60"* Jaargang,
Zondag 14 October 1906
No. 12209
Bit mnmtsr Bestaat nit BRIE Men,
Eerste Blad
SCHRIKBEWIND.
BUITENLAND.
SCHIEDAMSCHE COURANT
Deze courant verschijnt da gelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen.
Prijs per kwartaal: Voor Schie da m en VIaardingen fl. 1.25. Franco
per post fl. 1.65.
Prijs per week: Voor Schiedam en VI aard in gen 10 cent.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
Advertentiën voor het eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een
uur aan het bureau bezorgd zijn.
t
Bureau: Lange Haven No. 141 (hook Korte Haven.)
Prijs der Advertentiën: Van 1—8 regels fl. 0.92; iedere regel meer
15 cents. Reclames 30 cents per regel. Groote letters naar de plaats die zij
innemen.
Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden, Tarieven
hiervan zijn gratis aan het Bureau te bekomen.
hi dc nummers, die D i ns d a g-, Don de rdag- en Z a te rd ag a von d
verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan bet Bureau tc voldoen.
Jnterc. Telefoon
voor de Redactie No. 123.
voor de Administratie No. 103.
Schiedam, 13 'Oct. 1906.
DUITSCHLAND.
Prins Hohen 1 ohe's gedenk
schriften.
Over het algemeen kunnen de mémoires
van den rijkskanselier Ilohenlohe be
schouwd worden als van hooge waarde te
zijn voor de geschiedenis. De politiek' van
den dag wordt er bij het verschijnen van
het werk, even mee gemoeid, maar dan
worden die gedenkschriften weer opgebor
gen. Waar deze mémoires dus belangwek
kend zijn voor den historicus in het bij
zonder, valt het toch moeilijk voor het
geheel de belangstelling te wekken van
den Nederlandschen lezer, maar enkele dee
len uit de gedenkschriften mogen hier vol
gen, omdat zij oen aardigen kijk geven
op de verhouding van Bismarck tot het
hnis Hohenzollern. De keizer speelt de
mooie rol, Bismarck verschijnt in een min
der gunstig daglicht, daarvandaan dat do
vereerders van Bismarck, die in Duitsch-
land nog talrijk zijn, gedreigd hebben met
de openbaarmaking van bet 3o deel van
Bismarck's gedenkschriften, waarin zeker
ook merkwaardige dingen zullen staan om
trent de hooge politiek' van het Duitsche
keizerdom.
De aardigste staaltjes uit de gedenk
schriften zijn de volgende:
Op 26 October 1889 had Ilohenlohe een
gesprek met den groothertog van Baden,
waarover hij het volgende heeft opgetee»
kend
„Na tafel had ik een lang gesprek met
den groothertog, die zich over Bismarck
beklaagde. Deze was verbitterd tegen hem,
omdat hij den Keizer gelegenheid had
gegeven, zich gunstig over Zwitserland uit
te laten, en nog over andere dingen. De
groothertog zeidc„De prins zit den Kei
zer tot hier"; maar daarbij wees hij niet
tot aan zijn keel, zooats gewoonlijk bij die
zegswijze gebeurt, maar tot aan dcoogen.
Ook van Herbert was hij beuDe Kei
zer wil het met hem (Bismarck), zoolang
hij hem nog voor de aanneming van de
legerwet noodig heeft, nog niet tot oen
breuk laten komen. Later zal hij hem niet
meer handhaven."
Op 15 December 1889 haalt Hohenlohe
een zeer ongunstige opmerking van prins
Schets uit liet hedendnagsche Rusland,
door W. KOCHAN OW SKI.
3)
Toen zij aan tafel gingen om te eten werd
er gescheld. Pascha ging openen, Alexandra
zag haar man verbaasd aan en vroeg:
„Wie kan er nog zoo laat nanr ons
komen?"
In het portaal hoorde zij iemand de
sneeuw van de voeten stampen, jas en over
schoenen uittrekken. Toen vroeg een jonge
mannenstem
„Zijn zij thuis?"
„Jawel. De meesters zijn aan tafel."
„Zoo."
„En hoe is het op straat, heer," vroeg
Pascha
nieuwsgierig.
„Vreeselijk, kind
Schreden naderden de deur.
„Oj Mischa, 'ben jij hetriep de huis
vrouw zichtbaar verheugd. „Goeden avond
Je komt juist op tijd om mee te eten!" Zij
kuste hem hartelijk, beiden lachten elkaar
toe.
),Goeien avond," zei Mischa, terwijl hij
hikolai Iwanowiteeh krachtig de hand druk-
h* en het mitbesneeuwd gelaat met zijn zak
doek droogde.
Mischa was de broer van Alexandra, een
'e' knappe jongeman die veel op zijn
zuster leek, een jonge student.
„Wel Mischka. wat is er toch buiten
Pende?" vroeg de doktersvrouw.
Hij slikte zenuwachtig en zei haastig:
De drommel moge weten wat er gebeurt.
1 m zooeven van een collega. Het is stik
donker op straat, geen levende ziel te zien,
Bismarck over wijlen keizer Frederik aan.
Merkwaardig, zegt Ilohenlohe, was vooi
mij do diepe afkeer dien hij voor keizer
Frederik heeft. Hij verklaarde dat die een
egoïstisch, koud man was geweest, zon
der hart. Enkele feiten die hij aanhaalde,
waren zeker zonderling."
Den Sisten Juli 1892 sprak llohoinohc
met den Keizer over zijne betrekkingen
met Bismarck, en de Keizer zcide toen
„Het is treurig dat zulk' een man zoo diep
kan zinken". Van Caprivi zeide hij daaren
tegen: „Geve God dat deze man nog lang
op zijn post zal blijven." Een ander oor
deel van den Keizer over prins Bismarck
luidde, volgens een aanteokening van 10
November 1892:
„Toen het gesprek op Bismarck kwam,
merkte do Keizer op: Als men eens ver
gelijkt wat Bismarck doet, met datgene
waarvoor de arme Arnim heeft moeten
lijdenHij (de Keizer) zou niets tegen
Bismarck ondernemen, maar de gevolgen
van dat alles waren zeer ernstig. Walder
see en Bismarck mochten elkander eigen
lijk niet. Maar zij hadden zich in hun ge-
moenschappelijken haat tegen Caprivi ver
honden, dien Bismarck ten val wilde bren
gen. Wat er verder gebeurde, was hem
onverschillig."
Ten slotte blijkt, dat Hohenlohe als stad
houder van Elzas-Lotharingen met Bis
marck overhoop heeft gelegen over de in
voering van het gedwongen passtelsel in
hel rijkstand, welke Bismarck voorstond,
Hohenlohe vreesde, dat dat stelsel de be
volking noodeloos verbitteren zou en dat
daarna een militair bestuur in'plaats van 't
burgerlijke zou komen. Hohenlohe was ook
bang, dat de betrekkingen met Frankrijk
dan zoo slecht zouden worden, dat het
weer tot een oorlog zou komen, waarvoor
hij (Hohenlohe) het odium niet op zich wilde
nemen. Maar het eind van de zaak was
dat Hohenlohe toegaf, en toch als stadhou
der op zijn post bleef.
fn de Duitsche bladen blijven nog sleed
artikelen verschijnen waaruil .lnin boosheid
blijkt o\er de openbaarmaking van de ge
denkschriften. De „Vossisrhe Ztg." zegt:
Het is het grootste politieke schandaal dal
men sinds langen lijd heeft beleefd. Het blad
zegt verder: „Uit de annleekeningen, die
.-leeds slechts waarnemingen en stemmin
gen van 't oogenbbk weei geven en daarom
overal een meer nauwkeurige bewerking, een
vervollediging en in vele gevallen toelich
ting behoeven, zouden pas na een dusdanige
kutsching en schifting, werkelijk belangrijke
cn nuttige mémoires zijn ontstaan."
„Dit verandert echter niets aan 't feit, dat
dc annleekeningen buitengewone waarde
hebben."
„Verwondering moet hot baren, dat het
er valt een dichte sneeuw en daarbij Huiten
de kogels je om de ooren. Bijna hebben ze
mij ook nog geraakt. Men zegt dat er gru
welijke dingen gebeuren - 't Is treurig!"
Hij schoot op zijn stoel heen en weer, ril
de en zette een angstig gezicht.
„Toen ik bij mijn vriend was, bracht
men een gekwetste in zijn woning O
O De jonge man sprong van zijn stoel
op en maakte een afwerende beweging met
zijn handen alsof al het eten hem tegenstond.
„Wij wisten niet wat te doen De man
-kermde hartverscheurend, hit wilde zich los
rukken en overal had hij wonden en bloed
IjzingwekkendIk wilde u halen, waarde
zwager, maar de ongelukkige stierf ouder
onze handen.
Mischa snikte luid en wendde zich, om
zijn ontroering te verbergen, naar het ven
ster. Ook de beide anderen waren diep be
wogen, het was echter alsof zij zich allen
schaamden over hun zwakheid. Het werd
doodstil in het vertrek, men hoorde slechts
liet tikken der klok. De dokter plukte ner
veus ami zijn servet en keek peinzend in
de verte.
De student verbrak de stilte:
„Er is geen dokter, geen liefdezuster
Zij sterven zonder dat iemand naar hen om
kijkt Wat moet men eraan doen?!"
Hij liet het hoofd zakken en begon eens
klaps luid te snikken. Hij bedekte zijn ge
laat met de handen on beefde over net go-
heele lijf. Dan richtte hij zich snel op cn
verliet liet vertrek.
Toen de dokter na het avondeten m zijn
studeervertrek ging, vond hij zijn zwager.
Hij zat op de sofa en keek met saanigc-
trokken wenkbrauwen door het venster in de
duisternis.
Door medelijden aangegrepen, ging de
dokter naast hem zitten en sprak op harte-
hof don keizer niet reeds sinds lang met de
voorgenomen openbaarmaking in kennis
heeft gesteld."
„De groothertog van Baden heeft het
opnemen van zijn brieven goedgekeurd. En
de prinsessen Constantiin Hohenlohe en
Salm— Horstmar hebben bijdragen geleverd."
De „National Ztg."„Nimmer is op zoo
naïeve wijze een zoo zware bijlslag toege
bracht aan de wortels der monarchie als door
deze openbaarmaking. Nimmer ook is het
aanzien van onze hooge bureaucratie en
vóór alles van onze beroepsdiplomntie raker
getroffen, het wantrouwen van oen gansch
volk tegen zijn regeering scheqier gewekt.
Toch behoeft men dientengevolge niet te
vreezen voor een politieke verwikkeling." De
Post„Een goed zaakje voor dc belangheb
benden, maar van monarchistisch en patrio-
tisch standpunt scherp te veroordeelen."
De „Deutsche Tagesz.tg." (agrar) meent
in den auteur der mémoires iemand te zien
die niet toerekenbaar is.
Boven alle andere hooit men de meening
verkondigen, dat Bismarck's figuur er liet
beste bij afkomt, dat van Ilohenlohe slecht.
De sociaal-democraten pralen koud honend
van kleinzielige praatjes en klcinzieligen na-
in er.
Volgens de „National Zeitung" zou prins
Philip ITohenlohe geweigerd hebben, ondanks
het telegram van keizer Wilhelm, om zijn
broeder over de openbaarmaking aan te
spreken.
GEMENGDE MEDEDEELINGEN.
België,
Het „Ilbld van Antw." 'meldt: In oen
interview verklaarde de heer Wauwer
mans, volksvertegenwoordiger van Brus
sel, 'zooevon uit Konstanlinopel terugge
keerd, hel volgende:
Eduard Joris, alhoewel goed gezond,
lijdt veel onder de werkeloosheid in dege-
vartmnis. Hij zou willen^ verplaatst wor
den in een, der Bagno's op de eilanden en
er het ambt van schoenenpoetser aanvaar
den om te kunnen werken.
En is er kwestie van genade?
Voor het oogenblik niet, maai men
heeft mij verzekerd, dat de sultan niet
meedoogenloos zal zijn en. 'dat, bij rle eer
ste gelegenheid, 'Joris het voorwerp zal
wezen van een maatregel van goedertieren
heid. Wat den sultan 'tegen, onzen landgo-
genool ontstemde was, dat, lijdends het.pro
ces, Joris zijn medeplichtigen niet wilde
doen kennen.
Hij hield maar altijd staande, dat er
geen aanslag was gebeurd, dan. terwijl de
sultan enkel het leven, verschuldigd was
aan een oponjhoud aan de deur dei mos
kee. De helsehe miachine sprong dus tc
lijken, door innerlijke ontferming bevende
stem
„Wij moeten niet ueonen, niet weeklagen,
waarde \riend Want jij en ik, wij allen
hebben toch dezelfde gevoelens en lijden
allen onder dezelfde onduldbare toestanden.
„Je gelooft dat het gemakkelijk valt te
sterven. als men nog jong en sterk is!"
fluisterde Mischa. Zijn gelaat zag krijt
wit, maar zijn oogen schitterden, toen hij
uitriep
O, wat haat ik die beulen die bar
baren
Nikolai Twanowitsj keek den student diep
in de opengesperde oogen en begreep welk
gevoelens van meelijden, liefde cn haat in
het hart van den jongeman met elkaar stre
den. Ilij voelde zich vanavond bijz.ondei tot
hem aangetrokken en ondervond dat dui
zend onzichtbare draden lioni met al die on
gelukkige lieden verbond die als krankzin-'
nigen elkaar martelden en vermoordden.
Ilij sloeg zijn arm om liet zenuwschokken
de lijf van den jongeling en sprak hem ovei
een naderenden helderen dageraad, die spoe
dig voor hen allen zou aanbreken.
„De menschen weten slechts niet, wat zij
doen. Zij zijn met blindheid geslagen en
doen alles wat men hen beveelt. Maar de
tijd komt dat zij zullen ontwaken en hun
dwaasheid zullen inzien. Daarbij moet men
hou helpen, Mischa, dat lnin de oogen zoo
spoedig mogelijk opengaan! O, het is
oen reusachtige, maar hoogst gewichtige
taak Die te vervullen, loont het nog te
leven en, indien noodig, te lijden! Wol
nu, al grijpt men ons en werpt ons in de ge
vangenis, wat maakt het uit? Is dat dan zoo
verschrikkelijk? Maar al zetten wij ons leven
op het spel, aan ons zal de zegepraal zijn
Hij sprak nog lang op die wijze voort,
vervuld van vreugdevolle hoop. En toen
gauw en de sultan ontsnapte enkel hij toe
val aan den dood.
De meetings en al het geschreeuw tegen
den ,-,rooden sultan" in België hebbes de
zaak van Joris niet gedien^l en den sultan
erg ontstemd. Doch, ik herhaal het, on
danks zijn houding en ondanks de onbc
bondigheid zijner vrienden, zal Joris bin
nenkort begenadigd worden.
F r a n k r ij k.
De Ivamere zullen 25 dezer bijeenkomen.
Heden zullen de lord-mayor van Londen
en een deputatie van raadsleden naar Parijs
vertrekken om een officieel bezoek te bren
gen aan de Fransche hoofdstad, waar ze
van Maandag af de gasten van het gemeen
tebestuur zullen zijn. In deftigen optocht
zal de lord-mayor zich in zijn galakoets
door de straten van Parijs bewegen en de
Parijzenaars zullen dus kunnen genieten
van het schouwspel, dat ieder jaar den Lon-
denaars wordt geboden.
Italië,
29 dezer begint te Rome het proces togen
den oud-minister Murio Nasi, beklaagd
van knevelarij. Nasi is nog steeds voort
vluchtig, maar naar verluidt, zal hij op
de terechtzitting verschijnen otn gedaante
krijgen, dat hij niet voor den g ewonen
rechter maar voor den Senaat, als hoogste
gerechtshof, zal hebben te verschijnen.
Nasi is thans te Lugano, waar de over
heid hem oogluikend toestaat te verblij
ven in afwachting van het proces.
Oostenrij k-II o n g ar ij e.
In politieke kringen te Weenen houdt
men zich bezig met het op hand® zijnde
ontslag van graaf Goluchowskv. Deze wacht
op een verklaring van den mininter-presi
dent Wekeilé. met betrekking tot zijn bui-
tcnlandsche politiek, om al of niet af tc
treden. Legt Wekorlö een verklaring al',
waarin hij een zelfstandige IIongaar.->che
buitenlandsche politiek verdedigt, dan treedt
Goluchowsky af. Draalt Wekerlé niet die
verklaring, dan zal Goluchowsky eveneens
zijn portefeuille ter beschikking stellen.
De minister van tinnncicn diende gisteren
bij de Oostenrijksche Kamer liet begrootings-
ontworp voor 1907 in. Dc uitgaven zijn ge
raamd op 1,690,871,352 kr„ de ontvang
sten op 1,S92,501,0S2 kr.
De minister veiklaarde dat de financiecle
toestand zoo gunstig is, dat uit de gewone
ontvangsten sommige uitgaven kunnen wor
den bestreden, die tot dusver uit leeningen
moesten worden gedekt. Dit gunstig resultaat
is voornamelijk te danken aan den vooruit
gang van den landbouw; de vrees, dat de
nieuwe handelsverdragen een ongunstigen
invloed zouden uitoefenen is ongegrond ge
bleken. De regeering is vast besloten de ac
tie ten gunste van de naasting van particu
liere spoorwegen voort tc zetten.
De minister hoopt, dat men ondanks de
nog bestaande moeilijkheden er in zal sla
gen een beide partijen bevredigend compro
mis tussehen Oostenrijk en Hongarije, tot
stand te brengen.
Het begrootmgsontwerp werd gisteren ook
bij de Ilongaarsche Kamer ingediend. De ge
wone uitgaven bedragen 1,134,700,000 kr.,
de buitengewone 127,200,000 kr., de ge
wone ontvangsten 1,ISO,500,000 kr., de bui
tengewone en leeningen 81,400,000 kr.
Mischa hem goedennacht wcnschte, waren
zij bijzonder hartelijk tegen elkaar.
„Nu weet ik, wat mij te doen staat,"
zei de student met vertrouwen in zijn stem
en een glimlach op de lippen
Toen de jongeling zich op de sofa te sla
pen had gelogd, begaf de dokter zicli naar
de slaapkamer. Zijn vrouw sliep reeds. Ilij
ontkleedde zich zachtjes en draaide het
licht uit.
Maar hij kon den slaap niet vatten, de
gedachten joegen rusteloos door zijn hoofd.
Hij lag in zijn warm, zacht bed on luister
de naar do regelmatige ademhaling zijner
vrouw, maar het leek hem als gingen nieuwe,
lichtende gedachten door zijn ziel. 't Was
alsof oen stem van binnen zei
„Tof nog toe hel) je alleen voor uzelf ge
loeid, slechts aan jezelf gedacht en toch geen
volle bevrediging gevonden. De gedachte
zal je niet loslaten, het kwellende gevoel zal
je niet verlaten dat naast je millioenen me-
(lemenschen strijden en lijden en te vroeg
ondergaan -Je verberg jo in je veilig,
rustig tehuis, omdat zulks je je burgerlijken
welstand veroorlooft. Tussehen jezelf en de
wereld daarbuiten gaapt een diepe kloof
Beproef toch eens, al is hot maar voor kor
ten tijd, van je lieve ik af te zien, dan zal
jc erkennen, hoe groot, hoe rijk en waardig
jc het nieuwe leven zal zijn. Het gemakke
lijke, laffe ik zou voor een sterk en trolsch
zelfvertrouwen plaats maken
Hij richtte zich in bod op en keek naar
liet inatbleeke schijnsel door liet venster. Ilij
mijmerde voort: Al mogen ook de grootste
moeilijkheden er voor mij uit ontstaan, ik
zul ze overwinnen bij de nieuwe levenstaak,
die ik op mij wil nemen. Ik wil strijden
en lijden, niet versagen
Maar de dood? Hij steunde het hoofd op
Duitschland.
Op last van den minister van binnenl,
zaken zullen 50.000 uit Rusland afkom
stige werklieden, die voornamelijk til de
mijnen in Westfalen en in dc Rijnprovincie
werken over de grens worden gezet. Men
beschouwt hun aanwezigheid als staatsge
vaarlijk.
De instructie tegen majoor Fischer, in
zake de koloniale knoeierijen met de Ber-
1 ij n se Ik» firma Tip'pelskirch is gesloten.
Feiten, die gen gerechtelijke vervolging
noodig zouden maken, zijn niet aan het
licht gekomen, zoodat van een proces geen
sprake is.
Majoor Fischer zal alleen voor een ecre-
raad gedaagd worden.
De ziekte van minister Podbielski, jicht en
galsteen, is dermate verergerd, volgens de
„Münch. Neueste Nachr.", dat Je minister
zelf de hoop heeft opgegeven zijn ambt
te kunnen vervullen en ontslag zal aan
vragen.
Rusland.
Het congres der constitutioneel-demo-
cratische partij tc Ilelsingfors is geëindigd.
De ontstane meeningsverschillen hadden de
stichting van drie groepen tot gevolg.
lo. Linkorgroep van .35 leden die vast
houden aan de noodzakelijkheid van lijdelijk
verzet
2o. Centrumgroep, waarvan de 100 leden
de noodzakelijkheid erkennen, niet alleen
van liet lijdelijk verzet, maar ook van het
Wiborg-inanifestmaar die van oordeel zijn,
dat deze politiek in de toekomst niet kan toe
gepast worden;
3o. Rechtergroep, die het manifest van
Wiborg als een polirieken misgreep be
schouwt cn er de toepassing van verwerpt.
Deze meeningyerschillen hebben echter
de hand en voelde hoe een rilling hem dooi
de leden liep.
En je vrouw? Je kind! fluisterde een
stem. Waarom iots doen wat jc eigenlijk niet
wilt? Maar zijn innerlijke zielestem sterkte
hem en vuurde hem aan zijn krachten aan
het volk te wijden.
Een vreugdevol, bevrijdend gevoel over
meesterde hem. Nu wist hij, dat hij mor
gen zijn huis verlatend, daarheen zou snel
len waar het bloed vloeide, waar gekwetsten
en stervenden tevergeefs om hulp riepen,
waar hij echter slechts met gevaar voor eigen
leven hulp en redding kon brengen. Bij dit
besluit ondervond hij het lang ontbeerde,
volkomene bevredigi ngsgevocl en hij viel
spoedig in een kalmen, verkwikkenden slaap.
Een sombere, mistige morgen. De zware
gordijnen, grootendeels gesloten, hulden de
kamer in een half duister.
Nikolai 1 wanowïtsch was vroegtijdig ont
waakt. Men had voorzichtig aan de deur ge
klopt cn Pascha had schuchter door een
kier gefluisterd
„Men roept u bij een zieke, dokter."
Ofschoon hij gaarne nog langer genist
had. verliet de dokter aanstonds het bed,
en kleedde zich aan.
In de huiskamer stond alles voor het ont
bijt gereed. Terwijl de dokter een glas thee
honk, roeg hij het dienstmeisje hoe het er
op straat uitzag.
„Het is nu heelemaal stil, heer, maar men
zegt dat er velen gevallen zijn."
„Wie zegt dat?"
"'-*e Wy1': d'e naar u vroeg on u kwam
halen. Hij dacht dat er wel duizend waren.
Men droeg ze allen bij hem in huis. De
kamers weergalmden van weeklagen, op den
vloer en in de gang lagen grooto plassen
bloed.' Wordt icrvolqd.J
