r
Mi
If
BINNENLAND.
af
STADSNIEUWS.
n
i»
te
nw
tai
Ifteyi
r-K
c
r.
J?
•V j
zemdaal een trein ter besdiiHring van presi
dent Kruger, in. aansluiting1 met den IVan-
schen trein die ten 10,9 'g ochtends in Den
Haag aankomt.
Als de President zijn hotel (vermoedelijk
liet Hotel des lades) zal hébben, bereikt,
wordt hem in de vestibule het Transvaalsche
volkslied toegezongen door een koor van
jonge meisjes en dames, onder leiding van
Arnold Spoél.
Benige buitenlandsdhe journalisten, o.
uit Erankrijik en België, hebban in het Ho
tel des Indes vertrekken besproken.
De leedingen der H. B. S. met oriarigen
cursuis aullen gezamenlijk: aan het station
aanwezig zijn, om met de verschillende ver-
eenigingen den. President hulde te brengen.
Later wordt hem een albulm aangeboden
met de namen van alle leerlingen.
Beo Antwerpsah com i tea t tot huldebetoon
aan president Kruger heeft zich, tot den bur
gemeester gewend met verzoek om als de
President te Antwerpen kfamt, hem officieel
ten stadhui zo te ontvangen De burgemees
ter verklaarde er zich persoonlijk voor.
Voor liet geval pre sklent Kruiger een. be
zoek aan Berlijn mocht brengen, zijn de stu
denten voornemens een fakkeloptocht te zij
ner eer te hou/den.
Hofbericht.
H. M. do Koningin en H. M. de Konin-
gindMbeder, vergecseH van de hofdames Juo
kema van Burma nia, baronesse Rengers en
baronesse van Ittermun, brachten hedenna-
miiddag ten 12 uur een. bezoek aan den Groo-
ten Koninklijken Bazar dor fuma D. Boer
en Zonen, in do Zeestraat.
Hare Majesteit de Koningin heeft Haar
jagermees ter in Zuid-Holland, baron E,. van
Znijlen. van Nijévelt belast met de waarne
ming ad- interim van het jagermeesterecihap
in Gelderland.
Hertog Hendrik zou voornemens zijn, half
December naar Bén. Haag te vertrékffoem uit
Mecklénlbusg.
Huwelijk der Koningin.
Het voornemen bestaat om aan H. M. de
Koningin ter gelegenheid van haar huwelijk
een huldeblijk aan te bieden niet enkel van
de officieren, maar van alle actief dienende
militairen van het Ned. leger; een commissie
ia reeds benoemd.
Een verzoekschrift aan de Koningin.
Do heer C. van Goor Eizn. wil aan. II- M.
de Koningin een reuzemvenzoekschrift zen
den met d!e bede, een congres bijeen te roe
pen om maatregelen te beramen tot beëin
diging van don gruwelijker, oorlog in Zuid-
Afrïka.
Hij schrijft o. a.
„Niet alleen kunnen wij, maar moeten wij
veel doen.
„Hot is om» duro plicht, waarbij men
niet meer vragen mag naar do gevolgen. De
heudennroed de>" Boeren, steeds strijdende
tégen een vijfvoudige overmacht, bracht in
den beginne den Bngelschen nederlaag op
nederlaag toe; maai- helaas' hot is
■thans andere geworden, de uitmoording is in
vollen gang.
„Na de welsprekende woorden van den
heer Charles Boissevain en prof. Wafers
BettinK geloof ik den omvang der gruwelen
door de Bngedsdhen bedreven, van algemeo-
ne bekseudllieid.
„Wanneer do uitdruikikfing „eeuwige ge
rechtigheid'' geen ijdolo klank is, zullen niet
Alleen de daders, maar ook de toeschouwers,
tegenover de geschiedenie een zware verant
woording op ach ladeneen verantwoording
zoo groot, dat bij de latere geschiedschrij
vers, bij de beooideeling der 19e eeuw, niet
meer zal wegen de vooruitgang op elk ge-
•bied, noch de humane voorschriften van de
conventie van Geneva, noéb het heerlijke
werk van Dunant, noch al 'het schoone en
ed'elo, dhh deze eeuw gaf; die geschiedschrij
vers zullen alles voorbij zien voor de naam-
looee gruweldaad door Engeland bedreven,
met Europa en Amerika als UJesdhtouwens."
Middelbaar Onderwijs.
To Arnhem is Zondag een vergadering ge
houden. van hot centraal departement der
vareeniging van leeraren van inrichtingen
van middelbaar onderwijs, waarin als spre
ker optrad dr. A_ Borgman uit Enschedé,
snot het onderwerp: Middelbaar Vakonder
wijs.
Spr. begon te betoogen dat groots be
hoefte bestaat aan georganiseerd' vakonder
wijs, dat hij vesrdeelt in lager, middelbaar
en kooger onderwijs. Uitvoerig wordt de in
richting van het onderwijs aan de sdhool
voor Nijverheid en Handel te Enschedé ge
schetst en de nadruk gelegd op het feit dat
voor een groot aantal leerlingen (85 van
hoogere burgerscholen e. d. behoefte bestaat
aan scholen die hier te lande niet bestaan.
Door de commissie1 in zake technisch onder
wijs Van de vakafdeéling voor werktuig eu
scheepsbouw van het Koninklijk instituut
van ingenieurs wordt voorgesteld de stich
ting van een vakschool, die ook spr. zou
wenschen.
Daarna wordt betoogd, dat de lagere en
middelbare, de middelbare en dfe hoogere
vakscholen, die tot een zelfde groep bdhoo-
ren, met elkaar in verband moeten worden
gebracht. Als norm van ontwikkeling voor
•toelating tot de middelbare vakscholen
wensdht spr. gesteld te zien, die, wélke de
Hocgere Burgerschool met 3-jarigen cursus
verschaft. Een jongere leeftijd dan 15 a 16
jaar is niet geiwenscht.
Bij het lager onderwijs moet praktijk
hoofdtaak zijn, bij middelbare vakscholen
bij de "oprichting waarvan niet te zeer op
locale belangen mag gelet worden, tmoet aan
praktijk en aan theorie een gelijke plaats
worden ingeruimd, terwijl 'bij het hooger
vakonderwijs theorie hoofdzaak moet zijn.
Dé heeren Wesseling en Goedhart 'betoog
den heb w-enschelijke van het stellen van
den noria op 12 a 13 jaar.
ündervr tjscon gres.
Zondag had te Amsterdam het tweede on-
derwijs-oongres plaats onder voorzitterschap
van den heer A. H. Gerhard.
In djn openingsrede betoogde deze nog
maals de noodzakelijkheid van samenwer
king tusschen ouderwijzere en ouiders.
Na eenige hurdhoudelijke besprekingen
kwam de leerplichtwet in behande
ling.
Het bestuur" had een m-otie voorgesteld,
waarin betreurd wordt, dat bij dé behande
ling der leerplichtwet de wenschen en ver
langens van een groot deel der arbeiders
zijn verwaarloosdverder woiidt de wet on
voldoend© geacht en wil men trachten ver
beteringen to krijgen.
Doze motie werd zonder discussie aange
nomen.
Het congres sprak vervolgens o. a het
volgende als zijn meening uit:
a d!at men alles in hot werk moest stellen
om de gemeenten van haar bevoegdheid om
voedsel en kleeding aan schoolgaande kin
deren te verstrekken, gébruik te doen ma
ken.
b. dat bij herziening der onderwijswet het
beginsel van voeding, Heeding, schoolbaden,
vacantie-kolonies en dergelijke moest wor
den opgenomen.
c. dat de arbeidswet dient gewijzigd -m
dien zin, dat ook leerplichtige kinderen, al
zijn zij ouder dan 12 jaar, daaronder val
len; dat leerplichtigen kinderen alle loon
trekkende arbeid verboden wordt, en de
noodige tijd voor hen, die herhalingsonder-
wijs verlangen, door de werkgevers gegeven
wordt.
d. dat het comité krachtig moet optreden
tot bescherming van die onderwijzers, die
oon redenen buiten het onderwijs gelagen
(„gemoedsbezwaren") ontslag mochten héb
ben gekregen.
Na de pauze kwam aan de orde „de school
en de vakopleiding".
De heeren De Vriest uit Enschedé en Wol-
king te Amsterdam', verdedigden de volgen
de stellingen:
a. In het belang eener alzijdige ontwikke
ling van heit kind moet 'het Pestalozzi-Frö-
ibebche beginsel, dat arbeid ale element van
opvoeding vraagt, bij 'het lager onderwijs
zijn toepassing vinden.
Zonder deze toepassing kaa de volksschool
niet zijn instituut van opvoeding, den grond
slag leggende voor alle verdere oatwikfce-
Iing.
Slechts op dezen grondslag ie ook een
deugdelijke vakopleiding mogelijk.
b. Een goed geregelde en deugdelijk voor
bereide vakopleiding is, afgescheiden van de
vraag in hoeverre zij nu reeds in de bestaan
de maatschappelijke verhoudingen een vol
doend middel voor imdividueéle lotsverbete
ring zal rijn, een onmisbare voorwaarde voor
de arbeiders als klasse in hkm streven
naar algemeene economische verbeteringen.
Nadat de derde alinea waa geschrapt,
werd stelling a aangenomen. Over stelling b
'besloot men niet te stemmen, doch ze aan
een referendum te onderwerpen.
Ten. slotte werdén herkozen tob leden van
het Uitvoerend Bestuur de heeren A H.
Gerhard, A. Bot, mr. P. J. TroéSstra,, J. A
Bergmeijer cm mevr. Schook-Haver.
Bij de sluitng der vergadering wees de
voorzitter op het voldoendie resultaat, dat
dit Congres had opgeleverd, en dat daarin
kon worden gezien een belangrijk» stap in
de richting van samenweriring tusschen on-
denwijzers^en arbeiders ten bate van het on
derwijs.
De voorzitter der Tweed© Kamer, de heer
Gleichman, is ziek. Het voorzitterschap werd
'heden waargenomen door den heer Vee-geus.
Gisteravond ging de Britsche gezant bij
ons Hof, sir Henry Howard, naar Londen.
De gewone audiënties van de Ministers van
Buitenlandsche Zaken, Binnen). Zaken en
Marine zullen deze week niet plaatshebben.
Bij beschikking van den Min. van Binnenl.
Zaken is, met ingang van heden op zijn ver
zoek, eervol ontslag verleend aan mr. F. J.
D. C. Egter van "Wissekerke, te 's-Graven-
hage, als secretaris by den geneeskundigen
raad voor Zuid-Holland.
De Min. van Justitie brengt ter kennis van
belanghebbenden, dat in de maand Jan. 1901
een vergelijkend onderzoek zal plaats hebben
van sollicitanten naar de betrekking van
schryver bij het gevangeniswezen, die ten
minste den leeftijd van 18 jaren hebben
bereikt.
Zy, die zich aan dit onderzoek wenschen
te onderwerpen, moeten, onder opgave van
hun adres, hun verlangen daartoe te kennen
geven bij eigenhandig geschreven en onder
teekend request op gezegeld papier, hetwelk
uiterlijk Zaterdag 15 Dec. e. k. by het Dep.
van Justitie moet zyn ingezonden. Zie verder
de uSt.-Ct." no. 277,
Huldeblijk H. Jf. de Koningin.
Heden namiddag ton twee uur kwanten,
daartoe door den heor burgemeester uitge
nood igd, ten Boadhuize een aantal personen
bijeen om zdeh to oonstitueeren ale sub-com-
miaSie voor deze gemeente voor een Natio
naal huldeblijk aan H. ML d'e Koningin, ter
gelegenheid van Haar huwelijk met Z- H.
Hendrik van MccHeuburg-Gchwierfn
Uitgenoodigd waren de heerenP. Alevo,
inspecteur der dir. bel.J. de Bate, dir. der
Gasfabriek; A_ A Beekman, dir. dor HL B-
S.ML A Beukers, lid van den gemeente
raad mr. G. J. Bisschop, gemeentetöecrete-
ris; JL ML Daniels, daken en R.-K. pastoor p
A. J. Dekker, hoofd' eener bïjz. school; S.
T. Goslinga, predikant; P. J. van Harder
wijk, pastoor oud-BLsch. Celrezie; S. Hij-
man, voorz. Israel. Armbestuur; J. A Jan
sen, hoofd eener bijz school; mr. W. H.
Jansen, voorz- dor Kamer van Koophandel
C. Klein, lid van den gemeenteraadmr.
H. ML G. Kloppenburg, kantonrechter; ML
Kranen, lid van den gemeenteraad.; P. Loo-
guyfc, lid der Prov. Staten; W. Van der
Most Ffhz., voorz. van Patrimonium; Th.
H. J. Mouwen», voorz. R.-K- Volksbond
J. C. Sandér, hoofd eener openib. school;
F. J. Smit, voorz. Winkeliersvereeuiging;
G. W. Snél, voorz. der Ned, Weridiedénver-
bonid; dr. C. J. VLrikesfceyn. rector gymna
sium G. Visser Biznmajoor-comimnridant
der dd. schutterijde. C. de Wilde, predi
kant en J. M. A. Zoetmulder, dir. der ge
meentewerken.
Enkele heeren waren verhinderd! te ko
men, doch hadden bericht gezonden dat zij
gaarne lid eener eventueel samen te stellen
commissie zouden zijnalleen de heer J. M-
Daniels had bedankt, hoewel instemming be
tuigende met hei doel.
Alle tegenwoordig zijnde heeren verklaar
den zich bereid! deel uit te maken dier com
missie en verkozen daarna t'ot Voorzitter den
heer H. J. Versteeg, burgemeester, tot pen
ningmeester den heer P. A]«va en tot secre
taris den heer G. J. Bisschop.
Besloten werd tot het houden eener alge
meen e collecte en daarvoor vastgesteld
Maandag 10 Dec a-e.
Kamer ran Arbeid.
In de gisteravond gehouden vergadering
van de Kamer van Arbeid voor de Bouw
bedrijven werd besloten het verzoek, van
„Patrimonium" in zake vervroegde winkel
sluiting in zoover te steunen diat aan de tot
de Kamer behoorende patroons te dezer ste
de zal worden verzocht de loonen der werk
lieden des Zatendagjam xd d ags, in plaats
van des Zaterdagsavond» uit te betalen.
De Kamer overwoog dat wanneer deze maat
regel Wordt ingevoerd!, de ihkoopen bij de
winkeliers vroegtijdig kunnen geschieden en
geleidelijk tot vmrro-egidé sluiting der win
kels zal kunnen worden overgegaan.
Naar aanleiding van een ingekorven ver
zoek van eenige werklieden om P-gingen in
het werk to stellen dat des morgens te 5A
en 6| uur van hier een tram rijdt voor hen
die hier wonen en te Botterdam Werken, ten
einde te voorkomen dat die werklieden met
hun gezinnen (pl. m. 400 personen) zich te
BetteidSam vestigen, werd besloten daartoe
de moedige stappen te d'oen bij -de directie
van de Bobterdamsdhe Tramwegmaatschap-
pij, en de vereeniging „Schiedam Vooruit"
te verzoeken Kaar steun daarbij te willen
verleenen,
S. A. P.
Op uiinoédiging van de afd. Schiedam
der S- D. A. P. trad de heer F. W. N. Hu-
genholz gisteravond! in „Musis" op met het
onderwerp „Christendom en Socialisme".
De groote zaal van Musis" was tot ach
terin gevuld, zoo door dames als door heeren,
uit alle standen en godsdiensten. Maar hoe
gemengd het gehoor ook was, eenvormig
waren allen in de aandacht waarmede zy den
spreker in zyn voordracht en later hem en
zyn tegenstander in het debat volgden.'.
Nadat de voorzitter allen met een kort
woord had welkom geheeten, met dankbaar
heid constateerende de talrijke opkomst, ver
kreeg de heer Hugenholtz het woord.
De heer Hugenholtz ving zyn rede
aan met de mededeeling dat hy in 1893 te
Chicago de wereldtentoonstelling had bezocht
en daar o. m. gezien had een zaal met schil
derijen, allen voorstellende Jezus en geschil
derd door verschillende jongelieden in onder-
lingen wedstrijd om die persoonlijkheid weer
te geven zooals die thans veelal wordt ge
dacht, En in hunne groote verschillen had
den alle één overeenkomst, n.l. dat geen enkel
schildery Jezus voorstelde met den stralen
krans, de doorboorde handen en voeten, het
hait, het kruis enz. alle attributen derclas-
sieke schilderijen.
Men had integendeel getracht in de voor
stellingen te leggen het idee van dienende
liefde, en dat is ook de juiste. En wanneer
eenmaal die opvatting zal zyn doorgedrongen
in de harten der mensehen dan zal het onder
werp niet meer besproken behoeven te worden
dat voor hedenavond ts aangekondigd.
Het socialisme tracht de hinderpalen weg
te nemen die het christendom belet haar weg
te vinden naar de harten der menschen.
Voor de meesten echter is lot heden nog
het socialisme en het christendom niet het
zelfde, integendeel, de meeste christenen,
vooral de officieele christenen zien in het
socialisme hun grootsten vijand, en weder-
keerig zyn er een groot aautal socialisten die
in het christendom huu vyand zien.
En onwillekeurig, zegt spr, dwaalt onze
gedachte hierby af naar den tyd waarin Jezus
zelf op den voorgrond treedt.
"Wy zien dan dat hy leefde in den tijd
dat de Romeinen heerschten over het vrijheid
lievende Israël, terwijl tevens ook de grootea
en machtigen in hun midden den mindere
onderdrukten en uitplunderden. Van daar de
woorden van Jezus tegen de ryken, ten gunste
der armen.
Ik beweer volstrekt niet, zegt spr., dat
Jezus, zooals meermalen is gezegd, de eerste
socialist zou zyn geweest. O neen, die tyd
was daartoe niet ryp, maar toen reeds werd
de eeuwige strijd gestreden van de zwakken
tegen de sterken.
Ook hij zocht geluk en gelykheid voor alle
menschen. En die voortdurende strijd is
oorzaak dat de geheele beschaafde wereld
zich voortdurend beweegt in socialistische
richting. Spr. wijst op den Etolossalen voor
uitgang, dien het socialisme in verschillende
landen heeft gemaakt, hoewel ons eigen land
nog niet kan wyzen op die kracht welke in
het buitenland is. Maar de oorzaak daarvan
is dat het socialisme het meest bloeit waar
de groot-industrie is gevestigd terwyl boven
dien hier de werkman onderling wordt ver
deeld door de kerkelijke partyen waartoe
zy .behoorea. Maqr zegt spr. de arbeider
ook hier in Nederland zal begrijpen dat hy
ciet heeft een R.-K. maag of een Ned. Herv
of A. R. maag maar een werkmanstnaag,
die gewoonlyk niet al te goed gevuld wordt.
En is men eenmaal .tot die overtuiging
gekomen dan zal de storende maebt van den
kleine kerkelijke groepjes ophouden.
Met voldoening constateert spr. dat echter
ook hier vooruitgang is waar te nemen
Verschillende takken van verkeer gaan over
in handen der gemeenschap; dat is een be
wijs niet van socialisme maar toch voert dit
in de richting van het socialisme. De voor
deelen, die vroeger gingen in de zakken der
kapitalisten, gaan nu in de kas der ge
meenschap.
Ieder socialist breekt met het fabeltje dat
er zou moeten zyn een overheerschende macht
en een ondergeschikte, ingesteld door een
God die in den Hemel troonten de be
rusting daarin wordt door hen bestreden.
Velen zyn het socialisme dankbaar da', het
hun gezichtskring heeft verruimd maar zij
zijn bevreesd, dat hun godsdienst, dien zy
liefhebben, in gevaar zal komen.
Spr. stelt de vraagSluit het socialisme
godsdienst uit Ja of neen
Om die vraag te kunnen beantwoorde
moet men een uiteenzetting hebben van beide
zaken.
Spr. zal geen beschryving geven van de
diepste diepte van den godsdienst, maar
-leclits waar zy zich uit in haar organisatie,
van de kerkgenootschappen.
Het is overbekend dat het Christendom ont
stond in een tyd dat vast geloofd werd aan won
doren en men zeer weinig waarde hechtte aan
het begrip T>mensch"; vandaar dan ook dat
Jezus geen imensch" maar iets hooger moest
wezen, iets tusschen hemel en aarde. De
boeken, die spreken over Jezus, ook de oudste,
toonen reeds een verschil vau opvatting en
er blijkt reeds uit het bestaan van 2 partyen,
van Paolus en van Petrus, die een verschil
lende opvatting schijnen te hebben gehad
over de persoonlijkheid van Jezus.
En al moge het Christendom van thans
mijlen ver verwijderd zijn van het oorspron
kelijke, de kern is gebleven God is de vader
der menschen en zy zyn allen broeders en
zusters.
God is de bezielende macht in het heelal,
die zich uit in den verheven aanleg van den
mensch.
En het socialisme?
Het socialisme is het stelsel dat den onder
gang van het kapitalisme te gerooet ziende
de arbeiders wil organiseeren om ze voor te
bereiden op overname van het beheer wan
neer die ondergang zal gekomen zyn.
Godsdienst en socialisme dus, zegt spr.,
hebben beide een wetenschappelyken grond
slag en streven beide naar het zelfde ver
heven ideaal.
Vervolgens zegt spr. hoe de kerk en de
maatschappij in den loop der geschiedenis
zijn samengegroeid en de priesters steeds
hebben gestaan aan de zijde van de over
heerschers. Dit lag niet aan den godsdienst
maar aan de organisatie der maatschappij en
merkwaardig is, dat wat zich thans aspecifiek"
Christelijk noemt, de felste vijanden van het
socialisme zyn.
De R.-k. kerk laat de patroons vry om
zich te vereenigen zonder kerkelijk toezicht
de werkman mag zich vereenigen maar krjjgt
een geestelijken adviseur.
sPatrimonium" is gesticht ten behoeve
van den werkman maar, zegt spr., huldigt
de theorie van berusting voor den onder
drukten werkman, voor wien slechts Ijjden en
gehoorzafnen bljjft zonder recht op een betere
toekomst. sPatrimonium" belijdt de leer van
het kapitalisme.
Daarna wyst spr. er op hoe de Bour
geoisie" wel in woorden zich uit om haar
verontwaardiging te luchten over knevelarij
en machtsmisbruik, maar in praktyk brengen
van die woorden, o, neen.
Spr, meent dgt zoolang de maatschappij
is gegrond op egoïsme er geen sprake kan
zijn van zuivere broederliefde.
Men moet dus beginnen met de gronden
waarop de maatschappij staat te vervormen,
ten behoeve van het oeconomische leven en
dap zal de broederliefde opgewekt worden.
Spr. eindigt dit eerste gedeelte zijner rede
met een opwekking tot glje arbeiders om
zich te scharen aan de zijde van de georga-
niseeide werklieden om te zamen een kracht
te vormen die werkt in het belang van den
werkman.
Dan is er een oogenblik pauze.
Na de pauze zyn rede vervolgende zegt
spr. dat de arbeiders hunnen strijd zullen
moeten uitstrijden. De socialisten hebben dien
klassenstrijd niet gebracht maar zullen hem
strijden.
De godsdienst daarentegen wil geen strijd.
Zy wil de partijen tot elkaar brengen door
liefde, maar dat kan niet.
Het kapitalisme bestaat slechts door de
armoede en nu is het van het kapitalisme
niet te verwachten dat zy de armoede zal
wegnemen. De tyd der gilden was voor den
werkman aanvankelijk een goede tyd. Wan
neer hij bekwaam en y verig was dan kon hij
van werkman tot patroon opklimmen en
zich dus ontwikkelen en opheffen.
Maar ook de gilden ontaardden en werden
groepen, die de macht onder enkelen hielden
men kreeg uitgeslotenen, proletariërs.
Met de uitvinding vatepa stoom was het
nog erger. Ware de stööm en de machines
onder het bereik van "allen gekomen, dan
zou die uitvinding een zegen zyn geweest
voor allen. Maar de machines bleven het
middel van den kapitalist alleen.
Naast verhooging van productie en opeen
stapeling van rijkdommen ontstond de grootste
armoede en ellende. De meerdere armoede
verminderde de koopkracht, de overproductie
daarby maakte het den kapitalisten onmo
gelijk voldoende winsten te maken, ergo
moesten de loonen opnieuw verlaagd, totdat ze
ten slotte onvoldoende werden om een gezin
te onderhonden. Toen moesten de vrouwen
en eindelijk de kinderen naar de fabrieken-
om het inkomen van het gezin uit te breiden.
Die verlaging van loonen was echter nog
niet voldoende om den kapitalist de gewenschte
winst te verschaffen. De concurrentie moest
verdwijnen. Eb zy, die altijd hadden beweerd
tegen de klagende arbeiders: sConcurrentie
moet er wezen", zy gingen nu toepassen de i
regelen door de socialisten steeds aan den
werkman aangeraden: zij vereenigden zich,
vormden veonootschappen, trusts, monopolie
etc.
De overproductie naast de onvoldoende
koopkracht in de bestaande maatschappij
maakte het noodzakelijk om de wereldmarkt
oit te breiden. Naar landen waar de wereld
handel nog niet exporteerde, werden zende
lingen gezonden; de zendelingen werden
vermoord de Christelijke maatschappy was
verontwaardigdsoldaten en kanonnen werden
gezonden naar die ellendelingen, die zende
lingen dorsten vermoordenhet volk werd
onderworpen en een nederzetting gevestigd:
een nieuwe markt was gevonden.
Dat alles kan echter wel het bestaan van
het kapitalisme rekken maar haar ondergang
ontloopen kan zy niet.
De werkman zal zyn plicht begrypen, zegt
spr., klassen opheffen, en daarmede asn de
geheele samenleving nieuw bloed in de aderen
voeren tot godsdienst brengen het levengevend
beginsel van het socialisme.
Vereenigt u, roept spr. zijn hoorders toe,
vereeoigt u, gy arbeiders, om verbetering te
breDgen in uwen toestand door vakvereeni-
gingen, in uwe politieke verhouding door
staatkundige vereenigingen, waardoor gij in
vloed zult uitoefenen op het maken der wet
ten die uwe rechten zullen verdedigen,
In het jaar 1000 werd een kruistocht
gepredikt om terug te brygen een vereerd
voorwerp uit het verleden, het graf van
Christus; thans prediken wy weder een kruis
tocht, maar om in toepassing te brengende
leer van Jezus vóór 2000 jaren geleeraard.
De roode vaan, zegt spr., waaronder die
stryd wordt gevoerd, is ons heilig, omdat zij
gekleurd is in het bloed der slachtoffers die
reeds in dezen stryd zijn gevallen.
Omdat zy weerkaasls den gloed der liefde
van de belijders van het socialisme; omdat
zij is het symbool van het morgenrood.
Waarin de vrijheid daagt.
Laten wy dan, roept spr. uit, slryden onder
de leuze van vóór 1000 jaar»God wil het I"
(applaus).
Van de gelegenheid tot debat werd gebruik
gemaakt door den heer S a m s o n, die zich
als an-archist voorstelde.
Spr. wees er op dat een debat voor hem
hier moeilyk was, daar de heer Hugenholtz
hier vroeger heeft jv un en toen achting
en waardeering heeft verworven, terwyl Spr.
geheel onbekend is.
Toch zal hij het echter wagen, en dan
constateert spr. met genoegen dat de heer
H. enkele uitdrukkingen in zijn rede neeft
gewyzigd nadat door spr. daarop te Leiden
was aanmerking gemaakt. Toch zijn door den
heer H. nog uitdrukkingen gebezigd die spr.
als onjuist aanvalt. Spr. waarschuwt tegen
die socialisten die, al te zeer met de praktyk
en de bestaande maatschappy rekeninghou
dende, ten slotte daarmede zoo samengaan
dat zy aan het socialisme een gelijk lot
zullen bezorgen als het Christendom heelt
ondergaan.
Ook het christendom, wat het uiterlyke
betreft, is groot en machtig geworden doch
in evenredigheid is het innerly ke christendom
verloren gegaan.
Zeker, zegt spr., alle vooruitstrevenden
willen vryheid, maar de meesten schijnen
zich te vreden te stellen met de vrijheid om
van honger te sterven. Wy an-archisten
willen de vrijheid om te nemen wat wij
noodig hebben, niet meer, maar ook niet
minder.
Socialisme beteekentjvermaatschappelijkiog
en dat kan slechts komen, wanneer privaat
bezit ophoudtdat moet zyn de hoeksteen
en de strijd voeren daarheen dat het winst
maken worden afgeschaft.
Ook verwacht spr. geen heil van algemeen
stemrecht en haalt daarvoor als voorbeejdep
aan Zwitserland en Amerika. Maar deze be
merkingen gelden slechts de strijdmiddelen
doch. spr. heeft ook principieele verschillen.
De heer II. meent dat Godsdienst en Socia
lisme kunnen samengaan om het schoone
ideaal te bereiken, maar spr. beweert, dat
het zal bl\jken, dat de heer H. zal moeten
komen ;op het standpunt waarop spr. thans
reeds staatdat van den ongeloovige: meer
dere voorgangers heeft de heer H. in deze
gehad. Spr. wyst hierop omdat hy een ieder
wil behoeden voor teleurstelling.
Ik noem my an-archist, geen anarchist,
maar wy zyn geen bommenwerpers of men
schen die met dynamiet werken. Er zyn
Christenen die gebrand en gemoord hebben
en toch zal niemand beweren dat Chistenen
zyn menschen die branden en moorden. Der
gelijke feiten zeggen niets tegen de stelling.
Het bijbelwoord »De mensch leeft niet
alleen bjj brood" geldt ook voor spr. en bij
wil daarom het loon van den arbeider
verhoogen en den arbeidstijd verminderen
opdat ook de werkman gelegenheid hebbe
zich te ontwikkelen.
Wel keurt spr. het goed in dezen ptrtjd
zich aan te sluiten, maar vooral moet er naar
gestreefd worden de individualiteit te ont
wikkelen.
Wy werpen de schuld van de misstand
niet uitsluitend op de maatschappy deze is
slechts de verontreinigde zee waar allerlei
onreine stroomen in uitmonden. Die onreine
stroomen moeten gezuiverd en dan zal ten
slotte de zee helder worden.
Men bespot ons omdat wy nu reeds een
leven willen leiden van toeweiding, nu reeds
willen toepassen het communisme, maar och,
dat zij zoo.
Maar het groote verschil tusschen ons en
den heer H. is, dat wy Doemen 2 oorzaken
van verderf: de eigendom èn het gezag, ter
wyl de socialisten alleen bestryden den eigen
dom. Maar Spr. vraagt, waarom breidt men
anders den eigendom uit dan om. meer gezag
te hebben?
En nu moge het Socialisme verkondigen,
ons gezag is milder, is beter, maar ten slotte,
lui
oo
de
do
lai
«t
au
boi
zal
dei
ra!
eit
eei
lie
bei
gei
te
zjj
ree
i
bet
6«l
hoe
alti
reii
blil
1
dez
uil)
dat
k!e
aaa
bui
zuil
1
op
ztlll
ten
die
n»
f
ten
tan
tert
zuil
D
ring
doei
paai
deze
bet
L
den
iehe
rept
D
ere
i if A.
