63"* Jaargang.
Zondag 7 Augustus 1910.
No. 13374
Tweede Blad
Electrische Centrale.
Een gelukkige worp.
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering van Zon- en Feestdagen,
Prijs per kwartaal: Voor Schiedam en Vlaardingen £1.1.25 franco
per post fl. 1.65.
Prijs per week: Voor Schiedam en Vlaardingen 10 cent,
Afzonderlijke nummers 2 cent.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen.
Advertentiën voor h'et eerstvolgend nummer moeten des middags vóór een
uur aan het bureau bezorgd zijn.
i BureauLange Haven No. 141 (hoek Korte Haven).
Prijs deï Advertentiën: Van 16 regels fl. 0.92; iedere regel meer
15 cents. Reclames 30 cent per regel. Groote letters naar de plaats die zij
innemen.
Advertentiën hg abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven
hiervan zijn gratis aan het Bureau te hekomen. i 1
In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde kloino advertentiën opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen.
Interc. Telefoon
voor de Redactie No. 123.
voor de Administratie No. 103.
Endc desespc-reert nimmer.
Reeds in het jaar 1903 in ons num
mer van 15/16 November hebben wij
gewezen op do wenscholijkhcid dat hier
tor stede zou worden gesticht een Elec
trische Centrale, en daarbij sclneven wij
o. m.
Het ligt in de algemecnc lijn van
don vooruitgang, dat steeds meer sle
den zullen volgen (bij het oprichten
van electrische installaties ten algemoe-
nen 'dienste) en allereerst die steden,
w,aar industrie is. Het is enkel een
kwestie van tijd wanneer, maar deze
kwestie is van liet grootste belang,
vooral voor de industrieelen, die nu
reeds dikwijls moeten ervaren, dat de
nieuwste machines voor hun bedrijf
voor electrische beweegkracht zijn in
gericht.
Mpar ook is dit wjannoer van
belang voor een stad, die h'aar nij
verheid gaarne ziet toenemen, eu die
dus niet uit verkeerd begrepen eigen
belang op dit gebied mag achter blijven
In ons nummer v,an 7 October 1906
hebben wij opnieuw do ^aandacht op de
wenschelijkheid van het bezit eencvelec-
trische centrale gevestigd, toen in ver
hand met een adres aan den Gemeente
raad van de directie der Schiedamsche
Tramwegmaatschappij, die haar bedrijf in
eon elcctrisch wilde omzetten.
En ten derde male bobben wij dezelfde
wenschelijkheid betoogd in ons num
mer van 25 Juli 1909 toen ter ge
legenheid dor Middenst.andstentoonstelling
te Amsterdam de behoefte aan electriei
teil voor don Middenstand zoo krachtig
werd .aangetoond in een artikel, voorko
mende in den catalogus dier tentoonstel
ling. Daarbij gaven we tevens een uit
treksel uit het zeer interessanto rapport
van do Raadscommissie te Zwolle Fe
bruari 1907 waarin de rentabiliteit
van electrische installaties werd toegelicht.
Maar onze stem bleek' tot nog toe te
zijn die eens roependen in de woestijn.
En groote en kleine gemeenten gingen
Schiedam voor in het leggen van electri
sche kabels voor beweegkracht en verlich
ting.
Hier deed men als haddon wij volstrekt
geen eloctrieiteit noodig.
Tot groot nadeel onzer gemeente.
Men zou haast geneigd zijn, tot do con
clusie to komen, dat er hier een kracht
werkt, die zich' ten dool stelt hot elec-
trieiteitsbedrijf uit onze gemeente te weren.
Niemand zal toch', dunkt ons, in den
Humoreske van ADOLF STARK.
„Is u iets onaangenaams overkomen, me
neer Trotha?" vroeg het jonge, aatdigc
vrouwtje, toen haar geloider mot een ern
stiger gezicht dan anders rondliep, „u
ziet er zoo ontstemd uit."
De toegesprokeno zuchtte en zijn oogen
een paar vroolijke bruine oogen, die
zoo ondeugend do wereld inkeken, dal
men daarbij de grijze haren van dom*
eigenaar vergat dio oogen trachtten
een oogenblik een bedroefde uitdrukking
te krijgen, wat echter, eerlijk gezegd, niet
goed gelukte. Meneer Trotha zuchtte.
„U hebt goed gezien. Ik' b'en ontstemd,
ja, ik ben bedroefd. Een gebeurtenis van
vanochtend neen, een gebeurtenis kan
men hot eigenlijk! niet noemen een
ontmoeting, oen eenvoudige ontmoeting
met eon man, die eens mijn beste vriend
was, en die mij h'edei\ Voorbijliep, zonder
me te groeten, is de oorzaak van mijn
slechten luim."
„U is te week, te veel siemmings-
mensch'," troostte het jonge vrouwtje.
„Wio laat zich! nu door zoo iets den
dag bederven. Vriendschap verdwijnt, en
als zij in onverschilligheid is veranderd,
is h'et beter, dan dat zij in haat is over
gegaan. En als er iemand is, die in do
gelukkige omstandigheid verkeert een
vriend te kunnen verliezen, bent u h'et,
meneer Trotha, omdat u vrienden in me
nigte h'oeft."
Meneer Trotha dankte vioor liet corri-
tegenwoordigon tijd meer durven beweren
dat de electrische kracht niet is oen on
afwijsbare eiscli voor de industrie, of dat
die het roods zou hebben afgelegd tegen
gas en stoom.
Hoevole industrieelen hebben niet reeds
zelf in hun fabrieken een electrische in
stallatie doen aanbrengen of zullen dit
weldra gedaan hebben.
Zelfs de gemeente is daarin voorgegaan
in haar gasfabriek. i
Particulieren en gemeentebestuur hebben
daarmede volkomen erkend, dat do elec
trische kracht werkelijk is een onafwijs
bare cisch van don tegen Wooidigen tijd.
Men hoort meermalen het bezwaar op
peren, dat het electrisch bedrijf oen te
groot kapitaal vordert. Wij zouden dit een
beletsel kunnen achten voor de stichting
van een electrische centrale, wanneer be
wezen was, dat het bedrijf niet rendable
zal zijn in de directe on indirecte voor
deden, die het oplevert naast de inkom
sten uit de exploitatie, vooral hier ter
stede, waar men overtuigd kan zijn reeds
dadelijk groote afnemers te zullen heb
ben; wij wijzen slechts op de stadstram.
Maar bovendien, wanneer wordt over
gegaan tot den bouw1 van een Electrische
centrale hier ter stede, dan behoeft
niet te zijn uitsluitend voor Schiedam
allóén. En ook is niet h'et eenigo middel
om de industrie in Schiedam de olectric-i-
teit tor beschikking te stellen de bouw
eener eloctriciteitsfabriek. Om dit doel te
bereiken, staan er drie wogen open.
In do eerste plaats kan Schiedam ge
heel zelfstandig het electriciteitsbedrijf ter
hand nemen.
In do tweede plaats kan Schiedam zich
verstaan met de omliggende gemeenten:
Vlaairilngen, Maassluis, Overschie, Kethel
want ook de kleine gemeenten gevoelen
en erkennen reeds de behoefte aan clec-
tricitoit om, hetzij als mede-exploitante,
hetzij als afneemster het succes van het
bedrijf te bevorderen.
Hot voordeel van dit&middel is, dat
do risico gedragen Wordt door velen en
dal het aantal afnemers, door do groote
uitgestrektheid van het kabelnet, natuurlijk
belangrijk giooter zal zijn.
En mocht men langs dien weg het doel
niet kunnen bereiken, dan ligt nog een
weg open: liet sluiten van een overeen
komst met de naastbijgelogen gemeente,
waar een electrisch' bedrijf bestaat, met
Rotterdam, een weg, dien wij eerst in de
laatste plaats noemen, omdat wij dien de
mirist aanbevelenswaardige achten.
Een leerzame beschouwing in deze kwes
tie geven B. en W1. van Rotterdam'.
Naar aanleiding van oen aanvrage voor
een tc Hillegersberg gelegen fabriek zegt
dit college o. m'.1
plimont. „Maar," zeide hij, „de oorzaken
liggen hier dieper. Ik ben n.l. medeschul
dig ik gevoel mij tenminste zoo
aan doze verstoring van oen oude vriend
schap; wat meer is, ik voel mij schuldig
aan het levenslange ongeluk van mijn
vroegcren vriend. Dat is een lieelo geschie
denis, en als !ze u niet te lang wordt,
wil ik ze wel vertellen.
Frits Menger en ik waren vrienden, op
school reeds waren we altijd te zamen
ggweest, en later, toen orfze wegen uit
elkaar liepen, bleven we toch in trouwe
vriendschap vcreenigd. Maar do slang loert
onder de ro'zen, In ons geval heette zij
Ida, en zij was een beeldschoon meisje
met roode lippen en kokette oogen, waar
op wij beiden verliefd, worden. Ik! sla de
wordingsgeschiedenis van do liefde over
en neem de draad van mijn verhaal Weer
op bij don beteekenisvollen dag, toon Frits,
na langen tijd afwezig geweest te zijn,
op een morgen in mijn kamer verscheen,
zich, zooals hij dat vroeger steeds deed,
op do sofa uitstrekte, een van mijn siga
ren aanstak! en de rook zonder een Woord
te zeggen in de lucht lag te blazen.
Ik wachtte op hetgeen hij wel te zeg
gen zou hebben, Want ik was ca* zeker
van, dat hij' mot oen bepaald dool geko
men Was en ik' voelde dat zijn komst op,
een of andere manier samenhing mot do
zwarte Ida. Eindelijk begon hij
„Zoo kan en mag het tusschen ons hei
den niet langer gaan, kerelDe vervreem
ding mag niet verder gaan. Waarom dat
gohoimzinnige, onwaardige spel tusschen
twee mcnschen, die elkaar zoo goed ken
nen als Wij beiden? Daarom, kort en goed,
„Tiet denkbeeld, dat een gemeente
„stroom levert aan de gemeenten in den
„omtrek, is allerminst nieuvv. Aangezien
zooals bekend electriciteit op
„groote schaal veel goedkooper kan wor-
„den geproduceerd dan op kleinere schaal,
„gaat men de richting uit van levering
„door centialen, die een grooter district
„bedienen, en ziet men steeds moer dis-
„tricts-centxalon ontstaan, ook in dezen
„vorm, dat bestaande stedelijke centraien
„hun leveringsgebied tot ver over de ge
meentelijke grenzen uitbreiden.
„Het kan ons dan ook niet verwonderen,
„dat de Directeur van het electrisch be-
„drijf de levering van electriciteit niet tot
„onze gemeentegrenzen wcnscht te bepor-
„ken, doch zich overtuigd houdt, dat het
„gewenscht is het afzetgebied onzer cen-
„tiale zoo groot mogelijk te doen zijn.
„B. en W. doelen dit standpunt. Ontstaat
„in de omliggende gemeenten behoefte aan
„electriciteit, dan zal deze natuurlijk haar
„bevrediging weten te zoeken en te vin-
„den, cn indien Rotterdam desgevraagd
haar medewerking daaraan onthield,
„zou dit geen ander gevolg hebben dan
„derving van het financieel voordeel, dat
„voor het Rotterdamsch electrisch bedrijf
„in het bereik lag."
Ook de financieele commissie te Rot
terdam neemt eenzelfde standpunt in.
Daarbij wordt als de meest veikieselijke
weg aangewezen, „dat evenzeer als bij de
„levering van water aan andere gemeen-
„len plaats vindt, ook de electriciteit niet
„rechtstreeks aan particulieren woidlj ge
keverd, maar op of bij de grens aan het
„bestuur der andere gemeente, mits tegen
„zoodanigen prijs, dat vaststa dat de in
gezetenen dier gemeente hun electriciteit
„niet goedkooper kunnen betrekken dan die
„van Rotterdam."
Onder de aangevoerde argumenten voor
hot hoven medegedeelde standpunt vinden
wij er oen, dat voor het Schiedamsche ge
meentebestuur 'en zijn activiteit in deze
wel wat pijnlijk in de ooren zal klinken.
Er wordt namelijk op gewezen (naar aan
leiding van geopperde bezwaren), dat, in
dien Rottculam niet aldus handelt, hetge-
reedelijk zal zijn te verwachten, dat op
den duur do verstrekking van electriciteit
uit een verderaf gelegen centraio of wel
licht door een voor een combinatie van
buitengemeenten op te richten onderne
ming zal plaats vinden.
In Rotterdam acht men het dus „geree-
delijk tc venvachten", alzoo voor de hand
liggend, dat een dezer heide middelen stel
lig zal worden aangegrepen. Voor „bij de
pakken neeizittcn" is in den gedachlengang
daar zelfs geen plaats. Toch hoort men
in Schiedam, waar reeds zoo lang de be
hoefte aan electriciteit ernstig gevoeld
wordt, niets van stappen noch van plan
nen in die richting
ik ben besloten om de hand van Ida to
vragen 1"
„Ik b'en tot hetzelfde besluit gekomen,"
gaf ik ten antwoord.
Hij knikte zwaarmoedig. „Dat antwoord
li'ad ik' verwacht. En omdat Ida maar één
van ons beiden kan t rouwen, zoo schei
den zich' hier onze wegen, en wij, de
besto vrienden, Sjorden onverschilligen,
misschien zelfs vijanden 1"
„Nooit!" riep ik uit en strekte mijn rech
terhand uit. Wij drukten elkaar de hand,
het \vas een stille belofte vrienden te
blijven, ondanks alles. ,Na een oogenblik
stilte begon hij weer:
„Toch zullen wo niet de ouden blij
ven, l'nen.zij Kijk eens hier, Karei, We
Kobben de boste voornemens om onze
vriendschap Iromv' to blijven, m'aar zeg
nu zelf eens, jij, die de menschelijkte na
tuur evengoed kent als ik, of h'et Wel mo
gelijk is, als wij heiden om, een meisje
hoon zWerven, als ,we dagelijks, ja, elk
uur elkanders doen en laten beloeren en
hij ieder lachje, hij elk vriendelijk w.oord,
dat „zij" den ander gunt,* ijverzuchtig zul
len Worden.
Ondanks alle goede Voornemens moet
een vervreemding, een vijandschap tus
schen ons groeien."
Ik vooldc, dat hij gelijk had. Maar, hoe
dat te voorkomon? Ik Wist ei*'geen raad
op. Want van liet meisje afzien, daartoe
was ik niet in staat en natuurlijk was ik
ook niet gok, dat offer van Kern! te ver
langen, Ten slotte deed hij een voorstel
om da,ardoor onze vriendschap te kunnen
behouden.
„Kijk eens, Karei," zei hij, „ik meen
Schiedam heeft uitgestrekte terreinen ge
reed gemaakt voor de vestiging van in
dustrie, en daarmee heeft het groote som
men vastgelegd, Het middel om die ter
reinen tot expkitatie te brengen, is, te
zorgen dat de industrieën, die zich hier
willen vestigen, hier zullen vinden wal ze
noodig hebben. Een der voornaamste, een
der eerste eischen is de beschikking over
electriciteit. Zorgt hot gemeentebestuur met
dat die hier beschikbaar wordt gesteld,
dan zullen nieuwe industrieën zich hier
niet komen vstigen en zullen de kost
bare terreinen liier renteloos blijven
liggen.
De vices, dat door het beschikbaar stel
len van electriciteit de winsten der gas
fabriek zullen verminderen, de groote voor
zichtigheid, om geld te steken in een bo-
drijf waarvan men niet de zekerheid heeft
dat het onmiddellijk voldoende zal op
brengen om daaruit de geheele exploitatie
te bestrijden, zullen, daarvan zijn wij
overtuigd, de baten uit het Grondbedrijf
beperken, evenzeer als de krachtige ont
wikkeling van Schiedam tegenhouden.
Toen wij bovenstaand geschreven had
den, ontvingen wij een brochure, getiteld-
Eenigo opmerkingen over den Bouw en
het Beheer van Nederlandscho Electrici-
teitsfabrieken, in verhand met de jaarver
slagen en Rapporten van den laatsten tijd
door A. ten Bosch N.Jzn. en E. F. Su-
ringar, directeuren van hot Bureau voor
Electroiechnischo 'adviezen te 's-Graven-
hage; een brochure, die wij het Gemeente
bestuur ter ernstige lezing willen aanbe
velen.
Wij willen uit deze brochure een en an
dor mededeelen, dat misschien de belang,
stelling voor den inhoud kan prikkelen:
Het is aan geen twijfel onderhevig,
zoo lezen wij in het Voorwoord van J.
G. Ch. Volmer dat hier te jamde niets
zoo zeer de oprichting van electriciteits-
fabrieken heeft tegengehouden, als de on
gunstige financieele resultaten, welke eeni-
ge centrales hebben opgeleverd. Alen
vreesde het voorbeeld te volgen, maar al
te vaak uil het oog verliezend, dat do
ongunstige resultaten bijna steeds het lo
gisch gevolg Waren van fouten in don
opzet, die op zichzelf gereede verklaring
vonden in de omstandigheid, dat do ont
werpers omtrent tal van factoren in den
blinde rondtastten.
Men had geen, voor Nederlandscho toe
standen bruikbaar, vergelijkingsmateriaal.
Intusschen heeft men van do bestaande
inrichtingen voel geleerd, maar zokci niet
zooveel als gewenscht ware cn mogelijk
zou zijn, indien hot cijfer materiaal mak
kelijker toegankelijk was cn bij do samen
stelling der verslagen en rekeningen meer
eenheid van opvatting geheerscht had.
Daarom is bij de samenstelling dor tabel
len cn overzichten, die de kom vormen
van deze uitgave, getracht die eenheid
zooveel mogelijk te herstellen en dat het
gelukt is, om in een klein bestek zoo'n
schat van gegevens van groote practische
waarde bijeen te brengen, moet ongetwijfeld
aan die werkmethode worden toegeschre
ven.
De samenstellers dor brochure zeggen in
de inleiding, dat zij, om den belangheb
benden in Nederland éenigormate vertrouw
bare gegevens to verschhaffen, de jaarver
slagen over 1908 van de bestaande cen
trales tc Amsterdam, Arnhem, Groningen,
's-Gravenhago, (Haarlem, Leiden, Rotter
dam en Utrecht geheel doorgewerkt en de
gegevens volgens vaste regels gerangschikt
hebben, terwijl bij de behandeling dor ver
schillende onderwerpen de noodigc toe
lichting gegeven is.
Hun statistiek behandelt de cijfers van
8 centrales, cn wel vier gelijkstroom-centra-
los, (Arnhem, Groningen, Ilaailem en
Utrecht, de laatste mot trambedrijf) en 3
wisselstroom-centrales (Amsterdam, Den
Haag en Leiden, de beide eerste met ge
lijkstroom trambedrijf), terwijl buitendien
de cijfers van het Rolterdamscho net zijn
behandeld, alwaar een gecombineerde ge
lijkstroom wisselstroom bediijf bestaat en
waar ook een electrische tram! aanwe
zig is.
Ter vergelijking van de bedragen der
aanlegkosten, gerangschikt naar de grootte
der centrale in K. W., worden cijfers ge
geven en uit dat kleine overzicht blijkt
reeds duidelijk, dat de aanlegkosten per
Kilowatt-vermogen kleiner worden, naar
mate de capaciteit van do cntrale toe
neemt.
Voorts vinden wij cijfers voor onder
linge vergelijking in het aantal nuttig
afgeleverde eenheden per "1000 inwoners.
(Onder nuttig afgeleverde eenheden to ver
staan de totaal verkochte oenheden, met
inbegrip van die, noodig Voor de straat
verlichting); voorts van het aantal nut
tig afgeleverde eenheden per 1000 inwoners
over de verkochte K. W. IX die geprodu
ceerd moest worden om do eerstbedoelde
energie aan de afnemers te kunnen leve
ren; over den bediijfsduur; over de pro
ductiekosten; en voor het projecteeren van
nieuwe electrische inrichtingen.
Voorts is in de brochure ccn statistisch
overzicht opgenomen, dat uitermate leer
zaam is.
De kolom 45 der statistiek toont ons
de exploitatie-saldo's opgemerkt wordt,
dat alle inrichtingen, (zelfs de Leidscho
dat een groot verdriet veel vlugger te over
winnen is dan een lange, folterende reeks
van speldeprikken. Daarom moet con van
ons heiden om de wille van onze vriend
schap van de mededinging uitgesloten Wor
den. Hot beste is. als hij, dien hot treft,
eenigon tijd het land uitgaat. 'Komt hij
terug cn vindt hij „haar"' als vrouw van
zijn vriend, dan staat hij voor oen afge
dane zaak en heeft hij ook den tijd ge
had om over de ellende heen te komen.
Zoo voorkomen wij oen breuk tusschen
ons."
Ik gaf hem gelijk. Maar hoo uit te ma
ken, wio de ongelukkige zou zijn. liet
natuurlijkste zou zijn geweest, liet meisje
zelf uitspraak te laten doen. Maar Frits
merkte terecht op, dat zij waarschijnlijk
zou antwoorden, dat zij ons oerst nader
zou moeien 'loeren kennen, voor zij kon
kiezen, en dan Was zeer zeker datgene
onvermijdelijk, wat wij voorkomen wilden.
„En als zijzelf roods heimelijk gekozen
hooft, wat ik echter niet geloof," zeido
mijn vriend, „cn den een hoven den an
der verkiest, dan zou deze omstandigheid
hot hart van don .afgewezene vergiftigen,
wat voorkomen wordt als we h'et toeval,
of als je hot zoo noemen Wilt, het nood
lot, laten beslissen."
„Mij goed, maar hoe?"
„Het „hoe" is me onverschillig. IléU
jo niet oen spel kaarten? Neon? Nu dan
ddbbolsteoncn? Mooi, AVe gooien er om.
Jij, als oudste, eerst. "Wie de hoogste
oogen gooit is overwinnaar en mag ver
der haar Ida's hand dingen. Do andere
moet zich' op zijn eeroWoord verplichten
do stad te verlaten. Begrepen?"
Onder exploitatie-saldo's te verstaan:
Alle ontvangsten voortspruitende uit het
bedrijf, verminderd met de bedrijfsuit-
gaven. Inkomsten verkregen door interest-
rekening, zijn niet in aanmerking genomen.
Ik vond het best en we gaven er ons
eerewoord op, dat we ons aan de af
spraak zouden houden. Ik wierp liet eerst
en ik geef toe, dat ik nooit in m'n leven
opgewondener was dan op liet oogenblik,
dat de beide dobbelsteenen in het wa
terglas onze geïmproviseerde dobbel
steenen klapperden cn daarna op tafel
fel rolden. Ik had elf geworpen, twaalf
was het hoogste getal. Mijn overwinning
was zoo goed als zeker. Frits sprong op,
greep naar zijn hoed en..'."
„En toch is uW vriendschap verbroken?"
vroeg hot jonge vrouwtje.
Trotha knikte melancholiek „Ondanks
alles! AVat geven alle "beschouwingen?
Toen de beslissing gevallen was, kwam!
het anders uit. Frits kon rao mijn geluk
kigen Worp niet vei geven en is nog thans
boos op mij.
Kijk, daar komt hij juist aan, aan den
overkant, terwijl hij mij zeer goed. ziet."
„Zoo, dus dat is hij. Dio magero heer
met die dikke dame aan den arm?"
Trotha zuchtte. „Schoonheid is vergan
kelijk. Wie zou het dat oude dikke menscli
aanzien, dat ooit om' h'aar twee beste
vrienden uiteengingen? Ja, ja, die dame
is do schoonc hla, waarvan ik u vertelde."
Ilot jonge vrouwtje zette groote oogen op.
„Ja, maar nu begrijp ik ov niets van.
U zeido toch, dat u elf goWorpen luid,
de gelukkige worp,...?"
„Jawel, maar Frits wierp daarna UvaaK
ca weid haar man. Begrijpt u nu, waar
om hij mij mijn geluk niet kan vergeven?"
ftOBB«tg««ga«aB3acaHMWag5aa«aB8oggaaa«a«aaKga ssacsmvemssmaaam
