fi
Zondag 26 Juli 1908
No. 12753
1 inner Maat lit DRIE Halm.
162""* Jaargang.
Eerste Blad.
:en
Inge Sondegg.
Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k' s, ïnet uitzonderiaig van Zon- cn Feestdagen.
Pi-ijs per kwartaal: Voor Schiedam en VIaardingen £1.1.25.Franco
per post fl. 1.65.
Prijs per week: Voor Schiedam en VI aardingen "10 cent.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
AdveTientiën vocxr het eerstvolgend nummer moebon des middags vóór een
uur aan het bureau bezorgd zijn.
Bureau: Lange Haven No. 141 (hoek Korte Haven.)
Bericht.
Aan hen, die op reis gaan, kan de
„Schiedamscho Courant" tegen vergoe
ding dor portkosten toegezonden wor
den.
'V
BUITENLAND.
Schiedam, 25 Juli 1908.
EEN G110NDWET IN TURKIJE.
Dc gebeurtenissen in Macedonië en Alba-
'iiuê zijn in dc laatste 24 uren met wonder
lijke snelheid verloopen. Dc Oosterecho lui-
lieid en de officieele slakkengang in do
hoogcro Turkschc spheicn zijn met één klap
omgeslagen in welwillende voortvarendheid -.
P de Padisjali of Groote Hoer van Stamboel
Haft de grondwet van 1876 weer van kracht
t wrklaard cn de bijeenroeping van hot parlc-
ment gelast, 't. Ts meer gebeurd dat een abso-
i luut vorst in oen tijdsverloop van nog geen
etmaal van conservatief liberaal werd, maai
de beweging is ditmaal zoo handig in elkaar
gezet en doorgevoerd dat men tc Yildiz
Kiosk volkomen overrompeld werd. Europa
ziet met verbazing too dat Turkije zonder
haar hulp een normaal bewind krijgt, omdat
1 do Turken zelf de banden aan den ploeg
sloegen.
Dc beweging der jong-Turken heeft thans
do vilajets Saloniki, Monastir on Oeskjocb
lolkomen in opstand gebracht, tegen het des-
potisch gezag van Abdoel ITamid. Zij zijn
daar meestor van den toestand, d. w. z. dat
(de geheelo bevolking, beu van de ontfcrdmk-
Ling en afzetterij door de sultansambtenaren,
voor goed wil afrekenen met de oude en uit-
den-tijclsche regeoring.
De iradó van den sultan tot wederinstelling
.m de grondwet heeft in de hoofdstad groote
(vreugde verwekt. Geheel Konstantinopel
stekt do vlag uit.
k Do eer van 't voorloopig succes komt echter
j te nan de „oproerlingen" te Resna, Mo-
l nastir en Oeskjocb.
Een Bcuter-telcgram, dd. 2d dezer, uit
i; Konstantinopel brengt de meodeeling dat
„overal volmaakte orde heerecht". Ongetwij
feld Jn heuglijke tijding voor aandeclhou
dras van Tnrksche fondsen, maar 't is nog
j geen twee dagen guk-derfof "er zijn enkele
j hoogc officieren doodgeschoten. Dergelijke
j. gebeurtenissen rangschikt Reuter gewoonlijk
"id onder de „volmaaktste ordo".
liet ia overigens de vraag of do leiders
(der vrijheidsbeweging, die prachtig goorga-
niscettl is, genoegen zullen nemen mot de
if sultansbelofto van wederinstelling der
H&
a o m a n naarhetDuitsch van
TIED WIG ERLTN.
58)
HOOFDSTUK NX IV.
:te
918,
V mocht nu dagelij les eenigo uren hu
doorbrengen om door regelmatige bcw
(gingen de laatste overblijfselen zijner ziekte
(te doen verdwijnen, Inge bleef den kleinen
patiënt vooitdurend met liefderijken zorg be-
t bandelen cn verheugde zich er in dut haar
plicht om den kleinen jongen te begeleider
meer en meer verloste van do ontmoe
tmgen met dollinghaus.
Maar het trotsch opgeheven hoofd zonk
Incer als buiten in de oenzaainlieid rat
c w°ad, ver uit het gewoel der menschen,
|?e!vaa den- weg, die den zijne kon kruisen,
™ollik <1° gedachte bij haar opkwam
•jtórom ontvlucht je hem?"
«Tante Inge, u lacht bijna nooit meer,"
l'C'aagdc Olli zieli op zekeren dag;, terwijl
j'F Wond hoofdje vleiend tegen hnar
1 an. jeukte. Eerst dc woorden van. het
had(lc" Inge tot bewustzijn gebracht,
tfd 6 S'ommo ')figWeid&ter zij in den laatstee
1. voor haar beschermeling was geworden.
I ,'l stroek niet lmnr hand langs voorhoofd en
rT», boog zich glimlachend over Ulli heen
spelen V001' dcn to Saan
4 \!aasÜo de jongen zich uit het
L J at fÜ Wj zieli luid, den gcklcunlcn bal
°Wtohijn te halen. Zelf ging hij midden
grondwet. liet program der jong-Turksehe
partij stelt heel wat hoogerc eischen, waarvan
do radicalen in het jong-Turksche comité
vermoedelijk niet zullen afwijken.
Op het laatste jong-Turksche congres is
't volgend program opgemaakt: lo. afdan
king van sultan Abdoel ITamid2o. volko
men wijziging van bestuursstolse!3o. een
parlement. Jn de toelichting wordt gezegd
dat inzake hervormingen vóór alles noodig is
dat de hoofdschuldigen die al het
onheil over Turkije gebracht hebben, verdwij
nen. Adres dus aan den sultan, de ministers
cri verdere handhavers van het oude régime.
Om tot hun doel te geraken worden de vol
gende middelen aanbevolenlo. gewapend
verzet tegen do overheid 2o. lijdelijk ver
zet door politieke en economische stakingen,
3o, belastingweigering, 4o. propaganda in
't leger, 5o. algemecne opstand.
Tiet volgend congres zou in September
te Parijs warden gehouden, maar vermoede
lijk zal men wel to Konstantinopel bijeen
komen
Do toestand in) Macedonië.
De Köln. Ztg." verneemt d.d. 23 dezer
rot Oeskjocb'. dat do hervormingsgezinden
daar niet gewacht hebben op de afkondi
ging van een grondwet door den sultan,
maar dat de militairen on het volk in de
steden Koprülti cn Guergucli zelf 'n grond
wet afkondigden.
Hussein Remsi-pasja, tc Oeskjocb' aan
gekomen, om de „orde te herstellen", had
heftige bedreigingen geuit tegen de jong-
Turken. Do officieren besloten hem tot ver
trek to dwingen. Hij werd in een rijtuig
gestopt en met muziek en een oerawacht
uitgeleide 'gedaan.
De beraadslaging dor Albaneesche stam
hoofden tc Verissovitsj toonde, dat onder
alle deelnemers volkomen eensgezindheid
heorschtc. Er werd een telegram gezon
den aan den sultan, waarin door 1200 aan
voerders, die met hun naam ondertcekon-
den, een volksvertegenwoordiging wordt
verlangd. Do onderteckenaars beweren, dat
300.000 gewapende mannen door hen op
do been kunnen worcren gebracht en zij
dreigen den Padisjah, dat zij, indien hun
eisch niet wordt ingewilligd, met hun lie
den naar Konstantinopel zullen oprukken
Te Oeskjocb werd door dc jong-Turken
oen manifest uitgevaardigd, waarin dc be
volking onder bedreiging met strange straf
fen woTdt aangemaand, elke orde-versto
ring door schieten of andere uitingen van
onrust na te laten. Do Weinige ljeden, die
tot dusver slachtoffer waren, waren uit
sluitend spionnen of zeer invloedrijke tc
genstanders, van wie men direct nadeel
voor de beweging verwachtte.
Te Saloniki, de zetel van den gou
verneur van Macedonië, Ililmi-pasja, staat
de bevolking vrijwel, geheel aan de zijde
der jong-Turken. 4 officieren werden, gis
teren gedood of gewond. Toen de adjudau-
op den weg staan, beval Inge tegenover hom
te gaan staan en het spel begon. Heen eu
weer vloog do bal, werd dan eens gevangen,
miste een andere maal weer zijn doel, rolde
weg en werd door Inge achtervolgd en te
ruggehaald, dio vlugger was dau haar kleine
partner.
Wat was ze toch nog jong nietlcgcn
staande alios wat ze had doorleefd Hoe be
koorlijk natuurlijk haar bewegingen waren
Ja bekoorlijk, dat was ze wel altijd geweest,
ook in liet vozenroode baltoiletje, toon hij
haar in zijn armen had gehouden cn haar
had gekust.
De plaats, waar dit tooneeltje had plaats
geluid herinnerde zeer aan dit plekje hier,
waar hij mi was gezeten cn heimelijk door
het herfstgcbkiderte gluurde naar den kant
vanwaar dc heldere jonge stommen tot hem
doordrongen. Deze waren tot hem doorge
drongen toon hij op zijn morgenwandeling
was cn deze klanken hadden hem verraden
wie zijn weg zou kruisen. Zoo was hij in een
eenigszins verscholen prieeltje gaan ziltcn
om Inge to ontwijken en nu wachtte hij
daar tot ze voorbij zou gaan zonder hem op
te merken.
Doch door liet spel met den jongen werd
ze opgehouden en Jellinghaus had zoodoende
gelegenheid lmar te aanschouwen, terwijl zij
zich natuurlijk onbespied waande. Dat inte
resseerde hem alleen zakelijk, zooals hij
tot zich zelf zei wat waar cn natuurlijk
aan dit meisje was zou zieli tegenover dit
kind tenminste niet verloochenen. Eu zijn
onderzoekende blikken ontdekten, dat ze och
opvallend jongen en bekoorlijken indruk"
maakte on dat die stille reine goedige uit
drukking, dio hij somtijds aan een ziekbed bij
Prijs der Advertontiëxx: Van 1—6 regels fl. 0.92; iedere regel meer
15 cents. Reclames 30 cents per regel. Groote letters naar de plaats die zij
innemen.
Ad vertentiën hij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven
hiervan zijn gratis aan het Bureau te bekomen.
In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advartentie, bij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen..
Interc. Telefoon
voor de Redactie No. 123.
voor de Administratie No. 103.
ten van Muchir-pasja en vain, Ililmi-pasja
de afkondiging confer grondwet mededeel
den, ontving de bevolking dio mededeeiling
met den kreet: „Leve de vrijheid!"
Men vreest voor de veiligheid van Ililmi-
pasja en van andere hooge Turksclie amb
tenaren".
Monastir is geheel in dc macht dor jomg-
Turken. Maarschalk Osman-Ismael-pasja,
die in den. afgeloopen1 nacht aldaar werd
opgelicht, is zonder geweid overgebracht
naar Ochrida, De Vali nam zijn ontslag.
2000 soldaten sloten zich bij de opstande
lingen aan'.
Te Seres, Elassona, Serfidge en Grevana
werd door 5000 Albaneezen een grondwet
Afgekondigd.
Do sultan heeft nieuwe bevelhebbelrs
aangesteldSjakir-pasja is tot chef van den
generalon staf benoemd, Alix-pasja tot be
velhebber te Scutari, en Djcmal bey te
Monastir.
Tc Monastir zijn uit vreugde over 't
herstel der grondwet de bazars gesloten
en alle politieke gevangenen in vrijheid
gesteld, onder wie 43 Serviërs.
De grondwet vian! 187 6.
't Wordt in sommige bladen' voorgesteld
alsof de sultan „in zijn goedertierenheid"
of „om bloedvergieten te voorkomen", op
nieuw de grondwet beeft afgekondigd. Dit
is natuurlijk minder juist, omdat sultan
Abdoel Hamid tijdens zijn lange regeering
er niet tegen" opzag massa-moorden onder
„zijn volk" aan te richten. Aan de Arme
nische gruwelen dankt Abdoel Hamid den
weinig vleienden, maar zeer juisten bij
naam. van grootraoordenaar. 't Woord 'is
van niemand minder 'dan van Gladstone.
De oorzaak van de overhaaste afkondiging
der grondwet is echter hierin gelegen dat
de zieke man" ten, minste zijn troon en
leven uit den faillieten Turkschen boedel
wil redden, maar 't blijft de vraag of Y
daarvoor niet te laat is en of de grondwet
van 1876 niet wat te ouüenvetsch is.
Fan dc eerste grondwet hebben dc Tur
ken al weinig pleizier beleefd. Kort vóór
den Russisch-Turkschen oorlog verleende
Abdoel Hamid, in Aug. 1S76 nan dc re
georing gekomen, in Dec. van dat jaar
een grondwet, eveneens onder denj druk
van het volk. Aanstonds veroordeelde dit
parlement de onderdrakkingsmaatrcgelon
van 'de Porto tegen Serviërs en Bulgaren
cn word 14 Febr. ontbonden. Dit was 't
korte verloop van de Turksclie pariements-
komedic.
Zonder twijfel zal de naaste toekomst
van Turkije nog bijzonder woelig zijn, want
't is niet te denken, dat deze sultan een
ingrijpende bestuurswijziging zal aanbren
gen. Echter heeft 'de beweging in Mace
donië eindelijk een nieuwe periode inge
luid, waarvan beschaafder toestanden op
don Balkan liet gevolg zullen zijn.
haar had waargenomen, haar eigen was ge
worden zonder gemaaktheid, maar eerlijk
en waar komend uit het hart.
Als dc professor gelijk had, dan kon er
nog iets kranigs van haar worden en dan
was er van de hartolooze gelukjagcres op do
huwelijksmarkt niets moer overgebleven, se
dert ze haar leven in ceii nieuwe omgeving
onder flinke werkzame mcnschen doorbracht.
Wat klonk haar slem nog jong en kinder
lijk Hij Itiisferdo ingespannen hoe ze
sprak cn hoe ze lachte.
„Kijk Ulli, jo bal vliegt bijna zoo hoog
als een vogel'. Vang hem dan, vang dan!"
En dan weer moest zo zelf op Uili's ver
zoek den bal omhoog gooien. Maar in plaats
van omhoog nam dc bal oen heel andere
richting, kwnin een eind verder weer op den
grond en rolde en huppelde voort tot in het
gebladerte vnn het prieel. Lachend holde
Inge hem na. Met oen voelvrij rokje, do muts
scheef op het hoofd, dc wangen rood gekleurd
vnn de frisschc lucht, zoo vroolijk en meis
jesachtig als ze in geen baltoilet ooit was
geweest, sprong ze door het groen en wilde
het prieeltje binnenluippelen, toen ze plot
seling hevig terugschrok.
Voor haar stond Jellinghaus.
Ze was zoo geschrokken, dat ze geen geluid
kon uitbrengen cn doodsbleek hem aan
staarde zonder zijn stillen groet te beant
woorden. Ze bewoog zich niet, ging geen stap
op zij, waardoor hij langs haar heen het
prieel zou hebben kunnen verlaten.
Onophoudelijk lileef zijn blik op haar mis
ten en hij wist zelf niet hoe duister, hoe
vijandig deze blik was en hoe duidelijk daar
uit sprak„Ga mij uit den weg. Ga
Ze ging echter niet, Een vaag gevoel, dat
GEMENGDE MEDEDEELTNGJ'JN
Duitschland.
De gemeenteraad van Spandau zal zien
gedaan te krijgen, dat alle gemeenten van
het Duitsche rijk 10 pfennig per hoofd lum
per bevolking zullen bijdragen aan een
Zeppelin-fonds, dat aldus 6ba millioen mark
rijk zou wezen. Met dat gekl zouden er
nog meer proeven in de luchtscheepvaart
genomen en luchtschepen gebouwd worden.
Denemarken.
Het ontslag van Hert minister van jus
titie Albert! is aangenomen. Ilij wordt
vervangen door den minister van open
bare werken Hoegoebro. Een lid van het
Folkething, Jensen, trad in diens plaats,
terwijl nog enkele kabinetswijzigingen plaats
hadden.
Zweden.
President Fallièresis gistermiddag te Stock
holm aangekomen en was de gast van koning
Gustaaf.
Rusland.
Gisteren is to Petersburg vonnis geveld
over 32 van de- 44 revolutionairen, be
schuldigd den bommenaanslag op Stoly-
pin's huis te hebben voorbereid. Zes wer
den er veroordeeld tot 15 jaar, o. a. prin
ses Misjitski, drie tot 12 jaar, tien tot 10
jaar en vijf tot 8 jaar. De anderen kre
gen lichter straffen.
De gouverneur-generaal van Aioskou heeft
de „Rooski Wjedomosli" een boete van 3000
roPDel opgelegd, omdat zij Tolstoi's arti
kel tegen het moorden der regeering had
overgenomen.
Al a r o k k o.
De opzienbare nieuwtjes in de conserva
tieve Temps" cn dito „Débats" aangaande
Jaurös' briefwisseling met don Aloorensul-
tan zijn louter verzinsels gebleken. In zijn
blad „Tlumanité" schrijft Janrës„Ik heb
nooit briefwisseling gehad met een Marok
kaan of mot eenig Fransch journalist, die
met de Ilafidisten in betrekking staat. Nooit
is bij mij de gedachte opgekomen, dat een
nieuw afgezantschap van Mocley Hafid naar
Parijs cerrig resultaat zou kunnen afiver-
pen." Hot geheelo gerucht wordt door
Jaurcs vervolgens oen kinderachtig verzin
sel genoemd.
Vereenigde Staten.
Do slagscheponvloot is van Honoloeloe
naar Auckland in Kieuw-Zeeland vertrok
ken.
Bri tsch-Indië.
De zaken loopen voor dc Engelsche n
verkeerd. Ondanks do beloften van den
ze moest wachten op een .opmerking van
hem tot haar of omgekeerd, hield haar voe
ten aan den grond geklemd. Maar er kwam
niets. Doodsche stilte stond al» een scheids
muur tusscheu hen. Totdat deze pijnlijke stilte
werd verbroken door Uili's vroolijk kinder
stemmetje: „Ha, oom dokter, bent u daar
ook?" Hij drong z.ich in hot prieel en vleiend
klonk zijn stommetje, terwijl hij Jellingham
hand nam: „Nu moot u ook meespelen met
tante Inge en mij."
Er volgde gcea antwoordniet onvriende
lijk, maar beslist, weerde Jellinghaus den
jongen af.
Dez.e hok eerst een ongcloovig, maar zoo
dra hij bemerkte, dat het ernst was, een on
tevreden gezicht. „Waarom kijkt u toch zoo
boos, oom dokter? En waarom zegt n niets?
Zoo vind ik u niets aardig!"
En weg liep hij, terwijl hij zich bromme
rig omdraaide.
In Inge had Ulli's vraag gewerkt nis een
hamer die een slot van zijn plaats schuift.
Bij haar scheen tenminste het slot van den
mond genomen en plotseling stootte ze uit
„Jn Ulli hoeft gelijk. Waarom zwijg je
steeds? Waarom nooit een woord
Docli in eons verstomde weer haar woor
denvloed, verstomde voor den blik, waarmee
Jellinghaus haar aankeek, voor den ijskou-
den klank zijner stem toen hij sprak„Ik
zou niet weten, wat ik nog zou hebben te
zeggen, juffrouw Sondegg."
„Niet? maar u hebt immers nooit ge
sproken ii hebt immers altijd, altijd ge
zwegen ook toen u had moeten spreken,
toen u mij het. ergste hebt aangedaan
Haar heelt* licluinm beefde van opwinding,
als waren er geon jaren oVer dit „toen"
liberalen minister Morley, den vriend van
Gladstone, dat in Indië zou voortgegaan
worden met het hervormingswerk, doet de
Indische overheid niets anders dan onder
drukken. De voornaamste leiders van de
nationalisten, dat zjjn ontwikkelde inlan
ders, sommigen van hooge geboorte, die
aan Engelsche of Arnerikaanschc "hooge-
scholen studeerden, worden gerechte]ijk
vervolgd, omdat zij hun volk medezeggen
schap willen toekennen in het bestuur.
Ditmaal heeft 't weer eens tot een groote
uitbarsting geleid. De aanleiding was, dat
een 'der leiders van de inboorlingenpartij
Tilak, redacteur van een 'inlamlsch blad
te Bombay, dezer dagen wegens het schrij
ven van een, opruiend artikel, tot langdu
rige gevangenisstraf werd veroordeeld. Vele
arbeiders in de fabrieken legden als pro
test 't werk neer. Aanstonds zond de re-
gcering soldaten en vielen er dooden. Bjj
de botsing gistermorgen zijn 5 menschen
gedood en 43 gewond, 's Middags kwamen
te Bombay nieuwe ongeregeldheden voor.
Engelsche soldaten werden aangevallen. De
soldaten schoten op het gepeupel, waardoor
velen gewond werden. Het gepeupel 'hield
den mailtrein uit Poona aan en vernielde
de vensters. De soldaten gaven vuur. De
ongeregeldheden duurden om vijf uur in
don avond nog voort.
Tan hot Hof.
De Koningin-Moeder heeft f 75 geschon
ken voor de Toevlucht voor onverzorgde zui
gelingen van de Haagsche afdccling van de
Ver. Onderlinge Vrouwenbescherming.
Onze ministers.
De Minister van Binneninndsclie Zaken 13
heden ter audiëntie vertrokken bij II. M. do
Koningin op het Loo.
Personalia.
In de residentie is aangekomen jhr. dr.
van Vredenburch, gvzantschapsraad, laatste
lijk belast met de waarneming van het ge
zantschap te Lissabon.
Met 1 Augustus a.s. is aan Ilr. Als. ge
zant te Berlijn, baron Gevers, een buiten-
landsch verlof van twee maanden verleend
waarvan hij een gedeelte te 's-Gravcnhage zal
doorbrengen.
Nederland en Veneznela.
De Ministerraad heeft zich in zijn verga
dering van gisteren beziggehouden met het
Veneznelaansche voorval.
Uit Amsterdam wordt gemeld dat de Mi
nister van Buitenlandsche Zaken aan de
Ver. „Hou en Trou" aldaar verzocht heeft
hem te doen toekomen het exemplaar van het
orgaan dier vereeniging, waarin het artikel
voorkwam, dal geleid heeft tot de uitzetting
van den Neder!, zaakgelastigde te Caracas.
heengegaan, als leefde onvergeten en onver
minderd in haar de schaamte en smaad van
dien dag voort, toen Guntcr von Jelling
haus haar had verlaten. Waarom welke
reden had hij daarvoor gehad? Had hij hot
recht gehad zoo te handelen?
Haar flikkerende oogen riepen hem al
deze vragen toe. Of haar vrouwelijke trots
haar al had moeten verbieden hem zoo lot
spreken to dwingen, daarnaar vioeg ze niet
op dit moment, nu het als een noodkreet
door heel haar wezen klonk: „Spreek dan
toch spreek dan tenminste
„Ik heb aan uw moeder geschreven wat ik
nog to zeggen had en veronderstelde, dat gij
natuurlijk van den inhoud op de hoogte zou
worden gestold."
Hij had zijn voorhoofd gefronst. Waarom
dwong ze hem tot deze verklaring!
Schaamte, verdriet en haat maakten zich
van haar meester en deden haar een oogen-
blik bijna haar bezinning verliezen,
„Een verontschuldigende daad zijn woord
to verbreken
1»
P
Hij schrok van Inge's plotseling optreden
en hij maakte oen handbeweging als wilde
hij haar het. zwijgen opleggen. Een donkere
bloedgolf steeg naar zijn gelaat, toen hij lang
zaam sprak„Er stond nog veel meer in
mijn brief. Indien ge het cono hebt gelezen,
dan weet ge ook het andere. En zoo ik toen
tertijd nog twijfel heb gehad of ge het. wel
geheel en al met uw moeder eens was en of
go wel alles zou vernemen uit mijn brief,' die
twijfel is nu verdwenen door wat ik later
van u heb gezien
jGFordi vervolgd.
SCHIEDAMSCHE COURANT
811,
I»
