^Schiedamsche Courant.
w.
Werkzaamheden In den
Volkstuin.
tweede blad
Sociale Problemen.
Van den voet der Pyreneeën.
tap
.m
Zaterdag 12 Augustus 1922, No. 17049.
1 (Nadruk verboden.)
Een van de zeer vele verontrustende pro
blemen, waarvoor Er^mkrijk zich ziet ge-
plaatst, is, dat der ontvolking van hei
1 platteland. De boerenzoon, in plaats van
den akker te bebouwen, gelijk zijn vader
het deed, trekt reeds op jeugdigen leeftijd
naar de stad en wordt fabin.eksa.rbeider
of koopman. Err wanneer zijn vader sterft,
Me oude, die zich niet ontwortelen liet,
dan verkoopt of verhuurt h.'ij do hoeve, ver
pacht het land.
Het "is niet alleen in den laatsten tijd,
dat het noodlottig' aantrekkingsvermogen
van „de stad" noodlottig voor het in
dividu, evenzeer als voor de maatschappij
de aandacht vraagt, en ook andere
landen dan Frankrijk hehben te kampen
uiet ditzelfde sociale verschijnsel Doch in
Frankrijk heeft h'et altijd 'érger hes taan dan
elders. Parijs was meeir dan eem'ge andere
hoofdstad ter werela'' de verblindende g'oei-
lamp, die al wat drang naar leven heeft,
tot zich trekt en.... verzengt. En nooit
beeft het kwaad zulke verschrikkelijke af-
metingen aangenomen als deze laatste twee,
dirie jaren. Het is nu al zóó, dat hij
voorbeeld de graanoogst iu 1922 onge
veer S nidiioen kwintals (een kwanta] is
50 kiloj "minder zal opbrengen dan die
van 1921, welke op zijn hemt reeds S
millioen ten achter Heef bij dien van
1920. Frankrijk, dat voer den oorlog vrij
wel zichzelf kon bedruipen wat koren aan
gaat, komt op het oogenhlik 15 a 20
millioen kwintals tekort op de 90, die het
noodig heeft. En daar men ervoor terug
deinst het ontbrekende aart te koopen in
Amerika, heeft de regeering dezer dagen
een wetsontwerp moeten indienein, waarbij
zij gemachtigd werd om telken jare, at
naar de behoefte, een percentage aatnlappel-
rrjstemeel, enz., vast te steden, waarmee
het tarwemeel voor het brood zal mogen
worden vermengd. Met andere woorden,
wij gaan een periode van „ooiiogsibrool"
tegemoet, waarvan het einde geenszins is
te voorzien.
Integendeel... Het brood, dat hier toch al
niet heat is in Zwitserland, in Italië,
in Belgie, in Nederland is het honderd
maal beter, telkens wanneer ik over de
grenzen ga, breng ik voor een week brood
mee naai' Parijs, daar het Fransclie brooa
ons ziek maakt het zal, zoo dat wets
voorstel erdoor komt (de Kamer heeft het
al aangenomen en de Senaat zal het ook
wel goedkeuren hoewel er een tamelijk
sterk verziet tegen is) nog veel slechter
worden... met maagziekte en daxm-cataxh-
epidemieën in het verschiet, welke het
ras zullen uitputten voor den tijd. en de
sterfte nog weer zullen komen vermeerde
ren.
En die toenemende sterfte, dat is nog
weer öen ander probleem, te ernstiger daar
na een kortstondige stijging der cijfers
de geboorten opnieuw dalen. Z,el£s het
aantal huwelijken vermindert van. j'aar tod
jaar in Frankrijk. In 1921 gingen er on
geveer 380.000 paartjes naar het stadhuis
(en dat was belangrijk minder dan. in
1920;van 1 Januari tot 1 Juli 1922 be
droeg het aantal huwelijken 154.000 en
men raamt het voor het toeeïe jaar (in het
najaar wordt ecri altijd minder getrouwd
dan in de eerste zes maandenj op 29.000,
d. i, 90000 minder dan het vorige. Wat
wonder, indien onder detgeiijke omstandg-
heden de door de dooden acHtergefaten
Ieege plaatsen niet alle door nieuwe we
reldburgers worden bezet. Huwelijkssta
king, malthusianisme, abortus, opalle
mogelijke manieren wordt het geboorte
cijfer gedrukt, terwijl de sterfte toeneemt.
Maar we hadden het over de boeren. Zij
verraden eenmaal de rijkdom: en de -acht
van dit land. De kern van het zoo on-
derenswaardige legejr bestond uit ren
van buitenlui. Uit alle hoeken m zij
naar het front gekomen om den vreemden
indringer een Mok voor de* voeten te wer-
p'eti. Uit hun spaarpotten en,.... wollen
kousen kwamen de spoorwegladingen goud
stukken, die verscheept werden naar Ame
rika en Japan om staal en khaki te koo
pen. Zij waren rijk, de Eransche boeren,
rijk en zuinig en arbeidzaam en taai. Doch
,hun ras is aan 't verloopen en spoedig
zal Frankrijk een beroep op de immigratie
moeten doen.
Gelukkig is de henzine-motor gekomen
om den landbouwer veel werk uit de han
den te nemen. Waar vroeger 20 knechts in
het veld stonden, tuft nu de „tracteur"
voor een maaamadhihe, ©en smjMaéhïne, teen
schoven-bindm adhdneDie machine ploegt
en zaait, zij oogst en dorscht. Gelukkig,
waut knechts vindt men op hst land
al even moeilijk als dienstmeisjes in de stad.
De dienstmeisjes zijn juffrouw, ja, in vele
gevallen mevrouw geworden; en de boe
renknechts hfebben zelf een lap grond ge
pacht of giekocbit, voor zoover zij niet in
'de stad zijn blijven hangen na afloop van
hun militairen diensttijd, of de hoeven en
hofsteden afreizen met tramerijem. Meer
dan oodt zijn de akkers- verdeeld onder
Heine eigen-bazen, keuterboeren, dis zelf
den grond bebouwen voor eigen, rekening
liever dan dienstbaar rijm. Die zin voor
onafh ankelijikih'eid zit in de lucht. Het
V knechtschap gaat denzelfden weg _op_ als
- eertijds de slavernij, als daarna de lijfeigen
schap. Geleidelijk, .huist ongemerkt, zonder
Veel schokken of stooten, evolueert de we
reld naar het oppermachtig individualis
me. Of het fcën gelukkiger samenleving
brengen zal, moet nog blijken.
-> Het aantal Hein-grondbezitters is Sh geen
jlann zoo groot als hier. Toch gaat de op
brengst van jaar tot jaar achteruit; en ziet
unen,- wanneer men met den trein dotir! het
Hand rijdt, telkens weer meer velden braak
fliggen. Ik vraag mij "af waarom men zoo
f zrroegt (en zoioveef' geld uitgeeft; om het
verwoeste gebied weer vruchtbaar te ma
ken, terwijl naar Zuid en naar Oost en
naar West overal akkers schreeuwen om
zaad.
De boeren zijn Fiankrijk's kip-die-jgouden-
eieren-legt. En Frankrijk is bezig ze te
slachten. In plaats van alles te doen om
hen aan het land te hinden, en tegen den
noodlot tigen trek naar de stad een tegen
wicht te vormen, maakt men hun op alle
mogelijke manieren het leven zuur. Zij
worden op de vingers gekeken en op de
stang gei eden, gedidd en gevdd, geplukt en
geplaagd, uitgeknepen en aan banden ge
legd. Van overheidswege worden de prijzen
bepaald waaivoor zij' hun landbouwpro
ducten moeten verkoopen.
Hun winst wordt beknibbeld; zelfs hun
arbeidstijd wordt gereglementeerd En ter
wijl de kunstmest en benzine hoe langer
zoo duurder worden, en de „Bons de la
Defense Nationale", waarvoor zij enkele
jaren geleden hum zuinig gepokte gein heb
ben gegeven, 50 pCt. in waaide (zeer fic
tieve waarde trouwens, want zij blijken on
verkoopbaar; verminderd zijn, daar de franc
tot op de helft terugviel, eeist in wissel
koers eu dientengevolge ook in koopkracht,
zet de ontvanger der belastingen hun het
mes op de keel als tot het toebrengen van.,
den genade-stoot.
Frankrijk zit zoozeer in de moeilijkheden,
dat het soms is alsof men hier het hoofa
verloor. Men vergeet, dat een moedijkhefc
niet kan Worden overwonnen door haar
te ontloopen. Een zieke, die huiduitslag
heeft, geneest met met een doekje en eén
zalfje. De dokter moet die oorzaak van de
kwaal wegnemen, welke in het Moei, schuilt.
Het is kinderlijk kortzichtig bijvoorbeeld,
het giaan-tekort te willen verhelpen doca
een maatregel als thans «voorgesteld..
Niet alleen dat daardoor het brood slecht
en ongezond zal worden en beter een
halve boterham die geen kwaad doet, dan
een heele, die oneetbaar is en die, als
p hem toch eet, u langzaam veigifiigt,
met alleen dat hel van jaar tot jaar slech
ter en ongezonder zal worden, op deze ma
nier, daar het deficit zal toenemen, indien
men het kwaad niet uitroeit met den wor
tel, bovendien zal dit alles een zoo ing©-
wikkeide administratie ©ischen, een syste
matische organisatie en overheids-comtroie,
dat het in de praktijk nauwelijks doenlijk
zal blijken. Het zal, mplaats. van terugkeer
ua de te kwader ure verlaten vrijheid van
den handel, een schrede achteruit zijn. En
ten slotte zal het vrijwel geen nut hebben,
aangezien het grootste deel dor medsooï|tan,
waarmee het tarwemeel zal vermengd wor
den, immers toch oo-k zal moeten wonden
betrokken uit het buitenland-
Zoo knoeit en peutert men, om de kost
bare illusie vol te houden van het brood-
dat-l-fraiic-per-ltilokost, en waarop de bale
ker al even weinig verdient als de boei
en de molenaar. Zóó weinig, dat.... ook hij
straks deserteert en men niet genoeg bak
kers meer vindt.
En intusschen intrigeert de gboOt-industiie
tegen het 'accoora van Wiesbaden en het
aannemen der betalingen „in natura".En
vermaakt de brave burgerij zich in de draai
molens en bij het vuurwerk, ter viering
van den National en Feestdag, ter herden
king van den 14en Juli 1789, toen de
Bastille werd omvergehaald en" het volk van.
zijn banden bevrijd.
Bet „ponem" begint te wenschen over te
laten, maar de „circemses" zijn nog goed.
LEO FAUST.
Belofte maaB. schuld 1 Tegenwoordig hbojri
mfen dieze schoon© spreuk al minder en
minder, misschien wel tengevolge van de
uitbreiding van het Meshecht, welke het
nienschdöm tot lichtvaardige beloften schijnt
te moeten drijven. Ik wil mij et* echter aan
houden en "deze brieven hervatten, waarbij
de inkt bloost bij het bewustzijn, dat do
belofte meer dan een jaar oud is.
Ik was blijven steken bij Bay onus en
vat dus de draad wedde op bij dit oude
stadje, dat lpit grootst mogelijke contrast
vortnt met liet vlakbij gelegen moderne
Biarritz.
Binnen zijn vergrijsde wallen, vloeit bet
aardige riviertje de NLve in de Adomr,
oen machtigen stroom van 200 Mjeiter breed
te. Beidö komfsn van de Pyreneeën; de
Adour ver uit helt midden van dei berg
keten, van waar hij- na een wijden, bocht
naar h'et Noorden, Bayonne in Westelijke
richting binnenvloei!, om opnieuw naar het
Noord Wisten om te buigien en 6 K..M
beneden ddiei stad in de Golf van Biscay©
uit te monden; de Niva uit het Zuiden
langs St. Jean Piedde-Port, dan Pas de
Roland' en Cambo.
Bijde samenvloeiing, in hat hart deSt
stad', ligt de groote' brug, dia de) beide
oevers van de Adour vejrbindt; vlak bij- is
de Place d'Artnes, mot' het stadhuis>_ waar
in tevens de schouwburg is geihxtisveMi;
dp ©eniglef breed© straat, de Rue Thiers,
lieddt van daar naar het Chateau Vieux,
in welks gevel een steen prijkt met de na
men van de aanzienlij bei personen, welke
eir in lang vervlogen tijden een gastvrij
of gedwongen verblijf hebben genoten of
ondergaan. Geen bezoeker van Bayonne
verzuimt een wandeling door de Rue du
Port Neuf, welke jeyenwijdig loopt aan de
Rue Thiers, met zijn overdekte trottoirs
en aardige winkels.
Niet ver van het Chateau Vieux ligt de
kathedraal, die van de 13a eeuw dateert,
maar etirst veel later is voltooid. Men toont
er u ©en glasruit, gefechenk van Frans 1
bij gelegenheid' van de -terugkeer van zijn
zoon uit zijn gevangenschap te Madrid, als
gijzelaar voor zijn vader.
Dit alles ligt in Grand-Bayotónei ten Zui
den van de Aidour en ten Westen van de
Nive. Vier bruggen leiden t*v >r laatstge
noemd© rivier naar. h'et Zuid-Oostelijk kwar
tier, het zoogenaamde Petit-Bayonne. Het
bezienswaardige in dat gedeelte is het Mu
seum Bonmat, waarvan del gTondvercfeping
aan de stads-boekmij is ingeruimd. De eer
ste verdieping bevat de schenking van, den
kunstscihiidter Jean Bpnnat, die hjejt voor
naamste dieted van zijn verzameling schil
derijen en anddie kunstwerken aan zijn ge
boortestad heeft nagelaten. De catalogus
daarvan vefcmeldt 'stukken van "Brouwer,
Potter, Rembrandt en Hou, ien naast deze
vaderlandsche beroemdheden prijken o. a.
de namen van Rubens, van Dijck, Raphael,
Diner, Titiaan, Michel Angela, Beynolds
en Meissonier.
Ook zijn hier eenig© schilderijen van
Boimat zelf, maar aan zijn werken is bo
vendien een afzonderlijke zaal gewijd in
het Stedelijk Museum, dat de tweede ver
dieping van hetzelfde gebouw beslaat. De
stoot tot da oprichting van het gebouw
werd gegeven door Bomiat's schenking, te
genhanger van Mesdag's overdracht van zijn
verzameling schilderijen aan Den Haag, met
dit verech.il, dat Mesdag dezö nog tijdens
zijn leren vemchtte.
In de zooeven genoemde „Salie Bon'
nat" bevinden zich eau aantal portretten;
en verder meest voorstellingen van gods-
dienstigen aard, alles van dp hand van
den meester zelf.
Yoo-r da andeate zalen van het Stede
lijk Museum vermeldt da catalogus o. a.
een gezicht op Maassluis van Jongkind.
Yan het Museum terugkeerende naar het
midden van de stad, komen wij in enkele
minuten aan de PointSaint-Esprit, die ons
over de Adour naar het Noordelijk kwartier
voert, dat naar zijn berk met diemzéLfdeni
naam het Quartiett* Saint Esprit wordt ge.
noemd' Hier bevindt zich het spoorweg
station, zoodat weinig vreemdelingen het
onbetreden zullen laten; maar het is de
minst belangwekkende) buurt.
Als zeehaven is Bayomnie) niet zonder
beteefcemisdoch Bordeaux heeft zeker 't
leeuwenaandeel van dfen in- en uitvoer
van Zuid-Westelijk Frankrijk en treikt veel
verkeer uit dp Landes tot zich. Evenwel
heeft ook Bayonne een levendagen handel
ra die producten van de uttgiesfrekte dennen-
bosschen van die streak. Vender wordt de
scheepvaart er gpvoedl door metaal- en
andere fabrieken, die zich beneden Bayonne
langs de Adour uitstrekken, en waaruit se
dert een kwaljt ©euw de fabrieksstad. Boucau!
is ontstaan, die bijna tot aan de zee reikt.
Evenals zoo menige andere bavea, heeft
Bayonne dikwijls moeite gehad met het he'
vaarbaar houden van do uitmonding van
zijn rivier. Reads in de 15e en 16e eeuw
raakte deze verzand en ook in onzn jjjd is
voortdurende zorg noodig. Als leek stel ik
mij voor dat de Hggmg in den hoek van
de Golf van Biscay© de|n mond van de
Adour blootstelt aan mesjT dan gewone
werking van golfslag en gzitij van dit veel
bewogen watervlak. Het wo-oïri' „vlak" wil
de mij bijna niet uit dei pen, bij de herin*
nering hoe ik een kleine stoomboot de ri
vier zag uitvaiien en bij de baar zoo ge
weldig stampen, dat ik dei opvarenden eer
beklaagde dan benijdde.
Menigeen zal van oordeel" zijn dat
Bayonne een gewoon stadje is zooals er
vele andare zijn. De reisgidsen noemen drie
tct zies 'uren als voldoende spanne tijds
om het te hzichtigen. Het heeft echter een
groot veriedlem en het zijn vooral de oude
vetsangwerben, waar men zich in de at
mosteer van vroeger tijden moet gaan ver
plaatsen. Men ontmoet er niemand en dart,
waar zij nog ongerept zijn, kan mep. zich
willekeurig fepug denken tot Soult en Wel-
hngton; Napoleon en da afgezette Spaaa-
sehe Koninklijke familie; Catharma tra Me-
dicici en Alva; Frans I en Krtd V; er
is ïftets om de stemming te verstoren. Aïs
de zon schijnt, liggen ©r een part katten
in het- gras; eu hef oude Vrouwtje, dat er
goed te drogen halngt, behoort, wat hart
vorm en havelooze samaar betreft, gelij
kelijk in alle eeuwen thuis.
Mij" ontbreekt de woordkunst voor een
plaatsbeschrijving, althans voor ©en zooda
nige die het onderwerp tot zijn lechtdoet
komen. Maar wie ooit Bayonne) bezoekt,
verzuim© niiet die wandeling over de oude
wallen, etefr de vesting ontmanteld wordt.
Ter wille van hief verkeer zijn er gedeel
ten der muPah wegigebroken, maar het mooie
stuk tusschen het Chateau vieux en. de
Spaansehe Poort en andere doelen heb
ban het karakter trouw bewaard.
Reeds tijdens de Romeinsche overheeT-
sching was Bayonne een belangrijke wa
penplaats. Het heette toen Lapurdum, van
welk woord men de overblijfselen vindt in
dte benaming Lahomd, wartmae thans de
omliggende' stneek wordt aangeduid. Dicht
aan de Spaansehe grens gelegen, heeft
het later veelvuldig een rol gespeeld zoo
wel in dte talrijke oorlogen tusschen Frank
rijk en Spanje, als in da vriendschappe
lijke aanraking tusschen de beide rijken.
Onder de' irégeering van Frans I weer
stond: het met goted gevolg een belegering
der 'Spanjaarden len herstdde toen eenigs-
zins den roep van Onoverwirmelijkheifl, wel
ke ten spijt van zijn devies „Nunguami pol
lute" needs een knak had gekregen toen
het, als ©en der laatste bolwerken der
Engelsche Oiverheeteching, in de vooraf
gaande ©ruw door Dimois was veroverd.
Bij die gelegenheid was op het oogenblik
dier overgave een wolk aan den hemel
verschenen, wartin zich een wit kruis af-
teekende, „laquelle demeurai, Bans se mou-
vodr, l'espace da demi-heure"dit ver-
schïjnsel overtuigd)."' de stedelingen, welke
eerst Eugielsch gezand walen, „qa'il plai-
soit a TDaeu qu'ds devinssent Francais et
portassent tons la rtodx blanche". 'Aldus
de oude kromekschtij vers -
.TijdtenB de binnieplandsche godsdienst-oor
logen had te Bayonruet de beruchte samen-
komst van Catharine de Medicis en hart
vijf tien-jarigen zoon Kallef IX met Konin
gin Elisabeth (dochter van Catharina die
Medicis en echtgenoot© van Philips II van
Spanje) ©a Alva plaats. Van tte Spaansehe
zijde werd getracht, Frankrijk over te halen
tot scherper optreden tegen de hervormde
godsdienst. Catharina, op dat oogenblik hef
meeste heil zoekend in het bekomen van
bet evenwicht tusschen de Katholieken en
de Hugenoten, nu eens overhellend nart
Coligny dan naar de Guisse!, hoopte) de
Spaansehe politiek te matigen.
.Wekenlang was Bayonne getuig© vali
„bals, joute - iet tefetins", welker lufeteüj
moesten didnen om den berooiden toestand
van de Fransch© schatkist tel verbergen. On'
dertusschen werden besprekingen gehouden
welke geen der partijen overtuigden. Bij
teen dier gelegenheden moet 'Alva teT aan
beveling van hef nit den weg ruimen van
de hoofden der protestanten gezegd heb
ben; „betejr de kop van één zalm, dan dé
koppen van duizend hkvonscheh". Deze
woerden welden door den twaalfjarigen
Hendrik van Navatt© dien lateren koning
Hendrik IV, opgevangen en overgebracht
aan zijn moeder. Men heeft in deze bijeen-'
komst den kiem willen zien van den moord
in de St. Bartholomeus-nacht. Voolioopig
had Catharina geen blijk gegeven vaneénig
voornemen tot iets dergelijks. Zij weigeld©
zelfs Alva's verzoek, om de pïotestantsch©
godsdienstoeEcningen te verbieden in de aan
Spanje grenzende gewesten. De Spanjaar
den blevejn haar dan ook wantrouwen;
doch ook bij de voormannen dek Huge
noten had de vnees poslgevat dat een ge-
lieim verbond! tegen hun partij was op
touw gezet
Tusschen de vekschilleinde oorlogen werd
meer dan ©ens getracht, door vorstelijke
Spaansch-Fransche huwelijken baiidien tusi
schen de bride rijken te leggen. Ook dart
bij speelde Bayonne soms een rol. Zoo liet
Lodewijk XIH er zijn Spaamscbiei bkuid, die
aan de grens tegen een. Fransche bruid was
„uitgewisseld", veirwelkomen door de Lui-
nes, wiens nederig ambt van valkenier met
die zending weinig- in overeenstemming
lijkt. De keuze wordt verklaard door de
hooge gunst waarin deze latere conné table
bij dén jeugdigen koning stond.
Gebeurtenissen van meér| belang speel
den zich te Bayonne af onder het eerste
keizerrijk, toen Napoleon, door list, over
reding en bedreigingen, er de geheele ko
ninklijke familie uit Spanje had' heenge-
lokt. Ook GodOy, gunsteling der koningin,
wiens leven in Spanje niet langer veilig
was, had hij er hem laten brengen.
Toen verleden jaar Napoleon's sterfdag
vereeuwde, is m den ^,Cou.rrier de
Bayonne" deze periode herdacht, evenals
toen de Bordeaux, en vermoedelijk in an
dere plaatsen, plaalselijbe herinneringen aan
den keizer zijn opgehaald.
Aan het artikel in dien „Courtier", van
de bevoegde hand van den secretaris van
het Comité „Souvenir Framrjais do
Bayonne", wil ik gaarne dia meeste bijzon
derheden over dit verblijf ontleenen.
De keizerlijke intocht op 14 April 1808
weid' er bijgewoond door talrjjke scharen
Baskiëss, Bertneazen en nog verder wo
nende Ziiid-Fransclicn, waatrvan velen te
voet den langen weg hadden afgelegd- Na
poleon nam zijn intrek in bat buitenver
blijf Martac.
Da bittenel twisten in de koninklijk:© fa
milie, waarvan zij uit angst, naïveteit en
onkunde de beslechting kwam zoeken bij
Napoleon, weUc© juist in die oneeaigheid
het gewénschte „troebele water" vond,
leidden tot een hoogst pijnlijke scène m
diens bijzijn. De bevolking van Madrid, die
het verdwijnen van de geheele koninklijke
familie niet had' kunnen verkroppen, was
in oproer uitgebarsten eu de daarbij ge
vallen Fransche soldaten dienden Napoleon
tot voorwendsel om den troonafstand van
de gezamenlijke Bourbons te verkrijgen. Op
het verzo;nen van zijn werkelijke of ge
veinsde verontw aaixtigrag gingjen de oude
koning en zijn© gemalin heftig legen, hun
zoon Ferdinand to beert Deze werd door
zijn moeder uitgemaakt voor trouweloos,
lafhartig in „sans entail les".
„Wélk em moeder! welk een zóonl'"*
moet Napoleon hebben uilgeroepen toen
hij na dit tooneél ta Marteic terugkwam.
Nog dienzeifdén avond werden Se noo
dig© verdragen vastgesteld, waarbij Ferdi
nand, die sedert de half gedwongen aftre
ding van zijn vader" fedtalijk koning van
Spanje was geweest, de kroon aan dezen
teruggaf. Kabel IV had hart reeds bijvoor-
baat aan Napoleon afgestaan, diiej haar nu
aan zijn oudsten broeder Jozef overdroeg
„Van 'n zieker standpunt gelzien, is het
niet goed! wat ik hief vetrricht", aldus
moet Napoleon zich in rijn omg.irving heb
ben uitgélabeln. Ook in het belang van
Frankrijk zou hét blijken „niet goed" te zijn
gewezst, terwijl bet voor hemzelf betee-
bende: de kiem van rijn ondergang.
De junta, welba hij" liet bijeenroepen om
de tnoonsvrtandiejring te wettigen, moest te
Bayonne worden gehouden. Slechte 86 van
de 150 afgévaardigdien lieten zich den hoon
wéigevaMn, buiten de vaderlandsche grens
palen de nieuwe constitutie vast te steb
len. Dit geschiedde in elf zittingen, ge
volgd door een twaalfde, waarin de nieuwe
koning en de leden der junta den pledv
tigen eed' van trouw aan de grondwet af
legden.
Napoleon had rich zijn verblijf tel
Bayonne ten nutte gemaakt om den uitgang
van de 'Adour te onderzoeken en de
scheepsbouw aan té moedigen. Geen week
ging voorbij of hij bezocht dlel baar, waar
bij hg soans in, ©em loodsboot meeging, en
zelf peilingen maakte. Hij wilde de mon1
ding voor groote schepen bevaarbaar ma1
ken om ook van uit de Adour de EngeE-
sehën ter zie© te kmnm bestrijden.
Keizerin Josephine had zich te Mairiraó
bij hem gevoegd en geraakte, evenals hart
gemaal, in geastdrift over de schoon©
streek. Zoowel op de Adouï als de Nive
wenden tochten ondernomen in een vaart
tuig, welke men met een kunstig vergulden
adelaar had versierd. Josephine bezocht
Biartitz en werd bij een uitstapje naar
het strand hg Boucau door Napoleon spet*
lenderrvijza tof hart iknieën in het water
gedrongen. Da geheele omtrek weird in
«ogenschouw genomen; te Guéthary kreeg
een meisje/ diat het paard van den keizer
had' mogen vasthouden ©enige Napoleons.
Tot haar dood wérd zij „Madam© Napo
léon" genoemd.
De Stad' zeLv© werd bedacht met de
schenking van gebouwen en terreinen ter
waaidte van fis. 1.300.000, wedbe) destich*
"ting item doel had van ©en stadhuis, een
schouwburg, burgerlijke len militaire hospi
talen, handel&-inrLchtmge|n en kaden, Jri,
vierverbateringen, enz.
'Aan zijn verblijfplaats Murine was 'dé
kdriefr zoo gehecht, dat hij, toen in 1813
Bayonne door de Engdschea wertl bedreigd^
order, gaf om* bij hun nadering desnoods!
het kastetel te verbranden „afin qu'ils nS
coiucheat pas dah» mon lit". 1
Den 2Oen Juli vertrok het keizerlijk echt
paar, om na een rtmdrps door Zuid-Westen
lijk Frankrijk huiswaarts te korren, docht
reeds te Boiideaux bereikte hen het be-i,
richt van de uitbreiding van den opstand
in Spanje en van da capitulatie van een
geheel Fransch legercorps bij"1 Baylen.
„Ik heb hun schapen gieizonden en .rij
hebben za verscheurd; ik zal hun leeu
wen zeiid|en die henzelven zullen venachem
ren; dit waren Napoleon's eerste woorden.-
Hij keerdia omniddellijk tertig, bleef slechtsl
één macht te Bayonne om zajn ordicirs aart
het leger van Maarschalk Berthier te dio-
teeren en reisde toen spoo-rslagsl paar Spanje
(3 Nov 1808).
Reeds den 19den Januari 1809, des ocn-i
tendS onn vier uüT, was hij opnieuw te
Bayonne ditmaal opgeschrikt dook Oosten-i
njks d,reigeilde houding. Hij nam! slechts
een korte) rust, alweder in zijn geliefd Mar-
rac, en snelde toen naak, Parijs op weg
naar Weenen, Aspeïla en Wagram.
Hg zou Bayonne niet terugzien, mart bij
het voorgoed vaiB-wel zeggen van Frank-
rijk's bodem in 1815, toen da brik „Epera
vier" hem naar „Bellerophon" over
bracht, moeten rijn gedachten er vekwijicl
liébben. Vernemend© dat de „Epekvier," to
Bayonne was gebouwd, een 13 voet diep)
ging, beklaagde hij zich, dat man inder
tijd steeds had beweerd) dat schepen va!d
dien diepgang niet oen de baar konden;
„En de dijk te Bayonne, is die voltooid T\
„Neen, Sire". „Wat is er veel bevo
len, dat nooit is ten uitvoer gelegd!" wad
het antwoord' van den gevallen keizeh
Toen Wellington aan het einde van 1813
Soult uit Spanje haid verdraven, wenden,
tof onder de murtm van Bayonne zware)
gevechten geleverd; die het opdringende»
Engelscben niet konden verhinderen. .Ter
wijl Soult met de hoofdmacht vepder Oost
waarts de omtrekkende beweging op Bor
deaux trachtte te beletten, werd het gari
nizoön van Bayonne begin 1814 aan een
nauwe belegering en een verwoed bom-i
bardement blootgesteld. In het museum wer
den wij door den secretaris van het „Co-
mité Souvenir de Fkam^us Bayonna" eenigfi
Britsche pï'ojectisjten getoond; die van dia
beschieting afkomstig" zijn.
Eenst na Napoleon's afstand van den
troon gaf de vesting zich overt 1
Aan het beviel van Napoleon om Marttecj
in brand' te steken, was geen gevolg ge
geven. Ik vind pief vermeld, of zijnvkeesi,'
dat éen Brit in rijn b;d zou slapen, is be
waarheid. Wel wpkd veel later, in 1825J
het kasteel door een onbekende ookzaak
een prooi dtetti vlammen. Het werd niet
hersteld1 en slechts .de met klimop bei
groeide bouwvallen wijzen de plaats, aan,
waar de gkoote keizer, afwisselend plan;
nen maakte voor rijn spelevaren met Jo
sephine en Vooor het uifdeelen van ko
ningskronen. H. v. Pj
De Framhozenoogst was dit jart goed.
Veel weid er geoogst. Thans zijn de vruch
ten van de struiken en, zijn we licht gene
gen er met meer naar om te zien, voor het
aanstaande voorjaar. Stellen we echter prijs
op een goede oogst in het volgende jaak.
dan dienen we alles te doen wat daartoe
kan medewerken. Daarom worden de afge
dragen stengels thans vlak hoven den grond
afgesneden. jWjaar rich veel worteluitloo-
pers buiten de rijen of pollen ontwikkel
den kan het wensehelijk rijh deze me'
het wortelgedeelte waarop ze voorkomen,
geheel weg te nemen. De dicht geplaatste
jonge scheuten worden gedund tot op een
afstand van circa 7 oJVI Door aldus te
haudelen zullen de behouden jonge scheu
ten zitih fórscher ontwikkelen em beter otit-
rijpen. De afgesneden afgtdragetn stengels
worden niét op de composfhoop geworpen,
maar worden verbrand. Vooral dart Waar
we veel last ondervonden Vain de Framl-
bozenkevertjes By torus tomentosus én 0.
fumatus, voeren we de verbranding der
stengels zorgvuldig uit, daar zoodoende veel
kevertjes gedood worden. Om afbreken der
jonge scheuten te voortreinen, is het wen
sehelijk deze losjes aan bet steunsèl te
bevestigen.
[Willen we frambozen aanplalnten oi ver
planten, dan doen we dit in Oct.Nojv of
wel in Maart. IHjet le jart worden de
stengels op 30 c.M hoogte af ©sneden. Zoo
doende wofrdt een stevig gewas voor het
volgend jaar verzekerd. Een goede diepe
grondbewerking, en rijke bemestiimg, liefst
met vakkensmest, dient aan het plamtea
vooraf te gaan. Hjet planten kam verschil
lend geschieden. Een der meest gevolgde
methoden is op rijen die 1D/a M. uiteen
komen. Op de rij krijgen de planten een
afstand van 2530 cAl De stengels wor
den bevestigd man draad of latten, llie
op afstanden van 2 M. aaln palen geslagen
of, indien het draad is, strak gespanlnen en
met krammen vastgeslagen woidt Gebrui
ken we één draad, dan komt dezè ojnge-
veer 1.25 M hoven den ^grond. Me)n tem
de planten ook afzonderlijk plaatsen. Men
geeft ze dan een ouderlingen afstand vam
1' M. Bij elke plant komt een stevigen stok
ter lengte van TV- HL boven dem geoord.
Hdeïaan worden de scheuten bevestigd
Goede soorten zijn o. atuperlatief en
Hornet Dat zijn wel de meest voorkomende
soorten, Bjelle de Fontenay, met rood©
en surprise d' Automne, met gele vrach
ten, zijn pas in dem herfst oogstbaar.
G-
A
-ji
Si
-,1S
BINNKNIiAm
■J* ite iP
CL
De Hongersnood in do Ukraine, - '"Lit
Het Hoofdbestuur van heit Ned. R,oode
Kruis ontving oven; den toestand in d©
Ukraine het voïgieinde bericht: s "l'.m
„Da hear Jean de LubeWsac, een Fransch' V"^3"Pt
economisch deskundige, die kort geleden AI""W
door dr,. Hansen naar de Ukraine -werd,1 - ,/jj
gezondleffij heeft hg zijn terugkomst eén, /.k'
-I-A
A W J AV j£? j ^W v 1i H
BK*
fc*
ir
ni
O
i
'Ar
■'"V
V*
'fc 1;
if"
jggi
phf
'C&
i 1 1 - - AS
