf ons
hoop, dat, hetzij vroeger hetzij later, wanneer
de gemeente daartoe een waardige bewaar
plaats afstond, alles bijeen kon komen en aldus
een vrij volledige collectie zou aangelegd wor
den, ware het ook, dat wat nu particulier
eigendom is, voorloopig slechts in bruikleen werd
afgestaan.
Nu de gemeenteraad voor de vraag gesteld
wordt of hij een bedrag wil voteeren ten be
hoeve van het gemeente-archief, meenen wij,
dat hier eene gereede aanleiding is om de mo
gelijkheid te overwegen een geschikt onderdak
te verschaffen èn aan dat archief èn aan de
vele curiosa op onze stad betrekking hebbend.
Wij stellen ons dat als volgt voor:
DOOR
IDA BOY-ED.
63)
•Adriaan, wanneer men hier die ellende van
dien zandgrond zietliet zijn toch zeker wel
dertig of veertig bunder
Vierenvijftig," verbeterde hij.
•Ja, dan stelt men zich zoo voor als die erns
bewerkt werden 1 Met kaïniet, thomasphosphaat,
en hoe al die rommel meer heet," ging zij voort.
sla, voorstellen kan men het zich wel. Maar
dat kost ontzaglijk veel geld," zei hij treurig.
•Ik weet, hoe jij en Coilasborgen geholpen
kunnen worden," fluisterde zij.
•Dat weet ik ook met werken, werken en nog
eens werken, en geduld, dat hoort er ook bij."
Hij ging in het zand zitten, strekte zijn lange
beenen uit en kruiste de armen over de borst. Hij
zag Phoebe niet aan en sprak vol innerlijke ont
roering voort:
•Dikwijls denk ik welprettig is 't nu niet be
paald, er een geheel leven aan te wijden, en de
kar weer uit het moeras te trekken, waar de
oor vaderen haar in hebben geduwd. Maar dan
heb ik weer oogenblikken waarop ik mij er kolossaal
gelukkig onder voel. Dat is toch eerst iets, wanneer
men alle dagen ziet waarvoor de lieve God iemand
vuisten en dat beetje brein in zijn hoofd heoft ge-
De gemeenteraad bestemme liet gebouw,
waarin thans het politie-bureau gevestigd is,
en hetwelk, naar van algemeene bekendheid is,
voor het doel reeds lang te klein is, voor ge
meente-archief en gemeente-museum. 7.ij koope
of hure in de buurt of elders een ander gebouw,
ten einde dat voor politie-bureau in te richten.
De mogelijkheid om tot den aankoop van een
geschikt gebouw over te gaan, bestaat op dit
oogenblik, zoowel in de nabijheid van het Stad
huis als meer iu het centrum der stad, het
zuidelijk deel van de Lange Haven, wat met
het oog op de werken aan de Maaszijde en de
te wachten uitbreiding der gemeente naar dien
kant wellicht gewensebter is. Yoor niet al te
veel geld kan men een gebouw, geschikt voor
politie-bureau, op twee plaatsen in deze ge
meente verkrijgen. Gaat de gemeenteraad aldus
te werk, dan krijgt men èn een beter bureau
van politie èn een waardiger archief- en mu
seum-gebouw.
Beneden in het tegenwoordige politie
bureau n.l. kan men de archieflokalen, boven
de museumzaal inrichten.
Voor afdeeling A der gemeents-secretarie zou
men in een der beide ruime panden, die wij
voor het stichten van een bureau van politie
op het oog hebben, eenige ruimte, kunnen
reserveeren; bezwaar zal hiertegen niet kun
nen bestaanbeide bedoelde huizen beschikken
over voldoende ruimte.
Eén punt zal natuurlijk van veel gewicht
zijn: dat zijn de kosten. Toch behoeven de
bezwaren van flnantieelen aard niet in die mate
te klimmen, dat daarom liet geheele plan nood
zakelijkerwijze moet afspringen. Immers, neemt
de gemeenteraad een besluit in den geest, ais
wij hier aangeven, dan ontstaat daardoor tevens
de mogelijkheid om het oude gymnasiumge
bouw te verkoopen.
Reeds nu lacht het ons weinig toe en
wij zijn waai lijk de eenigen niet, die er
aldus over denken, om in een afgelegen pand,
dat nauwelijks f5000 waard is, een zelfde som
te vertimmeren, zonder dat men daarmede alle
noodige inrichting tot stand brengt en afdoende
hulp biedt, terwijl wij bovendien meer dan
eens hebben hooren verluiden, dat dit gebouw
vochtig is, dus weinig geschikt voor archief.
Wel wil men thans slechts de min vochtige
vertrekken voor archief aanwijzen, echter is de
mogelijkheid niet uitgesloten, dat bij uitbreiding
ook de minder geschikte lokalen zullen betrok
ken worden.
Is er, zoo vragen wij, reeds zekerheid ver
kregen, dat het oud-rechtelijk archief, dat thans
te 's-Gravenhage berust, terug verkregen zal
worden, als men het gymnasiumgebouw voor
gemeente-archief inricht. Hieromtrent moet,
dunkt ons, zekerheid bestaan, voordat de ge
meenteraad een besluit neemt, daar men anders
toch weder half werk doet.
Ook veriieze men de belangen van ons
Museum, dat nu nog slechts in embryonalen
geven. Om ze te gebruiken, Phoebe 1 Nu, ik geloof
wei dat ik de inijne flink gebruik. Wij komen ook
vooruit. Maar zoo langzaam. En dikwijls denk ik,
dat vader en grootvader mij toch wel een beetje
tuinder zorg hadden kunnen nalaten een beetje
maar, zoodat ik toch ook aan geluk had kunnen
denken".
Hij zuchtte diep.
Adriaan," zei Phoebe heel zacht, terwijl de eene
traan na den ander haar over de wangen rolde,
•je moest een rijke vrouw trouwen."
Wat moet ik riep hij verontwaardigd, en hij
zag haar strak aan.
•Ik bedoel niet om 't geid, zeker niet alleen
daarom. Maar wanneer liet nu juist zoo uitkomt
dat een vrouw, die je lief heeft, veel geld bezit,
en dat die eene juist de beste, sclioon-te, heeilijksie
is, de eenige die je waardig is," zei Phoebe wee-
nend. Ilet was haar te moede of zij er mede
schuldig was aan alles, aan Adriaan's armoede en
ook dat hij een rijke vrouw moest trouwen.
Haar woorden stelden Adriaan weer gerust. Hij
nam handen vol zand op en strooide dat naast
zich uit ais een zaaier hij kon nooit stil zitten,
wanneer hij opgewonden was.
Onzin," zei hij barsch. »Zoo een bestaat er in
't geheel niet. De dochter van den dominee is bij
de veertig. En de andeio buren hebben alleen
zoons of kleine kinderen. Waar zit dus die wonder-
dame, als ik vragen mag
•Conradine immers", fluisterde zij, en zij begon
heftiger te weenen, terwijl zij zich omkeerde en
haar gelaat in de handen verborg.
Adriaan zag lang zwijgend neer op den gebogen
rug die naar hem toe was gekeerd en waarover
toestand verkeert niet uit het oog, en bedenke
vooral ook, dat nu reeds het politiebureau
eigenlijk te klein is en dit, bij uitbreiding der
bevolking, in steeds meerdere mate zal worden.
In den aanvang zeiden wij met belangstel
ling het voorstel van B. en W. te hebben ont
vangen. Beter dan maar voort te leven in den
onwaardigen toestand van thans, zouden wij
het vinden als de gemeenteraad dit voorstel
aannam, maar veelmeer nog lacht het ons toe
eindelijk eens aan ons archief en aan onze
gemeentelijke gedenkstukken een gebouw af te
staan, waar ze kostelijk en voor zeer lang
zullen kunnen blijven. Op de belangstelling en
vrijgevigheid onzer gemeentenaren zal zoodanig
besluit niet zonder grooten invloed zijn.
Wat wij dus zouden wenschen is dit.
De gemeenteraad noodige B. en W. uit om
een onderzoek in te stellen naar den prijs,
waarvoor zij, b.v. gedurende zes maanden, het
door ons bedoelde pand in handen kan krijgen
na te gaan, wat de inrichting van dat pand
voor politie-bureau en afd, A. der gemeente
secretarie zal kosten te berekenen, wat de
verbouwing voor archieflokaal en museumzaal
van het tegenwoordige politie-bureau zal kosten
te doen taveeren, wat het oude gymnasiumgebouw
waard is; aan te geven, wat het verschil is
in uitvoering van het door B. en W. thans
voorgestelde plan en liet door ons hier met
grove trekken geschetst.
Leerplicht.
Do Standaard verklaart in haar tweede artikel
den tot dusver gevolgden regel aan te hangen, dat
men verwaarioozing repressief, niet preventief keert.
Zij verstaat intusschen, dat velen het repressie
stelsel hier onbruikbaar achten.
Doch zegt zij bijaldien men uit dien hoofde
den altoos bedenkelijken maatregel neemt, om een
generalen plicht aan allo ouders op te leggen, dan
blijft bet toch een eerste vet eischte, dat hierbij a in
twee bedingen voldaan worde: lo. dat de te stellen
eisoh zich tot het minimum bpperke, en 2o. dat do
beschikking der ouders over het hoe der uitvoering
streng geëerbiedigd blijve.
Hot ingediende ontwerp slaat echter den vlak
tegenovergestelden weg in en iegt aan alle goede
ouders een plicht op, die nog een jaar verder
strekt dan nu bij goede ouders een vrij algemeen
gangbare regel is. De regoering predikt, dat alle
ouders die hun kinderen 0 jaar iaten schoolgaan,
aan schromelijke verwaarioozing schuldig staan,
want het minimum, om verwaarioozing af te
snijden, is een schoolgaan van 7 jaar. Hetzelfde
geldt van de stof van het onderwijs. Wie zijn
kinderen geen onderricht verschaft in de vakken
ai, verwaai loost hen.
Hieruit blijkt zonneklaar zegt het blad dat
men, zeggende verwaarioozing te keer to willen
gaan, geheel iets anders, t. w. een regeling der
geheele nationale opvoeding van overheidswege, op
het oog heeft. Doch dan ontbreekt hier ook te eenen-
maie, wat de architect den oprechten stijl noemt,
haar dikke vlecht hing. Hij luisterde aandachtig
naar het zachte weenen.
Zijn gelaat was rood, hij sloot de oogen, waarin
een traan was opgeweld.
Eindelijk had hij zijn kalmte herwonnen. Hij
trok even aan haar vlecht, alsof die een schelie-
Itoord was en zei: »Phoebe!"
•Ja vroeg zij, terwijl zij beproefde haar tra
nen te drogen. »Oeh, laat mijn vlecht toch met
rust."
Wel, Phoebe, je bent veel, veel dommer dan
ik gedacht had."
•Zoo 1" riep zij eenigs2ins beieedigd.
Veel dommer! Conradine heeft mij niet lief.
Heb ik donkere dweepende oogen Ja En heb ik
bruin haar? Neen En al had zij mij lief ik
trouw niet, en met geld iieelemaal niet."
Hij sprong op.
Maar nu, vooruit, naar huis. Dat stond niet op
mijn programma voor den namiddag, dat ik hier
een half uur zou verknoeien met het zoeken naar
anemonen. Je moet een beetje hard ioopen, Phoebe,
ik beb geen tijd om met je rond te slenteren."
Phoebe pakte haar boeltje bijeen. Haar gelaat
straalde van geluk en was toch nog heet en rood
van de vergoten tranen.
•Ik moet mijn schopnen weer uittrekken", zeide
zij vroolijk. »Je behoeft mij evenwel werkelijk niet
naar huis te brengen. Je weet immersmaar
tweeèndertig pfenningen."
Neen, neen, voorzichtigheid is beter. Je ziet er
veel rijker uit; Conradine geeft je altijd veel te
mooie kleeren", zeide hij en nam zulke stappen dat
zij werkelijk hard moest loopen.
•Maar vandaag heb ik immers die oude licht
en heoft men te doen met gepleisterde muren, di
de eigenlijke bedoeling verborgen. Dan wordt hier
door de overheid aan de ouders uit handen geno
men, wat alleen ter hunner beschikking en beoor-
deehng staat, en is de volstrekte tegenstelling
tusschen ouderrecht en staatsbevoegdheid hiermede
rechtstreeks aan de orde gesteld.
Door tweeeilei wordt dit kwaad nog vorscherpt.
In de eerste plaats door het eenzijdig drijven
van het intellectualisme.
Opvoeding" is heel iets anders, is veel meer
dan louter verstandelijke ontwikkeling en africhting.
Op zichzelf verzetten wij ons allerminst tegen
liet stellen van een zeven-jarige periode voor de
opvoeding van het kind. Maar dan zij d it zeven
jarig onderricht ook harmonisch en gericht op de
toekomst. Eenerz'jds, door da ontwikkeling van
hoofd, hait en hand in juiste verhouding saam te
doen gaan. En andererzijds, door liet onderricht
practisch te doen leiden tot het toekomstig bedrijf
en levensberoep.
Het tweede ernstige bezwaar ligt in de •onmo
gelijke positie waarin men het vrije onderwijs
brengt."
Dit licht het blad aldus correct toe
Er is te Amsterdam een vereeniging voor Gere
formeerd onderwijs, die vijf scholen be/it, waarop
saam zeg 2400 kinderen gaan van 612 jaar.
Die scholen zitten nagenoeg geheel vol. Plotseling
wordt nu gezegd, dat de kinderen ook van hun
1213 jaar op de school moeten blijven, en dat
ze reeds van hun 6e jaar af op school moeten
zitten.
2400 kinderen over 0 jaren geeft 400 per jaar.
Voortaan zal dus het cijfer klimmen op 2800.
Waar moeten nu die 400 kinderen meer ge
plaatst worden Een vertrek over is er niet. Plaats
tot uitbouwen bestaat er niet. Zoo wordt ge dus
verplicht een geheel nieuwe school to bouwen voor
de 400 aanblijvende kinderen. Waar vindt ge hier
voor het geld Waar ook het geld, om een geheel
stel nieuwe onderwijzers en wat verder een schooi
kost, jaarlijks uit te betalen
Maar er is meer
Uw scholen zijn gebouwd op zes (of twaalf)
klassen voor de zes jaren. Nu moet elke school
worden een school van zeven (of veertien) klassen.
Ook verbouwing van de bestaande lokalen wordt
dus noodig. En bovendien komen er in elke be
staande school twee onderwijzers bij.
En ais dan het vrije onderwijs oprechtehjk ver
klaart, dit niet te kunnen bekostigen, zal de over
heid dan het totaal dezer meerdere kosten van
bouw, verbouwing, onderhoud, tractementsver-
vermeerdering, tractementsverhooging en school-
behoeften van rijkswege vergoeden
Er staat iets van in het ontwei p, dat men dit
bedoelt; maar dan wete men wel, dat dit alleen
voor de bijzondere scholen een meerdere uitgave
van éen millioen zal kosten.
Immers de rijksbijdrage voor genoemde vereeni
ging bedraagt nu omstreeks f 10.000. En na in
voering van deze wet zal er veel meer dan f 10,000
bij moeten.
Is het zóó gemeend
Goedmaar schrijf dat dan ook in uw wet,
bepaal uitdrukkelijk dat de meerdere uitgaven,
waartoe de gemeenten voor hun openbare scholen
blauwe japon aandie is al twaalfmaal gewasschen,
minstens," riep zij met al de verontwaardiging
van een jong meisje, dat men krenkt in een quaestie
van kleeding.
•Twaalfmaal gewasschen, oud, werkelijk oud
vroeg hij verbaasd,
Ik heb ze al don geheeien vorigen zomer ge
had," verzekerde zij. ïllet is immers maar katoen
en heeft maar zesentwintig maik gekost. Je moet
Conradine niet altijd standjes maken."
Adriaan was zeer deemoedig geworden. Er ging
heel wat in zijn gedachten om. Dus een lief, schoon
meisje kon er uitzien als een fee in een katoenen
japon, die reeds twaalfmaal gewasschen was en
maar zesentwintig mark had gekost? Zou de
kleeding van een vrouw toch iets zijn, dat betaald
kon worden?
Hij was door die gedachten zóó verstrooid ge
worden, dat hij vergat op den weg te letten en
veei verder meeging dan wel noodig was geweest.
Tot afscheid schudde hij toen Plioebo de hand
en vroeg met ongewone innigheid
•In de eeiste plaats, breek nu nooit weer je
hoofdje met huwelijksplannen voor mij. En ten
tweede, loop niet weer alleen rond. Onder de
metselaais zijn twee, drie slechte kerels, die zijn
wel eens dronken, en dan kan men nooit weten.
•Ja, als je het beveelt, dan doe ik het zeker
niet meer", beloofde Pltoebe,
Waarom moet ik juist eerst iets bevelen voor
dat er gehoorzaamd wordt?" vroeg hij mot stralend
gelaat.
•Nu, je weet toch alles het best", legde Phoebe uitj
Hij lachte en ging haastig weg.
Wordt vervolgd