63** Jaargang
Zondag 13 Maart 1910
No. 13252
Derde Blad.
JANNET JE.
Het fortuin der Engelsche,
"stadsnieuws"
SCHIEDAMSCHE COURANT
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon-en Feestdagen.
Prijs per kwartaalVoor Schiedam en Vlaardingcn fl, 1.25 franco
per post fl. 1.65.
Prijs per weck: Voor Schiedam en Vlaardingcn 10 cent.
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
Advcrtontiön voor het eerstvolgend nummer moeten dos middags vóór oen
uur aan het bureau bezorgd zijn.
i I
Bureau: Lange Haven No. 141 (hoek Korte Haven).
Prijs der Advertcntiën: Van 1—6 regels fl. 0.92; iedere regel meer
15 cents. Reclames 30 cent per regel. Groote lettors naar de plaats die zij
innemen.
Ad ver t en ti n bij abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven
hiervan zijn gratis aan het Bureau te bekomen.
In do nummers, die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertcntiën opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen.
Interc. Telefoon
voor de Redactie No. 123.
voor de Administratie No. 103.
Wij hebben in ons artikel over den Broei
van ons volk .Tan en zijn jongste kind
ontmoet. Jan, hersteld van zijn ziekte,
vol fleur en durf en o^-mwcktlinid, Jan
Salie op het punl, naar het hofje te ver
trekken, waar hij ons niel venier zal
deren.
Wij hekken niet"van Jannetje gesproken.
En toch, nu Jan weer gezond is, nu
wij gegroeid zijn, gelijk professor Bolk
schroef, tot weer normale menschen, die
onszelf durven en kunnen zijn, nu dient
vooral ook van Jannetje gesproken. Want
zonder Jannetje h Jan maar half. Den
hemel zij dank is in het lm is van Jan
ile eerbied voor Jannatje allijd groot ge
weest, zóó groot, dat zelfs een Potgieter
versaagde, toen hij van Jannetje hei por
tret moest maken.
Intusschen aan dat portret zouden
wij niet veel hebben. Want is Jan ver
anderd, jaagt hem nieuw, jong bloed door
do aderen, krijgt hij bewustzijn van nieuwe
kracht, de oveituiging, dat hij nog wat
kaft cn nog wat zal, nóg meer is Jan
netje veranderd, die het gezond worden
heeft meegemaakt. Potgieter denkt aan
Jannetje niet anders <!an aan de viouw
en de moeder. Die gedachte behooii ons
ook het liefst te zien. Maar toch hoe
anders zijn dc Jannetjes van tegen'woor-
dig tegenover die van vroeger. Rn al is
in die metamorphose veel mode, veel
uitciüjkheid, er is toch ook daarin een
ernstige verandering, ■waarmee wij als
met een verschijnsel, dat zich over de
gchcele wereld voordoet, ernstig to reke
nen hebben.
Jannetje vrouw. Jannetje moedorhet
is veel, hot is in veel gevallen meer en
meer dan genoeg. Maar wij moeien niet
uit het oog verliezen, dat Jannetje in an
dere gevallen meer kan, dal. zij niet meer
tevreden is mc[ wachten en hatnlwerkjes,
dat zij ernstiger werk wenseht en dus be
hoort te krijgen.
En inderdaad nu wij dan volgens
professor Bolk en wij zeiden reeds,
wij moeten dat geiooven voor conuo-
dcigeboortc staan, nu is het niet meer
dan billijk, dat Jannetje meewerkt en voor
zoover dat mogelijk is iets van haar groote
gaven ook mee besteedt ten bale van het.
algemeen.
I'll hier hebben wij nu in sommige ge
vallen wel eens een vergissing gezien. Jan
netje wil iets doen en gaat dan diploma's
halen, studeeren, concurreereu met de jon
gelui. cn iu de politiek. "Wij zouden niet
gaarne zeggen, dal zij daarin por se ver-
koerd doet. Integendeel het ligi voor
do hand, dat zij de. wegen voigl, waarop
zij zooveel Jannen ook ziel. gaan.
ffrurnM, ^namnwurrm
,Wij zaten mot z'ndrieën, Hollanders, op
het dek dor fraaie boot der Zeelaud-Maat-
schuppij en voeren weer naar hel. vader
land terug. In hot hotel le Lmuien had ik
!net hou kennis gemaakt. Uit de zakken
van den oen, George U„ een journalist,
die voor een dor groote bladen, zooals
hjj zeide, in Engeland een bijzondere zen
ding vervuld had, puilden allerlei soort
couranten, groote cn, kleine, dag- en week
bladen. Tusschcn de riemen van zijn kof
fertje zaten er nog een tiental.
De ander" was de heer V., die zomers
,e Dieren woont en een groot aandeed heeft
ui een der eerste handelshuizen van Am
sterdam.
Ook hij sclireef, vernam ik, en toen hij
*-jn pseudoniem noemde, he riunerdo
i' me, dat ik wol eens iets van hem ge»
ozen had in de „Amsterdammer" in de
ogen dat Alberdink Tlujiu, dc oude, nog
111 de „Groene'' zijn pittige stukjes deed
nrukken.
Er word over literatuur, over couranten,
opr dc cuisine der couranten gespróken
'1 0ns on in, Engeland; vergelijkingen
Morden gemaakt tusschcn do journalistiek
u« Iwoo naties on George D. zei:
k begrijp nóg niet, dat Sehaepman
osujcls ia zijn bekend interview in Elz.lt
- u'S ^afuidsehri£t het zóó voor do En-
golscho pers kon opnemen.
Mailt toch wij geiooven dat er voor
Jannetje ander werk te doen is, dal zij
wel waf veel laat liggen, bigt hel niet
meer in den aard der vrouw om werk
te doen van onmiddellijk praktisch nut,
om zich niet te mengen in den strijd der
mannen, maar om, buiten dien strijd, veel
goeds en zegennrijks tot stand le kron
en n dat allen goedkeuren en dat daarom
dus niet alleen in zijn doel, maar ook
in hel pogen zelf de eenheid van de bur
gets van ons land ten goede zou komen.
Wij zien nu zoo vaak meisjes, die niets
te doen hebben, gaan studeeren uit go-
(Icsoeuvreerdheid. Dat treft ons allijd als
kracldverspiHing. Hoeveel goeds en nut
tigs zouden dezen kunnen doen ten bate
van liet algemeen welzijn in vereenigin-
gen van algemeen belang. En niet uit
sluitend in speciaal-vroawelijke veroeni-
gingen, die zich bezighouden met onder
wei pen, liggend op wat men veelal „het,
gebied der vrouw" pleegt te noejmen.
.Mogen wij eens een paar voorbeelden,
noemen? Daar is bijv. de vredesbeweging,
een zaak, waarvoor de vrouw toch zeker
in de eerste plaats iets moet gevoelen,
Hiel is wij betoogden dal herhaalde
lijk-een dubbel belang: dat dormenseh-
lieid en dat van ons vaderland. Neder
land mtoel hier aan de spiLs der naties
gaan. Welnu waf natuurlijker, dan d.d
Jannetje liet aan de spits brengt.
Haar is on/e taak als kolnniseeromle
mogendheid. Hie is enorm groot. Veel te
gioof bijna voor poo'u klein volk. Hoeveel
zou de vrouw hier kunnen doen, door
propaganda le maken voor de koloniën,
toizende tentoonstellingen te helpen in*
riehlcn, wederzijdsch bezoek tc bevorde
ren, enz., enz.
Dan is er de tuberculosebestrijding,kin
derleeszalen, vacantiekolonies, enz. Hoe
veel goeds zou bijv. ook ecu verecniging
van dames bereiken, die erin slaagde
uiteiH goedkoope zomerverblijven ledoen
oprichten, zoodat voor veel meerderen
dan thans ecu goedkoop en ge/ond ver
blijf buiten nieuwe kracht en nieuwe le
venslust zou geven.
En er is nog zoo veel, veel meer. Rei
zeilde tentoonstellingen van kun»ten kunsi
industrie, bevordering van wetenschappe
lijk! onderzoek in onze koloniën, tocnu,de-
ring iusschen het volk der kleine staten,
bevordering van den aanleg van speel
plaatsen, enz., enz. Kortom een heek'
heerlijke reeks v;ui plannen, die onuitge
voerd blijven, omdat de mannen, diewat
kunnen doen, geen lijd hebben, en de vrou
wen niet zelden lum werk in weinig pio-
duciieve richting doen gaan.
Tloe vaak heeft elke man met wat tan-
lasie en wat durf niet de neiging om dit
of dal ter baud te nemen, wal zoo zeker
Int zeer gewensehte resultaten zou leiden.
Doch bij kan niet, hij moet werken iu zijn
ambarld, hij heett zijn lmisge/in. hij moet
nok een deel van zijn tijd geven vom hel
bestuur van stad of staat, voor de poli
tiek, die zij moge dan sommigen een
kwaad schijnen loch overal een nood
zakelijk iets is gebleken. Meer tijd kan
hij dus niet besleden iu hef algemeen
belang, in hef belang van zijn volk.
En zie, daar zijn honderden intelligente,
werkzame vrouwen, die niet behoeven te
-Verdienen", die gaarne wat nuttigs wil
len doen en veel energie, veel Ausdauer
hebben, die uitstekend datgene zouden kun
nen verrichten, waarvoor hij geen tijd
heeft.
En zie, die vrouwen doen examen op
examen, studeeren tulen en andere vak
ken otn ,,iets te doen te hebben", of
hebben niets te doen dan ledige bezig
heid en wat tea's of diners bijwonen of
wat te ..getuigen".
Dat is heel jammer. En nu wij weerzoo
gezond zijn, nu dus ook Jannetje weer
meer kan dan vroeger, nu moge zij zeker
in de eerste plaats zijn en blijven onze
vrouw cn moeder, gelijk Potgieter haar zoo
terecht in warme bewoordingen geprezen
heelt. Maar dan bedenke Jannetje toch
ook wel, dat tea's, diner» en examens niet
zoo heel veel nuttiger werk opleveren,dan
de tapisserie van vroeger en dat er meer
en beter werk voor de Nederlandscho
viouw le doen is, die niet behoeft te
Waken voor haar brood.
Yerslag Gezondheidscommissie-
De rezomllieidswumnisi-ie voor de gemeen
te Schiedam heeft, ingevolge artikel 27e der
ie/nmlheidswcl, lia.u \ei.-lag over hel jaar
1909 uitgebracht.
Wij muloenen daaraan
HOOFDSTUK I.
A. Personalia.
De sïuiu iKiclling der Uoinmi—ic was bij het
begin van lu-t jaar al» volgt:
Voorzitter: AJ ftpuka, Spiheker, Lid van
den iemeenteraad.
Leden: Willem Beuker», technoloog en
koopman tiiej. J. (Jnzmi, .-eeivt,ue-»c van de
Vciecniuing legen Bedelarij, lid van den
Voogdiji.utdTh. K J. Kramer.-, architect;
»!r. f'h. F. d. 1.inden, chemici)» aan de
Knnr-eni'abrirk mr. I). Lodder, ml vocaal en
piocuieur.
Lid en secietari»dr. J. Entz, arls.
Zware -lagui hebben dit jaar ou/c Com
mi-Me getroffen.
In de vergadering van L September moest
de voorzitter mededeelen dat de commissie
hel veiliesh.nl tehelceuien van den lieer Kra
mers, die plotseling was overleden.
De ('unimissie verloor in hem een der
nire-l lionwe leden op wieii» hulp en voor
lichting nood le vergeefs een beroep wcl'd
gidaau en ine! wieu de samenwerking steeds
een genot was.
Twee maanden later, en /Hf-, nog voor dc
opvolger van den lieer Kramer» kon zitting
Zie dat malle ding nu eens: „Peaisons
Weekly". Wat een inhoud I
En bier in dit oude noimner deze rubriek
lm vragen:
„Wic'heeff er ooit met een groot fortuin
in portefeuille op den bodem der zee ge
legen
„fs liet niet gek?" vroeg hij.
Wij glimlachten natuurlijk.
„En dan dit:
„Welke historische figuur uil de Engel
sche geschiedenis heeft mei. zijn huisgezin
hof meeste nadeel aan Frankrijk berok
kend?"
„Neen maar!? riep hij uil, hoor deze
eens
„Wiens fortuin is ooil op de beste wijze
na zijn dood besteed?"
„Ik zou," ging hij voort, er onder wil
len zetten:
„Wie kan op zulken onzin liet beste ant
woorden? Het is gewoon
11e lieer V. viel hem in de rode:
„Hel beste, dat is nog al moeilijk te
bepalen, maar als ik antwoorden moest, zou
mijn antwoord zeker niet van de minste
zijn."
En hij knoopt»; zijn ulster, die door de
stevige bries open gewaaid was, dicht en
ging gemakkelijk liggen in zijn stool.
„Ik weet niet, of het verhaal je ver
velen zal, of liever het relaas eeucr ware
gebeurtenis, waarvan een bloedverwant van
mo van moeders zijde de beid is. Maar ei
is ook een heldin en zij rust di'iar, en nooit
hoeft zij kunnen denken hoeveel goed met
haar fortuin gedaan is,"
nemen, trof onze Commissie een tweede slag
door het overlijden, van den Voorzitter. Xiet-
(cgcnMaande zijn wankelende gezondheid,
ua-> hij »leed» voor onze commissie de vol
ijverige voorzitter, vvion de bevordering der
volksgezondheid na aan het. lnirt lag. Het is
zier zeker voor een gruofi deel tuin zijn lei
ding te danken, dat de leden der Coninik-ie
zrio aangenaam hebben kunnen »amenwerken.
Ten overvloede deelde in du vergadering
van 16 December de lieer mr. D. Lodder
on- uog_ mede, dat hij voornemens was ont
slag te vragen als lid der Commi»sic, wegen»
zijn benoeming Tot rechter in de nrrondi»se-
ments-rechllmnk te Rotterdam.
Onder datum 13 December ontvingen wij
hot bericht dat voor de vacature Kramers
was benoemd de beer D. R. Oeilmrdt, direc
teur der ambachtschool. Deze werd in dc
vergadering van 1 G December goin-tulleenl.
Mcj. J. A. Clazan, die, volgens den opge-
mauhten mo-Jer, als lid moe»l aftreden, werd,
blijkens modcdecling van besluit dd. 28 Juni
door den Staatsraad i. b. d. Commissaris der
Koningin, herbenoemd en liet zich deze her
benoeming welgevallen.
De voorlichting van den inspecteur Van
Boven mochten wij erlangen in de vergade
ringen van 26 en 31 Maart, bij de behande
ling van een herziening der Bouwverorde
ning.
R. Huishoudelijke Zaken.
Er werden uitgeschreven. 12 vergaderin
gen, waarvan 1 buitengewone en t open
bare vergadering,
HOOFDSTUK H.
Algemcene Beschouwingen.
Ingekomen klachten over Hechte toestan
den van woningen enz., voor zoover daarvoor
vatbaar, werden evenals het vorig jaar ver
wezen naar den ambtenaar, belast met het
bouwtoezicht. Dit bleek steeds afdoende te
zijn. De misstanden waarover werd geklaagd,
weiden verholpen.
De oiule.rluimlclingen door hel Gemeente
bestuur in het vorig jaar aangeknoopt om de
pniiiculiere straten in liet Singelkwnruer
over te nemen, hebben dit jaar hun beslag
gekregen. N.t zich verzekerd te hebben dat
de eigen,men der straten zieJi hiertegen niet
zouden verzetten, maakten B. en V. de eige
naren der panden, in de straten en van d
hoekhuizen, er opmerkzaam op, dat artikel
17 van de Bouwverordening eischl dat „een
gebouw moet gelegen zijn aan een door de Ge
meente aangelegde of in goeden staat ge
brachte gemeente»!raat", met mededeeling
dat de gemeente bereid was de straten in
goeden staat le brengen en te onderhouden,
tegen betaling van de helft der ko-ten op een
vasten prijs gesteld.
Algemeen werd hiermede genoegen geno
men.
liet euvel van ISifHculiere straten is daar
mede voor onze gemeente thans nagenoeg ge
ëindigd.
In 1909 hebben plaats geluid 451 sterfte-
gevallen, waarvan 228 mannen en 223 vrou
wen.
En bij wees naar de kust van Engeland,
die nog maar vaag te zien was aan den
horizon.
Mijn bloedverwant Van Breugel heeft het
tegenover ons nooit onder stoelen of bui
ken ges-loken en daarom zie ik er geen been
in om eenvoudig zijn naam te noemen.
Hel gebeurde in den D-tiviu naar Berlijn.
Van BmigeT, een goed handelsman maar
die hel niet al te breed had eu veel moest
werken otn zijn groot gezin boven water
te houden, reisde in die dagen veel voor
zijn kaashandel. Hij zat van den Maandag
lot den Zaterdag Iusschen de wielen en
Petersburg, Parijs en Berlijn waren voor
hein even goede bekende als de provincie
stad waar zijn talrijke familie loefde.
De trein naderde Berlijn.
Ken Engelsche, van een goede veertig,
vroeg hem eensklaps iets terwijl zij beiden
vóór een der ramen van de gang van
ilea D.-trein naar het landschap stonden
le luren.
Hij antwoordde beleefd in vlot-Engelsch
en zij spraken over onverschillige dingen.
Van Breugel, een zeer eenvoudig, ja naïf
man, die. boe bereisd iiij ook was, van
geen angstvalligheid wist om met vreemden
kennis te maken, keuvelde met zijn reis-
genootc alsof hij haar al jaren kende.
Zijn geheelo persoonlijkheid boezemde
ieder, met trien bij sprak, verhouwen in.
De Engelsche vertelde dat zij naar Ber
lijn op reis was, waar baar zoon, haar
eenig kind, zwaar ziek lag.
Spoedig wisl zij dat Van Breugel
vier zoons en zeven dochters had, van
De bevolking bedroeg gemiddeld 31722
zielen, zoodat de -teiitc. beeft bedragen 14.2
per duizend.
Partei en. die op dc volk-gezondheid een
lichten imloed konden uitoefenen, als
Mile toe,-tanden van woningen, faecalii'-n-
fvoer cn luchtverontreiniging door fabrie
ken, blijven nog steod-, onze aandacht vrtt-
en.
Van invloeden van buiten on- ambtsge-
ied uitgeoefende bedrijven Weid biel niets
,'ornomon.
Uit den aard der zaak is een morinditciT--
tati.-tiek niel te geven.
HOOFDSTUK TH.
Toe-stand, van water, bodem cn lucht en het
geen tol verbetering daan uil i- verricht.
A. Waterloopeu eu .-looten enz.
De rioleeiing van bet z.g, Singelkwartier
- reetU een goed eind geiotderd. Het ga»ge-
ïOital i» in werking. Over de nlteoering in de
Builenbalen kan echter nog met worden ge-
•appoiuetd. omdat de hoeveelheid at te toe-
en sloffen iKHr niet hun voorloopig maximum,
hebben bereikt. Klachten kwamen niet te
m/or kennis.
Van de aangrenzende -tr-.uen zijn thans
wee perioloml en in behooilijken staal ge
nacht. De andeie zijn nog in Inwerking.
Do /..sc. bramls'oot achter de Hoofdstraat
I nog sked» een open rioolhoewel nog
leche- dienende v«)or een klein gideelte urn
.et gioote arbeiderskuarlier 'er jdaat-c, is
mar toestand toch bepaald slecht te noemen.
De verplaatsing van hm ga-gemaal naar
de Spuihoven i- geschied en blijkt goed te
voldoen.
In bet laatst van bei jaag ontvingen wij
nog. ten tine win adv'es. e»n voorstel van
lb on V. tot veipb c-mg m de zvvem-
fgau naar hel Zuideigo:- ,mn tD .Maa.-.
Mocht deze \erpl.i„i-;ng uiig. vomxI vvor-
t-hn. dan wordt tevui- iiïi-nie-i gekomen
i in lu-t bezwaar Van de nondu And in bet
rpuiknmml, waarovM' wij in la. vorig ver-
-hig rappoiteerden.
B. Verzameling en afvoer van vuil (me»t-
vonlten, Solen enz.).
T- niet hij onze Commissie in hehande-
1 iner trewee-l.
v> mnticuiigiiig vuil lucht (.-tank
van fabrieken).
Ik p! i nu n tot verin,aiding van straatvuil
hebben i uH'ii a-ten vorm aangenomen.
Di opia opine van hol vuil op bet terrein is
lap.i.rid oiir '-'barend in verband met de
nl.ml- van hei iomou -i.it -lork i- ingebouwd.
Aflevering van bei vuil ge-chiedt -leeht» spo
radisch.
De plot-elinge verdorring van gras, bloe-
V v_ V
men en hoornen in den omtrek Ipr glasfabrie
ken was fm,k dit. jaar nog duidelijk waar tc
nemen.
Door een eonnni-sie die zich in de ge
meente heeft gevormd, zich noemende Com
missie tot bestrijding van .schadelijke dam
pen. werd ons verzocht een ompière in te
stellen hij do medici bier ter stede naar dc
gevallen van schade aan de gezondheid vuil
welke taatsten nog maar één was gehuwd
„Elf kinderen!" riep de Engelsche uit.
„Twaalf gehad, zei van Breugel. Ren aar
dig troepje, bjij elkaar; een paar voor he
verliezen."
Hij zag de Engelsche vorbleekon, in
haar fijne lippen trilde een zenuwachtige
siddering.
„0, mevrouw, riep hij uit. Zóó heb ik
liet niet bedoeld. Ik zie dat ik door mijn
scherts u veel leed dec Daar hel) ik spijt
van.
Rij zei hot zóó openhartig, zóó oonvou
dig, met dat hem eigen vertrouweii-inhoe
zomend gelaat dat de dame door zijn mede
gevoelen met haar leed zeer getroffen werd
Zij gaf hem de geganteerde mooie hand
en hij nam die aan.
Ten bewijze dat zij hem vergeven had
vroeg ze:
„Kom wat bij me zitten. Ik heb behoef
ie met u te praten, wapl gij begrijpt hoe
ik lijden moot; Edward is zéér slecht, sprak
ze met een zucht.
Ziehier het telegram.
Hij maakte excuses dat hij haar in haar
coupó niet volgen kon daar hij slechts 2
klasse reisde.
Zij bleven bij elkaar in de wandelgang
to Berlijn liiolp hij haar met haar bagage
daar zij geen woord Du itself kende.
Op haar dringend verzoek vergezelde hij
haar. Zij was bang alleen in het haar on
bekende Berlijn, bij onbekende lieden, die
baar niet zouden verstaan.
Doch zij had nóg een vrees, die zij niet
openbaarde cn zij voelde, dat deze man
vader van een talrijk huisgezin, haar van
groote hulp kon zijn.
Zij kwamen aan hot groote huis waar
haar zoon ziek lag in een zijner drie ge
huurde kamers.
Zij ging alleen do ziekenkamer binnen
en verzocht Tan Breugel to wachten.
Na (ion minuten verscheen zij op don
drempel met roodgeweende oogen; met do
oone hand, waarin haar zakdoek, steunde
zij tegen den deurpost.
Zij wenkte Van Breugel mei het hoofd
hanr le volgen.
Haar zoon Edward, gesteund door een
kussen in den rug, zat in zijn bed en hield
in zijn doorschijnende magere vingers een
bonbon. Tlij peuzelde er aan, zonder op le
zien. Strak keek hij voor zich uil.
Toen de deur achter hen dicht was, be
gon do moeder zacht te jammeren, uit
vrees don zieke nog meer al' te matten;
maar zij móést zich uiten; hij móést zich
verzoenen met haar, die hij verlaten had:
,,lk dacht niet, weeklaagde ze zacht,
dat ik hem zóó zou aantreffen. Ik hob de
schuld geheel op mij genomen. Ja, ik ben
de hoofdschuldige. Maar is er dan geen
vergiffenis voor een moeder
En zij snikte iu haar zakdoek.
Van Breugel stond geheel onthutst bij
dit tweetal, dat hem geheel onbekend was,
behoudens de vluchtige kennismaking van
oen paar uren met de moeder vati den
haisslavrigen zieke, die bleef zwijgen.
De moeder had baar zoon bet verhaal
reeds gedaan van de korte kennismaking
in den trein met den Hollander, die ivuu;
