57"* Jaargang. Zondag 31 Januari 1904. No. 11379. Tweede Blad. Onze ILdIa.rIk:t. Het Mokkakopje. INDISCHE PENKllASSEN. SCH1EDAHSCHE COURANT Doze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs per kwartaalVoor Schiedam en Vlaardingen fl. 1 25. Franco per post fl. 1.05. Prijs per weekVoor Schiedam en Vlaardingen 10 cent. Afzonderlijke nummers 2 cent. Abonnementen worden dagelijks aangenomen, Advertentiën voor het eerstvolgend nummer moeten, des middags vóór een uur aan het bureau bezorgd zijn. Bureau» liofcrsfraat BS. Prijs der Advertentiën: Van 1G regels fl. 0.02iedere regel meer 15 cents. Reclames 30 cents per regel. Groote letters naar de plaats die zij innemen. Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven liier- \an zijn gratis aan het Bureau te bekomen. In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdags ond verschijnen, worden zoogenaamde liSeine advertenti€n opgenomen tot den prijs van 40 cents per advertentie, hij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen. latere. ïeieioou &o. 123. In de laatstgehouden Baadsvergadering is onze Weekmarkt opgeheven, en daarmee voor goed een illusie van lien, die heb wel meonen met onze stad en daarvoor de han den ineensloegen, vervlogen. Welke is do oorzaak, dat deze markt na een jaar van kunsfcmatigen dook reeds afne- menden bloei, gevolgd van een jaar van kwijnend, oen sohim-van-oen-inarkt-gclij- kend bestaan, iliet hoeft moeten afleggen Laten we ia 't kort do droeve geschiede nis van deze tweejarige plant van don on dernemingsgeest onzer burgerij! nagaan. Don 29en Oct. 1901 kwam bij den Baad een adres in van eenigo hecren, die zich op uitnoodiging van de Schiedamscho Winke- liers-Vereenigïug hadden geconstitueerd tot eon commissie van voorbereiding van een wekelijksche jaarmarkt alhier. In dat adres werd voorgesteld: een we- kelijksche algeuneone markt (op Afaandig) op te richten en ter aanmoediging van den Lande! in vee op die markt premies uit to loven en daarvoor uit te trekken oen bedrag •van f 2080. Het adres ging vergezeld van een breed voerige memorie van toelichting. Waarschuwende tegen overdreven ver wachtingen, als zouden we dadelijk in 't be zit zijn eener bloeiende weekmarkt, zoodra de gemeenteraad maar de voorstellen dei- commissie aannam) en dus deze in staat stel de baar plannen uit te voeren, meenden ze toch, dat oen 'goed begin in dozen van groot belang zou zijn, terwijl de vorderoont- wikkolinge n uitbreiding voor een goeddeel zou afhangen van do energie, den ij! v e r en den ondernemingsgeest onzer bur gers. Verder wezen ze er op, dat men te Schie dam, als de hoofdplaats van een zeer vee rijke streek, liet Spoelingdistrict.', voor een goede weekmarkt moest uitgaan van een veemarkt: „wat is natuurlijker dan dat hst vee uit het Speeligdistriet 'n rij" ■hoofdplaats wordt gemarkt." Do stad zelf bezit reeds oen veestapel van ongeveer 3000 stuks en van deze veehouders en van de slagers in do gemeente was liet plan van een weekmarkt met sympathie be groet en was krachtige steun toegezegd. Alocht dus de weekmarkt gevestigd wo-rden, dan zouden ook do veehouders uit nabuuge gemeenten tor wille van liun eigen belang bij ons ter markt komen en Schiedam zou worden, wat heb behoorde te zijn, de '.co in ark t van lie>t Speelingdistrict. Dat er koop ere zouden zijn, daaraan wei d niet getwijfeld1: het spoelingveo is een aili- kel, waarnaar steeds veel vraag is, in 't bij zonder in het jaargetijde, waarin de com missie de markt hoopte to Kunnen openen (half Nbvombcr). Voor do vestiging van de markt diende deze in den eersten tijtd door premies aan lokkelijk te warden gemaakt. Leonie stond voor de tafel, waarop een schab van bloemen, zilverwerk, 'kristal en zijden stoffen prijlkto, dien zij' tdr gelegen heid van haar verjaardag geikrogen had, en zette oen teleurgesteld gezicht. De jonge echtgenoot, de eigenhandig de 23 kaarsen in den verjaarskock, door do schoonmama gebakkon, gestoken had, zette daarop eveneens een Ledruikt gezicht; want hij had geirekend op uitroepen van verruk king, Leouie bemerkte deze wrevelige stem ming en trachtte haar fout te herstellen. „Je hebt me overvloedig 'bedacht, Victor," „En toch niet. jo wensclien vervuild," bromde hij, „Ik heb elk stuk nog wel zelf uitgezocht." „Dat ziet mendacht Loonie, met een onderdrukten zuclit. Slechts winkelrestje® bad men hem in de handen 'gestopt, zooals dat vrijgezellen en hun, die dat nog voor kort waren, meer gebeurd. Locmie over legde, wat zij met do stof, die misschien vóór 6 jaren modern geweest was, doen zou, zonder den heer gemaal te kwetsen cn waar zij heb zevende botervlootje biji dei zes, die zij reed bezat, een plaats zou geven. Aan den saladeschotel ontdekte zij! terstond oen scheur en zij) kon niet nalaten haar man daarop opmerkzaam te maken; mis schien ikon men nog ruilen. Zijn gezicht Het advies in deze zaak van B. en W. luidde gunstig. „Do zaak is voor Schiedam niet i.ieuw, wijl brengen in herinnering dat reeds eerder, ongeveer 30 jaar geleden, alhier eeii maikt word opgericht, na een kort en kwijnend be staan verliep zijl langzamerhand, totdat bi] raadsbesluit van 26 Fobr. 1874 tot opheffing werd besloten. Na te gaan, welke van het mislukken der toenmaals aangewende pogin gen de oorzaiken waren, achten w ij li o o d i g noch g e w c n s c h t, het zijl voor liet oogenblik voldoende, dat de veusch om een markt alliier te vestigen, is uitge gaan van de Winkeliersvoreeniging en wordt gesteund door de meest belanghebbenden, de veehouders en slagers te Schiedam. Waar hier nu Wederom stappen worden gedaan om den bloei der gemeente te 1 el pen bevorderen, haar welvaart to -doen ver- hoogen, geiooven wij, dat Uw© vergadering gaarne haar medewerking daartoe zal ver leen en." En deze medewerking werd verleend na een bespreking, die eigenlijk de kern dei- zaak niet raakte. Het verwondert ons, dat geen der Raads leden op de vroegere poging van voor 30 jaren wees en B. en W. do vraag stelde: waarom zij het noodig noch ge- we n so lit achtten te onderzoeken, waar aan do mislukking dier poging was toe te schrijven. Alen hadde er voor het tegenwoordige wellicht uit kunnen Jeeren Ook de adressanten wezen in hun memo rie op die mislukte pogingen, doch meen den (en zeer terecht l) dat een mislukte po ging op ziek zelf geen rod'en mag zijn, om een "tweede niet te wagen. Zoo te redeueoren, beweren zij, zou van weinig energie getuigen cn gold die redenee- ring steeds, er zon wemig tob stand gebracht kunnen worden. Toegegeven en hun energie m dezeu wa9 te prijzen. Maar niet, dat zij' zich te vreden stelden met wat zij'„van die vroegere poging vernamen, dat de zaak toen geheel onvoldoende was voorbereid en georgani seerd". Dergelijke uitdrukkingen zijn te vaag er. bewijzen niets. Een schip op strand een baken in zee, en waar 't hier een groot belang gold, moest do zaak van alle kanten bekeken zijn een tweede mislukking zou erger dan do eerste wezen. Maar Wat helpt napleiton. Do markt werd ingesteld en begon schitterend op den 25en Nov. met een aan voer van 173 runderen, 29 schapen, 25 var kens en 22 paarden. In waarheid een prachtig begin. Ala ar, zooals te voorzien was, dat aantal daalde tot 90, 80, 60, klom een enkele maal, zoonis op 24 ALnart tot 102, maar bereikte ten slotte zelden de 60 nog, paarden komen er weldra niet meer, schapen weldra ook niet, het aantal varkens wisselt tusschen 10 cn 20. Toen hot eerste jaar bijna om was, kwam. het voorstel der marktcommisaie, nogmaals f 1000 tee te staan voor premies, en togelij- klaarde op „Builen, ja zeker! Ik heb ou der die voorwaarde alles gekocht!" Haar viel een steen van het hart. „Dan gaan wij er morgen terstond hoon. En eerlijk gezegd, Victor, een saladesehotel is reedsi bij bet groobo servies voor 24 personen, dat ik als huwelijksgeschenk' gekregen heb. Indien wiji dezen schotel nu eens omruilden voor eenige mokkakopjes? Je weet, wij 'hebben slechts de beide zilveren koppen, die wij' dagelijks gebruiken, dus werkelijk is er wol behoefte aan mokkakopjes. Met St. Nikolaas geef je mo weer een paar cadeau on op die wijze krijg ik zoo langzamerhand hot dozijn com pleet." Victor glimlachte geheimzinnig: „Je moet niet deuken, dat ik jo wensclien, die ik reeds lang kende, vergeten heb. Maar mijn moeder was tmijs voor geweest. Onder do tafel daar staat nog onuitgepakt een kistje van haar; ik wilde niets te doen •hebben met dat breekbare goedje." Leonie leefde tusschon hoop en vrees. Zij begon de spijkers uit liet deksel te trek ken, waarop met inkt een groot was go- teckend en het woord „Breekbaar" met drie vette ui troep teekens prijkte. Indach tig aan deze waarschuwing verwijderde zij met de grootte voorzichtigheid de houtwol en het zijdepapier, waarin het 'geschenk was neergelegd en plaatste in een rij' twaalf witte, schel blauw en rood "beschilderde dikbuikige kommen, die den omvang had den vau kindorhadkuipjes. In deze moderne ikertijd een niet te hoog marktgdd te heffen. Heb adres van de commissie is niet in dien kraelitigen toon geschreven, waarin hij schrijft, die zeker is van zijn succes. „Het wil ons voorkomen", heet het hier, „dat de behaalde resultaten niet ontmoedi gend zijn, al moet worden erkend, dat onze markt zieli nog heel wat zal moeten uitbrei den voor zij' een zaak van belang voor onze stad zal zijn." Ook de -verdediging in den Baad is niet meer zoo krachtig, van discussie is eigenlijk geen sprake, liet is, of d© Baadsleden den ken aan of doordrongen zijn vau zeker spreekwoord, dab het lot der markt beslist: met 14 tegen 5 stemmen wordt afwijzend op heb voorstel der marktcommissi© beschikt. Sedert lieeft do Alarkt nog een kwijnend bestaan gehad, meermalen heette het in 't marktbericht: aanvoer: vet vee gooue, enz. Enkele tafeltjes met lintjes en kantjes en galanterie-waren, een stelletje met vogels, een verzameling planten en bloemen herin nerden er nog aan, dat er „Alaaudags markt was te Schiedam", Eu ook deze kunnen voortaan wegblijven. En welke is nu de oorzaak van dezen droeven dood Zeker niet heb ontbreiken van, wat de Manktcommissio du 't eerste adres zei „energie en ijver en ondernemingsgeest der burgers, waarvan do verdere ontwikkeling en uitbreiding voor een goed deel zou af hangen". In welke richting had deze dan kunnen werken Zeker niet „de onvoldoende voorbereiding en organisatie", die de ooi-zaak der misluk king van de poging van 1874 zou geweest zijn. Welke dan De weigering om nogmaals f 1000 voor premies toe t.o staan We geiooven liet uiet, -al kunnen we ons voorstellen, dat de Alarkbeommissie klaagt over deze weigering vau steun. Ons dunkteen weekmarkt laat zich niet op kunstmatige wijze in 't leven roepen, in dien or geen behoefte aan be sta at. En die behoefte bestond niet cn bestaat niet. zooals do feiten bewijzen. Voor een wekclijksche veemarkt is heb district, waarvan Schiedam zich met recht heb middelpunt mag noemen, te klein. En andere producten vinden hun afzet in Den Haag, en in 'b bijzonder in Delft. Overal in don lande, waar in plaatsen (als Schiedam) een weekmarkt is, is die stad het aangewezen middelpunt voor oen omliggend gebied van landbouw of veeteelt en zijn heb de wekelijks aan de markt te brengen zui velproducten of. granen of andere gewassen, die een levendige mankt met veel bezoek veroorzaken, levendiger handel naar den tijd van 't jaar, maar oen bezoek, dat niet zoo ebt of stijigt, wijl het omliggende district zijn levensbehoeften uit do stad ontvangt in rui! voor zijn zuivel-landbouwproductcn. Dit nu te bereiken, dat Schiedam zal wor den het middelpunt eener streek, die van hieruit haar waren ontvangt eu daarvoor op geregelde tijden liaar bewoners naar d e stad zendt, zal nooit 'gelukken. Daarvoor lijdt omgeving pasten ze ook werkelijk als een vuist in een oog. Leonie kon geen woord uitbrengen, nog meer verstomd, toen ze een koffiekan to voorschijn haaldo, die terstond deed denken aan een pronkkamer met roodpluche gordijnen, stoelzittingen etc. en rondom d© tafel een dozijn welgedane dames in zwartzijden japonnen, die, gewa pond met. de) breikous, de dienstbodeukwes tie behandelden. „Nu, ben jo nu niet blij?" vroeg Victor onbevangen. „Mama heeft zeker liet mooiste uitgezocht, wat er to vinden, was?" „O, zonder twijfel," gaf Leonie laconisch ten antwoord, „En liet is zoo bijzonder lief van mama, dat zij er aan gedacht heeft, dat wij nog geen koffieservies haddon," prees de doch ter verder het geschenk. Alaar ik heb toch geen koffieservies noodig," riep de jonge vrouw vol vertwijfe ling, „je weet toch, dat ik mij. eens on vooral bijl ons huwelijk voorgenomen heb, nooit een koffieavondjo te houden of een te bezoeken. Ik haat nu eenmaal dat triviale geklets en dat boosaardige gezwets." „Al'aar, mijn hemd, je wildet toch graag mokkakapjes hebben,'' antwoordde de doc tor in stomme verbazing. „Al'aar dat daar is geheel het tegenover gestelde daarvan. Eerstens wat do sierlijk beid betreft. Al'okkakopjcs zijn zoo klein als vogeldr-inkbakjes en ieder afzonderlijk is een kiuistbak op ziek zelf. Een ver- Sckiedam to ved aan de nabuurschap van Botterdam, Delft en Den Haag, daarvoor heeft het geen omgeving. Alaar wij meonen, dat er toch wel iets op het 'gehied van maricten kan gedaan wor den, iets dat wij zoo gaarne in overweging willen goven aan die mannen, die met zoo veel liefde de zaak indertijd op touw liebken gezet en wion daarvoor alle eer toekomt, do eer voor het doel, dat zij' voor oogen hadden en dat door het ontbreken van 't succes niet minder wordt. Wijl zouden zeggen, volgt het voorbeeld, dat door menige andere plaats, o. a. in Gouda, is gegeven breidt uV jaar markten uit! brengt die tot bloei! Dat geeft meer voor onze winkeliers, dan een aaneenschakeling van slechte week markten met koopers, ja, maar enkel van vee. 'Zelf hebt go 't gezegd) in uw memorie: half November is de'tijd, waarop do vraag naar het vette vee uit het spodingdistrict het grootst, is. Welnu in dien tijd valt ook onze vroeger zoo bloeiende varken markt. Helpt mee, dat we krijgen een paar flinke lierfstui arkteu en zoo 't kan een paar flinke v o o r j a a r s m a r k t e n. Langs dien vog is er misschien, ja, met veel kans van slagen, iets te 'bereiken voor den bloei van onze stad. De mislukking van 1874 hinderde u niet, laat die van dezen tijd daarentegen prikke len tot nieuw pogen. XLVI, We zullen het heden eens hebben over een groot man, oen Nederlander, die den Inlander begreep, door hem begrepen werd en zijn gchcele leven wijdde aan de belan gen van liet Soend neescho bergvolk. Zijn naam wordt hier nog steeds niet eerbied, met liefde uitgesproken cn ook Holland moet dien loeren kennen en boog houden lik spreek hier dan van Ilolle, van cleu beroemden Karei FredOrik Holle, Amster dammer van geboorte, die in 1844, op vijf tienjarigen leeftijd, met zijn familie naar Java kwam. Een oom van den jeugdigen knaap, de heer van der Iluclit, deed zijn laatste reis als gezagvoerder van het zeil- chip S a r a h Joh a n u a, en nam bij' die gelegeulieid 't gezin van zijin zwager mede naar het zonneland. Hiiji vestigde zich als theeplanter op de in den handel algemeen bekende Parakan Salakonderneming in do Preanger. Ilolle's vader werd mede-eigenaar en administrateur van hot land Bolan, in de afdeeling Buitenzorg. Na zijn dood echter vestigde ook de familie Holle zich op Para kan Salak. Nauwelijks zeventien jaar oud trad Karei Holle in Gouvernementsdienst en wel als schrijver op het Besidontiekantoor te Tjandjoer. In 1847 weid. hijl voiplaatst naar liet Departement van de Cultures en nog later naar dat van do Aliddeleu en Domei nen. Na elf dienstjaren ging Holle in het zamoling van werkelijk kostbare mokka kopjes is mijn ideaal, mijn hartawensoh en tegelijkertijd de meest elegante en moderne sport. Vervolgens geniet men in den mokka heb edelste extract vau den opwekkenden drank, dien men op zoo een koffieavondjo aangemengd met melk of room uit gowoonto bij liters naar beneden giet. Alen biedt hem aan na afloop van een diner of 's avonds, wanneer do gasten afscheid nemen. ALijn lieve hemel, maar dat moest jij tooh ook bo- grijpen particuliere over en word hijl administrateur vau de theeplantage Tjikadjang, dicht bij de tegenwoordige plaats Garoet. Holle was mtusschon geheel op do hoogte geraakt van de toestanden in do Preanger, die toenmaals verre van rooskleurig waren. Alvorens nu verder te igaan moeten wij eerst eens een blik slaan in het verleden. Holle's leven en streven zal er ons te dui delijker door worden. Toen do Oost-Indische Compagnie een maal meester geworden was in onze streken, handhaafde 't machtige handelslichaam de Regenten van den vroegereu overheerscher, den Keizer van Oost-Java, doch 'b eisohte daai-biji tevens, dat deze Inlandseho hoofden hun bevolking tegen een hongerloon koffie zonden laten planten, koffie, die daarna met kolossaio winsten op de wereldmarkt werd verkocht. In 't begin der 19de oouw ging het ge- zasr 1 <-1 over aan ons Gouvernement, doch hetzelfde lage uitbuitsysteem bleef gehand haafd, Het arm© volk werd door de Regen ten gedwongen om koffie te planten op plaatsen, soms uren vei' van huis en de ge plante boomen ook te onderhouden boven dien. Eurojoeesclie opzieners controleerden oen en ander. Waren de bewoners van 'n dorp wat lui uitgevallen, ocli. dan wisten die hecren wel raad liet dessa-hoofd, de burgemeester zmuden wij zegggen, werd dan b.v. gedurende eenigo uren aan zijn groot© teencn opgehangen of in de felle zon zondej- hoofddeksel te pronk gezetZoo bogiepen in die dagen onze grootvaders hun christen plicht Ze gingen er des Zondag* zeker ver giffenis voor afsmecken, do blanke beulen, die zooveel vaster in do leer waren dan 't tegenwoordige geslacht Er heerselite in dien tijd allenvege on recht en annocdo en een Alultatuli moest opstaan om 't geweten van zijn landgenoo- ton wakker te schudden. Ja lezers, al is hier in Indié nog lang niet alles zooals 't behoort, toch mogen wij dank baar terugzien op de laatste lielft der vorige eeuw en ook de bruine broeder waardeert het, dat Jong-Holland steeds meer en meer begrijpt hoe ontzettend veel het hier nog goed te maken heeft. Een dor edelrie pioniers van den beteren tijd was zeker wel onze Karei Frederik Holle Wat de Preanger tlians is, hebben we aan dezen menscli en vriend te d.ailccn. Toen Holle op 2S-jarig.cn leeftijd 's lands dienst verliet, was dit alleen cn uitsluitend om zijn verdei- loven als vrij man aan de belan gen dei- Soendaneezen te kunnen wijdon. Hij prak hun taal als zijn Nederlandseh cn bestudeerde ijverig hun karakter, hun hui selijk leven en sociale nooden. Holle was een practisch man. Hijl begreep dat de Hollander over 't algemeen al zcer slecht bij de inlanders stond aangeschreven, dat hij! niet gemakkelijk huil vertrouwen winnen kon en dat hij tot den bruinen broe der moest afdalen onr in hart en ziel van den inlander binnen te dringen. Hij werd Alohammedaan, droeg in 't openbaar den Turkschen fez, volgde do In- Inndsche levenswijze, en étiquette en ver- D'r. Sattler bevond zicli in doodelijike ver legenheid het was niet de eerste maal, dat liijl tusschen echtgenoot© en moeder in do klem zat. „Alaar met zulke poëtische be spiegelingen moet je bij mama niet komen. Je weet, dat zijl niets 'hooger stelt, dan haar koffieavondjo. En wanneer zijl hoort, dat wij ons voor bijzondere gelegonlieden extra kop jes aangeschaft hebben, zal ziji zich zeker daarover ergeren." „Dat ik vau jou kant uiet meer op mok ka-kopjes to rekenen heb. weet ik maar al te good," constateerde mevrouw niet zonder bitterheid. „En persoonlijk kan ik mij zulke uitgaven niet veroorloven; want liet huis houdgeld laat ze niet t-oe on zakgeld heb ik nu eenmaal niet. De doctor liad alweer spijt van zijn scherpe opmerking. Vol tce- dorheid wees biji op .een in papier gowikkokl voorwerp op do tafel. „De nieuwe, portemon- naio heb je nog niet opgemerkt, mijn schat. Zij is van echt krokodillenleer." Leonie nam haar op. Bij den eersten blik bemerkte zij' reeds, dat zij voor do kleine zakken van haar reformjapon veel te lang on te breed was, maar het bescheiden daarin verborgon tionmarkstuk troostte baar een beetje. Langs dezeu omweg zou zij dan toch nog een geschikt voorwerp op haar- verjaar dag kunnen krijgen. Zij gaf haar man eon kus en toen lazen zo tezamen den brief van mama wolk epistel in do kist reeds vóór tweo dagen aangekomen was. Dat was oen nieuwe verrassing. De oude damo kondigdo haai- bezoek aan en hoopte hijl liet feestmaal op den verjaardag eveneens tante Alinka, tante Karolinc en tante Alathilde aan to treffen. Over drie uren zou de trom aanko men. Het echtpaar zotte een lang^gezieht. Zij hadden dit eerste familiefeest geheel onder elkaar willen vieren daar buiten in het woud in een afgelegen herbergje bij een aardbei-bowle en andere heerlijkheden. Nu viel dat. mooie plan in duigen. Leonie moest zich haasten, het eten klaar to maken en voor gebak te zorgenwant, wanneer de drie oude tantes op het visite-uur met haar gebruikolijkeu bloemruiker binnen kwamen, zouden zij) op de koffie genoodigl worden on oen paar huisgenooten, tegenover wie Leo nie voor de ontvangst bij don terugkeer van hun huwelijksreis,, ee-nigo verplichting had, eveneens. Zoo ging alles in cén moeit© door. Dr. Satttlea- had vlug een paar onge trouwde collega's verzoent, bij den „afdoe-

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Schiedamsche Courant | 1904 | | pagina 5