BINNENLAND,
STADSNIEUWS.
deelden gisteren mede, dat de revolutionuai-
reu tot daar waren genaderd en dat de Clri-
neesche troepen niet meer tc vertrouwen zijn.
Yan hot hof.
Gisteren hebben ten ITove het middagmaal
gebruikt baron Schimmolnenninck van der
Oye van Hoevelaken, president van de Eer
ste Kamer, en mevrouw Schimmelpenninck
van derOye; baron Van Wekleren Rengers,
gezant te Stockholmmr, Caslendijk, pro
cureur-generaal bij het gerechtshof te Arn
hem; en jhr. on mevrouw Sandberg van l'E-
serdiurg.
Onze Marine.
Blijkens bij het departement van marine
ontvangon bericht zijn Ilr. Ms. torpedoboot-
jagers Wol!' en Fret, onder bevel van den
luitenant ter zee 1ste klasse A. J. Ivloy-
nenberg, 1 dezer te Aden aangekomen.
Audiënties.
De gewone audiëntie van den minister
van financiën zal op Donderdag 5 dezer,
die van den minister van buitenlnndschc za
ken op Vrijdag G dezer niet plaats hebben.
Ridderorde.
Bij Kon. besluit van 2 dezer is benoemd
tot ridder in de orde van Ornnjc-Nassau,
G. van Lennep, kweekcr tc Eist, voorzitter
van het hoofdeomité voor de groote nationale
fruitten toonstelling Eist 1911.
Keoitorlijke macht.
Bij Kon. Besluit is benoemd tot kanton
rechter te Amsterdam, mr. dr. F. Kranen
burg, adv. en proc. aldaar, met toekenning
van eervol ontslag als kmitonr.-plaatsv.
Eerste Kamer.
Het voornemen is, Woensdag met dc be
handeling dor Arbeid-wet enz. in openbare
vergadering van de Eerde Kamer te be
ginnen,
„Koningin der Nederlanden''.
De directie van de stoomvaartmaatschap
pij Nederland te Amsterdam heeft gistcten
oen telegram ontvangen van den gezagvoer
der van het stoomschip Koningin der Ne
derlanden, te Colombo, meldende, dat de ge
zondheidstoestand van de passagiers, beman
ning en overige leden van het detachement
troepen en schepelingen goed is.
De TnrkBch-ïtallaaiucho oorlog.
De gezant van Italië heeft, in opdracht
zijner regeering onder dagteekening van 20
September hl., tot den minister van buiten-
l.mdsehe zaken een schriftelijke mededeeling
gericht, waaruit blijkt, dat de staat van oor
log ün-sehtm Italië en Turkije, is ingetreden.
Dientengevolge heeft het flare Majesteit
<le Koningin behaagd te beslissen, dat Ne-
(hnland in den oorlog tus-ohon tie boitle met
Nederland bevriende mogendheden volstrekte
onzijdigheid z-al bewaren.
Blijkens door Ilr. Ms. gezant te Rome op
1 dezer van dn ftaliaansehe re,geering ont
vangen Gericht, heeft die regeering, te begin
nen met 29 September i.L, voor de lenst
vm Tripoli-, en ('yrenuika van tie Tune
sische af tot de KgyptFelie gteiis den staat
van blokkade afgekondigd.
De geblokkeerde kust" strekt zich uit tus-
schen 11 graden 32 minuten en 27 graden
öl minuten oosterlengte van Greomurh.
(„St.-Ct.")
Piuautteoï uieuwa.
De minister van financiën mankt bekend
a. dat op 30 Sept. bij de betaalmeesters
in kas wasI 2,305,647.00
b. dat op denzelfden dag
door de Nederl. Bank, inge
volge art. 11 bis van haar
octrooi, aan 's lands kas een
voorschot was verstrekt ten
bedrage vant' '2,425,991.671
c. dat op den genoemden
datum geen schatkist
papier in omloop was.
(sStct.")
YEAAIilHXUKN. 3 Oct. Bij Kon. be
sluit nn 23 September is toegekend de
aan de orde van O tan je-Nassau verbolden
tere-medaille in zilver, aan au der Bor
den, zeilmaker bij de tinna A. iloogendijk
Jz.j te Ykuu'dingett.
VDAARD1KGEN, 3 Oct. Ift de giste
ren gehouden vergadering vin het Vhuir-
clingsche Werkloozenfonds, is besloten tot
toelating van de Yen eniging van Kuipers,
Houtbewerkers en aanverwante vakken, met
een totaal van ongeveer 180 leden.
Thans zijn reeds 10 vereenigingen bij het
A'Inardingsclie Werkloozonfoads aangesloten.
Vergadering \un den raad der gemeente
Schiedam 0)i Dinsdag 10 October 1911, des
namiddags 2 uur.
De Rottenhunsehe rechtbank heeft geëin
digd verklaaid het failli cement van dc on
beheerde nalatenschap van wijlen A. de Koe,
alhier.
Aan mej. L. Rail se h is na gehouden exa
men. uitgereikt het schooldiploma costuum-
naaien.
De obstructie In de Tweede Kamer.
Op Donderdag 5 October, 's avonds te
8 uur, zal de heer J. E. AV. Days, lid der
Tweede Kamer, in liet gebouw „Constan-
4ia" aan de Botemtraat alhier spreken over
de obstructie in de Tweede Kamer.
l'lr is gelegenheid tot debat.
De Drinkwaterleiding,
Gister is op dan watertoren officieeion
feestelijk herdacht het 25 jaar in exploi
tatie zijn van dc tleineentedrinkwaterlei-
ding.
Do burgemeester, de wethouders, do se
cretaris, de loden der Commissie voor vlo
Gasfabriek on Drinkwaterleiding, de hoeren
v. d. Volden, Houtman, AVittkaiupf en No-
let, be,nevens de oudste twee raadsleden,
de hoeren W. A. Bonkers en C. Klein,
hadden zich daar verecnigd in. feestelijke
samenkomst, waartoe hoog in den toren
een tafel in den vorm van een T was
gereed gezet.
De heer de firaal'l had schriftelijk, de
heer Schreuder mondeling medegedeeld dat
z.ij verhinderd waren tegenwoordig te zijn,
evenals tie boekhoudt- van hot bedrijf, de
heer van der Vlies. De overige raads
leden waren misschien wegens liet ongun
stige weer weggebleven.
De heer v. Westendorp, voorzitter
der Commissie voor dc Gasfabriek en
Drinkwaterleiding, heeltc de aanwezigen
welkom op deze ongewone plaats voor
tie herdenking van ilil ongewone J'eesl.
IMijne hoeren, 1>. en W„ leden der com
missie en van den gemeenteraad, en amb
tenaren, aldus spr., namens de commissie
zog ik n dank dal gij door storm en
regen naar hier zijl gekomen om het 25-
jarig bestaan der waterleiding feestelijk te
he"denken.
Als zoo'n feest herdacht wordt, dan is
tiet de gewoonte dat er uit de geschiedenis
van zoo'n inrichting iets wordt medege
deeld en waar ik begreep, dat ik daarvoor
het slachtoffer zou zijn, heli ik gemeend
dat het u niet onaangenaam zou zijn, iets
le vernemen uit de wordingsgeschiedenis.
Daarvoor heb ik uit, de Handelingen
van den Geineentetaad van de laatste
halve eeuw het een en ander opgediept;
ik hoop, dat u dil niet vervelend zult
vinden.
Het valt to begrijpen, dat de Maasste
den hot Maaswater als drinkwater gebrui
ken en dat geschiedde ook hier, al werd
lu;l water ook soms uit de grachten der
binnenstad gehaald. Daartegen bestond oud
tijds misschien minder bezwaren, maat
sedert 1860 waren de grachten te veel ver
ontreinigd en daarom werd gezocht naar
eert verbetering in den aanvoer van hel
Maaswater. Alen is toen tiet water gaan
aanvoeren per schuit en per wagen, en do
ingezetenen kochten hel voor 1 cent per
emmer; in eon bak of ton liet men het
dan bezinken, waarna hot nog gefiltreerd
werd.
Spr. dee.lt mede, hoe gemoedelijk ons
voorgeslacht soms kon zijn. Niet altijd
werd liet water uit de Maas gehaald, soms
nam men het eenvoudig ml do grachten.
Maar het geval heeft zich in 1866 in
do choleratijd voorgedaan, dat het bed van
een choleraiijder in de Broersvest toen
nog een gracht geworpen is en dat
water werd later weer gedronken.
Maar ook liet aangevoerde Maaswater
was niet. wat tiet wezen moest, en zoo
werd overwogen of (laann geen verbetering
kon worden gebracht ui inerkwaaidigor
wijze kwamen 2 concessie aanvragen tege
lijk bij den Baad m voor liet leggen van
huizen ouder tic straten en giaehlen door
om hot -Maaswater uit de rivier daardoor
te voeren naar dp stad. De verbruikers
konden hel dan laten bezinkenof niet.
Den 25en Januari 186(1 weiden de voor
waarden vastgesteld voor het leggen van
buizen en den 22ett .Mei d.a.v. werd aan
de concessionarissen, die zich veieenigd
hadden, do concessie verleend. Dit wa
ren de hoeren J. 8. .M. de Groot. H. A.
M. Hnetants, Coiuelis Notot en dr. C. J.
Yaillant.
Evenals thans nog. kwam ook toen reeds
het machtige Schictand een spaak in liet
wiet Steken, Het wilde, dat evenveel water
tut de gemeente zou worden geleid als er
ingevoerd werd.
Spr. weet niet, of dit de eenige reden
was, maar toen trokken 2 der concessio
narissen zich terug, later nagevolgd door
do beide andere tieeren. In 1863 was dil
plan weer van de liaan,
la later jaren verklaarde de heer Uoe-
l.uits. dat de pogingen mislukt waren, om
dat de branders weigerden lam sttmn te
verjonnen, daar liet gebruik van beter wa
ter toch geen aanleiding kon geven het
aantal knechts in de branderij te ver
minderen.
Ik en W, hebben zich in 1868 gewend
tot hun .unbtegenoolen tc Botten!,mi om
aansluiting voor Schiedam te verkrijgen
aan de Botteulanisclie waterleiding, en
als een bewijs van kalme- beradenheid mag
wel gelden, dat liet. antwoord op dit ver
zoek 21.» jaar later went ontvangen. Het
antwooul van Schiedam op hel daarin ge
daan aanbod beeft spr. niet kunnen vin
den.
Rutteiriam tuut geantwoord dat aan den
weuseh wel gevolg zou gegeven kunnen
worden, maar dan zou het water moeten
geleverd worden over een meter... en dat
m dien tijd!
Hoewel groot voorstander van goed
drinkwater, gelooft spr. dat het toch wet
goed is geweest, dal die overeenkomst
niet tot stand is gekomen. En wat de
levering over dien meter betreft, ieder weet
wat eett ellende thans nog de watermctei
kan opleveren, thans, dat is in 1911; luw
zal het geweest zijn in 1879?
Na dien is weer eenjg teven in tie brou
werij gekomen.
Ja verschillende gemeenten weiden wa
terleidingen gesticht en daarvoor werd ook
hel oog gestagen up Schiedam.
Do eerste aanvrage kwam in van een
Kngelsehe tinna, dom tussehenkomstva.ti
haar vertegenwooidiger, den heer v. Riet
schoten, vader van onzen tegenvv oordigen
directeur. Voorts kwam eon aaivrage in
van den heer Kiderlein en van tem heer
Berkelaar. die dit deed in. samenvvvking
met een Uaagsehen, architect.
Bij al deze fabrieken was tiet baksys-
teem aangenomenmen kon liet gefiltreerd
en ongefiitreerd nemen. Dok was er een
plan van dubbelen toevoer: gefiltreerd voor
drinkwater, ongefiitreerd voor de brande
rijen.
Alen was echten van meening dat fil
tratie door zandbedden toch onvoldoende
zou zijn, tven meening, die sedert door
tie ervaring is gelogenstraft.
Spr. wijst op 3 huizon, gevuld met wa
ter, in iiet lokaal aanwezig. Het oerste
glas bevat liet water zooals hot uit de
Maas komt; hot tweede bezonken water;
het derde gefiltreerd water. Do drie gla
zen, gevuld inet ongeveer 40 c.Al. water,
zijn geplaatst op bedrukt papier. Dit pa
pier kan men door de eerste waterkolom
niet zien; door do tweede waterkolom kan
men zien dat liet bedrukt papier is; dooi
de derde waterkolom kan men het be
drukte papier lezen. Zooals liet water in
liet dorde glas is, wordt het tegenwoordig
in de stad govoerd.
Yan 1872 tot 1880 is weer een strijd
gevoerd en wel over do kwestie eener
drinkwaterleiding in eigen beheer ol' door
een concessionaris.
30 Juli 1872 werd oen voorstel van den
heer J. L. .1. Jansen mot 9 tegen 6 stem
men aangenomen, waarhij beslist werd-, dat
de exploitatie in eigen, beheer zou geno
men worden.
Alen zou mecnan, dal men nu, ,eeri wa
terleiding zon krijgen? Maar in den loop
der volgende jaren heeft men telkens weer
getracht op dit besluit terug te komen.
Critiek op hen, die voorstanders van
eigen beheer waren, werd waarlijk niet
achterwege gelaten, en vooral de toenmalige
burgemeester, die een krachtig voorstander
daarvan was, werd daarbij niet gespaard
Men beweerde zelfs, dat hij het onderzoek
in zake den, aanleg en de exploitatie
ooner drinkwaterleiding tevens dienstbaar
maakte aan hot onderzoek voor do uit
voering der watervorbetering in de grach
ten.
De Burgemeester vroeg toon 2 raads
leden aan' B. en W. toe te voegen, om
met hen de concessie voor do waterlei
ding te vormen; dan konden de leden zich
meteen overtuigen van de onjuistheid dier
bewering.
Hoe het met die commissie is gegaan,
kan spr. niet mededeelen. Veel werkzaam
heid is niet van haar uitgegaan.
Spr heeft liooreu vertellen, dal er le
den waren, die nimmer een vergadering
hadden bijgewoond. In een missive van
B. cn \V. van 5 Oct. 1877 vond spr.,
in antwoord op een vraag, gedaan in het
sec tic ver slag van liet onderzoek der bo-
grooting van 1878, woor iets van de wa
terleiding. Daaruit bleek, dat het niet al
leen in den tegenwoordigen tijd voorkomt
dat de schatkist van Schiedam den bo
dem laat zien. Ook toon moest er veel
gedaan worden en er was geen geld. De
burgemeester vroeg daarom aanwijzing aan
den Raad hoe aan de noodige middelen
te komen.
Bij de behandeling der begrooting voor
1881 wees de heer J. Deciliter weer eens
op de noodzakelijkheid van een drinkwa
terleiding, en weer ontstond toen een
zelfde strijd. Maar daardoor worden de
com essie-aanvragers weer wakker. In 1880
meldden zich 2 concessie-aanvragen aan,
gevolgd dooi een in, tiet begin van 1881.
B. en \Y„ als voorstanders van eigen
beheer, stelden voor daarop afwijzend te
beschikken en hun op te dragen een plan
te ontwerpen voor den aanleg en exploita
tie eener gemeente-drink waterleiding, llel
vooistei werd anngcnoiinn, maar daarbij
behielden enkelen zich hun stem voor in
dien een voorstel tot uitvoering zou ko
men. Een maand later werd medegedeeld,
dat liet ontwei pen van een plan was op
gedragen aan den heer H. 1'. N. Hal-
bertsma.
Den 21en Februari 1882 verscheen diens
eindrapport. Daarin weid gezegd, dat de
prise d'eati moest komen ongeveer S00 a
1000 Al. boven onze haven; de capaciteit
moest zijn 2400 At-1, per etmaal, mol het
oog op de toekomst; voorloopig zon het
dagelijkseh verbruik 1200 AF. bedragen,
maar aangenomen werd, dat de bevolking
na 20 jaar tot 32000 zielen zou geste
gen zijn en 70 a 75 I,, per hoofd zou
woi den verbruikt.
Die schattingen z.ijn vrij juist geweest.
Thans is het gebruik, dat in de gemeente-
gebouwen medegerokend, 61 Ij. per hoofd
per etmaal, maar in* den tijd vóór de bet
perking van de waterverspilling bedroeg
het 85 L.
Dit rapport kwam ia den Raad in be
handeling in de zitting van 17 Maart
1882.
De tegenstanders meenden, dat de kos
ten tc hoog waren. Alen meende, dat na
I jaar een termijn, boven welke de
rapporteur meende dat dc kosten der ex
ploitatie daaruit konden worden bestreden
geen f 15.000 zou worden ontvangen.
De ervaring heeft geleerd, dat de ont
vangsten na den termijn van 4 jaar be
droegen f 55.000.
De" Burgemeester verdedigde het plan
IlAen werd tegengevoerd, dat, na eeni-
gen tijd de branderijen het. water niet
meer zouden betrekken, zoodat de ingj
zetenen, die 2000 AF. afnemen zouden, zeul
den te betalen hebben do exploitatie van
22.000 Ah1. Bovendien zou het water slecht
zijn. Alen bood toen weer de gelegenheid
vuil concessie-aanvragen aan. Er kwamen
er 3. B. en \Y. dienden toen een plan
aan den Raad in tot verbetering van het
water in de grachten, dan konden dc
industrién dat water cbruiken; op die
wijze zou de waterleiding rJWti het drink
water te leveren hebben. Do verbetering
van het water in de grachten z.ou ge
schieden door afsluiting van de Seine.
Bij dit voorstel herhaalde do Burgemees
ter het voorstel om een gemeente-drink
waterleiding te stichten,
Toen werd opnieuw een commissie be
noemd, die bestond „uit drie leden. Deze
boeren waren het zoo weinig met elkan
der eeiv, dat elk een afzonderlijk rapport
uitbracht. De K. v. K. kwant zich ook in
het geding voegen, door mede te doden,
dat zij liever geen waterleiding wilde dan
eon die enkel drinkwater zou leveren. Ook
de industrie moest haar water daarvan
betrekken.
Afeoningen genoeg dus.
Eindelijk werd op 9 Maart 1883 besloten
tot de exploitatie eoncr gemeente-drinkwa
terleiding. In 1883 kwam de- K. v. K.
weer met een voorstel tot wijzigingen in
het plan.
Een paai' maanden daarna werd grond
aangekocht en huizon besteld, want het
ijzer was toen goedkoop; de vraag is
echter, of de rente dio winst niet denk
beeldig heeft gemaakt.
In Maart 1S8-1 werd hol leggen dor bui
zen aanbesteed, levering- brandkranen etc.,
terwijl in 1885 werd begonnen met den
torenbouw en werden de machinerieën be
steld.
Over hun ingenieur bleken B. en W.
echter niet tevreden. Er werd geklaagd
over overschrijding van do raming. Er was
toen 1885 reeds een bedrag van
C465.752.lt), zonder renteberekening, be
taald, terwijl de raming- 4 ton was._ Maar
ten slotte kwam de waterleiding in ex
ploitatie op 1 October 1886, niet feestelijk,
want daarvoor waren do omstandigheden
niet do meest geschikte.
Van 29 Juli echter ontvingen zij, die
reeds waren aangesloten, het water gratis
Bepaald was, dat dit zou geschieden, tot
dat het scheikundig onderzoek had uit
gemaakt, dat het water goed was. Hot
onderzoek had plaats op 30 Augustus,
en toen bleek reeds de superioriteit van
Schiedam's water boven dat van Rotter
dam en elders.
Spr. geeft, dan een staat van de aan
sluitingen in dien tijd cn wisselingen die
daarna plaats hadden. Daaruit Heek, dat,
vooral na 1905, het aantal aangesloten
branderijen verminderde en dat van de dis
tilleerderijen vermeerderde, wat spr. zegt
niet to begrijpen, een verklaring, die met
eon ongeloovig lachen beantwoord wordt.
Dan wijst spr. er op, dat hol wol is
voorgekomen, dat de buizen, verzakten,
maar de toren nimmer. Die toren stond
soms te midden van het overstroomemde
water, zoodat er haast niet te komen was.
Dan gaat spr. na wat er in de laatste
jaren aan de werken der waterleiding is
uitgevoerd. In 1892 werden op de mom
dingen der buizen, die het water in de
bezinkbakken voelden, ijzeren kisten niet
horren van kopergaas geplaatst voor 't te
genhouden van z.oetvvatergarnalen, die hin
derlijk waren in de leidingen. Toen ook
weiden onderhandelingen - gevoerd met
Ovenschic om de levering van water, maar
deze gemeente sloot zich bij Rotterdam
aan.
Langen tijd werden do resultaten van
het geregeld bacteriologisch onderzoek ge
publiceerd, doch, hoewel hel onderzoek ge
regeld plaats had, is met die .pubHceermg
geëindigd, itv verband met de gewijzigde
inzichten.
Ook word een, verandering in de boek
houding gebracht. Do ontvangsten en uit
gaven van dit bedrijf moesten voorlaan
pver het kantoor van het bedrijf gaan, cn
daarmede was de eerste stap gezel op
den weg. die voerde naar de conunercieele
boekhouding. Er werd oen commissie be
noemd tot bijstand van B. en W. in het
bestuur, maar dio regeling kon de goed
keuring van Gedep. Stalen niet verwor
ven, omdat B. en W. de haas in de com
missie waren. Later is in dio opvatting
weer verandering gekomen.
In '95 werd een nieuwe verordening
vastgesteld en op 12 Alaart 1895 werd
do eerste commissie benoemd, met den
heer S. A. Alaas als voorzitter.
Toen kon men hel resultaat van bel
bedrijf zien. Er wenl afgeschreven op de
gebouwen enz., f 10.000 en gereserveerd
i 6000. Do kapitaal-trekcning werd vastge
steld op 1530.679.08. Wel waren reserve
en afschrijving nog niet hoog, maar de
gemeente ging toen nog gebukt onder de
gevolgen van de debacle van eenige jaren
tevoren.
in 1897 werd besloten een gedeelte dei-
winst te reserveren voor het yernieuwings
fonds. Tegen 1 December 1890 vroeg en
verkreeg de heer J. J. Roelants eervol ont
slag als Directeur der gasfabriek endrink-
waterleiding. terwijl als tijdelijk directeur
optrad do heer Jac. Mak.
Spr. trad toen op als opvolger van
den heer Alaas.' Sedert eenigen tijd was
geklaagd over te groot waterverbruik en
toen door den heer Jansen was geklaagd
over gebrek aan water, werd het z.g.
Schrobverzet uitgevaardigd. Daartegen is
veel verzet geweest, niaar ten slotte heeft
men er in berust. Een koppigheid der
dames had ten gevolge, dat geniimen
tijd het schrobben vrijwel geheel werd
nagelaten, maar ook daarin is sedert weei
verbetering gekomen.
Ook de Gezondheidscommissie had zich
uit een hygiënisch oogpunt tegen het
schrobverbod verzet, evenals zij dit deed
tegen de invoering van watermeters toen
dio ter sprake kwam.
Ken controleur weid aangesteld om in
de woningen na te gaan ot' de kranen
ook bleven loopen on om Le constateereu
indien frauduleus waterverbruik plaats
had. Toen echter deze functionaris was
overleden, is geen opvolger benoemd.
Ingevolge het tekort aan water, werd een
proef genomen met de waterzuivering naai
de methode-Tindal, sterilisatie door ozon.
Twee jaren heeft die proef geduurd, cn
is ten slotte- geslaagd genoemd, maar z.ij is
hier niet in toepassing gekomen, wat spr.
toejuicht.
Den 22sten October 1901 overleed de 2e
directeur der tabriok, de heer de Bats,
en deze werd 25 Januari 1902 opgevolgd
door den heer v. Rietschoten.
Aan het einde van dat jaar trad de
heer v, AVestcndorp als wethouder af en
trad in zijn plaats als voorzitter der com
missie op de heer llonnerlage Grote. De
betrekking van adjunct-directeur werd op
geheven.
Was er in dat jaar weinig gebeurd, het
volgend jaar geeft meer te vermelden. Er
went een nieuwe drukbuis gelegd, in de
fabriek werden nieuwe werken gemaakt,
waardoor do lange dienst van het perso
neel kon worden beperkt, zonder mtbreir
ding daarvan.
In 1906 werd een c-redict aangevraagd
voor een proef met den AggajfilLer, dio
goed slaagde en ingevoerd is.
In dat jaar kwam' ook lot stand de re
geling der geldelijke verhouding tot do ge
meente, een regeling, die zoo algemeen
geroemd is en die ten voorbeeld is ge
weest voor andere gemeenten.
Spr., die toen geen lid der commissie
was, kan daarom nu een woord van „hulde
spreken aan de commissie en haar voor
zitter, voor hel door haar gemaakte ont
werp, dat thans vrijwel onveranderd door
God, Staten als schema voor de regeling
der verhouding tusschen bedrijf en goj
meentc is gesteld.
Stelde men vroeger zich ten. doel, voor
de gemeentekas zooveel mogelijk uit het
bedrijf to halen als mogelijk was, daarmede
werd nu gebroken cn een vaste regeling
gemaakt, waardoor de belangen der fa
briek waren bevestigd,
Tn 1907 werden bij do yatorleicling 3
ambtswoningen gebouwd, tor vervanging
van dc in, gebruik zijnde woningen, die
tot dat oogenblik door hel personeel wer
den bewoond.
In 1908 werd geconstateerd, dat do ver
vuiling van het water moest worden toe
geschreven aan de c-rono-thrix in'tbuizeni
net en deze daaruit zooveel mogelijk ver
wijderd moest worden.
In dat jaar werd ook de bedrijfsbogroo-
tipg gesteld in de plaats van de kas-,
begrooting.
Én wo zijn wij gekomen, zegt spr., aan
hot einde van het eerste 25-jarig tijdperk
van het beslaan der waterleiding, en bij
dezen mijlpaal stelt men zich allicht de
vraag
lo. TIeel't do wa tori ei ding voldaan aan
Je verwach ti ngen
2o, Is de gemeente-exploitatie gewonscht
gebleken?
3o. Is een gunstige- invloed op dc alge
meen© gezondheid het gevolg geweest?
Dij de beantwoording van de eerste vraag
wijst spr. er op, dat in, 19Ü0 de- groot
ste hoeveelheid int 1 etmaal is overge
pompt, n.l, öllt ALS, d. i. 86.4 L. per
hoofd. Toen is de beperkingsverordeuing
gekomen, en in 1910 was de laagste hoe
veelheid 66 Alk per hoofd, met 4420 AI.3
in 1 etmaal. Alel die cijfers voor oogca
kan gezegd, dat de waterleiding meerheeft
gedaan dan beloofd werd.
Ter beantwoording der 2e vraag wijst
spr. op de cijfers van 1910, toen de water
leiding een winst opleverde van f 50.000,
waarvan 1" 24.000 voor rente en f 26.000
voor uitkeoring aan de gemeente werd be
stemd. Die sommen waren zeer zeker nooit
in de gemeentekas gekomen bij particu
liere exploitatie.
Spr. brengt daarom thans nog oen war
me hulde aan do voorstanders van ge-)
meenteexploitatie, die deze met zooveel
volharding hebben verdedigd.
Spr. heeft de cijfers vóór zich van, de
jaren 18861984.
In het oerste jaar bedragen de ont
vangsten 15796.81, de uitgaven 14737.21,
zoodat een winst werd gemaakt van f 1000.
De rekening over 1904 wijst aan ont
vangsten aan een bedrag van 1'80.000, met
■en uitgaaf van f23.000, zoodat er toen
oen winst werd gemaakt van bijnaf 60.000,
die ticheel in (te gemeenLckas werd gt«
stort, zooals dat ging met de winst in'
alle jaren.
Dat is wel jammer geweest, want daar
door is een to groot kapitaal op het bedrijf
blijven drukken.
De 3e vraag is niet met een eenvoudig
ja of neen tu beantwoorden, omdat de alge-
inceno gezondheidstoestand door tal van
omstandigheden wordt beheer&eht.
Als een dier omstandigheden noemt spr.
het oprichten van het Volksbadhuis, hot
toenemend aantal badinrichtingen, dat in
1887 slechts 55 en nu 182 bedraagt. Zeker
is liet, dat de zuivering van liet lichaam
de gezondheid bevordert. Ataar die inrich
ting zou niet hebben kunnen bestaan, in
dien do waterleiding er niet geweest ware.
Ook op andere hygiënische verbeteringen
worden gewezen, die ten dcele door het
bestaan dor waterleiding zijn mogelijk ge
worden.
Dan wijst spr. op een grafisch overzicht,
door de zorg van den Directeur hier ter
beschikking. Daaruit. 1)1 ij kt duidelijk, hoe
le bevolking, vooral na 1900, sterk is ge
stegen, terwijl het sterftecijfer juist daalde.
Vooral was dat het geval na 1886.
4pr. heeft: ook eens ui f,gerekend het sterfte
cijfer per 1000 inwoners. In 1852 bedroeg
lit 40, van 18561860 was dit 33, van
!1 lol 65 31, van 66 lot 70 31, van 71 tot
75 30. Deze cijfers ioopen na 1856 betrek
kelijk weinig uit elkaar, maar daarna volgt
■non daling. Yan 1876 tot 1880 is het
27% van 1S80--1S90 23yri van 1891-1895
19, van 1S96 tot 1900 18, van 1901 tot
1905 16 en van 1906 Lot 1910 14.
Het sterftecijfer per 1000 inwoners daal
de dus van 1852 lot 1910 van 40 tot, 14
>n van 1886 tot 1910 van 23'/s tot 14.
En al moge nu die daling natuurlijk niet
geheel daaraan te danken zijn, ontegenzeg
gelijk heeft de drinkwaterleiding daaraan
haar deel gehad.
Hiermede zijn de gestelde vragen beant
woord.
Thans nog een blik in de toekomst.
De rtvimvalerleidingoii, zegt men, zijn
ten doodo opgeschreven, en voor ii„ stolling
kan veel worden aangevoerd. De toene
ming vau het verkeer op de rivier geeft
een toeneming ook van de vervuiling. Doch
ook de middelen tot zuivering verbeteren,
zoodat dit bezwaar ten deeie wordt on
dervangen. Maar mocht het zóó worden als
wordt beweerd, dan zat de waarde van
het terrein der waterleiding zoo zijn ge
stegen dat daaruit andere middelen ter
voorziening zijn te zoeken en toe te passen.
Spr. eindigt met den wensch, dat de
waterleiding onder haar tegeinvoordigen Di
recteur, gestemui door tiet personeel nog
vele jaren haar uitstekenden dienst zat blij
ven vervullen.
Thans noodigt spr. alten uit om, zooals
het O)) den watertoren behoort, een glas
water te drinken.
Daarna wordt ecen glas port aangeboden.
Do B it r g e m e s t e r, het woord ne
mende, zegt, dat liet verbazend moeilijk is,
nog iets to spreken, na de zeer interes
sante rede van deu heer v- Westendorp, dj<j
