0" Jaargang. Zondag 8 Mei 1904. No. 11461. Tweede Blad De Hooger-Onderwijswet. \F. Het ontwerp-tariefwet. 317, DAM n re- n. tl>. I'm - D© Ixxlora.s.12:. ten.' INDISCHE PENKRASSEN. tP V SCHIEDIMSCHE COURAUI tóe courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs Per kvartaalYoor Schiedam en Vlaardingen 11. 4 25. Fianco 'F.tój/per weekVoor Schiedam en Vlaardingen 10 cent. ifïnntierlpe nummers 2 cent. Abonnementen worden dagelps aangenomen. J&fl Advertentiën voor het eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een uui het bureau bezorgd zijn. Bureau s Koters<raat 68. Pi ijs der Advertentiën: Van 16 regels Q, 0.92; iedere regel mm 15 cents. Reclames 30 cents per regel. Groote letters naar de plaats die zij innemen. Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven hier van zijn gratis aan het Bureau te bekomen. In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdaga ond verschijnen, worden zoogenaamde Uleine advertentiën opgenomen tot den prijs van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen. Bnterc. Telefoon No. 123. „Dan zal het dus blijken, of de tegenwoordige Rcgeering zal kunnen voortgaan op den weg der partij- netten, dien zij insloeg o, a. met de lieoger-Ondcrvvijswet, waartegen de eebeelo vrijzinnige partij als één man optrok". „Sch. Ct." 1 Mei 1904. Bovenstaande woorden waren geschre- tea in 'het artikel „De aanstaande ver- voor de Provinciale Staten" in het 'tamst van 1 Mei 1904, waarin word fc>e- dab dit van deit uitslag dezen' ver- vooi' de Prov. Staten in. Juni a.s. kers. im». iSOSi ie. ENS; n «O Sr l.a- 8-/ TBANl -uk jg fan de<ze Ho oger- O n d ea*wi js wet m 5 jaarheid1 een pai-tij.wet? Dteze door dé 2de lamer aangenomen wet "bevat behalve de irganisatiö van 'het technische onderwijs 10»: lo. de regeling Van de subsidieering Jer bijzondere gymnasia; 2o. de instel- vaa bijzondere feerstoolieii aan open ter universiteiten en 3o. 'het toestaan van volle dipiouneeringsrocht aan universi teiten door bijizondere vetreemgingen opge- nchfc. Heb is in 't bijzonder pimt 3, dat door linkerzijde heftig bestreden is en kt vrij dus zulTen nagaan. Zooals dr. Euyper het indertijd! zelf uit- Jrukfce, zijn onze hoogescboton niet alleen i, waar goleerdihedd verkocht Wórdt, iet zijn ook werkplaatsen, waar voortdu- d met naarstigeii ijver gewerkt wordt nieuw materiaal te suncden. Of, gelijk pro?. van der Yituigt zei, omze feogesdhol'en zijh geen conservatoria, geen fena/upJiaafsen, Van eenmaal verzamelde kijshexd, wier goh'oimenisseui eeuw" in) eeuw ai telkens weer aan de adepten onver- aiderd wordon onthuld'b zaj!n observatoria, rearneming-splaatsén, van al wat er op élk iïetensdiappelijik gebied omgaat, o>pdat d'it worde met eens verkregen resul- wedcplaatsen, waai' al 't waa/rge- lomene bewerkt on Verwerkt wordt, opdat, ret ia de kamer der geleerden wordt ver- moed, wordt ontdekt, verwerkt worde) tot resultaten, die de geheele mensclikeid' ten goede feymen. Wat ia nu de 'bedoeling van punt 3 dtezor Eooger-OndehvijSwet Zijl wil aan bijzon - idere universiteiten het recht geven graden te te kennen, die dtezdlfd© 'bevoegdheid! gte- ■M als die, wél'ke verkregen zij| aan de Ssjksuaiversiteiten. Eu daar or nu in ons fend sléchts één nik een bijzondere universiteit is en wel isvrijo universiteit te Amsterdam, de oog- !pprl Van dr. 'Kuyper, on daal* ©r geen kans t dat er in de eerstel jaren andere Injizoii- ;to universiteiten worden opgericht, ia fe de eigenlijke kern deir 'kwestie 'het vea'- i van dat retóht, den effectus-civilns, an die genoemde 'universiteit, ük zoh dan gaan onder de vlagvrij|- ffi&ing ook van het Hooger Onderwijs, «u is er echter door verschillende) spre- 18 gewdzen en is dit gestaafd met do isbourtems op Seinpost in 1895, dat deze 'rije universiteit integendeel de meest onvrije ig( dio er in ons land bestaan kan. flet wijlo ©ndea-zeefc, werd beWeard, is te niet toegestaan, dan in zoo vérre, dab i 'kwami zeer zelden voor, dat mc- "Ww Sandon opgewonden' werd; toon zijl 'hoordé dat Mlontje, ihaar dienst- kaar- een „akelige k'at" hadl betiteld!, •m'haar kalmte verdwenen. Ze trok ge- W 'haar sjaal Vastel* om de soliou- 011 stond op. Haar hoorbuis, zónder 126 géén stap deed', daar zo vriji Iiard- I 5, Was> ^®S! °P het kleine tafeltje, 1 aaD Waar z& slo'ég er geen acht op. l'djo," zeidfe) ze, terwijl! ihaar witte S 2emiw,a°htigi 'heen eui wem- f*6 °umiddbHaj|k je goed en verlaat vandaag heb huis!" at? Ik)nieisjei. a t0£ensIw^k als 'h 3° blioft. 'wndo^0 0<m ^S'e!aaair|dig gezicht en >iNu, daar he)b ik me wat moois loon A Schrokt." Plotseling greep ze fe .^rbuis <hxmo léér v maal4 -hSg1011) ik! wil niets ien. v hoeren," zeid© imevronw1 San- brief «aar mijn neef brenge Je de resultaten van dat onderzoek onder geschikt m oeten Wouden 'gemaakt aan voor af vastgesteld© regelen, dogma's, ©n dat boven ieder onderzoeker dea' wetenschap staat de godgeleerde faculteit, die door haar uitspraak al het gevonden-a van dit streng wetenschappelijk onderzoek eenvoudig als alsch kan ongedaan maken. De pralkfcijik heeft het geleerd, zeidei men, dat iedieu' wetenschappelijk man deu' Vrijje Universiteit zich moet 'kunnen onderwer pen aam do uitspraak der contribuanten, dus vai hen, die medewerken door stoffe- lijOce bliilken van insteimiming aan de in standhouding dezer instelling; aan deze is het te beoordeefen, of dat, wat een weten schappelijk onderzoeker als mu\ De SaVou*- nin Lehman moemt als ihiet war'o te hebben, gevonden, tTVer-eenkomt met de Solnift. En zoo niet, zoo zijl, als op Seinpost in 1895, zoo'n mian veroordeelen, dan! moet deze als ho'ogkieraar aftreden. Yam veu'sohiillemdia zijden werd' -ei' op ge wezen, dat de Vrije Universiteit met haar gébondonheid aan bepaalde kerkelijlkfei leiei"- stellinigen, waardoor d© student, die in den loop zijiner studie aan die instelling een andbre overtuiging mociht Wbhen verkre gen, of voortaan trouw aan deze- moest hui chelen of voor al zijn examens moesb Wor den afgeweten, ook ail was hij! de knapste man ter wereld, dat zulk een inrichting oh- anogalijlki onpartijdig de) geschiktheid) van haai' leerlingen voor bepaalde staatsamb ten of betrekkingen zou kunnen' beoordeie!- len; dat eenzijdig en propagandistisch on derwijs nooit int de plaats mag treden Van de vrij© wetenschappelijke) studio der open bare universiteiten. Voeg hierbij, dat de Vrije Universiteit is een instelling met slechts drie faculteiten (theologie, lettoren en rechten) en stel daar tegenover eens den eisch, die altijd aan een Universiteit weid gesteld, zon ze met recht aanspraak mogen maken op den naam we tenschappelijke instelling: de samenleving van geestelijke- en natuurwetenschappen. Toen in 187G het Athenaeum van Amster dam tot universiteit werd verheven, kreeg zij het recht van piomotie slechts onder do uitdrukkelijke voorwaarde, dat zij ook aan stonds moest voldoen aan alle oisclicn, die aan de Rijksuniversiteiten worden gesteld, moest haar curatorium ten doele door de regcoring worden benoemd, iedcie hooglee- rarenbenoeming door de kloon worden be krachtigd. Vanwaar n,u deze onbegrijpelijke, onver dedigbare toegefelijkheid jegens de Vrije Universiteit? De Regeering voelde zich zwak tegen den eisch der 5 volle faculteiten en meende een stap tot don vrede te doen door een nieuw opgenomen artikel, dat hel diplomeerings- recht zal vervallen, indien er na 25 jaar geen 4 en na nog eens 25 jaar geen 5 fa culteiten zijn.* Haar hiermee drukt ze zelf onomwonden uit, dat ook zij de Vrije Universiteit nu niet voor vol acht en met iccht zou men haar kunnen vragen: „Wilt gij hot kind reeds do rechten geven, die het eenmaal als man zal mogen bezitten?" Indien de Universiteit mot 3 faculteiten over 25 jaar niet het diplomeeringsrecht zal mogen bezitten, waarom dan nu wel? Uit deze punten blijkt dus voldoende het partijdige, onwetenschappelijke van dit dool Miontje schreeuwde en jammerde, ter wijl ze allerlei Wanhopige gebareu maakte „Tien jaren lang heb ik u brouw gediend in alles iheb' ik me naar u gevoegd! en nu gooit u mijl maar zoo 'Eet huis uit „Al dat gepraat helpt je niets, ik hoor toch niets en ik wil ook niets hooren. Je hebt mijl bespot dat is iets Wat ik j© nooit zal vergeven!" Intussohen' was het MHtentje to'dhi gelukt zich Van dd hoorbuis meester te malcem, en iliet instrument in de nabijheid) barer mees teres houdend, riep ze: „Wie zal dan. voor u zorgen, wanneer i'k weg ben?" „Wel, ik vind wel iemand anders," ant woordde de oude dame, ofschoon ihaar stem van angst beefdb bijl de gedachte, dat ze edusaam en Verlaten in d'o villa buiten do stad moest blijven. „En u wil hier Van nacht bedt alleen zijn „O, do deui'en kunnen immers gegren deld worden en en ik ben' immens in Gcds hand 1" (kwam 'het er siddferond uit, Je) onfatsoenlijk gedrag Van Weden .is niet alleen de oorzaak maar jo gdlictólö manier van optreden. Ik heb mijl zeker lang 'genoeg door joiu Taten tiranniseeren. Je meent, dat je mót mdji dóen (kuntj wat je wilt j® der Iloogor Onderwijswet, dal men wol !o- vons anti-nalionaal mag noemen, als, we deze verlaging der wetenschap stellen te gen den hoog-welenschappelijken zin, waai- door onze academiën steeds hebben uitge munt, en als wij dit binden der weienschap aan een kerkelijk beginsel stellen legen haar vrijheid, waai op men tol nog toe in ons land zoo trotsch was. Tegen deze onwetenschappelijkheid en be voorrechting Is met alleen do linkeizijde dei- Tweede Kamer opgekomen, maar ook liet lid dor rechterzijde dr. de Visser, terwijl de lieer Scliokking, leeiling der Vrije Univer siteit, er tegen sprak en er om de wille dor partij vóói slcmde. Om dezelfde roden zullen ook do meeste katholieken ervóór gestemd hebben, althans niemand heeft er een waim woord voor ge sproken. Dat deed zelfs mr. De Savornin Lohman niet. En nu, nu de wet bij de Eerste Ka mer in behandeling komt, nu komen er van verschillende kanten adiossen, van moderne en van orthodoxe predikanten, om deze wet niet aan te nemen. Ook de „subsidies aan bijzondere gymna sia" lokten heel wat debat uit, daar de waarborgen voor een goede inrichting dezer gymnasia onvoldoende zijn. Een amendement om te bepalen, dat aan deze gymnasia in elk der leervakken even veel lesuren moesten, gegeven wordon als aan de openbare gymnasia weid afge wezen. „Waar zou dan de tijd blijven voor liet Religions-unterrichtzoide de Premier. Het amendement op 't vorleenen der sub sidies in verband met 't aantal leeilmgen, om op te nemen: leerlingen boven de elf jaar, viel, en zoo kan van nu aan dus sub sidie verleend worden voorjiooger onder wijs aan kinderen van 10 eiï 11 jaar. Maar 'L ergste is, dat dus do bijzondere gymnasia door haar bevoorrechting aan de openbare gymnasia oen onoeilijko con currentie kunnen aandoen en straffeloos in africhtingsscholen voor 't examen kunnen ontaaiden. Wat do instelling der bijzondere leerstoe len betreft, een denkbeeld van dc katholie ke partij, deze kan slechts medewerken lot een vernieuwd on krachtig academisch le ven, dit is dc eenige lichtzijde van dit ont werp, en dit werd van allo zijden foege- juicht. In liet hoofdaitikel over dit ontwerp in het nummer onzer courant van 17 April wordt met verwijzing naar een paar vroege re aüikelen over „vrijhandel of bescher ming" (in de nummers van 6 en 13 Maart j.l.) gezegd: „Wij hebben reeds vroeger gewezen op de slechte gevolgen van bescherming en uit gegevens aangetoond, dal bescher ming onzer nijverheid door invoerrechten allerminst noodig is en oor nood 1 o 11 i g dan gunstig werkt." In verband nu met deze uitspraak tref ons in dezen lijd van redevoeringen legen het protectionistische wetsontwerp van liet huidige ministerie, wat Woensdagavond door den lieer G. G. Plate, directeur van de stearine-kaarsenfabriek te S c h i e d a m, werd gezegd in de vergadering van hot de- denkt -dat, om-dab ik je in. mijn testament zesduizend gulden heb vermaakt maar ik ga nu maar heen en pak in I Ha zal je wel mijn dankbaarheid: toonen, omdat jo zo'o lang bijl mijl b-enfe igewetesb." Bij deze woorden ging de oude, eerbied waardig© dame in haar stoel zitten, terwijl zo baar handen vouwde over dó hoorbuis, die in haar 'schoot lag. Mkentje was nog altijd Mijjven staan, in baar oogen fonkelde het boosaardig óp en baar trekken waroru Van woede en, wraak- gevoelens verwrongen. Ze balde haar vuis- D O ten ©u siste) dreigend!: „D'ab zal u berouwen 1" Daarop vloog ze de kamer uit en pakte, al schimpende', haar góed'. „Titen jaar lang héb ilc heb uitgehouden voor' nietsHad ik d'at kunnen vermoe den d'at heb zoo k-otmen zou dan zon ïk die oudci kat ril lang nib ctepi weg hébben geruimd-En dat net nu, Waar zo zoo zwak is langer- d'an eon half jaar zal zo 't ze- kor niet inteer maken Eerst toen ze haar eigendommen had ingepakt, wérd het in Qiaaa* gemoód iets kalmer. „Zes duizend) guMön hetefb ziet me vei' maakt ik! weet^ dat 'liet. in haai' besta- parloment Rolterdam van do Maatschappij van Nijverheid, nadat door den heer A. Pla te, voorzitter van do Rotlordamscho Ka mer van Koophandel, liet ontworp-larief was besproken en bestreden. Wij onflecnen het volgende aan het vor ig van de „N. R. Ct.", alleen wij spa- lieeron. Do heer G. Cr. Plate, directeur van de stea rine-kaarsenfabriek te Schiedam, mei kt op dat indien elk koopman of importeur hier zijn eigen belangen verdei zou komen be pleiten, aan deze vergadering geen eind zou komen. Men is hier in een vergadering van de nijverheid en het bevreemdt hem dat lot nu toe geen nijverheidsman hot voor of hot tegen van het ontwerp-tarief is komen be pleiten. Daarom heeft hij nu het woord ge nomen en stelt de vraag aan de nijverheid of wat de minister nu geeft, waard is om het aanbod om beschermd te worden, aan tc nemen. Spreker antwoordt heslist ontken nend, De nijverheid moet zich niet la ten beschermen door een rcgee ring. Onze nijveiheid moet zich richten tot het buitenland. Het is een ongelukkig denkbeeld hier een goede nijverheid te wil len in stand houden voor een bevolking van vijf millioen zielen. De wereld staat voor onze nijveiheid open. Wordt hier en 'daar een deur dicht gedaan, een andere deur gaat weer open. De nijverheid zal wel weten haar weg 1-: vinden. Aanvaardt zij de be scherming haar nu aangeboden, dan moet zij gelijktijdig van uitvoer afstand doen. Men lette op het voorbeeld van Frankrijk, waar men zich van de daar genomen maat regelen groote uitvoeren had voorgesleld en thans? De Schiedamsche kaarsenfabriek vindt nergens concurrentie van beschermde landen, wèl van niet-beschermde, van En geland en België. De Maatschappij van Nij verheid, aan wie het departement to dezer zake rapport Heeft uit te brengen, heeft dc zaak goed in le zien en in hot uit to brengen rapport dient duidelijk uit to komen dal bescherming voor onze nijverheid de dood zal wezen. (Toejuiching.) Zijn er in deze bijeenkomst nijverheidsmannen die liet daarmede niet eens zijn, dan noodigt spreker hen uit daar van 'hier blijk te geven door het wooid te nemen. Niemand vraagt heL woord. Dc Voorzitter constateert dientengevolge dat alle aanwezige induslrieolen zich met de zienswijze van den voiigen spreker vcr- eenigen. (Toejuiching.) LIX. Reeds veertig jaren lang bestuurt Raden Adipati Aria Prawira di Redja het Regent schap Tjiandjoer en dat hij nog steeds niet als voldoend rijp beschouwd wordt voor ont slag met pensioen, bewijst zeker wel, dat deze Boepati zich al bij'zonder in de gunst van de Regeering mag verheugen. Hij kost het Gouvernement toch liefst drie maal zoo veel als een nieuwe Regentr) Onder zijn bestuur lieersclitcn dan ook steeds orde en rust, geen rijstschaarschte plaagde do bevolking en dc kleine man was tevreden, was „soneng", zooals men 't hier noemt. Ook de Europeesche landbouw nam een grooto vlucht en met kracht ijverde hij, zoowol voor dc rijst- als voor de gouverne- menlskotfioculiiuu'. Den 28en Maart 1897 werd hom door de Regeciing den titel van Adipati toegekend on wel als belooning voor zijn langdurige en tiouwo diensten aan den lande bewezen. Ook word zijn borst versierd met liet. Of ficierskruis van de Orde van Oranje Nas sau, liet Cominandeuiskruis der Oide van do Kroon van Siam en hot Officierskruis dor Orde van den Witten Olifant, heide laatslc onderscheidingen hem geschonken door Zij ne Majesteit Phrabalh Somdolcli Phra Pa- ramindr Maha Chulnlongkorn Plira Clmia Cliom Klao, den sympathieke» kleinen ko ning van Siam. Over 't algemeen is men, naar mijn be scheiden meening, bij ons te karig met het ridderen van Inlanders en vreemde Ooster lingen, terwijl juist de Aziaten er zoo ge voelig, zoo echt dankbaar voor zijn. Van do drie en zeventig Regenton op Java en Madocra zijn er net zeven, die het gebracht hebben tot Officier in do Orde van Oranje Nassau! Ecu Nederlandsche Leeuy kon er voor geen enkele op over schieten 1 Rekende figuren in de Inlandsche maatschappij, als de zoo ontwikkelde voor uitstrevende Regenten van Demak, Japara en Ngaavi, werden niet eens 'n Oranje Nas sau waardig gekeurd! Die meer verlichte mannen zullen ver standig genoeg zij, er zich niet veel van aan te trekken, maar, anderen hindert het werkelijk, dat verzeker ik U. Zoo licefl do Rijksbestierder van Djokjakarta een nog maagdelijke borst 1 Hare Majesteit, onze geëerbiedigde Ko ningin, de Keizerin van Insulinde, voort het oppergezag over Uvco honderd acid en zestig Sultans, Vorsten, Radja's en Vor stinnen 1 Van die allen, Hare vazallen, zijn er net tien, die 'n kuiis dragen! Men kan dit geen verstandige koloniale politiek noemen. Er worden jaarlijks zooveel Nederlanders met 'n lintje bedachl, dal er toch zeker wel eens wat voor hier kan overschieten. Indië Wordt echter bij alles vergeten, zelfs bij do bekende Augustusnitdeeling! Ook de Europeanen klagen over dit gemis aan be langstelling. Ik beweer niet dat de vele ge lukkigen in „patria" bedacht, zonder ver dienste waren, dat zij veire, doch wel, dal hier even verdienstelijke ambtenaren, offi cieren en particulieren onopgemerkt bleven en dat is onbillijk. Enfin, voor de Euibpeanen behoef ik niet op te komen, die hebben zelf do Pers tel hun beschikking, doch dat de Inlanders zo'o vergeten worden, vind ik meer dan treurig. Do Engelschen behangen hun Inlandsche Vorsten en Grojoten van boven tot onder en toonon zich ook in dit opzicht alweer heel wat praétischer dan wij. Het Nederlandsche Gouvernement scheept den Inlander af met 'n simpele gouden, zil veren of bronzen Ster voor Trouw en Ver diensten. Nog niet zoo heel lang geleden kon een niet-Europeesch militair zelfs niet eens de Willemsorde verdienen, al was hij ook dap per geweest voor tien, toen moest hij 't in dien tijd maar doen met een Medaille voor Moed en Trouw! Gelukkig heeft het legerbestuur do schandelijke onrechtvaardig- meut staat liever ga< ik dood, dan dat me dat geld zou ontglippen! Als de oude vrouw van naakt kwam tö sterven Deze laatste gedac-hte bad een. wonderlijk geruststellend© uitwerking1. Plotseling werd het licht in kaar brein. Ze wreef ziek met een ui zo'o lang over do oogen, tot deze traandten on ging toen, met een zakdoók er voor houdend, naar haar meesteres. „Ik iheb verkeerd gedaan," jammerde zo met huilerige stem, „en ik Vraag mevrouw om vergiffenis." Toen begon, ze te snikken. „Ik kan liet niet verdragen, dat i'k boos van u weg zal gaan." Mevrouw Saiideu was diep getroffen. Ze streek zich mot haar zakdoek! langs de oogen, die' onderwijl bittere) tranen haddon vergoten en zeide goc-dhamg „Ik vergeef 't je, Mieivtje, en ik 'koop, dat 'liet je go'ad mag gaan. Hier 'hek jé twee honderd g-uid-en voor je langen diensttijd. Breng me nu nog de sleufels en den korf mot zUVci'gterei, voor je weggaat." „D'an'k u wet, danik u vriendelijk, me vrouw," zeide 'Mientje. Het duurde een keelen «tijd, eer ze mtet het gevraagde terugkwam; Want ze had eerst haar 'kist gedeeltelijk moeten uitpalk- J) Zie Penkias 56. k,n, om enkele lepels en vorken) te voor schijn te hal'en. „De hemel behoed© u, mevrouw," zeide de huichelaarster, nog eert paar 'krokodille- t'i'anen stortende. Ovter de oude wangen der grijze vrouw biggelden echte tranen, toen ze dö deur der woning achter Mientje sl'oot. Een Vreo- selijfce angst snoerde haar korst, bij, de gedachte aan de eenzame ligging harer villa. Den brief aan haar neef 'gaf zijl Mientje evenwel niet mee, want ze vertrouwde haar niet genoeg. "Wie weet, wat haar dienstbare met betrekking tot dezen bloedverwant haar mogelijk voorgelogen had. Ze wild© wachten op den bakkersjongen, die het brood moest brengen,; hem zou ze dén brief meegeven, met liet vterzoek dien zoo gauw mogelijjk te bezorgen. Maar van dit voor namen zei ze niets aan Mientje. Terwijll deze in de oninisbus stapte, die baar met liaar goed wegbracht, gromde ze) nóg eenmaal' „akelige kat", en ze voelde in stilte eön aangename gewaarwording, dat ze zoo slim Was geweest den sleutel der ach terdeur mee te nemén. Dé brief, dolor den kleinen bakkersjon gen bezorgd, -kwam .den neef Van mevrouw gritm .k fi-i

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Schiedamsche Courant | 1904 | | pagina 5