Zondag 28 Mei 1905.
59""" jaargang.
No. 11786.
■mzJk
Tweede Blad,
Ben treurige verdediging
van een slechte zaak.
Een geheimzinnig offer.
SCHIEDAMSCHE COURANT
Deze courant verschijnt dagelijks, mei uitzondering van Zon- en Feestdagen
Prijs per kwartaal"Voor Schiedam en "Vlaar dingen fl, 12-5. Fiance
por post tl. 1.65.
Prijs per weekVoor Schiedam en Vlaardingen 10 cent.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
Advertentiën voor het eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een uur
aan het bureau bezorgd zijn.
Bureau Boterstraat OS.
45?
Pi ijs der Advertentiën: Van 16 regels fl. 0.92; iedere regel
meer 15 cents. Reclames 30 cents per regel. Groote letters naar de plaats die zij
innemen,
Advertentiën bij abonnement op voordeeüge voorwaarden, Tarieven hier
van zijn gratis aan het Bureau te bekomen.
In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde lileine advertentil'si opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan liet Bureau te voldoen.
luiere. Telefoon Sto. 123,
Zoo het waar mag zijn, dat een knap
jurist het meest kan schitteren in 't ver
dedigen eener slechte zaak, waar is hel,
dat een minder bekwaam advokaat in dat
zelfde geval het allertreurigste fiasco maakt.
De verdediging van de nieuwe schoolwet
in de „N. Sch. Cl." onder den titel: „De
openbare school", geeft ons van zoo'n fias
co al weer een sprekend voorbeeld.
In woord en in geschrift, in de Kamer
en daarbuiten, is de schoolwet-Kuyper aan
gevallen, terwijl het geen enkel verdediger
van deze wet is gelukt, hare indiening als
volkomen gerechtvaardigd to bewijzen,
eenvoudig wijl dit bewijs niet te leveren
is, want de indiening van een partijwei
is niet te rechtvaardigen en de schoolwet-
Kuyper is een par tij wet in de aller
hoogste mate.
Wel zijn er lncr en daar ook in de
Christelijke pers stemmen opgegaan, die de
Christelijke kiezeis moeten overtuigen van
het goed recht dozer wet, doch deze stem
men zochten meestal hun kracht in het
aïbreken van hot bponbaar onderwijs
doch tevens ook
in het doen voorkomen, alsof de bijzon
dere school een recht heeft op gelijkstel
ling niet de openbare school.
Ja, er zelfs recht op heeft, boven de
openbare gesteld te worden, zooals dit in
de schoolwet-Kuyper geschiedt. v
Deze „minder juiste" voorstelling van
het openbaar onderwijs in deze aanmati
ging omtrent hel recht op staatszorg zijn
het slot on het begin van het bewuste ar
tikel in de „KT. S. Ct.", een artikel, dat
't beste gekarakteriseerd wordt door 't vol
gende, dat we er uit aanhalen:
„Edoch, er zijn nog andere menschen
dan Katholieken cn goloovige Protestan
ten, er zijn nog ja, welken naam
dient men hun "te geven We willen hen
vrijzinnigen noemen."
En "verder:
„Nu zijn er nog andere menschen;
menschen, die er, óf wat de opvoeding
betreft, geen beginsel op nahouden, öf
voor dat beginsel niet in den zak wil
len "tasten. Nu komt Vader Slaat en
zegt: dat gaat er zóó niet; ik mag niet
toelaten, dat er zoovelen zonder onder
richt zijn; ik zal scholen houwen voor
hen, die óf geen beginsel bobben, èf
voor hun principe niets overhebben. En
daar komt de openbare school van den
Staal, oen school, waarvan Vader ver
langt, dat "zij neutraal zal zijn, want
Heb was een beedhetiden.' gemeubileerd
saO'oni in oen van de kleine, buiten do stad
gedegen villa's. Een jong© man, zat voor do
piano. Aan zijn zijfle Stond osn meisje. Da
oogen van beiden1 waren gevestigd op een
blad mufflcfc. Ziji zong, torwij[ï hij haar' ac
compagneerde.
Cora Loigihi had een aopraanstem van
opmerkelijke zuiverheid en omvang.
•Misschien was Ihet 'b minneliedje, dat zij
met zooveel bekoring en uitdruikk'mg zong
dlat de oogen Van dbn begeleider deed schit
teren, toen zijin vingers over do toetsen gle
den. In ieder geval, ontroerde haar gezang
(hom meer dan het ooit hadi gedaan. Het
Hagende lied' beteekendo voor hen beiden
thiet begin Van eén werkelijke romance in
ten Hieven, een uoma-noo waarin da op
den voorgrond tredende noten waren ier-
zuiciht, roem en glorie.
Bijl het einde Van 'hot lied, ston'di Douglas
Bright haastig op van de piano en greep de
Iran de u van 'het meisje.
„Luister, Cara," zerde hij -ernstig, en iteék
haar in de blauwe oogen1. ,.,Ik weet, dat je
moeder denkt, dat je jezelf weggooit, in
dien je mijl nu trouwt. Heeft rij) niet gezegd,
dlat het geld, dait aian de ontwikkeling van
je Stom besteed is, dan weggtegooidl zo-ui zijn
En itfe geef 'haair 'gelijk. Ja., Cora," ging. 'hiji,
haar verbazing niet aisende, voort. „Je
mO'Ogt juist nu d'at offer niet haiengon. De
Wereld moet je stem lioorem. Je moet naar
Rome. gaan en je studies Voortzetten onder
to&ziioht van professor Liponi."
„Na-ar 'Rome gaan?" riep rijiuit en aaigl
zij wordt bekostigd uit de belastingpen-
ningen van allen, en Vader wil, dat er
over den godsdienst heel niet gespro
ken wordt. Dus die school is van den
„neutralen" Staat."
liet behoeft wel niet gezegd te worden,
dat deze woorden ons er niet too konden
brengen meer dan een vluchtige aandacht
aan het artikel to wijden; het volgende ech
ter, waarmee het artikel begint, noopte ons
er toe, er eenigo woorden tegen aan te
voeren.
In de „N. S. Ct." dan staat:
„Als de lezer meent, dat hij in de
volgende regelen een lange uiteenzetting
zal krijgen over den aard en het wezen
der openbare school, dan heeft hij het
mis.
„Wat wij beoogen, is niet anders dan
even aan te stippen, dat de openbare
school de vrijzinnigen mogen praten
van hunne school niets is dan oen
aanvulling, een aanvulling, die meetelt,
maar toch slechts een aanvulling, niets
minder maar ook niets meer.
Tegen deze voorstelling nu komen we
ten sterkste op.
De openbare school is niet de school der
vrijzinnigen, doze praten niet van hunne
school, de openbare school is de Staats
school.
Het openhaar onderwijs is en
moet liet zijn volgens de Grondwet re
gel en he t hij zonder onderwijs is
aanvulling, een aanvulling, die mee
telt sedert de wet van Mackay, maar toch
slechts oen aanvulling.
Do openbare school was zeer, zeer lan
gen tijd de eenige school voor allo "Katho
lieken en Protestanten, zij alleen is d e
volksschool, voor zij liet mikpunt
werd voor kerkelijke hcei&ehzucht.
Zij hooft haar ontstaan te danken aan
het overgroole belang, dat de Slaat heeft
bij do ontwikkeling barer burgers.
Zij is niet enkel een clement voor de
zedelijke en godsdienstige opvoeding, maar
zij leidt de kinderen op tot do christelijke
cn maatschappelijke deugden, „o n d o r h o t
a a n 1 o c r c n van gepaste c n n u 11 i-
ge kundigheden."
Zij is niet godsdienstloos of anti-godsdien
stig, zij is enkel neuiraal in dien zin, dat
de onderwijzer zich on f hou do do kin
deren iets te loeren, wa t s trij di
is met den eerbied, andersden
kenden verschuldigd.
Zij is de volksschool, de kweekster dei-
verdraagzaamheid, zij geeft in de opvoe
ding de praktijk van het Christendom cn
is -wars van alle dogma.
Zij onthoudt daardoor het kind, wat voor
hem onverteerbaar is, en goeft 'hem, wat
„des kinds" is.
En nn zou de bijzondere school de volks
school zijn?
■hem met verwondering1 aan. „Maai1, daar
kan geen sprake van zijp-, Douglas. Jk zou
mijp. goeden ouden vader niet, kunnen vrai-
g'em, nog meer voor miiji te doen. Mljjn op
voeding heieiSt hem reeds groots sommen1
gekost meer dan i'k Waard hou, naa.r ik
Vrees, niettegenstaande ail h©t moois, dat
de m'onsdhen van mijjn ringen Zoggen. Ove
rigens - overigens dit willes Hinikt, alsof jcs
mij tlcwij|t zoudb willen wezen."
„In ernst Conat," zeidie hijl, terwijl! hij; zijp
arm om haar middel sloeg eni haar naar zich
toetrok, „luister eens goed, dan wid iik je een
plan ontvouwen, waairover ik langen tijd ge
dacht héb. 'Hoezeer ik' je ook lietfhe'b', ik mag
niet zelfzuchtig Wez^-n. Je moedor denkt
dat, maar wij| zullen haar nit dien Waan
Ihalpen. Je zult naar Rome gaan."
Goira. brok haar sc-houdere op en wilde
juist iete zeggen, toen ,hij| zijn hand zachtjes
op liaaa.' lippen drukte en h-aaa1 belette te
spreken.
„Je moet me niet in de rede Vallen,"
■ging ihiijl Voort. „Je zuib naar Rome gaan
.en ik aal höb 'betalen. Hoe je in staat zuilfc
zijn daarheen te gaan, moet een geheim
tussdlion ons "blijven. Ik w;ii je iets vertellen,
wat jc niet wist. Toen mijn vader1 een jaar
geiteden stierf, lieo hiji mij twee duizend
pond sterling na. Neem jiji dat pehl Oora
Het 7,ail jo in staat stéllen je sfcudus te Rome
uo voltooien en een artiste te worden. Ik
'kan wachten. Op een paar jaren 'komt het
niet aan. Je) zult mijl ear des te dierbaar cm
Worden, mijm lieveling. En niemand zall
kunnen zeggen, dat ik zdlfzudhtig ben ge-
weseib, dat, iik je tarirsiiske loopbaan héb
bedorven."
Zij luisterde alsof zij droomde, alsof zij
i i
't Is waar, de openbare school moet ver
nietigd worden, hijzonder onderwijs moet
regel, openbaar onderwijs uitzondering zijn,
zoo wil Dr. Kuyper het.
„Gij moogl niet rusten," riep hij do bij
zondere onderwijzers toe, „voor liet 1/3 der
Ncd. kinderen, dat uwe scholen bezoekt,
3/3 is gewordend 1
Maar zoover is het nog niet..
Vooreerst is het nog maar een ideaal,
dat de bijzondere school dc Volksschool is.
Maar toch wordt roods liier on daar in
de Christelijke pers dit ideaal als wcikclijk-
heid voorgesteld en wordt hel goed recht
der Onderwijswet op dat „volksschool-zijn"
gebaseerd.
En als dus hot bijzonder onderwijs 't
volksonderwijs is, en art. 192 der Grond,
wet, dat spreekt van: het openhaar onder
wijs is een voorwerp van de- aanhoudende
zorg der rogeoring, 'daarmee bedoelt volks
onderwijs, dan zijn we immers al klaar,
dan is deze wet niet meer in strijd met
de Grondwet.
Zoo meende ook de heer Dc Savomin
Lohman, die op de bctoogingen, dat de op
vatting van deze wet lijnrecht in strijdwas
met don loiter on den geest van de Grond
wet, zeide
„Niet akoo, ze is wel in overeenstem
ming met den letter als we voor open
haar onderwijs lezen volksonderwijs."
Had de lieer Treub ongelijk, toen hij den
steunpilaar van het ministerie-Kuyper, die
zoo weinig gewicht liccht aan den lettor en
de bedoeling der Grondwet, ongeveer toe
voegde: „Gij houdt er een zonderling anti
revolutionair staatsrecht op na, als ik cr
een éticpiet op moest plakken, zou ik het
eeulci' een ultra-revolutionair staatsrecht
noemen".
Tol zulk gedraai geeft de verdediging de
zer wet aanleiding: we herinneren hier rog
maar eens aan hel goedpraten van 'tweer
opvatten van den schoolstrijd na de be
loofde pacificatie, aan wat de toenmalige
minister, (de tegenwoordige voorzitter der
Tweede Kamer) in 1.889 nadrukkelijk ver
klaarde: wat toen gegeven werd aan sub
sidie aan de bijzondere school'was al
les, wat binnen de grenzen der
Grondwet kon gegeven worden.
Tiet bijzonder onderwijs moet dus voort
aan zijn het volksonderwijs, en 't openbare
aanvulling.
En zonder meer neemt de Christelijke
pers liet op cn zelfs (zie „N. R. Ct." Vrij
dag 26 Mei) wordt or reeds gecolporteerd
voor liet „Volksonderwijs", dat wil
dan zeggen Christelijk onderwijs."
Plicht is hot van ons tegen deze on
ware voorstelling op te komen, te waar
schuwen voor deze opzettelijke verdraaiing
der werkelijkheid.
„Heel de strijd, die nu de laafstc
maanden weder gevoerd is, is van den
een sprookje hoorde vertelen. Maar spoedig
kwam zij tot de werkelijkheid. Zijl keelk hem
aan met «n blik vol liefde. „Ik zou zulk
een edel!moedig aanbod niet kunnen aan
nemen, zelfe van jou niet^. Deug/lias," zoid'o
zij, „Ik vcor mij zalif heb geen groot verlan
gen naar room, nk z.ou alleen papa een klein
genoegen wtflion doen in dank voor de offers,
die hij te mijnen behoeve gehraohó heeft."
„En dat iis hot juist, Cor-a. Geen tegen
werpingen meer. D'enk aan de uitwerk1'ng
van het plan. La-at clc regeling geheel aan
mij oVer. Vergeet nies de zaafc is een ge
heim tuiSsctlren ons beiden. De eerste stap
zal gddaan worden na je optreden morgen
avond op het liefdadiglieidseoncea-t in do
Town Ilalil."
Douglas Bright vedieib het meisje, voor
wié hij bereid was éllk offer te brengen, zoo
groot was de liefcle, die hiji voor haar ge-
voal'dö. Met een g'ezicht stralend van vreug
de door het hiesclf, goed -gehandeld te heb
ben, door haar dlilu voorstel te doen. ging
hij naar 'huis.
Op don morgen, volgend) op het aonoeirt,
waarop 'het zingen van Cora Lcngili een uit
bundig succes had gehad, ontving luaar
vader son anonym schrijven, dat hem deed
opspringen, waardoor hij| zijn kop koffie
omwierp over het tafelkleed.
,,'M.ijai homeii, wait is er gebeurd?" riep
mevrouw Leigh us*, u. „Heb je treurig nieuws
ontvangen."
„Treurig nieuiws?" schree-tvdo meneer
Loi.g'h, niet in staat zijd ontroering te ver
bolgen. „Juist het tege-ndteed. Effew is ver
bazend, hot is onbog,rijpelijk. Cara, mijn
kind, daaa1 wordt je een kans geboden."
Met deze Woorden 'gaf meneer Loigfh. den
kant der voorslanders van de openbare
school geweest een: „wij willen niet!'
„Wij willen eenvoudig niet geven, wat
onzen tegenstanders volgens billijkheid
en recht toekomt."
Eén ding slaat bij ons vastals de na
neef van dc tegenstanders der ondcrwijs-
novelle-Kuypcr over vijf 011 twinlig ja
ren den poliliekon toestand van liet be
gin der twintigste eeuw bestudeert, zal
hij moeten zeggen: wat handelden de
vrijzinnigen in 1905 toch illiberanl!"
Hier alweer hetzelfde als aan 'tbegin:
„deze wet geeft aan liet bijzonder onder
wijs, wal hot volgens billijkheid en recht
toekomt".
En wat geeft liet hijzonder onderwijs daar
voor terug? Aan waarborgen, bedoelen wc?
Niets.
Een „amendomenlcnmoord" was de
heele zitting, een afmaken zonder vorm van
proces van ieder vooistel, dat deze wet
minder onaannemelijk zou maken.
V 01 k s o n d e r wij s zal het bijzonder on
derwijs hecten, 't had cr meer schijn van,
of deze wel ten dool heeft liet volksonder
wijs uil le roeien, hel onderwijs Ie verlagen.
Wat de geschiedschrijver over 25 jaar
van deze omlerwijs-novelle-Knyper zal zeg
gen?
Hoor, wat de oud-liberaal van Forcestin
de Tweede Kamer zei:
„Door deze wet aan tc nemen, zul-
zol wij een stroom van jammer over
ons volk loslaten. Wij zullen een vreed
zame, nijvere cn verdraagzame bevol
king doen veranderen in één, waar do
noodioüigato aller twisten, de godsdient-
twist en godsdiensthaat welig opbloeien
zal en daardoor eendrachtige samenwer
king 0111 tol bloei en ontwikkeling tc
komen, dooden
E11 lees dan het volgende uit „De Vader
lander".
„De 9e Mei 1905 zal in onze parle
mentaire geschiedenis gebockstaatd wor
den als een dies a ter, een zwarte
dag.
E011 treurige dag!
Op dien dag toch heeft de uit anti
revolutionairen, christelijk-liislorischcn
en katholieken samengestelde meerder
'lieid, de onderwijswet van dr. Kuyper
aangenomen, die meer gold verzekert
aan de seclescholen.
Een wet, die, men hoore dc woord
voerders der chrislelijken maar, nog
slechts een éérsten stap wordt geacht.
Een wet, die de Giondwet geweld aan
doet;
de gemeenten benadeelt;
de grondwettige bescherming en be
vordering van het openbaar onderwijs
voor dc toekomst tot eon doode letter
maakt;
het peil van het volksonderwijs in
'brief aan zijn vrouw, wier oogen vian aan
gename verrassing sehittclrden, toen rij| las
„Als eon van. de velen1 wieu uW dochter
gisteravond' met haair ringen een onbeschrij
felijk genot, hoeft vcaisébafb, neem ik de Vrijj-
ihoid, u voor tc stéllen haar in de gelegen
heid to rtolbni, haar liefelijk® suran nog
verder te ontwikkelen. Birefassor Diponi; te
Rome, zou, naar ik Zeker geloof, verheugd
zijn,, 'haar onder zijn leerlingen te mogen
.rekenen. Om de kosten behoeft u riek niet
rei bekommeren. Sta mij t-oe, 'dat iik die kos
ten draag, daar do groote gaven van uw
dochter da warme belangstelling voor baar
in mij hebben wakker g-eroopen. Zou u daar
om zoo goed willen zijn over bijgaandon
cheque van honderd pond' sterling tc haren
behoeve te beschikken Eiön. gelijk bedrag*
zal 'haar iedere maand worden toegezonden,
totdat zij haair studio zal hebben Voltoord
en a'ls zaugeros zal hebben gedebatteerd. De
schrijver hoeft u slechts één verzoek te doen
en dat is, dat u do anonymo omstaudigkeid,
waaronder dit aanbod is gedaan, niet zult
onderzoeken."
„Nu, wat Zeg jo or van?" vroeg mc,ieer
Loiig'h.
„Wat i'k er van zag?" riep mevrouw
Leigh, tcirwiijil zijl Cora- aankeek, die blo
zend naar den grond staarde. „Wat ik er
van zeg? Dat wij'het geheimzinnige aanbod
moeten aannamen. Cora, mijn lieve- meid, ér
mag geen spnalko van zajir je toekomst op to
offeren. Je moogfc niet moer donken aan
Douglas Bright."
„Dat noem ik geluk hébben," zeide Ar
thur Leigh, de oudste broeder van Cora,
„maar 'hot is b-erocrci voor dien -armen
Bright. Het is anders een aardige kwrel,"
liet algemeen bedenkelijk zal doen
dalen
do godsdienstige scheiding tusschende
kinderen des volks scherper doortrekt,
van dc school maakt do kweekplaats
van godsdiensligc onverdraagzaamheid.
Een wet, die met roden een ramp kan
lieeten voor land cn volk.
Een wel, die de neutrale school met
ondergang bedreigt.
Met verwerping van do bezwaren der
vrijzinnigen, hebben dr. Kuyper en zijn
gehoorzame volgelingen deze wet door
gedreven.
De Eerste Kamer wordt tot spoed aan
gezet
Vóór do verkiezingen moet de buit
worden binnengebracht in do christe
lijke schuur, 't Mocht met Juni eens
gaan regenen I
Het is tegenwoordig do gewoonte in
een wet den naam le zetten, waaronder
die wet voortaan officieel zal bekend
staan.
Ditmaal onnoodig.
Ia de geschiedenis van liet begin der
twintigste eeuw zal deze wel den naam
dragen en behouden van:
do parlijwet van dr. Kuyper 1"
Is het le erg, wat hier is gezegd?
Neen, veeleer wordt nog te zwak ge-
teekend.
Het is oen oud Nederlandsch spreek
woord, dat ons leert: „wie z.ich aan een
ander spiegelt, spiegelt zich zacht"; en
een ander daarnaast hebben we, dat heet:
„een schip op strand, een baken in zee".
Deze spreekwoorden hadden 011s op een
waarschuwend voorbeeld kunnen wijzen, op
België.
Daar heeft men 20 jaar geleden een der-
gelijken schoolstrijd gehad.
Door liet optreden van een kerkelijk mi
nisterie zijn de openbare scholen in de
nederlaag gekomen.
Meer clan 1000 openbare scholen werden
opgeheven, in 400 gemeenten bestond geen
openbare school meer. 1235 gewone volks
scholen en 185 openbare bewaarscholen ver
dwenen.
En hoe is daar nu de toestand?
In 1899 verlieten 11800 kinderen de
school: daarvan konden 48000 nauwelijks
lezen, schrijven en rekenen; slechts 30.000
luidden volledig onderwijs gehad.
In 1901 konden van 12,280 lotelingen
1610 lozen noch schrijven, dat is meer dan
12 pet.
En het érgste is het gesteld in het cle-
ricale Vlaanderen.
En do4 het niet de bedoeling is het peil
van het onderwijs te verhoogen- met "de
ruim 2 milliocn, die het bijzonder onder
wijs jaarlijks maar zal ontvangen, blijkt wel
uit allerlei uitlatingen van clericalo zijde
(bijv. prcdikantstraclemcntcü).
„Maair jo sympa'iihio wordt niafc gevraagd,
Arthur," zei mevrouw Leigh on wierp hém,
con verwijtenden Hik toe. „Gehikski'gl w-eet je
zuster do verplichtingen, die zijl tegenover
haai1 ouders heeft. Kom, Cora-, laten' wij) je
a-eis eens nader bespreken. Wijl zullen dezten
■ge'hc! mxinuigen onbekende eens (koimen en
hem dan terugbetalen, wat wiji nui van ihem
aannemen."
Professor Liponi wa® uiterst tevreden
mot zijn nieuwe Teerling. Corai wijdde zich
met haat en ziet aan haar studies. Er Was
'haar zeer Veel aw gelegen te slagen. Zijl
wilde haar oudelra een genoégeai vorsdbiaffen.
Maar ca* was nog een an'dére reden. Z?ij
wensohte oe be wijke n, dat zijl de odölxnoedrg-
lieid van Douglas Bright Waardig Was en
'hem te béioonen voor het offer dat hiji ge
bracht had.
„Ik 7jail met u zoo iéts oils een record
slaan," zeide de professor op een dag ton
haai1, „u zult veel eerder débuteeren, dan
ik aanvankelijk .gedaaht had. Zié eena hier,"
7.edclet hij, te.vijll i»ij oen brief to Voorschijn
haalde. „Deze is geschreven door onze
koningin zalf. Zij wenscht dtet een van .ij'n
leerlingen zal zingen op een riefdadighoids-
concert ten 'bate der -armen, waarvoor rij
riclk zoo sterk interesseert. 'En het is mijn
wenséh, dtó u op dit concert zult zingen.
Heü zall een prachtige gelegenheid zijn. Dc
bloem van onze aristocratie zaöi tegenwoor
dig xij'n. Italië, het land wan den zang, zall)
vinden, dat een Engelsche nadhteganl té
Rome vorsoheueln is. Stemt u er in toe? O,
kom, u moet er in toestemmen."
Het VooaisteOi van den pmoff-esson banaan
Cora Mjinai dien adem. Zij! gevoelde haaa1 hért
