advertentiën,
M Havelaar h lm.
R, MEES ZOONEN
LOOPUYTS BANK
DE JUMPER.
Modevakschool.
Bijkantoor L. Haven 77.
Amsterdam sche Bank
SLAVENBURG Co s BANK
H. J. VAN OGTROF ZOON
Coupons - Effecten - Incasso's
Schiedamsche Courant.
ZUTPHEN.
ALLE BANKZAKEN.
VREEST GEEN
EXAMEN
Bijkantoor So h led am,
ïncasseeringen,
Deposito's, Safe-Deposü
Aan- en Verkoop Effecten.
k De Romantische Werken
Rotterdamsche Bank vereer ging
Nederland in de jaren
1898-1923.
thfnl! Ap°m 1" ,°ri°jw
Transport-, Casco-, Brand-,
Diefstal- en andere AssurantlSn.
Mo'est-verzekering.
VrawljmilMVISL
trowel»»
zen enz.
HOOGSTRAAT 73. X Tfllefoon 501
Zutphensche Courant,
Zenuwhoofdpijn,
kies-ianden aan-
dezichtepijn en
koorts^evoel.
Pnjs pen verzegeld
doosje a 6poeaera
45cl
Verkrijgbaar bij alle drogisten*
BIJKANTOOR SCHIEDAM.
Geopend van 9—5 uur. 's Zaterdags tot 3 uur.
's Maandagsavonds van 7—8 uur.
51 Bijkantoren en Agentschappen.
35 aangesloten Middenstandsbanken.
WE8TVEST 88. Telefoon No». 57 en 76.
Handelsoredieten-Aocpedltleven
Effecten - Wissels - Deposito's.
Handleiding voor het haken, breien en knoopen van
blouses, japonnen, mantels, mutsen enz., voor dames en
kinderenmet ruim 100 afbeeldingen en uitvoerig
knippatroonbiad.
PRIJS (gecartonneerd) f 0.80.
I van RflELATI VAN JAVA.
K
55 1. De Jonkvromve van
55 Groenerode.
55 2. Rosa Marina.
*5 8. De familie v. d. Resident.
55 f. Nazomer.
55 5. Drada.
9. La Renzoni. 55
10. Miss Campbell. 55
11. Fernand. 55
*13. Het Kasteel Scklêskeim, 55
13 en 1 f. Soerapati, dl. I en II 55
15. Herfstdraden, 55
16. Colibri. 55
*17 en 18. Hermelijn, 55
dl.Ien II. 55
55 Prijs per deel Ingenaaid f 1.90 gebonden f 2.65. 55
55 Verkrijgbaar bij alle Boekhandelaren of bij den Uitgever i
55 H. A. M. ROELANTS, te Schiedam.
55
55
5555555555555555555555555555555555555555555555555555555555
SCHIEDAM - TUINLAAN 80.
Telef. Nr». 297, 381, 525 en 775.
Opent Rekening-courant met rentevergoeding,
Neemt Gelden deposito. - "Verleent credieten aan
Handel en Industrie. - Effecten - Conpons. - Bewaarklnis.
Assurantiën op elk gebied. 4821 30
Korte KerKstraat. - Tel. 77.
Bijkantoor SCHIEDAM.
Opent provisievrije chequerekening met
rente-vergoeding.
Aan- en verkoop van effecten, cheques en
Buitenlandsch bankpapier.
Safe-loketten. M30 w Safe-loketten.
TWEEDE BLAD
Zaterdag 16 Juni 1923, Ho. 1730 5
*£l&iïK2MtÊËiS&i§i£S£$&ˣˣ£ji
[flfjMHARDT'5 Zenuw tabletten^
maken U kalm en houden
ÏU nushg .terwijl Uw geest
i.W ke'der blijf I-
Te Schiedam verkrijgbaar:
Drogisterij „DE PAPAVER «Korte
Dam 8. 8242 14
jlakelaara ln Assurantiën.
KOTTEÏSBA3Ï.
1295 is
ÜOiflAAO
vrxxraUa
..secttsn-
•etende
Eemg voeder voor jLijsmrs,
Merels, Spreeuwen, Mee-
Vertrijzbaar bij:
N.V. v.h. W. RAD STATTE, Pabrlstr. 57.
M, DEN HELD, Broeravcst 125.
C. LAFEBEIt, Hoogstr. 145.
A. TIMMEES, Wllhelmlnapl. 22.
8166 20
Onderaldêeling der Vereenigiag w
Mode-Vakscholen te '«-Hage.
Goedgekeurd bH Kon. beeL ven
28 Aug. 1811.
Dagelijk» inschrijving ran leerlingen
ter opleiding voor Diplom**! van Co»«
tnmlêre, Coupeuse en Leeraren. Ook
gelegenheid ifoh voor eigen gebruik
I bekwamen. 545 15
Da Leerarei,
H.M. Th. VAN ALPHES.
Zij, die wenschen te adverteeren te
Zatphen en ln de Granfeebap,
worden opmerkzaam gemaakt op de
uitgevers W. J. THIEME Co., door welk
dagblad daar de meest afdoende publici
teit wordt geboden.
Doos 12 poecte/rj aSet.
Doos 25poeders F 1.6O
Te Sciuedam: bij A. Schalie Jr.,
Broers vest 71; P. J. van der Sman,
Hoogstraat 115; F. V. De Papaver,
Korte Dam 3, en Henri Vlek, Lange
Kerkstraat 29.
8885 25
öu-l 80
Neemt;Gelden. 4 Deposito.
Hooge Depositorente.
Verstrekt Bedrijïsercdieten.
m h
op Binnen- en Buitenland.
4398 m
Bij de Firma H. A. M. ROELANTS, te S c h i e d a m,
is verschenen
VERKRIJGBAAR BIJ ALLE BOEKHANDELAREN.
ja ioi sn* tf* fffc 5% 10a ifYi 25 25 u
55 *6. Miliane (Het g<ssl. Schilderij)
KI- Verdwenen.
*8. Dorenzathe.
Met een aangegeven deelen zijn tijdelijk niet voorbanden.
som
JtZk U
DM
li.
Bij hel eindigen van den oorlog, teen
de Volkenbond stand te worden opge
licht, scheen het als had' het werk van
Den Haag afgedaan, als wenschle men ©en
geheel rueuwe peïiode te beginnen. Er
heerschle eon. zekere ontstemming inGoal
ie einde kringen tegen Nederland, dat niet
aan den oorlog had meegedaan. Ter zelf
de? tijd ontwikkelde zich het moeilijke con
flict tusschen Nederland en Belgie, later
verzwaard' door de ingewikkelde kwestie
der Wielingen, die nog niet geheel tot op
lossing is gebracht. Maar alvorens over
den Volkenbond te beslissen, weidden de
vertegenwoordigers der neutrale Staten,
ook van Nederland, te Parijs geraadpleegd.
Vesilgdo men den Volkenbond al te Ge,
nete, het Hof van den Volkenbond, het
eerste werkelijk internationale rechtsli-
chaani, zou in Den Haag komen. De in,
tarnatkmale Juristencommissie, voor hel
ontwerpen van dit Hof aangewezen, kwamj
in 1920 in het Vredespaleis samen; de Al,
gemeen© Vergadering van den Volkenbond,
vestigde in datzelfde jaar definitief hare
keuze op Den Haag; in Februari 1922!
wend', in tegenw o o rd Lg h e id' van de Ko
ninklijk© familie, de eerste zitting van dif
Hof geopend. Een Nederlander, onze
groote junst Loder, is tot president van
fit Hof voor de eerst© drie jaren geko-,
zen; Nederlanders nemen in tal van be-
langrijke functies aan den arbeid van den
Volkenbond! deel; Nedetrland's eerste ge
delegeerde Minister van Kaïrnebeek werd
op de tweede algemeens vergadering tot
voerzilter gekozen en volbracht deze taak
op een wijze, die door allen onverbeter-1
kjk woirdt geprezen; Rotterdam's burge
meester mr. Zimmerman, zonder twijfel
.onze kundigs te magistraat, verricht als
rismimssaris-geineraal in Oostenrijk uitne
mend werk. 1 1
Aan die ctonfeTenlie te Genua nam! Ne
derland deel; te Washington op de ont-
"svapeniagscionfe'reatie werden wiji met het
°og op onze koloniale belangen geraad
pleegd. De vrees, die men ©en oegenblik
ffijfcrdaad, kon koesteren, dat Nederland
shew zou staan tengevolge van zijne neu-
nöhteit in dten grootea oorlog, is niet be-
wakheid; integendeel, ld© jaren 1921
1922 toonen wel aan, dat opnieuw Den
Haag zich als internationaal centrum is
-pan ontwikkelen. Heeft men in de Tweede
.Kamer in 1900'bij de goedkeuring van het
ircfciïag betreffende het Permanente! Hof
v..'%iv>j«^'je«terd voor moeilijkheden, -did
fit deze vestiging konden voortvloeien n
sedyrt' is wel gebleken, dat de aanwezig-
van dit Permanente Hof integendeef
voorrecht en een voordteel voor N©-
"^"olelrhmid is, ook voor zijn internationald
v^posdie. i
In dteze kwarteeuw* kwam! in oins di-
-tiek en consulair stelsel menige ver
in het diplo.matiek stelsel wel,
dö grootste, zulks tengevolge van een go
heel nieuwe tinancieele regeling, die hel
ook onbemiddelden mogelijk maakte om de
diplomatieke loopbaan te volgen. Minder
verandering kwam er in het contact tus
schen Kamer en Regeerimg over buiten,
iandscbe oangdegenhedaa; nog sieeds!
wordt daarbij te veel het stanjdpunt inge
nomen als zou het beleid! der buitenland-
sehe zaken, dat indetldaad bij den Koning
en de Regeering behoort, aan de belang
stelling van het Parlement geheel moeten
worden onttrokken. „Wel zijn sedert den
oorlog Oranjetooeken regelmatige verscho
ningen; wel heeft, op den grondslag van
het Amerikaansche voorbeeld, de Tweedei
Kamer een Commissie voor de buiten,
landsohe politiek ingesteld, maar van een
werkelijk medeleven in de builenlanctechei
politiek door volk en Yolksvertegenwoor.
diging is tot nu toe nog geen sprake. Mts1
sohien brengt een tweede periode in Ko
ningin Wilhebnina's Iregeering ook daarin
een verandering 1 i
Van meör wisseling dan de buitenlancL
sche politiek getuigde de binnenlanidsc.be
politieik. Bij het optreden van de Koningin
was aan het bewind! het ministerie Pierson-
Borgesius, dat zich door een vrij krach
tige sociale wetgeving kenmerkte, In 1901
echter werd de geringe liberale meerder
heid vervangen door een krachtige recht-
sohe meerderheid. De rechtsahe partijen,
destijds de Katholieken, de Anti-Revolu
tionairen en de Vrije AntLRevolutionairen,
stonden aaneengesloten onder leiding van
dr. A. Kuyper, den hoofdredacteur van „De
Standaardden oud-predikant, die, het
werk van Groen van Prins terer voortzet
tend1, de a.-r. partij tot groot© krachis-ont-
plooiïng bracht. Zijn ministerie kenmerkte
zich door pen sterke persoonlijke leiding,
sterker dan tevoren in Nederland gebrui
kelijk was. Ia 1905 werd1 zijn mini sterk»
door het Kabinet-De Meester steun end
slechts op een zwakke linkse he meerder
heid', vervangen; einde 1908 werd dit mi
nisteriel, dat in den Minister van Oorlog
Staal een kwetsbare plek bezat, ten val
gebracht door het verworpen der öoriogs-
begrootiing. "Toen werd! door de rechtscha
minderheia onder leiding van Heemskerk
een nieuw ministerie gevormd', dat aan
het bewind' bleef, toen de verkiezingen, van.
1909 bet steunden en krachtig versterkten.
Tot 1913 bleef dit ministerie aan het roer;
het kenmerkte zich vooral d'oor Talma's
verzekeringswetten. De verkiezingscampag
ne van 1913 was ongemeen fel en heftig;
d'e linksch© partijen vereenigden zich in
die Vrijzinnige Concentratie, die een over
winning behaalde. Maar vorming van een
linsch ministerie werd alleen mogelijk ge
oordeeld, indien de sociaal-democraten, die
krachtig versterkt uit den strijd waren te
voorschijn gekomen, aan die regeering deel
namen; dit nu werd door bet congres van
d'e S. D- A'. P. geweigerd. Toen werd) bet
extra parlementaire ministerie ondier lei
ding van Cort van der linden, gevormd
dit heieft gedurende de moeilijke oorlogs
jaren bet bewind! gevoerd en zulks op een
wijze dice nog altijd aller lof beeft. Naast
Cort van ider linden was. ongetwijfeld!
Tr©ul>, die als Minister van Landbouw
spoedig vervangen weid door Minister
Posthuma, de groobe en krachtige figuur
Dit ministerie bleef tot die verkiezingen
vain 1918, toen het döori een ministerie
timer leiding van Ruys de Beerenbroucls
werd vervangen; dal, sclioon het formeel
rnlslag nam in 1922, vrijwel in gelylce
formatie tot nu toe aan het bewind' ia
gebleven.
Men ziet uit deze opeenvolging van mi
nistelres, dat het vooraL een kerkelijk he
wind is geweest, dat imileze kwarteeuw
o\ei Nederland heeft geheerscht. _Do tij
d<=n van liberale meerderheid schenen tot
het einde te behooten. Daartoe werkt*"
ongetwijfeld! mede het verschil m stroo-
nungen, dat zich luiks kenbaar maakte;
de traag van samenwerking al dan mei
ïïi'-t de uiterste parbjcn. bi 1901 kwam
d'e splitsing in radicale en meer behou
d'ende liberale elementen: met de oprich
ting van den Yrijz. De)m! Boni, latei"
ve~d de partr der Vrije Liberalen opgo
ramt, weer later kwam ond'er Trenb's jier
soouüike leidm_, de Economische Bond tot
stand, "terwijl m 1921 de oplossing in den
Vrijheidsbond een nieuwe centrale liberale
partij bracht naast d'e Vrijzinnig-Demoora-
ten, die sedert 1901 hun onafhankelijk
bestaan hebben beleefd'. Aan de rechter
zijde deed zich een zelfde splitsing an her
epniging voor hij de vrije Anti-Revolutio
nairen, die later met de Frieschc GhrLste
lijk-Instorischen m die tegenwoordi ge Chris
tel 'jk-Ibstortsche partij samenkwamen; voor
ai deze partij heeft bij de laatste verkie-
zirgen aanmerkelijke vemterking ondier-
vonden. AVaren hel aan de linkerzijn] n
achtereenvolgens Tydeman, Bos, Drucker,
Mauchant, Trcnb, Fock, Rmk, Dresselhuys.
die tot do leidende figuren behoorden
ontwikkelde zich de sociaal-democratische
partij krachtig ond'er leiding van eert
Troelstra, een Schaper rechts bleef ja
ren aclilereen dir Kuyper de groot© man,
terwijl naast hem aller oogen steedis ge
vestigd! waren op De Savomin Lobman
Ln die Anti-Revolutionaire partij is, reeds
in d'e jaren voor d.r. Kuyper's dood in
1920, duidelijk merkbaar geworden een ver
mindering van diens invloed, schoon eer
bied' voor zijn persoon hij zijn volgelingen
bleef beslaan. De bekende aangelegenheid
als „lintjeskwestie" zelfs berucht, is een
d'eT weinig© voorbeelden van. het brengen
van een persoonlijk element in Ned'erland's
staatkundige geschiedenis.
De wetgeving in deze kwarteeuw is de
weerspiegeling van de wifseling van mi
nisteries. Allereerst "is bet kiesrecht aanmer
kelijk veranderd. liet is op den grond
slag van de wet van 1893 uitgebreid en
verbeterd; bet werd bij de Grondwetsher
ziening van 1917 niet alleen tot alge
meen kiesrecht gemaakt, jnaax ook gere
geld naar evenredige toepassing, met in
voering van stemplicht, terwijl kort daarop
de invoering van bet vrouwenkiesrecht
volgde. Reeds in 1918 deed de eerste
vrouw in bet Nederlandscfae Parlement baar
intrede, in 1922 door geheel een reeks
andere, tot verschillende partij'en behoo-
reude, gevolgd. Twee (ïrondwetsherzienin
gen hebben betpgkkelijk korten tijd na elkan
der plaats gehad, nadat de eerste door
verschillende Staatscommissies was voor
bereid en tot kleiner plan werd terug ge
bracht. De Grondwetsherziening van 1917
moet daarom belangrijk heeten, omdat zij
naast belt kiesrecht ook bet onderwijs
vraagstuk regelde, zulks in. den geest van
de pacificatie, door de commissie onder
leiding van Dr. Bos voorgestaan. Op bijna
elk gebied kwam voor wetgeving van ae-
tueelen en van meer principieeten aard;
wetgeving van technischen aard, die her
ziening van onze verschillende wetboeken'
betrof, kreeg echter zelden ©en kans, even
min als de meer dan eens zorgvuld-g
voorbereide administratieve rechtspraak.
In 1903 leidde de groote spoorwegs aking
tot uitzonderingswetgeving, in 1918 deden
zich, in navolging van Duitsehland, ze-1
kere revolutionaire stroomingen gevoelen
Wij hebben gehad de moeilijke „week van
Troelstra", gevo*gd door de bcitooging in
het Malieveld, wij hebben gekiegcn hel'
optreden van de S. D. A. P. naast He
zuiver revolutionairen; wij hebben bij de
laatste veikiezingen gezien, hoe de invloed
van deze partij, al hans wat stemmen aan
.tal aangaat, aanmerkelijk is temggelcopen.
Heeft men in 1918 en volgende jaren inder
daad ernstige vrees gekoesterd voor revo
lutionaire stroomingen, de gebeurtenissen
in de latere jaren vijzen niet op een
versterking van deze stroomingen.
Ongetwijfeld het meest kenmerkende deel
van de wetgeving m deze laatste kwarteeuw
is die op sociaal gebied. Reeds in 1889
kwam de eerste Arbeidswet tot stand, m
den loop dezer kwarteeuw herhaalde ma
len verbeterd en nigtebreid, wel 't meest i
belangrijk in 1911. In 1919 kwam een ge
heel nieuwe Arbeidsv et invoeren den ach -
urigen werkdag; de strijd om bet beginsel,
in deze wet gelegen, is in dc jaren daarna,
voortgezet en beeft geleid tot een aanmer-
kelijke verandering, culmineerende iii een
48-urige werkweek. De sociale verzekerin
gen zijn vanaf bet begin dezer eeuw onder
werp van menige verkiezing geweest; in
1912 en 1913 wist Munster Talma zijn
ouderdoms-, invaliditeits- en ziekteverzeke
ring tot stand te brengen, die mtusschen
eerst in 1918 definitief is ingevoerd, aan
merkelijk gewijzigd. De Ongevallenwet was,
na aanvankelijke verwerping door de Eer
ste Kamer, daaraan voorafgegaan. Ook op
ander sociaal gebied is menig ontwerp
wet geworden; wij denken daarbij reeds
dadelijk aan de gezondheids- en woningwet
ten, aan de zorgen van den Staat voor
ae werkloosheidsverzekering, voor den wo
ningbouw en voor tal van andere sociale
nooden. Men overdrijft niet, wanneer men
de sociale wetgeving het belangrijkste onder
deel van de tegenwoordige wetgeving noemt.
Het moge zijn, dat b.v. de ondervrijswet-
geving men denke aan de wijziging
der Hooger Onderwijswet in 1904, die de
ontbinding der Eerste Kamer medebracht
aanmerkelijk is gewijzigd; niemand zal
tegenspreken, dat vooraL op sociaal gebied
de ontwikkeling een geheel© evolutie beeft
gebracht. Men moge zich op bet standpunt
stellen, dat deze sociale wetgeving verder
of ibinder ver behoort te gaan, sociale
wetgeving als zoodanig wordt door een
ieder aanvaard.
De ontwikkeling van het vakvereenigings-
wezen is daarbij een stuwkracht geweest; is
anderzijds ten gevolge van deze sociale
.wetgeving ontwikkeld. Wanen bij 'den aan
vang van Koningin Wilbeknina's regeering
de vakvereemgingen nog slechts weinige
en bovendien weinig krachtig; was de Dia-
mamtbewerkersbond onder leiding van Henri
Polak een der zeldzame voorbeelden van
innerlijke kracht, thans is dat alles ver
anderd. De vakbeweging is geregeld, gie'ijk
bij ons te lande wel niet anders mogelijk
schijnt, naar politieke en rel g ©use inzich
ten; zoowel wat de vakveieenigmgem zelf
betreft als wat de centrales aangaat, heb
ben wij een sociaal-democratische, neutrale,
christelijke, katholieke en mm of meer re
volutionaire vakbeweging. Het N. V. V.,
de R. K. Vakactie, het Christelijk Vak-
veibond, bet N. A. S. en het N. A. V.
zijn de vertegenwoordigers van deze ver
schillende stroomingen. Nu moge het zijm,
dat in den laatsten tijd de opbloei dc-r
vakvereemgmgen, die m oorlogstijd werd
verkregen, ietwat is jeruggeloopen dit
neemt niets weg van het feit, dat het vak-
vereenigingswezen zich in deze 25 jaren
heeft ontwikkeld tot ©cn kracht, dl© niet
valt te onderschatten en ter zijde te stel
len. Daartegenover staat, dat, dank zij het
vakvereenigingswezen, de tevoren eigenlijk
ongeschoolde macht der gezamenlijk© ax-
bediers tot zekere verantwoordelijkheid is
gekomen. Voor de ontwikkeling zoowel van
het economische als van het politieke leven
kan dit niet anders dan goed werken. Inter
nationaal is de heteekenis der vakorganisa
ties erkend in de oprichting van een inter
nationaal bureau; in deze organisatie heb
ben zoowel de werkgevers als de werk
nemers vertegenwoordiging, met als neu
trale tusscbenpartij de vertegenwoordigers
der verschillende Regeeringen. Nederland
is, tegelijk dat bet toetrad tot den Volken
bond, ook tot deze internationale Arbeids
organisatie toegetreden; bet beeft intus-
scben van de overeenkomsten van Washing
ton, van Genua en van Genèv© nog niet
alle aanvaard, wijl verschillende bezwaren
daartegen aanwezig schijnen.
Gelijken tred met de ontwikkeling der
vakbeweging', heeft ongetwijfeld die der
dusgenaamde Vrouwenbeweging gehouden.
Reeds bij Koningin Wilhelmina'e Rege-e-
rings aanvaarding bad de vrouwenbeweging
zich ontwikkeld; de tentoonstelling te
*s-Gravenhage was een getuigenis daarvan.
Maar welk een kracht is er in deze kwart
eeuw niet van de vrouwenbeweging u.tge-
gaan, zoowel op politiek als economisch
en tal van ander terrein. Het Nationaal
Bureau voor Vrouwenarbeid heeft den
grondslag gelegd voor wetenschappelijk© stu
die. De verschillende vereenigingen voor
vrouwenkiesrecht propageerden te pas en
te onpas den eiseh van het vrouwenkies
recht» deze brengend onder ieders aandacht.
Dank zij bot initiatiefvoorstel-Maxchant is
voor twee jaren bet vrouwenkiesrecht inge
voerd, practisch toegepast bij' de verkiezin
gen van 1922. De vrouw is thans als
Staat,burgeres bijna, geheel gelijkgerechtigd
aan den man; wel zijn er intusscben nog
wettelijke bepalingen, die voor de vrouwen
beweging een steen des aanstoots zijn. Nu.
intusscben de vrouwen aan den wetgeven-
