64"to Jaargang. Tweede Blad foortaeiiei Militair Oaierritiii. Zondag 7 Mei 1911 No. 13604 HET CARILLON. Kennisgeving. BINNENLAND. V SOHIEAJ VISCHE COUIRAItï Deze courant verschijnt d a g e 1 ij k s, met uitzondering van Zon- en Feestdagen. Prijs per kwartaal: Voor Schiedam en Vlaardingen fl. 1.25 franco per post fl. 1.65. Prijs per week: Voor Schiedam en Vlanrdingen 10 cent. Afzonderlijke nummers 2 cent. Abonnementen worden dagelijks aangenomen. j j - f Adverlentiën voor het eerstvolgend nummer moeten de3 middags véór een Uur aan het Bureau bezorgd zijn. Bureau: Lange Haven No. 141 (hook Korte Haven). Prijs der 'Advertentiën: Van 16 regels fl.0.92; iedere regel meer 15 cents. Reclames 30 cent per regel. Groote letters naar de plaats die zij innemen. Advertentiën bg abonnement op voordeelige voorwaarden. Tarieven hiervan zijn gratis aan het Bureau te bekomen. In de nummers, die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond verschijnen, worden zoogenaamde kleine advertentiën opgenomen tot den prijs van 40 cents per advertentie, bij vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen, Intercommnnale Telefoon No. 108. zijn opzicht hebben de bekwame gemeente werklieden en personeel van Volcke gear beid aan dit moeilijk, soms levensgevaarlijk werk. De klacht werd wel eens geuit, dat Wie in de laatste dagen, zijn aandacht j hot werk zoo lang duurde, maar bedacht Aanmelding voor den aanstaanden «'inter cursus. heeft gevestigd, bij de wisseling van heel en half uur, op het spelen van het Caril lon, zal het opgevallen zijn, hoe bijzonder duidelijk en heldor deze klokkemmtziek klinkt, en onwillekeurig vraagt men: „Is dat nog wel hetzelfde klokkenspel?" liet speelwerk heelt dan ook een goheclo ver men dan wel, hoe omvangrijk deze arbeid was? Hoeveel tijd soms benoodigd is om de zware werktuigen naar boven te sjou wen, om de klokken af to halen en weder op hun plaatsen te brengen, cn dat er dagen waren, dat er van werken geen spra ke kon zijn, in het winterseizoen, op een nieuwing ondergaan, 't Was de laatste ja- j zolder, waar alle booze elementen vrijspel De Burgemeester van Schiedam, mankt bekend, dat voor Jongelieden van 1824-jarigen leeftijd, indien althans een voldoend aantal hunner zich aanmeldt, in den aanstaanden winter een cmsus zal worden ge houden tot liet ontvangen van voorbereidend militair onderricht. Dut onderricht wordt kosteloos voor de deelnemers gegeven en stiekt om: lo. aan jongelieden, die zich daartoe vrij willig aanmelden, de gelegenheid te openen tot het ontvangen van elementair practise!) en theoretisch onderwijs in den dienst der Infanterie en der Vesting-Artillerie; 2o. aan toekomstige militieplichtigon de ge legenheid te verschaffen om de geschiktheid te verwerven tot het voldoen aan de eischen van militaire bekwaamheid, cn zooveel moge lijk ook aan die van lichamelijke geoefend heid, bedoeld bij art. 104 der Militiewet 1001, zooals zij zijn vastgesteld bij Ko ninklijk Bosuil van don 17den Mei 1907 (Staatsblad no. 104) en 3o. aan jongelieden, die een verbintenis willen aangaan als vrijwilliger voor het Re servekader, zooveel doenlijk de gelegenheid te geven de geoefendheid to verwelven, ver- eischt voor liet verkrijgen van het Getuig schrift van lichamelijke geoefendheid, dat moet worden overgelegd om eene verbintenis bij het Reservekader te kunnen aangaan. Voor do jongelieden, bedoeld sub lo en 2o loopt de cursus over twee achtereenvol gende wintertijdperkenvoor de jongelieden bedoeld sub 3o over één winterlijdpcrk, oi een gedeelte van een wintel-tijdperk. Bedoelde wintertijdperken duren van 1 October of, wanneer deze datum op een Zon dag Vint, van den 2don d.a.v., tot ultimo Januari. De oefeningen hebben plaats gedtiA nde ten minste 4 uren per weck. De aanmelding lot deelneming aan het on derricht moet geschieden vóbr 1 Juni a.s., tuin het Bureau Militie (Schoolstraat 12), op werkdagen, des vnormiddags van 9 tot namiddags 4 uur. Jongelieden, die ft. militiepüehiiig worden en zich op hei tijdstip van aanmelding (1 Juni) tot het deel nemen aan liet voorbereidend militair onder richt nog niet in Nederland bevinden, en b. dienstplichtig zijn en ter zake van uit oefening Min of opleiding tol, landbouw, ban del of nijverheid enz. in Nederlandterug- koe.ren na vorenbedoeld tijdstip, kunnen zich tot liet deelnemen aan be doeld onderricht aanmelden lot op den da tum waarop dit onderricht jaarlijks aanvangt. Die aanmelding behoort te geschieden zoo tijdig mogelijk hij den Inspecteur der Infan terie le 's-Gravenhage, onder opgaaf van hel juiste adres van den belanghebbende, van de gemeente, waar hij bedoeld onderricht wenscht hij te wonen, cn onder overlegging van dc bescheiden, waaruit blijkt, dut Lij verkeert in een der gevallen, liiorvoren on der a en b bedoeld. Jongelieden dezer categorie, die reeds in dit jaar moeten loten en van wie alzoo te voorzien is, dat zij wellicht slechte geduren de één wintertijd perk hot onderricht kun nen volgen, zullen, zoo zij- in ectie garni zoensplaats wonen of zich daartoe op eigen kosten naar conc naburige garnizoensplaat! willen begeven, in de gelegenheid gesteld wot den in le halen, hetgeen zij door hel niel-hijwonon van het onderricht in het vorig winlortijdpcrk hebben verzuimd. (Bij de aanmelding moet worden opgege ven of belanghebbende voor de eersle maal de oefeningen zal volgen of dal hij daaraan meds meermalen deelnam.) Rehicdam, den Gden Md 19tl. De Burgemeester ■voornoemd, M. L. IIONNERLAGE GRETE ren met ons Carillon treurig gesteld. Zoo als alle dingen in dit omlerinaan.sche, scheen het wel, dat ook dit speeltuig den tol aan de natuur zou moeten betalen. Speelde liet werk tot voor eonigo jaren nog tame lijk voldoende, dc laatste 10 jaren open baarde zich hel verval. Hamers, klepels, tuimelaars, ijzerdraadwerk, voeren, kort om alles bleek een noodzakelijke heistelling tc moeten ondergaan; de heer Volcke, uur- hebben? 't Is er door kou en tocht soms onhoudbaar. Nemen we nog een kijkje op den klok- kenzolder, dan zien wij de drie groote lui klokken hangen, van groote hamers voor zien, welke elk heel en half uur hun plicht doen. Ben prachtig stel klokken! Een dezer is in 1890, waarschijnlijk door het lang durig luiden bij hel overlijden van Koning Willem III gebarsten, doch gelukkig her werklalirikant te 's-Hage, die met de zorg j steld door een specialiteit in dit. vak, Ter van het speelwerk is belast, en de klokke nist verzuimde niet herhaalde malen hij het gemeentebestuur op dezen onhimdbaren toestand opmerkzaam te maken, doch af doende maatregelen konden niet ter hand genomen worden. Aan den wil, om op de begrooting een post voor herstelling uit te trekken, ontbrak, hot niet, maar telken ja ren stuitte men op financieele bezwaren. Zoo bleef het sukkelen, totdat op zeer on gezochte wijze uitkomst kwam. linck, ie Segelsem (België). In '98 bij de kroningsfeesten, kon de klok weer dienst doen. Van dezen zolder voert een trap, 50 tre den naar den omloop, van waar men op do Sehiedamsche omstreken een ruim uit zicht hoeft; vooral aan de West- en Zuid zijde naar het West la ml en de Maas, terwijl men aan de Noordzijde „zwart Schiedam' op 't zwartst ziet. Dalen wij van den klokkenzolder, 20 tre- De muren namelijk, ter hoogte van den den, dan komen wij aan een goed betim- klokkenzolder, begonnen zich te begeven en dreigden voor het gebouw gevaarlijk te worden; er waren reeds brokstukken naar beneden gekomen en om mogelijke rampen te voorkomen, moest herstelling aan de vier zijden ter hand worden, ge nomen. Met de oostzijde was begonnen en toen daarna de westzijde aan do beur! kwam, moesten de klokken verwijderd wor den. Deze gelegenheid, om nu bet carillon geheel le herstellen, mocht niet voorbij gegaan worden, en opnieuw werd op her stel aangedrongen. Bi' de bcgrooting in 1909, kwam de post in den. Gemeenteraad ter sprake, doch zoo heel grif ging de aanneming niet; er wer den zelfs stemmen vernomen om het ca rillon op te ruimen, als zijnde overtollige Luxe. In Burgemeester Brants en ook in enkele raadsleden vond do post warme ver dedigers, en nadat do klokkenist bij een breedvoerig schrijven aan ieder Gemeen teraadslid verzonden, had aangetoond hoe gewenscht liet behoud van het carillon was, werd in een der volgende vergaderingen het goede besluit ter vernieuwing geno men, en word bij schrijven van II en W. dd. 11 Januari 1910, de klokkenist uitge- noodigcl, om in gemeen overleg met den heer Directeur der Gemeentewerken, oen plan op to maken van do heistellingen van hot carillon. Dit plan door den Directeur der G. W. opgemaakt, waarbij het gehoelo werk in eigen beheer van G. W, zon komen, met den heer Volcke als adviseur, werd dooi B. en W. goedgekeurd, eu einde Juli 1910 word mol het werk begonnen. Terwijl het metselwerk werd verricht, word het sinids- werk voor hel rarillonmec.haniek, aan de gemeente-smederij vervaardigd. Maar nu deed zich een niet te vermijden moeilijk heid voor. Do klokken konden niet moei in dezelfde volgorde als to voren worden opgehangen. Op advies'van 's Rijks Bouw kundigen, die hij de restauratie van de toren ook oen woordje hadden te zeggen, moes! ter wille van den welstand en over eenkomstig den bomvsljjl, een kolommuur tjo worden gemetseld, waardoor de ruimte waarin totnogtoe de klokken in gelijke reien boven elkander hingen, niet meer geheel beschikbaar kwam. Daarom zijn nu de grootste hellen vooraan' geplaatst, vanaf de straat zichtbaar, de kleinere daar tusschon of een weinig na ar'ach ter. Hierom moest een geheel nieuw mechaniek, om de hamers op de klokkon to doen vallen, bedacht wor den Verplaatsen we ons nu (140 treden hoog) op den klokkonzolder, en bezien we dc nieuwe constructie, den zal men moeten erkennen, dat- de lieer Gerlach met zijn vernuftig plan uitmuntend geslaagd is, en een mechaniek''hoeft ontworpen, waardooi de hamers gemakkelijk en onderling met dezelfde kracht op do klokken slaan. Maar ook den opzichter hij de G. Wv', de heer Van der Sluis, hééft een groot aandeel in hetwelslagen- van dit werk; als be kwaam teokonaar en practicus hcoft hij den tnerde kamer, aan vier zijden goed ver licht: het salon van den klokkenist, Meu bels en gerieflijkheden zijn hier overbodig, en -over de temperatuur in dit vertrek, s winters, is do klokkenist niet goed 'te spreken, 't Beste doet hij .dan zich warm te beieren. Dit curieuse werk geschiedt, door met vuisten, behoorlijk gehandschoend, op een klavier tc spelen, dat een dispositie heeft als een piano, doch in plaats van do ivoren toetsen, zijn hier houten pennen ca. 3 centimeter van elkaar liggend. Een pedaal, met het klavier verbonden, kan ook pennen doen aanslaan., De pennen trekken door lange ijzer-draden, welke aan de klepels in de klok verbonden zijn, deze tegen de klokken, en wat dan gehoord wordt heet beieren. Dit geschiedt Vrijdags van 1112 uur. Het mechaniek hiervoor wordt thans nog hersteld, doch zal wel met be kwamen spoed in oide komen, en binnen korten tijd „dan zal do beiaard spelen' Voider bevindt zich in deze kamerde speelton, de harlader van het speelwerk Tot 1838 behielp men zich met een ton van kleinen omvang, doch toen werd deze, door de milde schenking vair een veel goed doende stadgenoot, vervangen door een veel grootere metalen ton, met toebehoo ion, waardoor aan het speelwerk meer uit gubreidheid en verscheidenheid kon gegeven worden, on dit duidelijker doen klinken zeer zeker een groote verbetering. Deze ton van 1.90 in middellijn, en ter breedte van 95 (l.AL, is vervaardigd door Steijgenvald te Rotterdam, is van blank metaal, en duigs gewijze in elkaar geklonken; zij bevat 5600 versteekgaten en heeft capaciteit voor 112 maten muziek verdeeld over 72 maten voor lied uur, 32 voor half uur en 8 voor de kwartieren. Eenmaal in '1 jaar wordt deze schoon gemaakt en brengt de klokkenist er nieuwe muziekstukjes op. Ter goede plaat sen wo ui en dan in de versteckgaien ijzeren stiftjes gestoken en aan den binnenkant van de Ion vastgenroerd. Deze stiftjes ste ken dus uit de ton; gaat de ton, ats de tijd daar is, door het raderwerk van het uurwerk aan het draaien, dan drukken die stiftjes op een klavier, dal mei ijzerdra den op de klokken werkt, en dan „speelt do klok". Het heel uur doet tegenwoordig -190 maal de klokken aanslaan, hel half uur 180 maal. kwartieren elk ongeveer 30 maal. Nog vin den wij in dit vertrek de regulator voor het uurwerk, dat in 18S3 door Volcke is geleverd; voor dien tijd behielp men zich op do' wijzerplaat met. één wijzer- verder do rondsels voor het opwinnen der ge wichten van hel speelwerk, de slagwerken eh het uurwerk. Dalen wij weder 70 treden, dan komt men* op den leizolder; slaan wij den blik naar boven,' dan zien wij 'do gewichten van do slagwerken hangen, en ook het gewicht 1300 pond van het. speelwerk; 't kwam en kele jaren geleden, door het slijten van het* touw, waaraan het'hing, naar beneden, gelukkig zonder ernstige rampen to veroor zaken, Veiligheidshalve is de mini te, waar- neerkomen, door hekwerk afgezet. Op dezen zolder is de deur naar het dak van de kerk, en zijn er ook deinen, welke toe gang verkenen lot het bovenste biimenge- deelle van liet orgel der groote kcik, waai de orgelpijpen zich bevinden van het bo- vcnklaviei; verder nog twee bieodo gioml- luiken, boven het keikportaal, welke als trijsgaten dienen. Van hier 53 treden dalen de, bereiken, we den uitgang op de Xiemv- straat. Alot het bovenstaande hebben wij een en ander omtrent het carillon enz. medege deeld, en eindigen we dit overzicht met onzen stadgenooten mot de vernieuwing van het speelwerk geluk te wenschcn. hopende dat nog vele jaren, de mooie, heldeie klok ken zich in onze gemeente mogen doen hooren. De volgende geschiedkundige bizonderhe- den, in oude papieren en documenten ge vonden, vinden wellicht belangstelling bij onze lezers: „Het klokkenspel te Schiedam is vervaar digd Anno 1786 door A. J. van den Berghuis te Delft, Blank van Maassluis, en Muilman te Brielle, allen mannen van het vak. En als men nu de opgave ziet, waar aan de aspirant moest voldoen, dan werden hooge eischen gesteld; docli de bezoldiging was aanmeikelijk grooter dan in 1791. Na hei overlijden van dezen klokkenist, in 1875, werd diens zoon, de tegenwoordige Kutau.s, door den Gemeenteraad benoemd. He betiekking is dus nu gedurende 120 jaar- in diie opvolgende geslachten gebleven. Die ran organist der Groote Kerk van 1819. van vader op zoon, dus nu reeds 92 jaar. Schiedam, Mei 1911. II. J. P. T. De Koningin en de Prins naar een welda digheidsfeest te Amsterdam, Op den aangegeven tijd, te 6 u. 22 min., zijn gisteravond JI. Al. de Koningin en Z. K. H. Prins Hendrik, niet Hun gasten, hertog Jolian Albeit van Aleeklenburg- Schwerin, regent van Bronswijk, en zijn „Gheijn, klokgieter en organist van de Pa- I gemalin, en gevolg, met don "koninklijken rochiale keik van St. Miehiel te Leuven. j trein van liet Loo naar Amsterdam ver plet weegt 3800 pond (BrabancK). de gi ooi-j trokken. De Prins was in gener.inls-umr Directeur-hierbij-terzijde.göktaaiven onder 1 in; dc gowichtön hij een ongeluk kunnen „sto klok weegt 630 pond. In betaling zijn „gegeven: 12 oude klokken ad 2753 pond „fi 9'/2 stuiver en 1300 pond oud Metaal van do sluisdeuren ii 6Vi st. p. pond luab. en aan contanten f 1696." De 12 oude klokken, waarvan hier sprake is, dienden dus voor 't jaar 1786 voor ca rillon en dateeren waarschijnlijk van 1765. Het .tegenwoordige carillon heeft ongeveer f3400 gekost. Verder volgt hier een afschrift van den aanstellingsbvief van den klokkenist „Extract uit het Begoigne Boek „van Ileeren Biugemeesteren en „Regeerders der stad Schiedam. „Maandag, Den 14 Maart 1791. „In plaatze van den op desselfs verzoek „gedemitleerdcn Johan Hendrik Smidl is „door Hun Ed. Gr. Achtb. tot klokkenist „van dcezer stadsklokken bij provisie vooi „den tijd van oen jaar, op een trnctement „van Een Honderd Guldens, in zullende „gaan met den eersten April deezes Jaars, „aangesteld, zo als daartoe aangesteld woid „bij doezen, den persoon van C'hristoffel „Textor, wonende alhier, met last, om „éénmaal 's weeks, des Vrijdags voor-mirt- „dag van Elf tot Twaalf uuren als meede „op den dag der verandering van de re- geering deezer stad, en op de vgrjanrda- „gen van de vorstelijke Personen, uit het „huis van Oranje, ook des voormiddags „van elf lot twaalf uuren, op de klokken te „moeten spelen en voorts op zodanige an- „dcre dagen, als hem nader zal worden „aangezegd, zullende dezelve wijdens ge- „houden zijn in den maand January van „ieder jaar ten kamer van Ileeren Burge- „meesteren de continuatie van voormelde „bediening, indien hij dezelve mogt verkie- „zen te behouden, te komen verzoeken. ..En is voorts nog door hun Ed. Gr. „Achtb. na voorgaande deliberation, uit „hoofde van de verleende demissie aan „Cornelis Bakker, op een Iractement van „Een Honderd vijf cn twintig Gulden jaar lijks, in zullende gaan met den eersten „der maand April eerstkomende, tot orga- „nist in de Gasthuiskerk dezer stad aan gesteld, zo als daartoe aangesteld wordt bij „dezen, den voorgcmeldcn ('hristoffcl Tex- „tor, en dat op zodanige orders, als dies- „weegens reeds gegeven zijn. off bij vervolg „nog gegeven zullen worden. „En heeft dezelve Cliristoffel Textor, op „beiden der genoemden bedieningen in ban „den van hun Ed. Gr. Achtb. don Eed „van ztiijvering en dien op de Constitution „geëmandeerd, ingevolge HEd. Gr. Achtb „resolution van den 23 January 1718 en den „15 "February 178S afgelegd." Accoord met voorz. Bosuigno-Boek, S. C. Knappert. Men ziet. kort en bondig waten onzi voorvaderen in de nfiieieclc goschrittei niet. In 1819 overleed deze klokkenist, en werd lot zijn opvolger in 't zelfde j.iai benoemt zijn zoon J. P. Textor, docli blijkens aai slcllingsbrief eerst na afgelegd examen ..ei „in aanmerking genomen zijnde, dat dt „aspirant bij het examen boven de niedt „aspiranten heeft uitgemunt en hoezee „nog zeer jong van Jaren zijnde, vol „gens bekomenc rapport veel lus! ei „aanleg voor (te muziek aan den dag legt ,,is goed gevonden denz.elven tol Mails „klokkenist aan lo stellen," enz. Examinator was Robbers, organist ei klokkenist te Rotterdam, consulenten form, dc hertog in groot-lenue. lil den "trein weid de middagmaaltijd gebruikt, waaraan 12 personen aanzaten. Een talrijk publiek juichte hij het ver trek van den trein het Koninklijk echt paar en Zijn gasten toe. In dun Stadsschouwburg had gisteren- Liioiui, ui tegeuwooidignem san 11. Ai. Ge iiuurm eu Iv. it. l'tuio tleiiduiu dei .scdei laiiuen, i lei log Julian Albreelit van iiu'UKieiilJUig, iegenl van ihHiiisWijk en du iulugm, uul Uuiu,tuignu>d.MUi-»l j>uial.->, ge- 'iganisuci'd lioöt uun comité tut du mgeze- u-ni'ti, tun bate van net l'nws Uendnkjouds. jJil tiuiüia i», muit men wed, gesticht, door null Koninklijke -\at-iomdun Ikmd voor Ked- n inga wezen eu Kei.-le liulp Inj Uugeluk.- ivun „Hut Uiftiijukruis", sun ssudcen Bond ,iu Piuis liul vuoizilieischap bekleedt, uil nu-lt tuit doel Ijij zware rampen unmiddul- ijk gemuiijivu hulp lu brengen eu voor zelt- (jpoliuiund gedrag belooiungen te geven. l)o Koninklijke uu Hertogelijke, echtparen, einden niet gevolg, kwamen le Amsterdam met den MotUein reeds om kwart, voor uelit aan het. L'onli.iid StaLion aan, 11. Al. droeg over tiaar avondtoilet een zilverkleurige zijnen mantel, met goud ap- plltjue gegarneerd. eikoin geheelen door buigennvstor Rücii, begaven, de hooge gasten zich onmiddellijk naar du voor liet. Koninklijk Paviljoen op liet Stationsplein gereed staande Koninklijke auto, die, zooals beleend, juisl dezer dagen door de Maal schappij Trompenk'i-g te Am sterdam voltooid is. Aan den Stoliouwhurgingnug werden de hooge gasten ontvangen door de commissie van voorbereiding, die beslaat uit de beuren inr. 11. A. van Nierop, secretarisnir. li. J. van Ugtiop. pemiiiigrntv.-leii jhr. mr. ,L. 1L. J. F. van Bevervoorden tot Oldemeule eu jhr. C. C. Th. Six. Jhr. mr. A. Roell, de voorzitter van hot comité, stelde zijn medeleden aan de vor stelijke bezoekers voor. Aan de Koningin en de Hertogin werden kimmen aangeboden. Daarna geleidde het comité hen naar de loge van het gennvnteho.ri uur, links van hel tooneol gelogen, die hij deze gelegenheid voor het Hof bestemd was. Op weg daar heen hadden zich de andere dames- en hee- ren-ledpn van het comité van uitvoering geschaard. Zoodra li. M. de Koningin en Z. K. II. de Prins met hun bloedverwanten de logo biimeiilraden, zette het orkest van het Con certgebouw, ouder leiding van Francois Basse, liet Wilhelmus in en verhieven alle. aanwezigen zich van luin pinteen. I)ö •ViiouwImrg bood een «'bitterenden aan blik. Daarna werd een aanvang gemaakt met de opvoering van de opera „OrpinV" van (iltiek. door liet gezelschap van liet. riiéntie Royal do la Mommie le Brussel. !n de pauze werd door mevr. Roell—-harsso. De Vu- van Sleeuw ijk, eelitgenoole van den burgemeester. mevr Van Loon- - Egidiiio en nevr. A an EeglieuVan lmon, de thee <re- liojul op liet tol salon ingericht Kvrdos. De om-stelling werd tot liet ka tri loo door het Hof bijgewoond. II. AT. de Koningin koerde met don trein, lie te 11.-I5 vertrok, naar Het lxx> terug. 4. K. II. Prins Hendrik en de Hertog' 'en irnongin van Mecklenburg bleven ten pa- h:ize logeeron, om lieden de hoofdstad te be zichtigen

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Schiedamsche Courant | 1911 | | pagina 5