m 63*" Jaargang. Zondag 13 Juni 1909. No. 13021 Tweede Blad. De Ketelschouw in de Branderijen. Een Toeval. l- SCHIEDXMSCHE COURIR'? per Deze courant verschijnt d a g o 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs per kwartaal: Voor Schiedam en Vlaardingen fl. 1.25.Franco post fl. 1.65. Prijs per week: Voor Schiedam en Vlaardingen 10 cent Afzonderlijke nummers 2 cent. Abonnementen worden dagelijks aangenomen. Advertenüën voor het eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een uur aan het bureau bezorgd zijn. Bureau: Lange Haven No. 141 (hoek Korte Haven.) Prijs der Advertontiën: Van 1G regels fl. 0.92; iedere regel rncei 15 cents. Reclames 30 cents per regel. Groote letters naar de plaats die zij innemen. Advertenüën bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven hiervan zijn gratis aan het Bureau te hekomen, In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen, tot den prijs van 40 cents per advertentie, hij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen. latere. Telefoon voor de Redactie No. 123. voor do Administratie No. 103. Onder de maatregelen, die de Begeering van Schiedam in hot begin dor achttiende eeuw beraamde niet licit oog op de pu blieke veiligheid, behoort ook genoemd te worden dc schouw der brandeivketete. In de vergadeniirtg van Schout, Burgc- meesteren en Schepenen van G November 1721 deelde do regecrende burgcmees'lér Simon Ghijsen mede, „dat binnen dese stad wniffi Branders stookte met distel"'rketeh, die seer oud en slegt waere waar door groote origedukkcn van brand sonde kome te ontstaan, versogt derhalve daar in niogt worde voorstenwaerop gedelibereerd zijnde is goed gevende en verstaan, zijn Ed, to vorsoeken on te Commilteeren, go- ljjk dcselvo versogt en gecommitteerd, werd bij desen, online met d'fleere doeken en Rooüthiyden vant Branders gilde over 't voorz: gecommuniceerde Ie deliberecren hoe, eii op wat middel daar innc te voor sten, en mijn Heere van de Wolh in Scriptus te dienen van lmnne Conscderatie en advijs". Reels binnen een maand, do.n 4en De cember 1721, kwam bet bodoehl advies in. Deken en Hoofdlieden geven in overweging „de ketels, soo hij do Romvslookers, disteln- tours, als ovorhaaldors van Brandewijnen in gebruyk sijnde", tweemaal 's jaars, in Januari en Juli, te risilooren en verder soo dicfcwijls als sonde mogen koome te ver- oysson". Do Hoeren van de Weill verecmigdon zich mot genoemd. rapport en droegen in dezelfde vergadering aan Doken en Hoofd lieden op, de bedoelde visitatie Ie doen, „geassisteerd mot oen Slads-Bodc benevens een Persoon, hol Kooporslaan verstaande". Do koperslager moest door T). en 11. wor den aangewezen. Voorla werden zij ge machtigd „bij affkeuringe als andcrsinls" lo handelen „na bevind van sackcn". Deze regeM-ng beanlWoordde blijkbaar niet aan' hot doek Den 5on Maart 1722 verschijnen ter vergadering van dc Welh, do hoofdlieden Doom en Van der Valk. Zij (toeten mede, dat de schouw heeft plaats ge-had, doch dat mon voortgaat met afgekeurde kelelis te stoken, waarom zij ver- zooken een "Penaliiteyt" daarop te stellon. Er wordt bestolen dat ,,d.ie geonc, die mof ren affgekourde kelc! blijft continuccren te siooko off d'ord. dienaengaendo door doe ken. en hooftk met komt op to volgen, ver- teire zal vijff en twintig guide, 't n pp li- weren do hokt voor dc lieer Off. ende we- Met de „Weth" worden Scboul, Bur- tormeesleren en Schepenen bedoeld. O* 5 U'- :n- ;n. de 11. th iO, D5 De hoor Honk Doorman stond voor de «ukenkachel en was geheel alleen bezig Kn beetje water aan dc kook te brein 8®, want hot was al na middernacht, hij was zooevon pas uil do stad thuisgeko men en wilde in dit late uur noch het 'nenstmeisje noch zijn vrouw lastig val len. Er moest iets mot hot gascomfoór niel 1,1 den haak zijn, want hot wilde- iiiet braiv 'Jcn' ofschoon de- hoofdkraan toch open jjlond. Eindelijk wierp de heer Doorman c zeventiende Jucifer, die hij tevergeefs °ren het comfoor had gehouden met een rachtige uiting in liet vuilnisvat en pro- tvrdc daarna om de kriebel aan te maken, at moest oen gemakkelijk werkje zijn. clikvvijls had hij niet huilen in hot 7e d een vuurtje aangestoken. ehoedzaam nam de heer des huizes oen ■'iar 'dagen van do kachel af, legde een kontjes dwars over elkaar en wilde aansteken maar merkwaardig, het de alweer niet. Het hout moest dus ,c°"g zijn! Misschien vond hij wat pa- 0;r, 'daar lagen kleine stukjes papier lot ekackolplaat, andere menschen tnoes- Zlch daarmede toch ook behelpen «e hf'"" kleef plotseling strak en star op dip !U^"BS PaP'eh die daar zoo onschul- T>aVn'ieCn hookie IaÊ°n, kijken. Zij beschreven hij zag, dat liet 't schrift, van zijn vrouw was. .- e (°rÉ Doorman was gewoonlijk niet ttsgierig welke heer is dat maar d'orhelft voor den arme deser stad, en bij Woygerhigo vandien, dat deselvo parale' lijk sa! worden geëxecuteerd en belaele de cosle dner nnnnc gedaan, blijvende de re- solutao dienaengaendo genomen verder in zijn volle figeur en kragt en is wijders goedgevoede en Versla en dienaangaande oen koiiirc te formeeren, te doen drukke en aff,ignore tot Coste vant voore. gilde". Don 2cn April 1722 (loot de secretaris Gordon mcdedeeliing van een concept-keur op hel visiteeren der ketels, die in handen van 1). en 11. wordt gesteld om advies. Bij monde der Hoofd Beden Cornells Peimingh on Van dor Valek wordt den 2 Jmm 1722 namens D. en II. berucht, dat „(le voors. kcure soo die is geconsipii ert, behoorde lo weiden gearrestivrd". Alleen verzoeken zij haar eerst tin Juli te publiooeren en aan to plakken. Geheel overeenkomstig dit ad- nies wordt besloten. Dit is ongeveer de geschiedenis van den oorsprong van de schouw der branders- kol els an onze stad. Do bewuste keurc as te vinden in 't 7e Keurboek folio 55 en kond in hoofdzaak overeen met het roeds medegedeelde. Ze lis don 2en Juli 1722 in werking getreden, Zooals wij zien, ging het denkbeeld uit van de omheiid, doch verleende het be stuur van hol gtildo zijne medewerking bij hot tot stand somen dezer ordonnantie. Na verloop van tijd word do uitvoering geheid aan D. en II. overgelaten. Een uólzonde- ri,ng moet hier worden gemaakt voor do iioouwo ketels. Het toezicht daarop wordt door do "Weill aan zich gehouden. Telkens loost men lin do latere resolution: „Ocu- Iwire inspectie genomen zijnde op het stel len van een rouw en diistolocrkotel in de branderij van is daarin geconse-iv le-crd onder 'I opsigt van den Mr. Fabricq en Arohiit-ecl". Intosscbcn leverde de keur van 4 .Tumi 1722 tin de praktijk toch nog moeilijkheden op. Om daartegen te voorzien verscheen Jul 1725 de volgende amplintie: „Wijders, dat alle Coornbrandewijn Bran ders, daags te voore gewaarschout zijnde, haoro diste Merkel els op don dagh dal de- solive zal werden ÉcvRsiteeit, des middags ion twaalff iiyren, ledèg zal moeien zijn, en allo het vuur ten eerden van o niter d'osolve daar uy(genome; vooils behoorlijk koel gemaakt on zoodanig gehouden ter lijd (Hl wijlen des-elvc zal wezen gevisiteerd, op pene, dat den goenen diie daar ïnno na latig zal zijn, 't elkcns zat verbc-ure oen 'liotïto^ van ses gulden, 't appliccerc als voore". Na dien zijn gocn ingrijpende veinnderin- gen meel' i.n dc keur gemaakt. In do resoluiiën van het Brandcragilde, waarvan het eerste deel aanvangt met het jaar 1729, wordt nu verder geregeld mel ding gemaakt van do schouw. Zij duurde twee dagen. Don volgenden dag gewoon- mon za! moeten toegeven, dat hot nu toch heel natuurlijk was, dat hij een der be schreven blaadjes papier omkeerde en las. Slechts twee woorden waren bel, in bet groote, steile schrift van zijn Margot en deze wooiden luidden: Menig gelief de -. Donkerder en donkerder werd Ilcnk Door man's voorhoofd. Het was lie.m, alsof er eouige tartende kabouters neon een heel leger duivels, achter hom stonden I Wat beteckcnde dat? Een ontzettende ontdekking! Daar had hij nu eindelijk c-cn bewijs voor dc ver denking, die hij. reeds zoo lang had, n.l. dal Margot hem bedroog. O, en hoe zij steeds over zijn.„zoo onbe grensde jaloezie" geklaagd bad! Hoe dik wijls hem verklaard, dat slechts een wan trouwend mensch jaloersch kan zijn. En hij had zich bedwongen (lenminsle dat meende hij) ca haar niels meer laten merken Van zijn kleine zwakheid in 't hijzonder niet sinds die akelige Tine in de villa aan den overkant woonde. Want die nare vriendin had zulk een fijn ironisch lachje voor hem gehad - lieve hemel, hoe zou men ook van zulk een uitgedroogde oude jongejuffrouw veel lieflijkheid kunnen verwachten! En nu nu hield luj hel bewijs in handen wie was deze: „eonig geliefde?" Wel drommels, waarom moest het papier ook juist verscheurd worden op de plaats, waar de naam van den ellendeling had gestaan? Zonder zich om zijn waardigheid te be kommeren, boog Henk zich over de kachel heen en roerde de asch om. lijk vergaderden Deken cn Hoofdlieden in den Hollandsohen Tinin, ol' in het Wapen van Holland, hder in de Stads-Doele. Dan weid van de Kelelsohouw rapport gedaan. Reeds in do notulen van 15 Juli 1729 leest men van meer dan een koperslager*, „ïap- port van do kelelsohouw door <lo kooper slagers gedaan en deffectc bevende als door Rioter IJoo-mert, gevisiteerl dirk van kla- vere, goresolv. binne 14 daagc Lnppc off kraan voiselte". Stuns lis (le toegestane tijd een maand. Na. liet eindigen der reparatie moet ken nis wotdeu gegeven aan. den deken, later aan de hoofdmannen, nog later alleen aan den l'residenl-lloofdman. In 1739 wordt een naschouw vermeld. Uit den aard dor zaak. waren de gecon stateerde gebreken telkens van denzelfden aard, en dns ook de herstellingen. Meest al wordt den betrokken brander gelast zijn ketel te lappen, 1e draaien, of dc kiuan le verzeilen, Jn enkele gevallen bevelen 1). en H. den ouden ketel door een nieuwen te vervangen, doch zooals gezegd is, hier voor was ook do toestemming van de Wel.h noodiig. Over den aard der naschouw kan jncn het best oordoelen uiiit do volgende aan haling. 20 Fe-br. 1751. wordt geresolveerd door I), on 11. dat: „de CoopersJager. die Een qtiaade Schouw sal gedaan hebben sal verbeuren 10 sl. aan Een ander Coopor- slagor, dio de naschouw sal doen en 8 sth. ami de Boden van Idor Ketel dte na- geschouwt zullen worden. En niet goeL bevonden woidon zal het hovengeiioemdon den Brander, dii-e de naschouw versogt heeft ino-eten Be-talon", Hieruit blijkt o. a. dal de naschouw dooi den brander moest. worden aangevraagd. Jn enkolo gevallen stellen D. -en JL een nader onderzoek voor. Zoo wordt in de vergadering van 29 Juli 1758 besloten dal Frans Tollenaar zijn dis- lillcerkeiol niet meer mag opladen „tenzij dezohc door een neutraal coperslager uierd bewinden nog twee ii drie weken kan wer den golintykt «mtier oenig gevnur en dan linnen drie a tier weken een nieuwe to -ellen". Soms werd er na de ketcBclioinv geen vergadering gehouden. Jn dut geval moest de Bode van liet Gilde de door de kopersla gers geconstatecïile defecten den betrokken brander-, aanzeggen. Wellicht licoi't deze re geling minder goed gewerkt, alliums in 1779 werd, op voorstel van den nieuwen Deken, Mi'. Hendrik van Bulderen besloten, dat de vergadering tot het doen van rapport omtrent de ketcl.-chomv na voorgaande con vocatie, zal plaats hebben op den avond \an don tweeden flag, dat de schouw is geschied. fn het laatste deel dor Resolution \an liet Briuidersgihle (1781 179-1) wordt dc schouw nog enkele nullen meer uitvoerig vermeld. Hl de vergadering van 13 Mei 1701 wordt geklaagd, dal liet \uur onder de ketels dikwijls nog brandende is, als er geschouwd moet worden, wat geheel in strijd is niet de publicatie van 1725. In een request aan Burgcmeesteren en Schepenen verzoeken D, en II. dan ook tc bepalen, dat de branders verplicht zullen zijn om, nadat zij daags te voren aanzegging hebben gehad, op den dag der schouw 's middags to 1 uur liet vuur onder dc distilleerketels weg te nomen, de ketels behoorlijk koel te maken en schoon te doen schuren. Dc Hoofd lieden zullen in geval van oveilrcding „zon der ecnige dc minste oogluyking" binnen 24 uren kennis geven aan den heer Hoofd officier. Op dit verzoek wordt, door den Weill, gun stig beschikt en zulks bij omphalic cn «Tlc- rirfite van den gihiebricl 7 Juli 1791, Keur boek No. 11 fo. 82, verso. Hierbij is de boete op het niel koel en schoon houden der ketels verhoogd van /O.op 12. Ook in de vergadering van 28 Januari 1792 maakt, de Deken do Ketclscl louw tot een punt van bespreking. TTot zou voor do Gildebroeders gemakkelijker zijn, als de schouw in plaats van twee achtereenvolgende dagen met een dag „tusrehenpoozing" go- daan werd. Aldus besloten. Den lantsfen doé- der schomv zal er, zooals tot heden gebruike lijk was, een vergadering van D. en TT. ge houden worden. Wijders wordt goedgevonden, dat op die vergadering de tijd voor oen na-chouw zal worden bepaald bij welke, de Hoofdlieden, in wier wijk de defecten bevonden rijn» tegen woordig zullen wezen. Langzamerhand blijkt liet weer gewoonte geworden te zijn, de noodig geoordeelde re paratie door een der gildekneebts le doen aanzeggen „met insinuatie om wanneer zulks zal zijn verricht, daarvan aan een der Hoofd lieden kennis te gcovcn". Nog in een der O laatste bijeenkomsten van D. en II. (19 Juli 1794) wordt dit onderwerp aangeroerd. Kr wordt op gewezen, dat de keleKrliouw steeds plaats heeft in Januari en Juli, dus of in hot koud«lc van den winter of in hel warm ste van den zomer. Dit is zeer onaange naam voor de hoofdlieden, „maar voormune- lijke allesints prerjudiciubel \oor de gezond heid der koperslagers, welken tot liet in-pec- tcron der ketels worden geemployeord." Daar om wordt besloten zich bij roq.e le wend"» tot de lieercn van dc Wetli. ten einde de publicatie van 10 Juli 1725 lo veranderen in dier voege dat ,,de schouwen zullen moe ten worden gedreven in dn Maanden April en October". Ook dit request werd goedgun stig opgenomen, blijkens dc publicatie van 23 October 179 t. liet toon dor koperslager-, dat aanvanke lijk o. a. in 175G nog f 2 10 si. per dag be droeg, werd in Januari 17G7 veilioogd tol ƒ.3.Tn 1771 wordt liet geld, dal zij sa men voor een schouw ontvangen, vost gesteld op ƒ21, in 1784 ontvangen zij ƒ31 lOst. Daar scheen nog een klein stukje papier tc liggen, dat niet verbrand was hij blies erin en deed tcgelijkeiiijd een stap achteruit, want do asch bad de vrijheid hom in het gezicht te vliegen. Nee, er was niets meer uit to herken nen. Maar was dit blaadje niet genoeg? Mijnheer Doorman nam het papiertje op en Meld het dicht Hij do lamp. Er was geen twijfel mogelijk, dit was het dikke doffe postpapier, dat Margot gebruikte hij lmd het haar zelf cadeau gedaan. En lied was haar hand, dio er op geschreven had: „Eenig geliefde." Het voorhoofd van den lezer geleek thans een donderwolk. Had hij hel niet altijd beweerd, dal vwvuwcnlrouw niet be slaat? Natuurlijk had hij dat eigenlijk niel z.oo ernsljg gemeend, neen, integendeel. Een bcoljo plagerij was daar bij geweest, het kon geen kwaad als Margot ca haar vriendin dachten, dal hij vroeger zoo'n drommel was geweest, die het vrouwelijke geslacht door en door bestudeerd had en zijn want rouwende meening aan de.z.e ^rond.igo ervaring te danken had. Maar zijn Margnl wiio bad dat ge dacht! Zij schreef blieven aan oen ander gaf hem een lief naampje o, het. was verschrikkelijk. Eon lachje stoorde Honk -in zijn gepeins. Margot stond an négligé» in de keuken deur en keck hem aan. „Wat nu, mann.ie'' Zeg, wat doe je hier? Jo maakt een vorschtv.kkclijk lawaai; wou jo nog een warm slaapdrankje maken? Maar dat is niet noodig hoor, ik heb alles al klaargezet in de eetkamer, kokend wa ter, den theeketel en rum. Eigenlijk moes! jo niet meer drinken na. zoo'n lange ver gadering. Blaar ik ken je zwakheden en hel) dus Veibansd hield ze op. Henk had haar een boozen blik toegeworpen en snauwde haar haast toe, toen hij zeidc: „Dank je. Ik heb je nachtdronk niet noodig I" „Je zegt? Maar wat is er, Henk? En waarom zeg je me geen goeden avond? BVat doe je vreemd!" Hij keek haar aan, zag hoe vriendelijk haar gezichtje hoven het fijne kanlwetk lachte en, zooals reeds zoo dikwijls, voelde hij zijn wan Houwen verdwijnen. Wie weet, misschien was toch dil papiertje liet was immers niet zeket of op die plaats juist het bovcnschrdt gestaan had. In elk geval moest Mai*got nu nog niels merken was zij schuldig, dan zou ze wel door gaan mot hot afschuwelijke spel, totdal hij haar voorgoed kon ontmaskeren; was zij daare.nteg-cn onschuldig, dan mocht zij hee- lemaal niel merken hoe de jaloezie hem weer to pakken had gehad. „Was je vandaag alleen?" vroeg hij, reeds een beetje vriendelijker, terwijl hij met luutr naar de gezellige eetkamer ging. „Ja, natuurlijk. Er komt haast niemand hier, zooals jo weet. Alleen Tine is hier geweest. Ik heb wat zitten haken en oen paar brieven geschreven." Zij lachte cn Hij lachte mee. Dat was -eigenlijk zeer karakterloos van hem, maai bij kon or niets aan veranderen. Don volgenden morgen ging hij vioegor uan anders uit cn zeido dat hij later zou Don 11 Doc. 1789 wordt hun op herhaald verzoek ieder per dag 9 toegestaan. In 1797 ontvangen Van den Pauwert en Vim Wa.s.-ennar voor 't schouwen op 3 eu 5 Mei ƒ10'. Kon en ander blijkt uit liet Rekening boek van 1755 tot 1797 cn de quitantics. Na den val der Republiek der Vereonigde Nederlanden (Januari 1795) zijn de gilden noir eenigen tijd blijven beslaan, doch van een krachtig leven is geen spoor meer te ont dekken, althans wat het Brandersgilde be treft. Et' worden geen vergaderingen van D. en If. meer belegd. Adviezen vraagt de Rogocring niet meer. Ook aan de Ketel- schouw wordt de hand niet meer gehouden. Bij Resolutie van dc Municipaliteit van 1 Nov. 79G word' de Hoofdlieden ver zocht do Ketelschouw, die in October bad moeten ae«elncden, „ten spoedigsten te doen". Den 27 April 1797 wordt het» „Com- mitié van algemeen welzijn" uitgenoodigd met de Hoofdlieden tc „confereren" ten einde het bestuur van liet gilde op democra tische leest te schoeien en „voorts geresol veerd om de Burgers Jan van der Schalk, Herrit den Draak, Rioter van Broekhuizen en Jan Verlouw, zijnde dc aat,-»l aangestelde Hoofdlieden van liet voorsz. gilde te ver- zooken en, Voor zo veel des noods te autho- riseren. gelijk geschied hij dezen om de sjem.o Ketelschouw in Conformiteit van do daarop geëmaneerde keur en ordonnantie van den Ten July 1791 tc drijven en de be- ouden wordende defecten te doen repa reren." Toen het Uitvoerend Bewind der Bataaf- <che Republiek dc gilden had opgeheven October 179S) is de schouw opgedragen aan het „Commillé van Fabricage der stad Gelüedam", zooals te zien is in liet Bcsoigne en Resolutie Book van dit college (7 April 1800). Ten slotte rijst de vraag, of de schouw zich ook uitstrekte lot Jo ruvketcls. De keur van 1722 spieekt alleen van „distcllecr- Ici-toLi" doch in liet praendvies van D. en II. wordt gezegd, dat zij „niet den anderen hnddc overwogen, hoe en op wat middel praeeinitie sonde kunne werden gebruykt je- aens Eouwstookers en ilistilatcurs, die mot di.iteleer ketels stookte, waar door veel oniieyl \un Brand sonde komen ie ontstacn" etc. Uit deze aanhaling volgt, dat destijds onderdis- tilleerketels ook ruwkefels begrepen waren en deze dus waarschijnlijk ook aan de schouw win en onderwoipen. Het lijkt vreemd, dat na of liever tijdens de Bevolulie de handhaving van een oude keur bevolen wordt. Evenwel, in de boven bedoelde publicatie van liet Uitvoerend Be wind der Bnlaafselio Republiek van 5 Oct. I79S, wordt uitdrukkelijk vermeld, dat ..luiinrendc de deliberatie van bet Vertegen woordigend Lighaam over deze belangrijke •/ank" (t. w. de vernietiging der gilden) „dc PI,waaien, Ordonnantiën cn Keuren, voor zooverre z ij li nare h c t r e k- tmtghomen. Natuurlijk zou hij heel vroeg weer thuis zijn,mon kon niet. welen Toen hij om vijf uur heel zachtjes de gang binnenstapte, was zijn vrouw!je niet thuis; haar hoed cn haar lichte mantel zocht hij tevergeefs aan den kapstok. Het dienst meisje lachte, naar het hem toescheen, ver legen, toen hij vroeg of ze ook wist, waar mevrouw was. „Dat weet ik niet," antwoordde het meisje, „maar mevrouw zei, dat mijnheer stellig niet vroeg tlmK zou komen." „Aha," dacht de jaloerschc echtgenoot, „precies zooals ik het me voorstelde. Nu zullen we eens zien of we meerdere dra den in handen kunnen krijgen." In de salon stond haar schrijfbureau. Een stille kracht scheen hem or heen te trokken, ,,T Is oen gemeenheid van me," mom pelde hij, „maar do vioinv brengt je er toe. Voor 't eerst van mijn leven zal ik nu spionneeren. Blaar liet moot klaar heid en waarheid in de eerste plaats!" En allereerst woelde luj met zijn vingers in Margfit's casetlo en vond niets dan een blad vloeipapier, waarop oenigo rogels stemden. Biet dit blad papier in de hand ging Henk voor den spiegel staan hij wilde de regels ontcijferen, hopend, daardoor ze kerheid te krijgen. En daar i iis de, waarheid, zwart opwil, in spiegelschrift. Duidelijk las hij „Dat die goeie Henk een man is, die zijn vrouw niet verdient, weet ik allang..." Daarop volgde nog iels onleesbaars en len slotte vond hij ecu naam: Eduanl. ,1a, er stond zelfs: „liefste Eduanl". Inwendig kokendi uiterlijk zoo bleek als s'j j h ft-5'

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Schiedamsche Courant | 1909 | | pagina 5