Zondag 23 October 1910.
Dit duw Maat alt BRIE Mate.
63"" laargang
Eerste Blad.
De Heidemolen.
KENNISGEVING.
BUITENLAND.
HIEDAMSCHE
Deze courant vei schijnt dagelijks, met uitzondering van Zon-en Feestdagen.
Prijs per kwartaal; /oor Schiedam en ¥Taardingen fl. 125 franco
per post fl. 1.65.
Prijs pei week: Voor Schiedam en, Vlaardingen 10 cent
Afzondcilijke nummers 2 cent.
Abonnementen woiden dagelijks aangenomen.
1c
Advortenlien voor hel eeratvolgond nummer moeten des middags vóói eea
uur aan het Bureau bezorgd zijn.
-
BureauLange Haven No. 141 (hoek Korte Haven).
Prijs der Advertentiën: Van 16 regels fi. 0.92; iedere regel meer
15 cents. Reclames 30 cent per regel. Groote letters naar de plaats die zij
innemen. 1
Advertentiën hij abonnement op voordeeïige voorwaarden. Tarieven
hiervan zijn gratis aan het Bureau te bekomen.
Id de nummers, die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond
verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot den prijs
van 40 cents per advertentie, bjj vooruitbetaling aan het Bureau fee voldoen.
m f voor de Redactie No. 123.
Interc. Telefoon ytt01. Administratie No. 103.
t
Burgemeester en Wethouders van
Schiedam,
Doen te weten
Dut de Raad dor gemeente in zijne open
bare veigadeiing urn den Oen September
1010 heeft vastgesteld de volgende veiorde-
ning:
VLIiöRDEXNG op de hotfing van
schoolgelden aan de openbare Mid
delhui c scholen te Schiedam.
Dat in dezelfde openbare vergadeiing door
den Rand der gemeente is vastgesteld de vol
gende
V ERORDEXHYG op de in vot dering
van schoolgelden, die geheven wor
den aan de openbare Middelbaie
scholen te Schiedam.
En is hiervan afkondiging geschied, waar
hot behoort, den 22st,cn October >1910.
Burgemeester en Wethouders voornoemd,
M. I,. TIONNERLAGE GRETE,
De Secretaris,
V. S1CKENGA.
Schiedam, 22 Oct. 1910.
TURKIJE.
liet Osmaaiiöche lijk onder don nieuwen
regeci inga vorm geeft met den dag blijken
van een gestage ontwikkeling in macht 011
aanzien. De geliefkoosde bijnaam „De zieke
man", waarmee men eertijds de Porte ge
woonlijk be-tempclde, is geheel in on-
bitiik gemakt. De zieke man i- zoo goed als
geheel heisteld, en **prtoont naar buiten
lied- een klacht, waarmee tekening gehou
den moet woulen. Niettemin zijn er nog
enkele inwendige kwalen, welke den herstel
lende in z.ijn <><11 spoedige herleving dreigen
ie stuiten, en dan volwijzen we naai Alba
nië, waar het nog allesbehalve een zuiveren
toestand ia en waar bevolking en zelfs sol
daten naar Montenegiijnsch gebied ovcrloo-
en, naar den Libanon, waar de opstandige
Diti/en nog Steeds niet onderwoi pen zijn en
naar Arabic, waar de velschillende sjeiks
en stamhoofden, die iceds een zeer gioote
male \au onafhankelijkheid genieten, zich ge^
heel los mui bet Ttuksclio gezag dreigen te
maken. ITot gevaarlijkst zijn op hot oogen-
blik de pogingen van den Inwin (d. i. vorst)
Jahia in het gebied van Sauna, om in een
gunstiger po-itie tegenover do Turksche re-
Roman naar het Duitsch vnn
OSWALD BERG ENER."
gcering te komen. Als doe! schijnt hem, zoo I
niet volkomen onafhankelijkheid, dan toch
gioofeie zelfstandigheid en erfelijkheid van
hel ambt van Wali of Mutco-arif voor zijn
familie voor te zweven! Maar den Jong-Tur-
ken zijn dergelijke bedoelingeno, die op ver
brokkeling uitloopcn, niet sympathiek en zij
zullen er niet 'licht voor te vinden zijn, aan
gezien zij er het begin eener Arabische de
centralisatie in moeten zien. Voorloopig be
staat er wel geen gevaar voor het Turksche
kalifaat, maar het strijdt toch te zeer tegen de
principes der oude en nieuwe regeerkunst om
in de buurt van Mekka en Medina de teu
gels der Turksche heerschappij te vieren.
Abdoel Humid wist zich te redden door geld
te geven en vei der de dingen op hun beloop
te laten, waai door de ware toestand steeds
versluierd bleef. liet kostte millioonen en
Yemen werd hut groote Turkengiaf, telkens
wanneer de -jeiks weer eens nnar het ge
weer giepen om geld af te persen.
Tegenwoordig staan de zaken zoo, dat do
Imam onomwonden zijn ontevredenheid laat
blijken en zijn aanhangers om zich verza
melt, terwijl de dooi de Tmken steeds aan
gewakkerde tweedracht onder zijn aanhang
schijnt te verflauwen.
De regeering zal thans tioepen zenden,
om den eerzuchtigen imam tot andere ge
dachten te brengen. Maar de kwestie is nu
welke? Die in Macedonië kan ze moeilijk
missen, die aan de Russische grens kan ze
ook niet wegnemen en de Syrische zijn min
der betrouwbaar. Het waarschijnlijkst wordt
geacht, dat ze daarvoor de troepen zal ge
bruiken, welke op 't oogenblik op expeditie
zijn tegen de Diuzen in TTauran. Volgens be
richten uit Engelsche bron waren deze eer
gisteren sedert 2-1 uur slaags met de opstan
delingen, die zich in hun stellingen op de
Saffaheuvelen wisten te handhaven. De uit
slag van dit gevecht werd voor het beëin
digen der straf-expeditic beslissend geacht.
Na de Diuzon dus de Arabieren, 011 dan?
GEMENGDE MEDEDEELINGEN.
Engeland.
Koning George zou beden nnar Woodnor-
ton wellekken om zijn reeds vioeger aange
kondigd be/oek te brengen aan den cx-ko
tiing Manuel win Portugal 011 diens moeder
Koningin Alexandra is te Londen gebleven
Naar de „Evening Standard" meldt, heeft
de heer Clément, de vei vaardiger van het
luchtschip (Jlëment-Rayaid, dat dezer dagen
vari Frankrijk 'naar Engeland is gevlogen
een onderhoud gehad met den minister van
001 log, ITaldane, dat geleid heeft tot ecu
overeenkomst omtrent den aankoop van zijn
luchtschip door liet ministerie van oorlog.
De Britschc autoriteiten zullen zelf oen
aantal pioofvhichlen met het luchtschip laten
doen, terwijl Clément heeft lieloofd een nieuw
en giooter omhulsel te .leveren en tevens dut
hij een aantal Britsche officieren onderricht
zou geven in zijn school.
Het blad verneemt bovendien, dat de F ran-
sehe regeering twee gelijksoortige luchtsche
pen heeft besteld.
De uitsluiting der ketelsmcden op de
Engelsche werven duurt, zooals men weet,
nog steeds voort. Daar zij 15.000 leden
van den Ketelmakersbond omvat, ligt dien
tengevolge ook h'et andere werk op do
oornaamste Engelsche en. Schotsohe
scheepswerven voor een groot deel stil.
De uitsluiting geschiedde wegens herhaal
delijke schending eener met den bond ge
sloten overeenkomst 'door het willekeurig
staken door de leden vim den bond. De
werkgevers verlangen nu, dat de Bond
waarborgen zal stellen tegen die schen
ding. Over die waai borgen werd langdurig
onderhandeld. Den tien October kwamen
vei tegemvooj digers van beide partijen te
York bijeen en trol feu aldaar een overeen
komst. De bond zou aan ieder zijner leden
een boete opleggen, varicerende van drie
tot zes gulden, die in stiijd met bedoelde
overeenkomst het werk neerlegde. De ont
vangen hoeten zouden worden gestoit in
een fonds voor weduwen en weezen.
Daarmede namen de werkgevers genoe
gen. Maar de leden van den bond hadden
er hunne goedkeuring aan te hechten. En
ondanks het aandringen hunner leiders, om
die waarhol gen aan te nemen en daardoor
het werk hervat te krijgen, werden ze met
10.079 tegen 8760 stemmen renvoi pan.
De Keteiinakorsbond heeft 50.000 leden.
Doch daarvan namen slechts 18 839 aan
stemming deel. Do grootste massa was
dus onverschillig hoe de zaak zou atloo-
pen, ofschoon dat hun beurs raakt. Want
de bond heeft reeds 15,000 pond sterling
tot ondersteuning der mtgcslotenen uitge
geven en vindt het nu rroodig, van elk der
Werkende leden een speciale contributie
van EG per man te heffen. En wie weet
hoelang de uitsluiting nu nog zal duren.
Zij heeft hier en daar in het woorden
van Engeland reeds bittoie ellende ver
oorzaakt. Want indirect werden daardoor
nog ongeveer 30.000 scheepswerf arbeiders
weikloos. Te Sunderland is de nood on
der de uitgesloten arbeiders reeds zoo
hoog gestegen, dat een honderdtal hunner
een boeidenj overiompelden en aldaar vijf
tig ton aaidappelen stalen. Na een hevi-
gen strijd met de politie werden 17 hun
ner gearresteerd.
F r a n k r ij k.
De directie van de 1'. L M. heeft aan
het gedurende de staking op zijn post ge
bleven personeel hulde gebracht voor zijn
houding en bekend gemankt, dal aan het
einde van het jaar, behalve de gewone
gratificaties nog een buitengewone grati
ficatie van 3 nulhoen francs onder het
getiouw gebleven peisoneel zal worden ver
deeld.
Te Bordeaux hebben do stakets van den
Zuiderspoorweg besloten het werk te her
vatten.
De legeering acht den toestand weer
zoo normaal, dat zij besloten heeft last
te geven om geen spoorwegpersoneel, dat
tot de reserve behoort, meer onder de w«v
penen te roepen.
Te Rouaan zijn drie spoorbeambten, die
hun tiein verheten, door de rechtbank
vrijgesproken. Twee anderen, die het tee-
kan gaven tot het neerleggen van. den,-
arbeid, werden tot drie maanden gevan
genisstraf veroordeeld.
F o r-t a g u 1.
Aangaande do financieele positie van
den afgezetten koning heeft de vooiioo-
pige regeering thans veiklaard, dat alleen
de aan den Staat behooiende bezittingen
zullen worden geconfisceerd, maar dat
zijn particulier eigendom, met name de
paleizen der familie Braganza, geeeibie-
digd zal weiden. Men schat, dat de ont
troonde koning hierdoor, na afbetaling van
alle schulden, toch nog een inkomen zal
Rebben van niet mindei dan 240.000 gul
den. Aan koningin Maria Pia zal jaarlijks
144,000 gulden uitgekeerd woiden.
Hel bedrag, dat vrij komt door het ver
vallen van de civiele lijst, bijna 2 millioen,
zal dienen om den belastingdruk van de
armere klassen te verminderen.
De minister van binnenlandsche zaken,
die zich wegens de studentenonluslen naar
Goimbia begeven had, waar ten gevolge
van betoogingen tegen de monarchistisch
gezinde piofessoren, de universiteit voor
enkele dagen gesloten was, is na de her
opening weer naar Lissabon teiuggekeeid.
Bij zijn vei trek van Coimbra werd hij door
de bevolking levendig gehuldigd.
De leider van de regeneradores (libe
ralen), Teixeira de Souza, verklaarde, dat
hij de partij als opgeheven beschouwde; hij
zelf zou zich voorloopig uit hel politieke
leven terugtrekken en raadde zijn aanhan
gers aan, zich openlijk bij de nieuwe re
geering aan to sluiten.
Een telegranr meldt thans, dat de pau
selijke nuntius gisteren uit Lissabon is
vertrokken.
Zwitserland.
De hovlogefabrikanlen van de Beine'r
.Tuia hebben besloten al hun arbeitleis
gedurende veertien dagen gedaan te geven.
De reden van deze uitsluiting, waauloor
minstens 30.000 werklieden worden ge
troffen, is, dat langdurige oud ei handelin
gen niet stakende werklieden tot geen re
sultaat leidden.
moeten doen van den troon, wordt hij
het kinderloos overlijden van zijn broer
van zelf weer in al zijn rechten hersteld.
Er is echter een partij, Uie hem in dit
onverhoopte geval toch zon trachten op
zij te schuiven, om een neef van den,
koning, prins Paul, den, jjooji van Arsen
Kar.ageorgewitsj, op den troon te brengen.
F a r z i
liet zijn dan toch niet alleen de berich
ten uit Engelsche ot Russische bron, welke
den toestand in Peizie in zwarte kleuren sehil-
deien. Ook de Teheransche correspondent
van een Duitsch blad, de „Lokal Anzciger",
en dus zou men zeggen tot onpartijdiger
oordeelen geneigd, ziet de toekomst van het
land donker in. Hij verwacht opnieuw een
kabinetscrisis, omdat het parlement zeer on
tevreden is over den toestand en omdat van
den regent niets wordt gehoord, terwijl an
derzijds de reactie zich duchtig doet gelden.
De etmue betrouwbare tioepen, waarover de
regeering, beschikt, zijn Barhiiaren, maar zij
ie niet ia staat weereen üpeditie tegen den
opstandeling Resjid-es-Socltan uit te nisten,
die de vorige verslagen heeft. In Kasjan
wordt nog gevocht,en en in Shermansjah
heei'sclil in hevige mate Aziatische cholera.
De ttgocirn» heeft een nota van antwoord
op het Britsche ultimatum gereed, welke
eerstdaags zal worden ingediend. In die
nota woult eb- heerschende onrust in liet land
hoofdzakelijk geweten aan de aanwezigheid
van mec-mde troepen, die de oorzaak er van
zijn. dat de reactionairen her hoofd niet in
den schoot leggen, maar door die troepen
hopen geholpen te worden Dij een tegenrevo-
'utie.
Vervolgens wijst zij op het falen van alle
door haar gedane pogingen om oen leening
te sluiten en verzoekt tenslotte 0111 toestem
ming tot v erhooghig der invoerrechten van
10 met de gelden, daardoor verkregen,
kan de Perzische regeering de rust in het
land herstellen.
De Perzische zaakgelastigde te Kon.-,tan-
tinopel heeft geprotesteerd tegen het voor
waarts dringen van Turksche soldaten in de
Perzische provincie Azcrbmdsjan. Tlij ver
klaarde tegelijkertijd, dat Perzie zich tegen
mogelijke verdeel ing-m ajingen van Rusland
en Eneeland ten steik.-te zou vc/pttcn.
Servië.
De kroonprins ligt zwaar ziek. Iliji lijdt
aan typhus, longontsteking en pleuris, wat
ruim voldoende is om voor zijn leven
te vreezen.
Prins George, die destijds afstand hoeft
Turk ij e.
De Konstantiuopelsche „Tanin" meldt, dat
de Porte naar Parijs heeit getelegrafeerd,
dat de eiseh van de Finnsehe regeering om
benoeming van een Fransch ambtenaar bij
liet Tmk-che ministerie van financiën en bij
de Rekenkamer onaannemelijk si.
De Fransche gezant te Konstantinopel
heelt daarop gisteren met den Turkschen
minister van financiën een onderhoud gehad.
Laatstgenoemde wees de nieuwe Fransche
vow stellen van de hand, zoodat naar de
„Fiankf. Ztg." meldt, de onderhandelingen
geheel zijn afgebroken.
6>
„Goed!" zei ze toen. En nu zijn vooz'spel
klonk haar heldere, gevoelige stem door de
kamer. Geschoold was haat' stem nielj maar
haar zang vva» bijzonder friscb en natuurlijk.
Met gioote innigheid zong ze
„O lasz Dieh halten, goldne Stunde!"
Toon de laatste toon weggegleden was, lag
er een spannende stille lussehen hen beiden.
Eeist toen uil do zijkamer hel bravo van
Wolkenstein en tante Eveline klonk, werd
de geheimzinnige -panning verbroken.
„Wat mooizei Uugcnloh met schitte
rende oogen. En vóór zij het beletten kon,
had hij haar hand gegrepen en er een kus
op gediukl. 1
Zij ti'ok haar hand vlug lenig 011 keek
verschrikt naar zijn opgewonden gelaat. Ze
kreeg een kleur, maar lachte toon toch weer,
'blijkbaar gestreeld door zijn bewondering
Voor haar zang.
Maar nu weiden zij beiden aangegrepen
door oen' hartstocht voor de muziek. liet
ceno 'lied na het andere wei'd gezongen en
Flngcnloh Voelde zich gelukkiger en vroo-
lijker dan ooit in 'den laatslcn lijd.
De molenaar zat in de andere kamer' voor
zijn schrijftafel, genoeglijk ceiVsigatu'te 100-
ken. 'Hij genoot, evenals de goede 'tante
Eveline op de .sofa, zeer van do liederen.
Beiden hielden veei van muziek, maar om
Walpurg hadden zij zich langen tijd dit hui
si lijk genoegen ontzegd.
Walpmg echter was in den leunstoel bij
hol venster gaan zitten en staalde naar bui
ten in de duisternis. Slap lagen haar armen
op deleuning van den stoel, moe iiet zij
haar hoofd achterover hangen. Bleek en afge
mat zag zij er uit, een toonbeeld van stil
gedragen, knagend veulrief. Tloe wanner en
jubelender Gi-eLi zong des te treuriger weid
Je uitdrukking van haar gelaat.
E11 eindelijk, nog vóór dat do beide musici
hun laatste lied luidden beëindigd, stond zij
0| en ging zwijgend de kamer uit.
Toen do deur achter haar dicht gevallen
was, stond ook Wolkenstein op en begon op
en neer in het. vertrek te loopen. Ernstig
wa» plotseling zijn gelaat geworden. Weg was
de vredige stemming, die de eciste .liederen
duur straks hadden gewekt. Ook tante Eve
line's gezichtje was veranderd een pijn
lijke trek lag er nu om haar andere zoo
vriendelijk, lachenden mond en zij zuchtte
eenigc malen zwaar.
Toen TTagonloh den volgenden avond
vioog, of zij nog eens wat muziek zouden
maken het was hem als een sprookje ge
weest, dat in tien eenzamen heidemolen tot
hem was gekomen bloosde Gisela en zei
dat zij gisteravond wal te ,vcol van haar stem
geveigd had. Zij had in 7,00 lang niet gezon
gen cn nu opeens weer tc veel, z.oodat ze
wat schor was geworden. Diuubij keek zij
htm zóó smeekend ann dat hij het niet waag
de, nog langer aan te dringen cn zich ge-
wi'lig naar iiaar wensch voegde.
Hij begreep echter, toen Gisela naar Wal
purg keek, die weer zat te lezen, heel goed
dat niet Gisela's keel maar de ionge weduwe
mol haar droevig gelaat de schuld was dat
hij niet nogmaals een zalig half uurtje hij
do piano mocht dooïbrengen.
IV.
Deti volgenden Zondagnamiddag ging Ha
genloh te voet naar het tloipje Espenvvkvse,
waar de kerk stond en waar hij een bezoek
in de pastorie wilde afleggen.
Hij ging langs don broeden zandweg door
liet bosoh tot bij Iltmdefieck. Toen hij door
hel dorp was gegaan, kwam hij temidden
van gioene velden, die zich tot bij Espen-
uicse uitstrekten, ITagcnloh genoot van liet
schooiio vergezicht. Men had hier een mooien
kijk op de Idanwe lijnen, door de bosschen
aan den horizont gevormd.
De kerk van Espenwicse was het vorige
jaar in een verschrikkelijke)! Oetobernacht
een prooi der vlammen gewoiden. Do boeien
eu nibeiders woonden hier in goede huizen,
maar het Godshuis was lol op dozen
dag een ruine gebleven. Geheel andere dan
in zoovele andere gemeenten waar men wel
geld schijnt te hebben voor kostbare kerkge
bouwen maar niet.voor de armen en hun
kinderen.
Midden in Espenwicse was een soort terp
het oude kerkhof, met lal van verweerde en
vcizaklo grofsteenen, kruisen en gedenkste
nen, Aan den kant van het kerkhof groeide
hoog gras, struikgewas tieule welig onder aan
den kerkhofsmiiur, die groen was van het
mos. Uier lagen ook de overblijfselen van de
kerk, die men nog steeds niet had opgeruimd.
Tal v au vlierstruiken gloeiden te midden
van de stecnen. liet geheel bood een wat
droevig schouwspel, ook nu iu het gouden
licht van de ondeigaande heifstzon.
Stil en vredig, vriendelijk en vroolijk Eg
achter hot kei k hoi de pa-tor ie. Do heldere,
witte goidijnen voor de vensters waren het
vooral die iets vroolijks aan het oude huis
gaven.
In Aitheide had men Hagenloh verteld
dut een der knechten van het naburige land
goed als bramlstiehtei gevangen was geno
men en nu achter de iralies zat. blaar er
was ook oen kind van het hoided.tl dat in
velband met de brandstichting besproken
werd. Het was de dochter van een houthak
ker die in betrekking scheen gestaan te
hebben met den dader. Dit meisje uit het
dal was dienstbode bij den predikant. Ieder
kende haar als de overal verachte en be
spotte Pechlcnn.
Toen Hagenloh de huisbel had overgehaald
was het dat meisje dat hem de deui open
deed. Hij was verrast over de krachtige,
frissche verschijning. Haar gelaat was ge
bruind door de zon, schoon waren lmar vor
men cn haar oogen keken wat brutaal uit
dagend met helderen glans naar den vreem
den bezoeker.
Op haar „goeden dag" en haar nieuws
gierigen blik antwoordde hij met de vraag
of zij niet Lena Knurrhalm uit het heide-
dal was.
Zij schrok .daar zichtbaar van en keek
angstig naar zijn groene uniform.
„Ja," zei ze blijkbaar wat opgewonden
doorzijn vraag; „maar ik hol» niets kwaads
gedaan. Gij zijt loch de nieuwe gendarme
niet?"
Hagenloh moest lachen om haar angst,
„Wees gerust," zei hij en vroeg toen of
de dominee ook thuis was.
Het was aan haar gelaat te zien dat dit
haar verlichting bracht. Ze vroeg hem bin
nen te komen en deed daarop een deur open,
hem in een kamer latend, na nog een schu
wen blik op hem geworpen te hebben. Toen
hij binnen was, deed zij de deur eerst dicht,
maar opende haar daarop nog even en zei
„Ga zoolang zittefi. De dominee is op het
oogenblik niet tinna, maar hij zal wel niet
lang meer weg blijven. Hij zou even iemand
begraven."
Hagenloh kon niet nalaten in zich-zelf te
lachen over deze eigenaardige ontvangst, On-
dertusschen keek hij eens rond in de kamer
Hij was blijkbaar in de ontvangkamer gela
len en was voorloopig alleen. Toch hoorde
hij terstond pralen uit de kamer naast deze
„Jou deugniet," hooide hij een vrouwen
stem /eggen. „Het is maar goed dan wij al
de piunnen die jij uit den tuin haalt niet
behoeven te betalen. Als je evenveel brood
als pruimen at dan zou het jo vader duur
te staan komen."
„Och kom, dat zou zoo'n vaart niet loo
pen," antwoordde een jongensstem. „Hm
krijgt immers zijn koren van de boeren
en het woult op den heidemolen gratis ge
malen gij kneedt het brood cn wij bakken
het in eigen oven alles zonder te betalen."
„Och jongen zuchtte de moeder, „dut
koren dut wij krijgen is ook niet veel bij
zonders."
(Wordt vervolgd.)
