m, f4586
67" Jfasrgang.
Zaterdag 25 Juli 1914.
1 immer Maat oil DB1E Maden.
Eerste Blad.
De Fransche hoeve
Berlcftt.
Reis-afconnementen.
BÜITENLim
m fifr/ljMlJ garantie
XUNSTSPEL enELECTR: PIANO'S, VUUGELSisHET ADRES
£BgT"*KESSELS'KON,FABRIEK, TltBURQ
VRAAGT CATALOGUS OOK TERMÜNBETAIWG
Voor
eerste
klas
SCHIEDAMSCHE COURANT
f De» OcwHaat veraehijnt dagelijks, met aitaoodeting van Zon- en Fe
FtflR per kwartaal: [Poor Schiedam «q Slaardingen fh 1.25-fraaoa
par poet fl. 1.66.
Prijs per week: Noor Schiedam «n V.laardiagen 10 oent*
Afzonderlijke nnmmere 2 cent
Abonnementen worden dagelp» aangenomen,
Advertentien voor het eerstvolgend nummer moeten des middag? yèér een
bw aan het Bureau bezorgd zgo.
Rjnreatt: Lange Haven No. 141 (hoek" Korte Haven.)
Frjja der AdyerteatiSn: Nan 16 regels £L Ö.92; iedere regel msec
18 cents. Reclame* SO «ent per regel. Groote letters naar de plaats die zij
innemen,
AdrerteatïSa Wij abonnement op voordeeüg» voorwaarden. Tarieven
hiervan zga gratis aan Met Bureau: te bekomen.
In de nummer» die Dinsdag-, Donderdag- en Zaterdagavond
vendnyne*; werden zoogenaamde kleine advertentie» opgenomen tot den prijs
van '40 oeete per advertentie^ bïf vooruitbetaling aan het Bureau te voldoen.
Intercommunale Telefoon No. 103.
Zij, die zich met ingang van 1 Aug.
a.s. op de „Schiedamsche Courant" abon
oeeren, ontvangen de tot dien datum
verschijnende nummers gratis.
De Administratie van de „Schiedamsche
Courant" is gaarne bereid om tegen vergoe
ding van porto's aan hare abonnée's, die
voor "korten of langen tijd op reis gaan.
de courant aan hun tijdelgk adres te zen
den. Ook abonnementen voor den lijd van
een heele of halve maand worden geduren
de het reissoezoen gesloten.
Schiedam, 25 Juli 1914.
OOSTENRIJK EN SERVIË.
De Nota.
In de gisteren vernielde nota der Oosten-
rijksch-IIongaarsche regeering, welke op den
Balkan den oorlog weer dreigt te doen
ontbranden maar dan met het groote gevaar,
dat de oorlogsbrand ook naar andere Euro-
peesche rijken overslaat, komen nog de
volgende scherpe eischen voor:
De Servische regeering zal op de oerste
pagina van de Staatscourant van 26 de
zer de tegen Oostenrijk-Hongarije gerichte
propaganda veroordeelcn en verklaren dat
zij de vreeselijke gevolgen daarvan oprecht
betreurt; dat zij verder betreurt, dat Ser
vische officieren en ambtenaren daaraan
hebben deelgenomen, en in de toekomst
niet de uiterste strengheid zal optreden le
gen hen, die zich met deze propaganda
inlaten.
Deze verklaring zal ook bij dagorder aan
het leger moeten worden bekend gemaakt
en in de officieele organen van het Leger
opgenomen.
Verder eischt Oostenrijk-Hongarije dat de
vereeriiging „Narodna Obrana" onmiddellijk
ivorde ontbondendat de officieren en amb
tenaren, die zich schuldig hebben gemaakt
Roman naar het Duitsch,
i van
LUISE WESTKIRCH.
41) i
„Is Frits Overdiek hier?" Enno vroeg
dat verheugd. Zijn vriend, zijn beste mend
in zijn nabijheid!
„Ja, die is in Bremen," verzekerde Anne.
„Eu 't gaat hem goed. Hij is goed dooi
zijn examen gekomen en nu wil hij wat
uitblazen bij den blikslager Bode op den
Nieuwen Wal, die een zusterskind van zijn
moeder is. En daarna zal hij wel dadelijk
een betrekking als onderwijzer hebben."
„C»p den Nieuwen Wal!" Enno hoorde
niets anders. Frits Overdiek's prettig blom!
jezicht stond opeens voor hem als een
ster der hopje boven het gewoel, het ru
moer om) hem been.
De drie anderen stonden nu op. Zij wil
den hun avond in een café-restaurant bin
nen in de stad besluiten. Enno liep zwijgend
riaast zijn meisje, totdat de verlichte ra
men voor het lokaal voor hen opdoken.
Toen keerde hij zich opeens om.
„Goeden nacht samen."
Alone greep verschrikt zijn hand. Hij
rukte zich los. „Als ik werk heb', en kan
bopan vooruit te komen, dan kom ik terug.
Eerder niet."
Hij keek niet om zioh heen. Naar Over
diek! Naar den. vriend zijner kinderenjaren.
Die zou wel raad schaffen. En spoedig
stond hij op den Nieuwen Wal voor de
blikslagerij van Bode.
Doch toen hij de verlichte vensters van
de kamer zag, weerhield een gevoel van
schaamte hem. Zijn vriend, trotsch in het
bewustzijn een flinke schrede voorwaarts te
bobben gedaan op zijn levensbaan en
hïjl een daklooz.e, die bij den weg
aan de propaganda tegen Oostenrijk-Hon
garije, weiden verwijderd; dat medewer
king worde aanvaard door de organen dei
Oostenrijksch-Hongaarscne regeering bij bet.
onderdrukken der tegen de territoriale inte
griteit der monarchie gerichte beweging in
Servië, Er moet een gerechtelijk onderzoek
plaats hebben tegen de deelnemers aan
bet complot van 28 'Juni, waarbij gedele
geetden der Oostenrijk-Hongaarsche regee-
ring aan bet uitvoeren der maatregelen en
het arresteeren van aangewezen gecom
promitteerde personen moeten deelnemen.
Maatregelen moeten worden genomen tegen
bet smokkelen van wapenen en hammen
voorts wordt geëischt ontslag en strenge
bestraffing van zekere ambtenaren van den
grensdienst; ophelderingen aangaande uit
latingen van hooggeplaatste Servische amb
tenaren over de moorden en ten slotte wordt
verlangd dat de Oostenrijk-Hongaarsche re
geering onmiddellijk in kennis worde ge
steld met de uitvoering der hierboven ge-
eischte maatregelen.
Het Weensche „Fremdenbialt", dat soms
door regeeringskringen geïnspireerd wordt,
geeft als reden van den korten termijn (48
uur) op, dat Oostenrijk nu met kracht een
einde wenscht te maken aan de crisis en
niet langer dulden wil, dat haar hoogst
gestelde personen in gevaar worden ge
bracht door allerlei intrigues.
„Onder den invloed der Groot-Servische
propaganda, zegt het blad, zijn toestanden
ontstaan, die wij niet langer mogen dul
den. Servië heeft ons overdekt met een
net van vereenigingen.' die onder het mom
doeleinden van beschaving na te streven,
overal haat tegen ons prediken. Naar Bos
nië, Herzegowina en Kroatië worden be
stendig afgevaardigden gezonden, om de
bevolking lot afvalligheid te verleiden en
haar vereeniging met Servië in de naaste
toekomst voor te spiegelen. De Servische
regeering heeft, ondanks haar uitdrukkelijke
beloften, niets gedaan, om daaraan een
einde te makenen dat zij die beweging
heeft toegestaan, is als een stilzwijgende
instemming opgeval."
„Tot vervulling onzer eischen is aan Ser
vië een korte termijn gesteld. Wij zullen
de crisis, die ons economisch leven be
dreigt en geheel Europa verontrust, niel
noodeloos verlengen. Wij willen een on-
houdharen toestand zoo, snel mogelijk uil
de wereld zien en de openbare meening
in Servië overtuigen van onze vastbeslo
tenheid, eindelijk tot klaarheid te komen.
zwerft! Neen. Pas wanneer hij weik
hald en kans had om vooruit te komen, dan
wilde hij overdi.ek weerzien. En hij keerde
naar zijn herberg bij de turfhaven terug.
Nog voordat den volgt-nden morgen de
stoomfluiten het werkvolk naar de fabric
ken riepen, bevond hij zich op weg naai
Heni'elingen. Hij vroeg eerst om werk in
zulke ondernemingen, waar zijn spierkracht
hem te pas zou komen, in gieterijen, stne
derijen, madhine-werkplaabsen. Maar hier
werkte een oud corps van geoefende mou
se hen. Men wees den ongeoefende af.
Ontmoedigd stapte hij de eerste de boste
fabriek op zijn weg binnen. Het was een
vlas- en hennepspinnerij en ja, in liet hekel
lokaal was nog een plaals) vacant. De pra-
ticr geleidde hem over de binnenplaat-.,
opende een vleugel der pooYtdeur en schoof
hem over den drempel. Een oorverdoovond
geraas klonk hem tegen. Door dicht. slof.
dat de ademhaling belemmerde en als een
grijsgele wolk eiken hoek vulde, zag Enrio
een hoog, raim lokaal, waarin alle voor
werpen mlet razende wentelingen draaiden.
Boven zijn hoofd snorrende drijfriemen
aan de kanten om hun as vliegende rade
ren, huppelende klossen. Blinkende ijzeren
sta ven grepen in de lucht, trommels draai
den in het rond als tollen. Lange reepen
schoten onverwacht uit de een of andere
opening, bewogen zich ha.a«tig door liet
lokaal, alsof zij op de vlucht waren, om
in een andere opening weer op raadsel
achtige wijze te verdwijnen. Gedaanten be
wogen zich als schimmen in het grijsgele
stof, mannen, vrouwen, de hoofden mot
doeken omwikkeld, als in pelzen gehuld
van grijsgele vlakken. Een ijzige tocht streek
suizend door den chaos. De ventilator huil
de, de machines tikten, stampten, snorden,
raderen gonsden, de grond beefde onder d'
voeten. De menschelijke stem ging onver
staan verloren in het gedreun. In het ver
warde brein van den zoon van het veen
kwam met een kilte huivering een half
vergeten voorstelling uit zijn kinderjaren 1
Wij hopen, dat Servië zich voor onze
eischen binnen den gestelden termijn zal
buigen. Aan onzen wil, om ons standpunt
onder alle omstandigheden tc handhaven,
mag het evenmin twijfelen als aan onzen
oprechten wensch, dat* in de toekomsteen
hetere verstandhouding tusschen Oosten
rijk-Hongarije en Servië zal ontstaan."
De stemming in Servië.
Uit Belgrado wordt dd. gisteren aan de
„National Zei tong" geseind: Na het over
handigen van de Ooslenrijksche nota is de
stemming hier thans buitengewoon ernstig,
hoewel de stad nog steeds zeer rustig is.
Sedert de vroege morgenuren heden, heeft
onafgebroken een buitengewone zitting van
den ministerraad plaats. Minister-president
Pasjits, die zich met zijn kabinetchef per
automobiel op de verkiezingsreis bevond,
is al weer naar Belgrado teruggekeerd.
Het üostenrijksch ultimatum wordt hier al
gemeen als onaannemelijk voor een souve-
'reinen staal beschouwd. In Belgrado twij
felt niemand er aan, dat Rusland Servië
tegen Oostenrijk zal bijstaan. Men is zeker,
dat Rusland ten gevolge van de buiten
gewoon groote scherpte der Ooslenrijksche
nota een gewap.end ingrijpen van Oostenrijk
niet lijdelijk zal' aanzien. Men gelooft zelfs,
dat Dij het uitbreken van een oorlog Ita
lië Oostenrijk onmiddellijk ernstige moeilijk-
Sijkheden in Albanië zal veroorzaken. De
bevolking is op het uitbreken van den oor
log voorbereid.
Uil de grensplaats Seinlin wordt aan het
zelfde blad geseindUil goed ingelichte
bron verneem ik, dat de Servische regee
ring zoo lang mogelijk zal talmen met de
beantwoording der Üostenrijksch-Hongaar-
srlie nota. Voor het geval Oostenrijk-Hon
garije tegen Servië met wapengeweld mocht
ojilreden, zal Servië in het begin een
passieve houding aannemen en Belgrado,
dal buitendien strategisch niet houdbaar
is, ontruimen en de Ooslenrijksche troe
pen zonder den minsten tegenstand Servië
laten binnenrukken. Reeds vóór verschei
dene dagen zijn uit het koninklijk paleis alle
zaken van waarde en kostbaarheden, die
aan den koning en de koninklijke familie
toe belmoren, naar Xisj gebracht,
mm
op: de hel. Ja, dit was de hel.
Zijn gids schoof hem voorwaarts dooi
den smullen gang van klossen, reepen, dra
den en naar hem grijpende stangen, steeds
voorwaarts er kwam geen eind aan
totdat hij eindelijk op een meer open plek
voor eon man stond.
Met handbewegingen volgens de manier
der doofstommen spraken beiden met
elkaar en daarop voelde Enno, dat hij weer
verder werd geschoven. Zijn jas werd hem
uitgefiokken, een kiel over hot hoofd ge
worpen en toen stond hij in een ander
lokaal, voor een hem onbegrijpelijk zich
spookachtig bewegend ijzeren gevaarte. Te
genover zich zag hij door het .-.tof een
jongmensch en tusschen hen beiden in
fiot ratelende, dansende ding. hing zoo
iet*> als de grijze haarbos van een leuzen-
heks. Beneden in den grond krabden en
veegden kammen en borstels daaraan, zoo
dat de vlakken er afvlogen. Terwijl Enno
er verwonderd naar keek, kwam plotseling
de haarbos uit zijn houder gesprongen en
bijna hem in 't gezicht. De man naast hem
wtees hom, hoe hij hem nu grijpen, om-
keeren en weer in het hekelraam vast
hechten meest, waardoor hij terug naai
den jongen nvin aan den overkant liep,
terwijl nu zijn andere zijde gekamd en ge
borstcld werd. Enno's werk bestond in het
opvangen en wear inhaken van den bos.
Dat scheen hem gemakkelijk toe. Maar al
het vreemde in zijn omgeving verbijsterde
hem, liet oorverdoovend lawaai benam hom
bet vermogen om te donken. Toon hij den
bos ongeveer tienmalen had teruggestuurd,
deed hij 't verkeerd. Dadelijk trok de jonge
man tegenover hem oen woedend gezicht
Enno hoorde niets van hetgeen de ander
hein niet "de grootst mogelijke uitzetting
van zijn stem toeschreeuwde; hij maakte
slechts uit de beweging zijner lippen op,
dat hij schreeuwde. Hij bedacht nu, dat het
zeker aangenomen werk was en dat hij
door zijn onhandigheid ook zijn vis ii vis
van een gedoeite zijner verdienste had be-
In den Driebond.
Naar de „National Ztg." meldt is de
Ooslenrijksche nota aan Servië toegezonden,
zonder dat de Oostenrijksche regeering voor
af te Berlijn raad gevraagd heeft. De Duit-
sche regeering te uit Weenen omtrent den
toon en den inhoud van de nota zelfs niet
terloops ingericht.
In liet ministerie van buitenlandse he za
ken te Berlijn hebben gisterenmorgen be
sprekingen plaats gehad met den gezant
van Griekenland, Theo!ukis, en verschil
lende andere diplomaten, die op verzoek
een bezoek hebben gebracht in de Wil-
helnistrasse.
De houding, die Oostenrijk heeft aange
nomen. veroorzaakt, zegt hetzelfde blad,
geen terugwijken meer. daar dit als een
zwakheid van- de Oostenrijk-Hongaarsche
monarchie zou worden aangemerkt. Tenge
volge daarvan beschouwt men ook in Ber
lijn den toestand als hoogst, ernstig, hoewel
men op dit oogenblik nog hoopt, dat het
conflict gelocaliseerd zal blijven.
De Weensche correspondent van de
„Frankfurter Zeitung" heeft in diploma
tieke kringen vernomen dat de mogendheden
van het Drievoudig Verbond in de kwestie
der aan Servië gestelde eischen volkomen
overeenstemmen. Dat moet men, om den
polilieken toestand in Europa te beoordee-
len, vooropstellen.
Aan 't zelfde blad wordt uit Berlijn ge
seind dat men in wel ingelichte kringen
aldaar zich den ernst van den toestand
niet ontveinst Hoewel men hoopt dat het
conflict beperkt en een aJgemeene oorlog
vermeden zal kunnen worden, twijfelt nien
er nauwelijks aan dat Servië de nota zal
afwijzen en Oostenrijk dan gewapenderhand
zal ingrijpen. Vrijwel algemeen heerscht in
politieke kringen de meening da.t er voor
Rusland een aantal klemmende redenen zijn
om zich niet in het conflict ie mengen
en dal liet zich zal bejialen lol dreige
menten.
Gistermiddag kregen een groot aantal
Oostenrijkers, die in Berlijn wonen, tele
grafisch Ik1 vel van hun regeering om on
middellijk naar hun land terug te keeren
en zich uiterlijk heden (Zaterdagï om 6
uur hij hun true pen afdeel ing aan te mol
den. De opgeroepenen belmoren lioofdza
kelijk Ird de jongste lichtingen. Reeds tegen
den middag verlieten zij in grooten getale
Berlijn om met den trein naai- het Zuiden
te vertrekken.
roofd. Hij wendde zijn oogen nu niet meer
van de machine af, totdat de sloom flu i
tan schril het middaguur aankondigden, de
raderen stilstonden en de schaar van arbei
ders uit de poort der fabriek stroomde.
Hij ging niet met de andoren mee. De
oogen bijna blind van slof, stompzinnig
van het helscbe lawaai, ging hij op de bin
nenplaats op een steen zitten, met hel
hoofd iin zijn banden en ademde werklui
gelijk de frissche lucht in. zonder een ge
dachte, bijna zonder gevoel.
Zijn vis a vis hij de machine sprak hem
aan.
„Wil je niet gaan eten?"
Enno staarde hem als wezenloos aan.
„Dm één uur begint liet werk weer lol
zes. Dat kun je met een nuchtere maag niet
volhouden, (ia met mij mee. Er is hier in
de huurt een bakkerij en ook een slach
ter. Ik zal je wel don weg wijzen. Je heb!
zeker nooit in een fabriek gewerkt."
„Nee." zei Enno met een rilling.
„Dat kan men wel zien," beweerde de
ander lachend. „Maar dat leert uel. Hij
ons is het nog lang niet het ergst. Onze
baas is streng, maar rechtvaardig en beeft
wel wat voor zijn ondergeschikten o\ei
Heb je al logies? In mijn kamer slaat een
bed leeg. En mijn kostjuffromv. die neemt
je wel, dat zal ik wel in ordo maken. Ga
nu maar mee."
Anne wachtte dien avond tevorgecf-. on
der de linden op Enno. llij droeg zijn ki -t
uit de hetilmrg aan de haven naar de half
donkere achterkamer waarheen zijn kame
raad liein meenam en bracht voor het erral
in zijn leven een nacht met een vroom
den man in een en hetzelfde vertrok door
Hij sliep niet, ondanks zijn vermoeidheid. In
zijn ooren klonk nog altijd het. stampen
der machines, jyjn longen worstelden mei
het stof, dat hij ook hier nog meende in
te ademen.
De volgende dag was als de vorige en
zoo altjjd voort, de een als de ander. „Dat
leert wel," bad zijn kameraad gezegd. Maai
De Triple Entente.
Te St. Petersburg is gisteren een kabi
netsraad gehouden, die bijna vier uur heeft
geduurd. Later op den dag maakte de Rus
sische Staatscourant het volgende corn-
iriiiniijué openbaar:
,.l)e keizerlijke regeering, bezorgd over de
mogelijke gevolgen van het ultimatum doo»
Oostenrijk-Hongarije bij de Servische rege
ring ingediend, volgt opmerkzaam de ont
wikkeling van het conflict tusschen Oosten
rijk-Hongarije en Servië, waarin Ru s-
land niet onverschillig kan blij
ven."
Men verzekert, dat Rusland onmiddellijk
tusscbenbeide zal komen, door Oostenrijk
te verzoeken, den termijn van het ultima
tum uit te stellen, ten einde aan de Euro-
peesche diplomatie tijd te geven haar in
vloed aan te wenden.
In een uiterst scherp hoofdartikel be
spreekt de .Temps" het Ooslenrijksche ulti
matum. .Het is een document zonder voor
beeld door de aanmatiging van den toon
en do malelooze overdrijving van de
eischen," oordeelt het blad.
„Elen. van de gestelde voorwaarden zal
Servië zeker nooit aanvaardenden eisch,
dat de Servische regeering op Servisch
grondgebied de Oostenrijkers zou laten
medewerken aan het onderzoek. Deze pre
tentie- is in strijd met alle regels van in
ternationaal recht, sluit de onderwerping
in zich van den Servischen staat aan den
naburigen staat. De rechtsgeleerden van
den Ballpltitz zijn ie knap oin zich daarin
te vergissen. Het is een erkentenis van
afhankelijkheid, die zij van Servië wen-
schen te krijgen. Geheel de rest is er maar
voor den vorm bijgevoegd. Dit is het doel,
dit het programma."
De Temps" betoogt verder, dat de toe
stand voor geheel Europa ernstig is. Geeft
Servië toe, dan wordt geheel de bundel van
Balkan-vrijheden verbroken, hetgeen ook in
Rusland een geweldige echo wekken zou.
En ook Frankrijk en Engeland kunnen
zich niet onzijdig houden. Er beslaat dan
groot gevaar voor een algemeen Europeesch
conflict.
Maar er is nog een oplossing:
„Toen Rusland en Engeland tien jaaF
geleden aan den vooravond van een oorlog
stonden tengevolge van de kannonade in
de Noordzee, heeft men zich op hel goede
oogenblik herinneid. eerst te Parijs, maar
daarna in alle hoofdsleden, dat do llaag-
sehis protocollen de aannemelijke oplossing
Enno, die in de stille, <le. eenzaamheid
van do uitgestrekte veenvlakten was opge
groeid, kon niel aan dc beperkte ruim
te, de bedomptheid en het oorverdoovend
geraas in de spinnerij wennen. Sk-eds groo-
tar werd het heimwee in zijn gemoed, hot
werd reusachtig ondragelijk, het ontaardde
in waanvoorstellingen, in ziekte. Hij had
een geschikter kostwinning moeten zoek-n.
Af en toe kwam die gedachte hij hem op.
Maar liet lawaai, waarin iiij eiken dag elf
uur verkeerde en dat verder hamerde in
zijn ooren en zijn zenuwen, als reeds lang
de poort der fabriek zich achter hem had
gesloten, maakte hem geheel versuft en
lienam hem al de wilskracht om tot een
jie-Iu.t te komen, llij zoteht Anno niet op.
Zoo vernederd en verbrijzeld door het lot
als hij zich voelde, kon hij zijn meisje
nioL onder de oogen komen. Hij schreef ook
niet aan zijn inocder. Mat er nog aan
trots in hein was, verbood dal. Als het
iemand heel slecht gaat, moet hij niet ook
nog zijn familie dn armee het gemoed bezwa
ren. Jlaar op een avond, loen dc stoomflui
ten het sluitingsuur verkondigden, de ar
beiders- de fabriek uildrongen,' stond hij
voor hel groote vliegwiel, dal nog sui
zend ronddraaide, ten prooi aan oen over
weldigend verlangen om zich in de ijzeren
armen te werpen, opdat zij hot heimwee,
de wanhoop in hem, den volkomen veronge
lukten mensch, tot rust zouden brengen, llij
moe-t zijn handen vast om" dc blinkende
koperen staven van de omrastering klem
men om zichzelf aldus te beletten er niet
over heen te springen. Op zijn voorhoofd
stonden koude druppels zweel van de in-
spinning, die het hem kostte, om aan de
verzoeking weerstand te bieden. Als de
laatste van het werkvolk ging hij eindelijk
heen, steeds achterom kijkend naar den
langzamerhand tot rust komenden kolos on
bitter lachend zei hij bij zichzelf: „Eens
kom ik loch!" f
(Wordt vervolgd.)
