Zondag 9 Mei 1909.
No. 12994
Ia Hollani sta één (Ballanteli) HÉ.
163* Jaargang,
Derde Blad.
Indirecte Proces-Kosten.
P
Staatsexploitatie.
O verburen.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen
Prijs per kwartaalVoor; Schiedam en Vlaardingenfl. 1.25. Franco'
per post ih L65,
Prijs per week: Voor Schiedam en Ylaardingen 10 cent.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
Advertentiën voor het eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een
ar aan het bureau bezorgd zjjn.
Bureau: Lange Haven No. 141 (hoek Korte Haven.)
Kaast do folianten, die onze werktafel
versieren en waarin wij van tijd tot tijd
het een of ander moeten naslaan, staat
er een eenvoudig instrument, zonder pre
tensie van geleerdheid of sierlijkheid, dat
vaak duidelijker spreekt en meer treffende
beloogen geeft dan do geleerdste boeken.
Had De Goncstet dit onaanzienlijk in
strumenten gekend, hij zou een reserve
gemaakt hebben, toen hij dichtte dat hij
uit de 'boeken weinig had geleerd en er
altijd een „wijzer" was, die „het weg
redeneert". Want de groole lessen, die
deze wijze geeft, zijn zeker niict weg te
redeneeren.
Eerst zijn het lessen van zacht geduld
en vermaningen tot mild oordeelen, die
hij uitdeelt. Vervolgens is het instrumentje
als een toetssteen voor ware beschaving
en als zoodanig een uitstekende waarde
meter. Wil men van iemand weten of hij
werkelijk „hartsbeschaving" heeft, dan
wel of er slechts sprake mag zijn van een
besehavingsvernisje, breng hem voor het
eenvoudige instrument. Houdt hij voor dit
toestelletje zijn goede manieren de man
is meer waard dan do ander, die zich
tegenover dit houten ding niet geneert.
Edoch het is niet onze bedoeling de
moreele beteokenis van dit kastje nader te
bespreken, die nog tot heel wat bespie
gelingen aanleiding zou kunnen geven. Wij
Lebben ons voor heden alleen bezig te
houden mei de economische, sociale en
administratief-rechtolijko lessen, welke
deze wondcrmachinc uitdeelt.
Indien wij haar bijv. vragen naar het
verschil tnsschen particuliere exploitatie
en rijksexploitatie, krijgen wij een heel
eigenaardig antwoord. Eerst hooren wij
een slem, die ons vriendelijk toespreekt,
wanneer wij vriendelijk 'blijven, die voor
komend en beleefd is, inschikkelijk onvrien
delijk. Dat is do stern der particuliere ex
ploitatie. Doch heeft doze slem ons be
reidwillig in kennis gebracht met do pu
blieke exploitatie, dan wordt hot antwoord
meer kortaf, de loon zelfstandig. Vrieiulo-
lijkheic! onzerzijds wordt daar niet allijd
met vriendelijkheid beantwoord, ja, er is
een ik weet niet wat van „ik kan tocli zoo
gemakkelijk niet ontslagen worden" in do
stem, welke ons duidelijk maakt hoe groot
het verschil is tusschen een staatsambte
naar cn zoo maar don een of ander.
Deze tegenstelling gaat in Nederland
spoedig verdwijnen. De telefoon de
scherpzinnige lezer heeft natuurlijk allang
ontdekt, dat wij hier van een telefoonkastje
spreken en achtereenvolgens van de par
ticuüere „communale" en de staats-,.intor-
Zij had allerlei goede eigenschappen, maar
daarbij ook een groote foutze was verba
zend ialoerseh.
Zij hield voel van haar man, bijtin af
godisch, maar juist omdat ze het deed, leefde
zij in angst voor hun wedcrzijdsch geluk.
Mevrouw Erna stoft de snuisterijen van
et snlonkabtjo af. Maar af en toe zweeft
jaar blik door het vensterhij vliegt door
zonnigo lentelucht, en blijft li nngen Juin
net tegenover gelegen huis.
nar,^ op het balcon, worden dc bloemen
naai niitcn gebracht en d'an sleept men ook
(•o een kanarievogel achterna, die zich in
'ijn vergulde standanrdkooi op en neer
schommelt.
•JWg handen beginnen te beven. Daar
heeft z:
lf. 2li Vf[n ccn klein amor-beoldje de vleu-
Jcs gebroken, hoe onhandig. Zij legt
.„i""phtmeau neer en zet zich dan
linn,.01" POrikVe van den erker om beter
opmerkingen te kunnen maken,
bbml* 0011 °pvnllojirio verschijning de
loJ uVim Jon ow,'lc«nl> liet krullende
Fvpn ia'U' ,,ovor c®° vuurroode ochtendjapon,
Waf rti'11 z^n °°k 'innr mnniemn.
lllef] Ilcfko°rt zii do vogel en trilt, met hem
nine' -i 'PUnt z*'j «ver de Imlconlou-
e cm op de blanke hand gesteund.
seller- i 'M"U ',c°h dal alles met den
Pon b],|{ der vrouw ontwaard.
blik «ft ''ie van den overkant haar
sIqk't! rioordringend op Erna's ven-
an zet ze zicli in postuur.
communale" telefoonjuffrouwen de tele
foon wordt, rijksfolefoon, cn dus zal zij ons
spoedig dit onderscheid niet meer loeren.
Doch mogen wij de berichten uit Duitsch-
land golooven, dan zal zij ons hier, even
als daar, toch op de hoogte doen blijven
van de schaduwzijden van "liet staatsbe
drijf.
In Duilschland doet zicli namelijk hot
verschijnsel voor, dat de staat geld wil
trekken uit de telefoon en te dien einde
een tarief per gesprek gaat invoeren, dat
misschien meer geld zal opbrengen, doch
in elk geval liet gerief van de telefoon
voor den particulier zat verminderen, ter
wijl het de kosten van do telefoon voor
don handelaar en den caféhouder in bui
tengewone mate zal doen rijzen. De door
dezen maatregel getroffen belanghebben
den protcsteoren ten sterkste. Doch voor-
loopig staat het te bezien of hun protes
ten veel succes zuilen hcjbben. Er is een
sterke agrarische partij, die voor lelefoon
weinig gevoelt en do afkeer van die partij
voor dit verkeersmiddel zal dus mede waar
schijnlijk wel bewerken dat de telefoon
duurder wordt. Tiet is inderdaad geen ge
lukkige omstandigheid, dat dergelijke po-
lilicke overwegingen invloed hebben op do
prijsbepaling van hel telefoongebruik.
Doch de Duitsche telefoon leert blijkbaar
nog meer fouten van de staatsexploitatie
onderkennen. Zoo vinden wij bijv. in een
artikel van niemand minder dan den Ge
heimen Rcgienmgsrat Van Unruli betoogd,
dat het heele Postbestuur en speciaal het
Telfoonboshmr in Duilschland achterlijk is.
In plaats van met zijn tijd mee te gaan,
tracht hot op do geldzak te gaan zitten
en weert hot do oischen van het profane
publiek met een hooghartig afgodengebaar
af. In plaats van dienaars van het pu
bliek wij vertalen hier vrij het oordeel
van den „geheimraad" over do Duilsclio
ambtenaren gevoelen zij ziich do die
nende meesters, die als in Frankrijk
meer vervuld zijn van de plichten der ge
meenschap tegenover hen dan van die van
hen tegenover de gemeenschap.
En zoo komt het, dat zij niet alleen
protesteeren gelijk in Parijs en dezer
dagen ook op dergelijke wijze in een voor
stad van Berlijn doch ook even koel
en onvcrsclrillg zijn in luin manieren tegen
over dat publiek als in de wijze, waarop
zij denken over de behartiging dor belan
gen van dat publiek.
Niet alleen dat zij ie veel willen laten
betalen, doch zij voeren de nieuwe ver
beteringen, waarvan men elders al profi
teert, niet in, cn tegelijkertijd verweren zij
zich tegen elke poging van particulieren
om zichzelf buiten de postadministratie om
te redden. Ziedaar de klacht, die de Duit
scho telefoon een zeer* bo/.adigJcn üuit-
scher in den mond geeft, een kiach! legen
de staatsexploitatie op dit gebied, die bijna
overal in Duilschland weerklank vindt.
Prijs der Advertentiën: Van 16 regels JQ. 0.92; iedere regel meer
15 cents. Reclames 30 cents per regel. Groote letters naar de plaats die zij
innemen.
Advertentiën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven
hiervan zijn gralis aan het Bureau te bekomen.
In de nummers, die Dinsdag-, D'onderdag- en Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen.
Interc. Telefoon
voor de Redactie No. 123.
voor de Administratie No.
103.
Bruno, jij reeds hier?"
„Zoo juist gekomen, schat!" antwoordde
hij bij 't. venster staande pn gaat iets bij
zijn schrijftafel zoeken.
„Maar het eten is nog niet klaar en
„Doet er niets toe, kindlief, ik kijk maar
eens uit. Zeg eens, ken jij die van hier
over? Zij is zeker pas verhuisd."
„Ik weet hot. niet," klinkt het kort terug.
„Ik heb or al vijf minuten pret in, hoe
de juffrouw onze vensters fixeert. Wat wil
zij eigenlijk?"
Nu komt Erna op haar man af en laat
de stores vóór zijn gezicht neer.
„Als jij haar ook zoo aankijkt."
„Maar Erna
„Nu ja, 't is ook geen manier van doen
voor een getrouwden man."
„Wat ben je kinderachtig!"
„Volstrekt niet, .lieve man! Men moet. jo
goed op de vingers zien, anders bega je
dwaasheden."
„IIeb je mij in 't heelc jaar van ons
trouwens iets te verwijten gehad?"
„De gelegenheid was er niet, maar nu zie
ik 't wel."
„Schaam je, Erna, je verdiende, dat men
je eens flink strafte."
„Doe hot als jc blieft, doe het," antwoordt
ze uitdagend, „dat doe jo zeker heel graag."
Daarop antwoordt baar man niets; hij
haalt verachtelijk de schouder.-, op en verlaat
do kamer. Heel hard werpt liii do dear in
het slot.
Van dien dag af hnd mevrouw Erna geen
rust meer. De maand Maait was buitenge
woon mooi en warm. Alles werd naar buiten
gelokt,
Nu willen wij het. bescheiden houten
kastje op onze lessenaar met misverstaan.
Jlot betoogt niet, dal staatsexploitatie slech
ter is dan cenigo andore exploitatie. Maar
wél vertelt het in den laatsten tijd meer
slechts daarvan dan liet vroeger deed.
Hoeveel nationaal vermogen ligt bij ons
op een gegeven oogenblik „vast" in pro
cessen?
Het is een vraag, waarop het antwoord
ons niet bekend is, waarschijnlijk zelfs
heeletnaal niet bekend is.
Toch is het van ecnig belang dit to we
ten, omdat ook uit dit oogpunt snellere
berechting van de rechtzoekenden zeerwen-
schclijk is. liet is immers niet te ontken
nen, dat de waarde, waarover A. met 0.
op een gegeven oogenblik een proces voert,
inderdaad tijdelijk in dc lucht hangt. Eis^ht
A. die waarde op van B., dan kan jB.
maar niet doen alsof de eisch er wel-was.
Hij moet rekenen met de mogelijkheid dat
hij zijn proces verliest, dat hij dus zal
moeten betalen. Het is dus niet onjuist
tc zeggen, dat een deel van hot nationale
vermogen op een gegeven oogenblik vast
ligt in processen. Maar welk deel?
De staatssecretaris van het Duitsche
Rijksdepartement van Justitie, dr. Nieber-
ding, heeft op deze zaak in November van
hot vorige jaar de aandacht gevestigd, toen
hij mededeelde, dat hij voor Duilschland
een voorzichtige schatting had laten ma
ken. Door elkaar kwam hij tot het resul
taat, dat er ieder jaar in Duilschland 200
millioen mark in processen vastliggen. En
wat het merkwaardigste wellicht is: van
die 200 millioen vielen niet minder dan
100 millioen mark op kleine processen,
wier object een bedrag van 1000 mark
niet le boven ging.
Het is natuurlijk niet mogelijk hieruit
conclusies voor ons land te trekken.Doch
in het algemeen mag men toch zeker wel
aannemen, dat er ook bij on= wel een 10,
12 millioen gulden ieder jaar door elkaar
in processen vastliggen cn dat het zeker
van groot belang zou zijn don gang der
processen wat te bcspoeoigen, teneinde dit
bedrag kleiner te maken.
De Duitsche staatssecretaris heeft zijn
wensch, om de behandeling der zaken ie
versnellen, o. u. gemotiveerd: mei hm be
toog, dat do staat 'ervoor moest zorgen,
dal steeds een zoo klein mogelijk deel van
het nationale vermogen aldus „vastzat",
dat de staat dus liet proces moest vereen
voudigen. „En moet opkomen tegen detak-
tiek van uitstellen, die bij zooveel proces
sen nog steeds gevolgd wordt" aldus
vullen andere strijders voor de vermin
dering van het bedoelde bediag de minis-
terieclc vermaning aan.
Dc getallen, welke deze strijders bijeen
brengen, zijn inderdaad opvallend. Zoo
lezen wij van het „Oberlandesgerieht" te
Keulen, dat daar in 1905, 1906 en 1907
samen meer dan 10 pet. van alle zaken
voortdurend ten-minste anderhalf jaar zijn
uitgesteld. Maar wat erger is de pro
cessen hebben in Duitschland bovendien
een neiging om al maar langer te worden.
Zoowel bij de „Landgerichten" als bij de
„Oberlandesgerichten" is een voortdurende
stijging le constatceren, zoodat ook het in
de processen vastliggende nationale, ver
mogen voortdurend stijgt, buiten verhou
ding tot de normaio toeneming van dit
vermogen.
Men predikt daartegen geen halve maat
regelen. Maak een eind aan de bevoegd
heid van de partijen om steeds uit te stel
len, geef de beslissing over de vraag, of
een zaak uitgesteld moet worden, uitslui
tend aan den rechter en alles is gezond,
gebjk het in Oostenrijk gezond is. Daar
heeft de rechter de beslissing in zake de
uitstelvraag en zoo komt liet, dat ginds
maar 0.5 pet. van alle zaken meer dai>
een jaar geduurd hebben, terwijl dat per
centage in Duitschland voor de „Oberlan
desgerichten" ongeveer 22 is.
Men stelt zich in Duitschland nog meer
gouden bergen van deze hervorming voor.
liet voortdurend uitstellen veroorzaakt veel
schrijverij en veel onnoodig rechters werk,
Hef de oorzaak van al dat uitstellen op
en gij zult vele griffiebeambten kunnen mis
sen en de onrustbarende stijging van het
aantal rechters (van 18836955 tot 1907:
9289) doen ophouden zoo heet het in
de artikelen van deze hervormers.
Wat waar voor Duitschland is, gaat zon
der meer zeer zeker niet voor Nederland
op. Maar toch mag ook in ons land wel
eens de aandacht gevestigd worden op
dozen kant der kwestie en mot name de
vraag beantwoord worden of ten onzent
ook zulke bedragen „vastliggen" in de pro
cessen, welke langzaam, heel langzaam
worden afgewikkeld. Is dit zoo en voor
twijfel is welhaast geen grond clan zou
er een reden te meer zijn om de justitieele
machten eens wat aan te zetten.
Erna had niet haar intiemste vriendin ccn
wandeling gemaakt» In zenuwachtige haast
werd haar natuurlijk alles overgebracht,
ten slotte zeide ze
„En verbeeld je, nu weet ik alles. Zij is
opera-zangeres."
„Maar dan moet jo dubbel oppassen."
En Enui's intiemste gaf haar de nut
tigste raadgevingen. Hiermede toegenist,
ging het mevrouwtje niuir huis. Reeds om
don hoek der straat monsterde zij met wijd
geopende oogen de bewuste woning.
Natuurlijk, daar stond zij weer op het
balcon.
Erna vloog dc trappen op.
„Is mijn man al thuis?" vroeg zij adem
loos aan het meisje, dal haar de deur open
deed.
„Neen, maar
„Wat? al thuis geweest?"
De parapluic viel haar van schrik uit do
band.
„Mijnbeer had wat vergeten."
„Zoo zoo
Erna komt haar kamer binnen TTct
balcon is ook geopend.
Dadelijk overziet zij den gehcelen toe
stand, Bruno wist, dat zijn vrouw "it was,
had van de gelegenheid gebruik gemankt.
Zij Sloot de balcondeuren, dot de glazen rin
kelden.
„Brutaliteit," mompelt zo halfluid. „O. ik
zal aan die geschiedenis gauw een eind
nuiken."
Zeker, Bmno was altijd goed cn lief jegens
haar geweestmaar al was hij ook het mo
del der mannen, z.ij lmd bom niet in alle
gevallen beproefd.
In don laatsten tijd hoort men herhaal
delijk stemmen, dio pleiten voor bei geven
van de voorkeur bij bestellingen aan Ne-
derlandsclie werkplaatsen. Waarom zoo
vraagt men zou men een gegeven artikel,
dat oven goed en even goedkoop in Ne
derland kan laten maken als elders, waar
om zou men er niet prijs op stellen zoo'n
artikel uit Nederland te betrekken?
Inderdaad, waarom niet? Kan men aan
oen gegeven werk een kennis even goed
laten verdienen als een vreemde, dan zal
men het werk aan een kennis toevertrou
wen. Zoo zal men in den vogel wat men
noodig heeft in de stad zijner inwoning
inkoopen. Waarom dan ook niet zijn land-
genooten bevoordeeld, wanneer men bij hen
even goed terecht kan als bij een vreem
deling?
Er is alles voor, niets tegen. Men heeft
indirect stoffelijk belang bij de welvaart
zijner landgenootcn en men houdt in het
oog het ethische belang, dat het zijn va
derland en dus dor vaderlandsche indus
trie, den vaderlandschan werkman zoo
goed mogeDjk gaat. Alen bestrijdt de werk
loosheid, werkt mee om den belastingdruk
zoo gering mogelijk te maken inder
daad, wie zou niet willen meewerken om
het nationale werk te bevorderen.
Ware het mogelijk om alle Nederlan
ders cn Indiërs van deze waarheid te over
tuigen en tegelijk naar die overtuiging le
doen handelen, dan zou er inderdaad een
tijdperk van bloei voor Nederland, voor
onze industrie aanbreken, gelijk die nog
niet bestaan heeft.
Edoch dat is niet mogelijk. En ge
steld al ware het mogelijk, dan zon zoo'n
plotselinge koersverandering waarschijn
lijk toch Lot ongewenschte schokken, wel
licht tot buitenlaiidsche verwikkelingen
leiden.
Maar als het niet mogelijk is alles op
slag ie doen veranderen, wel zou men ver
moedelijk een geieidelijke verandering in
het leven kunnen roepen, indien men voor
deze gedachte maar een rustelooze, ge
stadige propaganda maakte. Doch die rus
telooze, gestadige propaganda ontbreekt.
Zoo bij horten en stooten wordt deze waar
heid weieens een eind vei der gebracht,
doch een stelselmatige ïeclame voor het
idee, dat Nederlanders bij voorkeur Ne-
derlandsclio zaken moeten koopen, ont
breekt.
Dat nu is zeer te betreuren. Te meer,
omdat die propaganda wel degelijk noo
dig is. Allereerst om de menschen te over
tuigen van de theoretische waaiheid. dat
het goed is om, zoo Neder!andsche waren
aan vreemden gelijk zijn, bij voorkeur de
Nederlandsehe te koopen; dan om de men
schen te leeren, wat Netlerlatidseli is en
Wat het niet is. Eu eindelijk om de Ne
derlandsehe industrie tc wijzen op de
nieuwe gebieden, waar zij voordoclig werk
zou kunnen vinden, indien zij er in slaagde
even goed werk als het buitenland te le
veren, dat door een beter voorgelicht pu
bliek zou worden geprefereerd boven het
buitenlandsche.
Er wordt over een en ander van tijd
lot tijd wel eens geschreven en vergaderd.
Doch er wordt zooveel geschreven ea ver
gaderd men kan van liet publiek niet
oischen, dat het dat alles volgt. Wil men
dus werkelijk succes in deze richting, dan
is er maar één middel- duchtig reclame
maken voor dit idee.
Wij hebben er al eens op gewezen hoe-
Men kon Bruno niet onder de saaien
rekenen, als jongmonsch had hij zich goed
geamuseerd, zoo'n beetje flirten
En de verzoeking was tot hom gekomen.
Zij had zich in haar huis gedrongen, zij
tikte het jalocrsche, jonge vrouwtje op do
schouders en fluisterde haar toe
„Als de zomer nu maar eens komt. wan
neer men dagelijks buiten kan zitten, achter
de roodc geraniums half verborgen."
Dat was niet te dragen. Erna sprong op
en wua onmiddellijk vast besloten.
Zij moest verhuizen.
Zoo alleen kon zij het. onheil afwen
den. Zij woonde daar juist een jaar, maar de
kamers werden wel een beetje klein, als in
den herfst de zoo vurig verlangde .-tamhou-
der zijn intrede zou doen.
Reeds dikwijls hnd zij met haar man dc
verhuiskwestie behandeld, maar zij had er
altijd tegen opgezien om de moeite en de
drukte.
„Laten we liever hier blijven't gaat hier
toch ook goed," en hiermede was het thema
afgedaan.
Nu dacht Erna er andere over.
Haar man kwam thuis, kalm, rustig en
als gewoonlijk, goed gehumeurd, zij had zich
voorgenomen heelemaal niets te laten
merken,
„TToo zie je zoo rood, liartje?" vroeg hij.
„Ik hel) gewandeld en de frEsche lucht
heeft me goed gedaan."
„Dat doet me plezier."
Daar hij geen woord zei, waarom hij tus-
schenlijds was thuis geweest, versterkte dit
haar vermoeden en zij sprak
„Bmno, ik heb 't onderweg met Wally
besproken, zij denkt, dat liet beter was, als
wij verhuisden."
Bruno keek zijn vrouw scherp aan, zoo-
dnt zij den blik moest neerslaan.
„Zoo, denkt, zij dat?"
„En toen zij mij alles uitlegde, vond ik
het ook."
„Wij zijn nu in de inaisle dagen van
Maart, zeg het huis op als je blieft," .-merk
te Erna. „Wil ie?"
Toen moest hij hardop lachen, hij doorzag
zijn vrouw, en hij had er pleizier in haar te
antwoorden
„lk begon mij juist hier zoo thuis te voe
len, met die aardige vis-:VvH."
Erna stuift op, alle voorzichtigheid is
vergeten.
„En juist daarom wil ik gaan, juist daar
om!" riep zij uit.
„Zoo, dat mag ik hooren. Waarom spoel
j( eerst komedie voor me?"
„Jij spoelt juist comedio voor mij. Het
open balcon, jouw aanwezigheid, toon ik
uit was."
„En jc gaat daar werkelijk op in, ik heb
je opzettelijk in den val laten loopen. Jc
bent mal met je jaloezie. Jij lijkt wol dwaas.
En nu kan ik je vertellen, dat de opzeg
ging al onder weg is. Ik heb ze op eigen
verantwoording weggezonden, maar om deug
delijke? redenen dan jij, had ik er toe be
sloten. 't. Spijt me eigenlijk wel, want. zoo'n
kleine kuur had jouw jaloezie geen kwaad
gedaan."
Toen snikte zij liet uit.
Maar hij nam er geen notitie van. \ouvde
zijn courant op en ging slapen.
SCHIEDAMSCHE COURANT
O O
