s
No. 11455.
Tweede Blad
SSST" daarbij eilolijke
Jl
Jaargang.
Zondag 1 IVlei 1904.
Be aanstaande Verkiezing
provinciale Staten.
A
142,
f'fee
die
courant verschijnt dagelijks, mol uitaosderirig van Zon- en Feestdagen.
prjj3 per kwartaal'Voor Schiedam en V 1 a a r d in g e n II, 1 25. Fiance
ir ^g/per weekVoor Schiedam «aVlaar dingen 10 cent.
r jfl*rl?ke nummers 2 cent
Arw'.nenienten worden dagelijks eangeaoeaen.
jan
Advertentiön voor het eerstvolgend nummer moeten des middags \óór een uur
het bureau bezorgd zyn.
Itnrcau BotcrKtrnnt 68.
i&m
Prys der Advertentiën: Van 16 regels fl. 0.Ö2iedere regel
meer 15 cents. Reclames 80 cents per regel. Groote letters naar de plaats die zjj
innemen.
Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven hier-
mn zijn gratis aan het Bureau te bekomen.
In de nummers, dto Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdaga ond
verschijnen, winden zoogenaamde hleine a&mertenliën opgenomen tot den prjja
van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen.
Intere. 'ffclcfoon .\o. 123.
Langzaam en bijna ongemerkt nadert de
te dat wij van onze rechten als kiezer
roo'r de Prov. Staten gebruik zullen moe-
S| jen maken om een afgevaardigde naar dat
n college te zenden.
t Om de drie jaar treedt do helft van dat
college af; de eerstvolgende aftreding heeft
-tets ja Juni van dit jaar en daarmee dus
fe herbenoeming der oude of de verkiezing
tan nieuwe leden.
Volgons artt. 134 cn 135 der Grondwet
[gaan do Prov. Staten opgedragen „de re
en het bestuur van de huishouding
eer provincie", alzoo de vaststelling der
ja 't provinciaal belang noodige verorde-
[ingen en zoo noodig de medewerking tot
uitvoering der algemeeno landswetten en
tsaatregelen van bestuur.
Deze taak der Prov. Staten is dus louter
cat administratieve arbeid; een
pbeid, waarop partij-politiek slechts een ge-
ringen invloed kan uitoefenen»
I (Echter toch invloed hoewel dan go-
j ring als het goven of weigeren van sub
dies aan bijzondere instellingen of onder-
.rningen, zooals in 1901 reeds dadelijk na
;et „omgaan" der Stalen in Zuid-Holland
leek.)
Foor deze boven omschreven administra
te taak eiseht het provinciaal belang en
Inrmee het landsbelang, dat bij de keuze
oor leden van de Prov. Staten enkel worde
;det op de kunde en degelijkheid der can-
idaten; dat men, niet vragend naar poli-
te richting, omziet naar werkzame man-
iu, wien de bloei en de welvaart van de
nmncie boven alles ter harte gaat en die
[ekennis bezitten om voor haar belangen
kunnen optreden.
Jammer echter is het voor dit provin-
aaal belang, dat bij de keuze van een afge
vaardigde wel degelijk' de vraag naar de po
litie kleur van den candidaat in rekening
:omt en zelfs den grootstcn invloed hooft,
Milat kunde en degelijkheid achterstaan
'3 politieke overtuiging.
r Want de Prov. Staten zijn tevens hot kies-
ollege voor de Eerste Kamer en dus tevens
^u, politiek lichaam.
Het groote belang van do politieke sa-
fenslelling van de Eerste Kamer maakt,
bij de stembus voor de Prov. Staten de
^strijd al bijna even groot is als bij die
Nr de Tweede' Kamer. En de uitslag der
Verkiezing van Juni a.s. zal op die samen-
[ellmg den pllergrootsten invloed hebben,
i Op dit oogenblik telt de Eerste Kamer 27
peralen en 23 anti-liberalen.
Doorde Verkiezing1 voor do Provinciale
,ten in 1901 kwam or in die voor Zuid-
olland een anti-liberale meerderheid (46
Jpi 36, en sedert Leiden hot vorige jaar
iliberaal, afvaardigde, 45 tegen 37).
zoo deze moor der hé id blijf t be
lli za' ^US' bij ontbinding der
jlli f- ^amer cn dan dadolijk, óf na do
«nodieke aftreding der leden voor Zuid-
){fi. [«and van de Eerste Kamer (in 1905 on
l 7' ^èzö Kamer eveneens anti-liberaal
i '«sni (29 tegen 21, Zuid-Holland wordt
WÊ 6 Eerste Kamer door 10 leden verte
p®oordigd).
!®d uü zal afhangen van den uitslag dor
L 'e'ln8en voor do Prov. Staten in Juni
!f za' Kot dus blijken, of de tegenwoor-
i Kegeering zal kunnon voortgaan op
r P^^tlen, dien zij insloeg
do Hoogor Ondcnrijs-wot,waarlegen
«n m vrÜzinnigo partij als
an optrok, Daardoor zal uitgemaakt
.I wa^, n to vreezen hebben van do
1omstische neigingen van deze anti-
Jééérderhoid der Tweede Kamer, he
el m de herziening der tarief wetten,
^eenstemmigheid door de gohcole libe-
^tt bestred'S noo^°^B v00r onzo W<J4
êenhV?? ®ers^e Kamer met een liberale
™%heid kan
"kril meral° méordorhoid is onkel tc
sPriwei °r ecn Kboralo meerderheid
Vli n van Zuid-Holland.
Mderaag van 1901 lnocf dus to njot
3,
one
SS!
7u.
m
■rJ0("g<:daai1 ^00r son overwinning, con
1 Wordln 'n -*-^04behouden moc-
^onnen'ff' diSlrictote die liberaal zijn,
Om dit grootó belang zal het gaan
over eenige weken.
Do Staten van Zuid-Holland moeten dus
weer o m, zij moeten van anti-liberaal weer
liberaal worden.
Is er eenige kans op?
De vroeze der tegenpartij wekt bij ons de
hoop.
Hot anti-revolutionaire blad „De Hollan
der" ziet het voor enkele districten, die in
1898 of 1901 anti-liberalen afvaardigden,
donker in.
Het noemt o. a. Gouda, Delft en Middcl-
harnis en van dit. laatste district, dat de
hoofdred,acteur van dat blad zelf ver
tegenwoordigt en d,at hij dus kent, heet
het in het blfad: „zullen wij het, naar den
monsch gesproken, verliezen, als niet abc
hens op het dek komt".
Maar datzelfde blad noemt ook districten
waar voor de anti-liberalen „wat gewonnen
kan worden", en onder die districten slaat
ook Schiedam. 4
Er zal daar zegt de „Hollander"
„gewerkt moeten worden als nooit te vo
ren".
En als wij dus willen behouden, wat we
hebben, dan moeten we ons spiegelen aan
onze tegenpartij en doen als zij wer
ken als nooit te voren.
V
Werken als nooit te voren 1
We begonnen dit artikel: langzaam' en
ongemerkt nadert de dag, enz.
Ongenforktl Terwijl de bladen ons ver
tellen van de krachtige propaganda der li
berale partij in andere districten, is het
hier stil en rustig, alsof er geen zoo'n be
langrijke verkiezing nabij was.
Is het een gevolg van een gevoel van ge
rustheid, van zekerheid in de overwinning?
Heeft de tegenpartij dan ongelijk met de be
wering, dat er hier wat te winnen is, mils
er „gewerkt worde als nooit te voren"?
De verkiezing van 1901 heeft het wel an
ders geleerd, al bracht die van 1898 aan
onzen tegenwoordigen afgevaardigde, die nu
in de periodieke aftreding valt, nog de zege.
Maar in 189S was de meerderheid reeds
gering, 1357 tegenover 1313, en in 1901 was
reeds minderheid, 1520 tegenover 1523. De
kleine verschillen wijzen er op, dat de over
winning zal zijn aan die partij, die hel
sterksL propageert, het krachtigst op
treedt voor haar candidaat.
En zoo ooit, dan kan de liberale partij
nu krachtig en eensgezind propaganda ma
ken, want wat de verschillende schakee
ringen dor liberale partij ook van elkaar
moge verwijderd hebben gehouden of van el
kaar zal verwijderen, de strijd tegen de
wetten der tegenwoordige anti-liberale meer
derheid is eenstemmig in do Tweede Ka-
mor gevoerd en kan eenstemmig bij deze
verkiezingen worden gehouden.
Doze verkiezing is een zuivero partijstr
van rechts togen links of omgekeerd, door
gezamonlijk optrekken kan horstold worden
wat In 1901 is vorspoold, mits men
vorgove ons do herhaling „er gewerkt
worde als nooit to voren".
INDISCHE PENKR ASSEN.
LVIII.
Ik noemde in de vorige „Ponkras" den
Rogent van Lobak „slecht". Dit adjec
tief is bij ongeluk aan mijn pon ontvloeid.
Die uitdrukking was verkeerd, wat meer
zogt, onrechtvaardig, lezers!
Allo begrippen van goed on kwaad zijn
slechts 'n gevolg van convontie, oen con
ventie, goboron uit hot boschavings- en ont
wikkelingsstadium, dat individu, volk of ras
heeft bereikt!
Een Dajakkor, di© zijn aangebedene afge
slagen hoofden offreort, menschonhoofden
door handigen sluipmoord vorkregon, is niet
slecht. Hij meent een held te zijn, die door
z'n kopponsnellorssucces pas recht verkreeg
op een bruid!
Do domme fanatieke Russen, dio Joden
knuppelen en mishandelen,, zijn niet slecht
Zo moenen don Alvador niet. betor (e die
non dan door do verdelging van Jozus' ras-
genooten
Onze bekrompen voorouders, die al even
fanatiek als nu do Russen, elkander heb
ben verbrand, gewurgd on geradbraakt, wa
ren niet slecht. Zo meenden er den hemel
mee te vordionen. Slecht waren ze niet,
wel dom!
Do 'tegenwoordige jager en vissclujr, dio
onschuldige' dieren doodon, zijn nog niet
slecht, al staart ze daarin natuuurlijk niet
zoo hoog, als een volgeling van Boeddha I
De soldaten, die, vol woede zich op hun
medemenschen werpen ert met bajonet en
kogel doodon, wie hun in den weg treedt,
zijn daarom niet slecht, al zal eenmaal een
nageslacht ons oordeelen als barbaren.
En u, mevrouw^ u die zoo heerlijk smult
van allerlei vleesch- en vischgerechten, u
is heusch niet slecht, al komt er wellicht
nog eens een tijd, dat men walgen zal van
zulk voedsel I
En zoo ook beweer ik dat de toenmalige
ongeschoolde Rogent van Lebak niet slecht
was. Hij met z'n eeht-Oostersehe hoorschers-
begrippen wist wel, dat „dat domme Gou
vernement" en die gekke „blanda,s" 't af
keurden, doch hij voor zich heeft geen
oogenblik gemeend iets slechts te doen.
Ik herhaal nog eens, alles is een kwestie
van cultuur, van beschaving, van ontwik
keling
Indië is nog lang niet rijp voor onzo de
mocratische denkbeelden. De massa hier
voelt het onrecht niet, vraagt niet om recht,
hot moet haar van hoven af gegeven wor
den.
Loert de zonön der Inlandsche aristocra
tie NederlandschVormt hun hart cn hoofd,
doch hun hart vooral 1 Geeft hun op do
Qpleidingscholen voor Inlandsche ambtena
ren" meer rechtsgevoel dan wettenkennis,
dan rechtsgeleerdheid! Laat hen eenigo ja
ren in Holland verblijven en prent hen daar
Westorsclie begrippen van recht en billijk
heid in en zij zullen don kleinen man uit
eigen aandrift beter gaan behandelen.
'tls toch maar een feit, dat onder do de-
gelijkste, vertrouwbaarsle Inlandsche amb
tenaren, mannen die werkelijk hart voor
hun volk, voor hun dienst hebben, die den
„orang ketjil" (kleinen man) willen ophef
fen en op Westersche wijze behandelen,
juist zij behooren, die onze taal uitstekend
spreken en verstaan.
Ik vroeg dezer dagen aan een twaalfjarig
Soendaneesje, leerling der Hollandsche
school op Bandoeng, welke figuren uit de
Geschiedenis der Nederlanders hij wel 't
mooist vond. Weef ge, wie de jeugdige edel
man opnoemde „Floris V, der Keerlen God
en Willem do Zwijger, den Vader des Va-
deilands!" Zoo iets teekent 1
Uit dien jongen groeit later een rechtvaar
dig Tnlandsch ambtenaarI
Maar de toenmalige Regent van Lobak
nu ja, soedahUit een vaatje bier kan men
geen wijn tappen
Hoe meer de Inlandsche adel zich van
haar plichten bewust wordt, hoe heter het
lot van de massa hier worden zal.
Karei Fredcrik Holle heeft dat begrepen
en deze, bij volen in Nederland onbekend
gebleven voorvechter, hoeft heel wat meer
zegen gebracht aan do Soendaneozen van
Wosl-Java, dan de schetterende auteur van
don „Max Havelaar", do Minnebrieven enz,
enz.
Ik moot or nog meer van zoggen, 't On
derwerp sleept mo moe. 'tls nu juist de
gelegenheid om dwaalbegrippen te bestrij
den
Met den dag leer ik den Inlandor boter
kennen en begrijpon. Ik ga hier in
Indië bijna niet mot Europeanen om, hch er
geen tijd toe en acht 't ook onnoodig voor
mijn reisdoel. Mijn geheele conversatie be
paalt zich dus tot Inlanders en nog eens In
landers on daarom' durf ik beweren, zoo
langzamerhand recht van meesproken te krij
gen.
Welnu, ik beweer dan, dat onze begrip
pon van slecht en goed, rechtvaardig en
onrechtvaardig, billijk en onbillijk niet altijd
pasklaar zijn voor 't bruine ras, voor een
ras, dal zoo hemelsbreed in donken, voelen
en waardeeren verschilt mot ons, Nedoilan-
dors van de koude, natte stranden der
Noordzee!
Ook ik beweer een oprecht vriend van den
Inlander te zijn on toch als ik mijn
bediende betrap op een foul, op nalatigheid,
op gebrek aan toewijding, dan geef ik hem 'n
draai om z'n ooren.
Volgens de wot ben ik dan feitelijk straf
baar. Als do,,jongen" mij aanklaagde, kroeg
ik 25 pop boete, vermeerderd mot de kosten
vanj 't goding!
De bediende, 't is nog wel een ras-Maleier
van Bondjol, van Sumatra's Westkust,denkt
cchlov niet aan „recht" zoeken, blijft me,
trots zoo'n klap, oven genegen en trouw
en zal overal vertellen, dat ik een hcelo
boste „toean" (mijnheer) voor hem bon!
Waarom? Omdat hij dien slag verdiende
Betaal zoo'n jongen goed, kort hem niet
telkens op zijn loon (wal velen hier bij
wijze van straf gewoon zijn te doen) en ver
dient hij eens wat, geef hem dan gerust,
doch onder vier oogen, een paar gevoelige
klappen. Ik zeg onder vier oogen, omdat
hij nu eenmaal niet gaarne „maloe" (verle
gen) is tegenover zijn kornuiten, die, als
ze hem om zoo'n afstraffing bespotten, het
gevoel van wraak wakker roepen. Is een
klap onder getuigen gegeven, beken dan
schuld en bied hem in 't bijzijn van die
anderen de hand ter verzoening. Wees ver
der nooit haatdragend, blijf niet mokken.
Zóó boos, zóó goedl" moet uw taktiek
zijn en ge kweekt trouw, aanhankelijk per
soneel.
Voor Holland zou het recept niet deugen,
voor Rusland echter misschien weer wel.
's Lands wijs, 's lands eer moet men den
ken 1
Onwillekeurig komen mij hier de beruchte
koelieschandalen op' Deli in de gedachten.
Zekere Mr. Brandt heeft gemeend onze
tabakkers van Sumatra's Oostkust eens flink
zwart te moeten maken en wel wegens hun
optreden tegenover „het gele gevaar", de
Chineesche arbeiders of liever contractan
ten.
Zeker, als een opzichter of meesterknecht
in Holland zijn werklui behandelde, zooals
de heeren in Deli het gewoon zijn, dan zou
ik do menschen groot gelijk geven als zo
hem afranselden.
Men moet Mr. Brandt's geschrijf echter
niet toetsen aan do toestanden in „patria".
Ik verzeker u, ook ik heb' die Chineesche
kooli's van „de Oostkust" gekend en ik
durf beweren, dat, als men dat vee (vergeef
me dat woord, lezer I) niet mot de zweep
onder den duim houdt, ze er geen heen in
zien, om een „blanda" of een „tandil" (Chi-
neeschen opzichter) te mollen.
Brutaliteit, onwil of verzet, dat niet dade
lijk met geweld onderdruk! wordt, kan daar,
zoover van alle politiehulp, de schromolijk-
ste gevolgen hebben, terwijl oen flinke
striem over een naakten rug, dikwijls een
bloedbad voorkomt.
Slaat men niet, dan beschouwen 'die
woeststerke Mongolen den blanke als een
lafaard, tegen wien nog wel wat meer kan
worden gewaagd.
Toch heeft de Regcering gemeend de koe-
lie's to moeten beschermen tegen hun „beu-
Ion". De tijd zal loeren, hoe die dankbare
Chincezen dit opvatten.
Do koelies op Doli venvarre men vooral
niet met den beschaafder», netten. Chinee-
schen handelaar.
't Is uitschot van 'tras, dat zich inscheept
voor Singapore, Banka of Deli, een volkje,
dat van huis uit geen besef heeft van hu
mane behandeling, dat menschlievendheid
mot vrees verwart,
Alles is dus betrekkelijk in de wereld
en 't gaat niet aan, een Regent op Java
dus gelijk te stellen met een burgemeester
in ons democratische Holland!
Zoodra ik in het Lebaksche zelf kom, zal
ik do „Ilavelaarzaak" nog "ons lokaal be
studeeren, tot zoolang neem ik afscheid van
onzen „grooten" Multatuli!
En zoo zijn we dan weer, al babbelende,
bij onzen ouden „Boepati" (andere zuiver
Inlandsche titel voor Regent) van Tjiand
joer aangeland, van wien ik nog een en
ander moet vertellen, alvorens we het over
Sindanglaja zullen hebben.
Lt. Clockener Bsoüsson, b. d.
Sindanglaja.
hulde' gebracht aan bbt dbor de Nedcr-
landsohe regeering in. deze zaak genomen,
initiatief. Twee der rechtsgeleerds leden,
van den. Rijksdag, dir. D'ore en! dr. Lucas,
hebben bij1 cte beraadslaging mede do
groote bciedkenis dier regeling doen uitko
men, al koiuten ziji rich ook niet met allo
onderdeden, verecnigon, terwijl laatstge
noemde daaraan d© opmerking toevoegde
dat hetgeen than» verkregen1 id Vóór wei
nige jaTen nog ate een utopie word aange
merkt.
BINNENLAND.
Onzo Kamerleden.
In de maand Mei zullen een 15 tal leden
der Eerste Kamer een bezoek brengen aan
's-IIertogenbosch5den Maasmond en Gorinchem
om vervolgens naar Breda te gaan, ter be
zichtiging van de Kon. Mil. Academie en de
Ozonwaterleiding te Ginneken. (ïNed.")
Hoogerondervrljs-TreSsontwori).
Bob hoofdbestuur van den Ned. Protest.
Bond heeft zich met oen ad'reis gewend
tot de1 Eerste Ivaaner, in verband met een
op do algemeen© vergadering aangenomen
mofcio, in welk adres wordt verzócht dat
do Kamer haar goedkeuring aan dat o.nt
worp ontkende, omdat daarmede d© weten
schap zal worden geschaad.
Internntiennal privaatrecht.
Naar aanleiding van. d© behandeling in
den Duitsohen Rijksdag Van d'c drie Haag
sen e overeenkomsten van 12 Juni 1902
omtrent het huwelijk, d© etehtsdlieiding on
do votogdijl, die Dinsdag j.l. in dorde lezing
werden aangenomen, hoeft do „Köln. Ztg.'
aan dteö internationale regeling een zeer1
vaardeerend hoofdartikel gewijld! en daarbij.
Het Groene Ernis,
D'e zesd1© algemeeno vótrgadtering der
Zuid-Hoillandsehel vereöniging „Hot Groene
Kruis" zal Dinsdiag 17 Mei in heb gebouw
Tivoli alhier plaats hebben.
N. E. K. Centr, Tereen. bescli. van meisjes.
Die Ned. R. K. Ctentr. Vereen, tot be
scherming van meisjes to Amsterdam, hield
gisteren haar eerste jaarl'ijlksohc algemeen©
vergadering.
Blijkens het jaarVeisLag Van d'e secreta
resse, meij. Lcfébvrö, vond de veroeaiging
voor het statkmswerk samenwerking met
d'e Ver. ter behaiti'ging der belangen van
jong© meisjes. Voor het stadswerk (het on
derzoek naar de goede aankomst van allo
meisjes dio zich in Amsterdam1 metterwoon
vestigen) werkt zij sanien met de Ver. tot
verheffing Van hot zedelijk bewustzijn der
vrouw, in dier voege, dat zij hot onderzoek
naar katholiek© meisjes op rich iieoft ge
nomen. Ruim 700 adiessen rijln door do
vorecniging nagegaan; het grootste- deal
dér meisjes was goed aangekomen, «enigen
waren onvindbaar, andoren onbereikbaar,
en wol omdat zij zich in verdachte huizen
'bevonden, waar men haar ni'ob 'kon spie
ken. Pógingen die Wérden aangewend om
deze ongölu'kkigen. to helpen, mislukten
voor het grootste déél; in enkele gevallen
zijn zo geslaagd. D'e correspondenten, der
vereeniging wordt op hot liaart gedrukt, tij
dig te berichten met welken trein en aan
welk station meisjes, diö hier' eén betrek
king hebben gekregen, aankomen.
Gisteren is, Vanwege de Vorecniging tot
bescherming Van jougé meisje», met het
z.g. statio-nswerk aan het Kolk Spoorsta
tion te 's-Gravenhagö een aanvang ge
maakt.
Bij' aankomst der treinen berincfen, rich
twee dames dier vereeniging aan. de uit
gangen. Zij' zijn te h'eukennen aan een rosct-,
waarop liet d'oel dér vereeniging is aange
geven.
Toreen. vrouwenkiesrecht.
In een gisteravond gehouden, zeer tal
rijk bezochte vergadering van de Vereen,
voor Vrouwenkiesrecht trad als spreker op
mr. dr. Scheuer, laatstelijk voorzitter yan
den landraad te Probolingo, met het onder
werp: De maatschappelijke cn rechtstoe
stand del- vrouw in Ned.-Indië.
Voordat do spreker zijn voordracht aan
ving, deelde de presidente mevr. Wijnande
Franeken—Dyserinck mede, dat de verga
dering der bespreking van het vrouwenkies
recht zal gehouden worden in het najaar.
Als sprekers zullen daar optreden mr. Ver
kouteren, mr. S. van Houton, mr. Limburg,
mr. Van Idsinga en mr. Troelstra. Gaarne
had men ook een r.-k. spreker over vrou
wenkiesrecht gehoord, daar d© vereeniging
neutraal is, doch niemand had zich bereid
verklaard. De heer Brinkhuis, katholiek de-
m'ocraat, zou echter ten voordeole van het
vrouwenkiesrecht spreken. Dat er van de
Liberale Unie niemand wilde optreden,vond
spr. na de houding dier Unie ten opzichte
van het vrouwenkiesrecht begrijpelijk. Ver
schillende politici gaven onderscheidene re
denen op waarom zij niet als spreker kon
den optreden. Een hunner gaf zelfs op niet
dpor een rede tegen het vrouwenkiesrecht
de aandacht op deze verderfelijke uitvinding
to willen vestigen. Nog decide de presiden
te o. a. mode, dat het gebouw van de Chr.
Vereeniging van Jonge Mannen voor de ver
gadering van gisteravond was geweigerd.
Hierna ring de heer Scheuer zijn voor
dracht aan. Meer speciaal besprak hij den
toestand van do inlandsche vrouw. Spreker
ging in breedo trokken na de toestanden hij
do hoofdrassen van Java, Sumatra en Ce
lebes en deelde verschillende bijzonderhe
den mede omtrent de wijze van huwelijk
sluiten hij dc Soondaneezen, Javanen, Ma-
doereezen, Maleicrs en Boekineozen.
Een belangwekkend kijkje gaf spreker in
do zeden en gewoonten hij de verschillen
de stammen.
Meer in bijzondorheden ging spreker ver
volgens den loosland van de inlandschg
«ftfSSa5y»
VOOR DE
i m
in».
OSi
|0(j v **U
