Schiedamsche Courant
Lang© Haven,
vm
De molen „de Walvisch''
voor Schiedam behouden.
HET BUREAU VAM DIT BLAD
CZ3 18 GEVESTIGD i I1
HOEK KORTE HAVEN,
- - TELEFOON 68103 en 68617. -
ABONNEMENTEN WORDEN DAGELIJK8
O AAN HET BUREAU AANGENOMEN.
BMENT■JJSJk
[Nederlandsch Centraal Instituut voor de
Eennis van liet Buitenland.
Dij minister van onderwijs, 'kunsten en
wetenschapplere, mr. M. A. M, Wassinfc,
heeft aan het 'bestuur der Veroenigireg N&
derlandsc.lt Centraal Instituut voor de Ken
nis Vare het Buitenland meegedeeld, dat
Inj instemt !met het streven dier veroaniging
om in 'Nederland een centraal instituut op
to richten ter verzameling en verspreiding
van objectief betrouwbare voorstellingen en
idviemcliten vrat' de sociale, politieke en
economische instellingen en Verhoudingen
in andciro landen. Dp minister heeft zich
tevens bereid verklaard, züjln medewerking
te Verteenen tot het verweaeinlijifcan vau
i.
Voor den wandelaar, die oen driekwart
eeuw geleden zich van Botterdam, 'Over-
schio of Vlaandingen naar Schiedam begaf,
was de aanblik van de silhpuet van laatst
genoemde stad wel heel verschillend van
die va.n tegenwoordig. Pen kring van vroo-
lijk gewiekte windmolens omringde lipt
toen nog zoo kleine stadsgebied, die in
tweo vrijwel gelijkmatige rijen, met hier
en daar een ui tl cup er, in hoofdrichting
van Noord naar Zuid liepen., liet waren
er vele; oen hoogbejaard inwoner van
Schiedam vist me er 22 binnen de vesten
of even daarbuiten, op te sommen, waarvan
17 zoogenaamde brandcrsmolcns waren, die
hij in vol bedrijf had gekend of waarvan
hij van liooren zeggen wist, dat zij had
den bestaan, maar door brand of bet in
gebruik komen van door stoomkracht be
wogen molens, waren verdwenen. Van
i) Hij noemde, beginnend met don molen
„do Hoop" bij' do 'Oranjestraat, vervolgens
„do Gaper" over de Keetsteeg, „do liran-
dcrsmolen" over de Brandorssteog, „de
Walvisch", „do "Westmolen", den molen „do
drie Korenbloemen", „de Vrijheid", „do
genoemd voornemen der voroeniging.
Voorts hebben reeds de gezanten v'an
eenige groote mogendheden aa:n het be
stuur hun instemming met de plannon Van
bet Nederlandsch Centraal Instituut voor
do kennis v'an bet Buitenland betuigd en
bun medewerking toegezegd.
Een geschenk voor den cx-kelzer.
Er beeft zich te Doorn een comité uit
de burgerij! gevormd, dat gelden hooft inge
zameld dm den ex-keizer ter gelegenheid
v'an diens 70sten verjaardag een cadeau
aan te bieden, bestaande uit twee witge
schilderde grenenhouten tuinbanken, elk 5
M. lang, uitgov'oord! door don meubelmaker
'Veldhuizen te Doorn. Het geschenk zal
Zaterdag door den voorzitter' van hot co
mité, baron Scliimnielpermiok v'an 'der Oye,
al die ranke gevaarten is er op liet oogen-
1H ik nog een viertal over, waarvan maar
één of twee nog in bedrijf zijn, en verder
oen enkele ontwiekte romp, die dienst
doet als onooglijk en do omgeving ont
sierend pakhuis.
Nu do „Hollandsche Molen", vereeniging
tot behoud van molens in Nederland, ge
vestigd te Amsterdam, „de Walvisch" aan
gekocht lreeft, lijkt het dienstig, niet om
breedvoerig [te vertellen, waarom Schie
dam zooveel molens beeft bezeten on nu
niet meer bezit; immers dat het ouderwet-
scho Schiedamsche bedrijf der brandewijn
en jeneverstokerijen een groot aantal mo
lens in het leven riep err do in gobruik
gekomen stoonumolens en do moderne om
zetting van het brandersbedrijf er weer
ovcnveel deed verdwijnen, is alom bekend;
maar wel om iets motie te dcelen, eerst,
omtrent Schiedams oudste molens, voor
zoover wij dat 'nog kunnen nagaan, dan,
Nooidmolon", „do Palmboom", „do Ka
meel', „de Wittemolen", „do Oostmolen'',
„do Washington", „de Eendracht", „de Ba
tavier", „dé Meiboom"; verder „de Ploeg
maten" aan het Iloofd, twee houtzaag
molens, aan den Buitenhavenwcg en bij de
Hoofdbrug, „de Kopormolen" aan do Lange
Nieuwst raat en twee watermolens, een in
den polder van Mathenesse en de wider
bij den weg naar 'Oversellie.
burgemeester Van Doorn, iden ex-kei /.er war
den aangeboden.
'De beide banken, op de leuningen waar
van bronzen platen, vervaardigd door de
fa. Begeer, zijn bevestigd en waarop ver-
meld staat, dat zo geschonken zijn door
de burgerij van Doom, zullen een plaats
krijlgen in don grooton tuin nabij hot
kasteel.
Dr. ir. C. Loly f
Het stoffelijk overschot van dr. - ir. C.
Lely, oud-ininisler va,a waterstaat, zal Za
terdag worden tor aarde besteld op de Al-
gemeeene Begraafplaats in Den Haag. De
stoet Vertrekt om half twee van liet sterf
huis, aan do Neuliuyskadc.
Van bot gebouw dier Zuiderzeewerken
aan de Zeestraat in Den' Ifaag, woei giste-
wanneer Schiedam zijn zoo groot aantal
molens hoeft zien ontstaan, hoe het bij
de stichting van zulk. een inolen (wel
toeging, als voorbeeld waarvan de totstand
koming van den Walwisclimolen zal dienen
en eindelijk hoe de opzet van hot bedrijf
van een brandersmolen was,
Schiedam heeft, zooals ten allen tijde
eikei stad of dorp, eveneens zijn molen óf
molens bezeten voor hot malen van het
bioodkorcn. Reeds in 1355 lezen wij dal
do regeerende vorst een aantal morgen laud
binnen Schiedam gelegen, langs de Schie,
aan Schiedam verkoopt, met bepaling, dat
Clays Sconacrt daarop zijn molenwerf zal
hebben. In 1383 wordt een molcntcrrein,
Hoogstwaarschijnlijk het zoo-even genoemde,
met de stad geruild, voor een stukje land
aan de havenzijde van de Bottcrdarasche
poort, waar een. viertal mannen van plan
was een melen te bouwen. Deze moten,
in later .tijd „de Steenc molen" genoemd,
allicht omdat hij de eerste inolen was,
die van steen was opgetrokken, nog ver
meld op de kaart van Bol-Es van 1770,
werd reeds iu 1779 gesloopt en de vrijge
komen molenwerf in 1780 door do stad
gekocht voor vergrooting van de Koe
markt. 'Op do kaart van Jacob van Do-
venter, gemaakt in liet midden van de
zestiende eeuw op last van Karei V, ko
men twee molens voor, de een bovenver-
ren dl cvlalg lialf-slok naar aanleiding van
liet Overlijden van dr. ir. C, Lely, die
voorzitter was van den Zuidcrzeoraad.
In de kringen van de Liberale Staats
partij do Vrijheidsbond is men tere zeerste
getroffen door het onverwachts overlijden
van dr. C. Loly, die notg j.l. Zaterdag de
te Amsterdam gehouden vergadering van
den partijraad, als vertegemvoordiger Van
don Haagsehen' afdeel ingsi'aad, heeft bij
gewoond.
Het hoofdbestuur heeft oen brief van
rouwbeklag gericht tot d:e familie van den
overledene.
Van het gebouw Excelsior, in het Noord.
einde in Den Haag, waarin het secretariaat
van do Haagscbo afdeeling is gevestigd,
was gisteren de vlag half-stoik geheschen.
meld, bij de Rotterdamsclie poort en de
andere tegenover de St. Armazusterstraat,
waar nog op het Noordmolenplein „de
Noordrnolen" staat. Verbindt men deze
molens door een denkbeeldige reclite lijn,
die tevens het Stadhuis, hot middelpunt
der vroeger omwalde stad, blijkt te ra
ken, y]an verdeelt men de s'ad in twee
vrijwel gelijke onregelma. "0 ellipsen, langs
welker door do vestingwallen gevormde,
buitenkanten de latere molens in den loop
der tijden zijn gebouwd.
De kaart van de Gheyn van 1598 ver
meldt de irt 1580 door I>irk Meeussen,
molenaar van Delft, gebouwde „Westmolen"
aan de toen zoogenaamde Nieuwe Vest,
tegenover de Westmolenstraat. Bovendien
vindt men op die kaart even buiten de
Kethelpoort, die halverwege in do stads
vest gebouwd stond, do Clopmolen. Vol
ledigheidshalve zij nog vermeld, dat de
zestiende eeuw oen nieuwigheid voor Schie
dam Dracht op liet gebied van molens, n.l.
„omtrent de Vlaardinger poort eèn papier
molen door waterkracht gedreven'.'; spoe
dig dreigden moeilijkheden met Delfland;
de inolen werd verbouwd tot korenmolen,
maar in 1G01 werd den eigenaar gelast
het begonnen werk af Ie breken en „het
recht om ter plaatse een koren- of olie
molen te bouwen werd gereserveerd ten
belioevo van de stede". Tocli hooren wij
nog in 1788 van een waterkorenmolen aan
Oost-ImllS.
Gemeente-secretaris van
Batavia.
Batavia, 22 Januari. 'Op de definitieve
voordracht voor gemeente-secretaris van
Batavia (vacature D. van der Zne) komen
in alfabetische volgorde voor de hoeren
mr. Fijnvnmlraat en Middelkoop.
Financieel Nieuws.
I) e d'/sf/o -l.eening ,'s-G r a v e n li ag e.
Do firma's Picrson eii Co., Mendelssohn
en Co., Heldring en Pierson en R. Mees en
Zn. ■berichten, dat zij de inschrijving op
do resteeremle f 12 millioen der uitgifte
van f 15 millioen 4Y& pet. obiigaliön 's-Gra-
vonhage, in stukken van f 1000 en f500
openstellen op 29 dezer, tot den koers
van 99Vs pet.
de Vlaardingerstraat, dien de stad ten allen
tijde kan muisten voor de te taxeeren
waarde. De zeventiende eeuw bracht in
langzaam tempo en telkens niet tijdper
ken van stilstand, de industrie van het
brandewijnstok.cneerst tegen het einde
dier g,euw werd liet een bedrijf van bc-
teekenis voor Scliiedam. Van uitbreiding
van het aantal molens, welker bedrijf zoo
nauw samenhing met dat der branderijen,
hooren wij in dezen tijd evenwel wéinig
en do resolution der Vroedschap zwijgen
gedurende do zeventiende eeuw vrijwel con
stant over dit onderworp. Geheel anders
weid het in do achttiende; met het aan
tal branderijen nam het getal molens toe.
Aanvragen kwamen in bij het stadsbestuur
tot het houwen van molens op het Nieuw-
werk^ (Lange Nieuwslraat), de Broersvest,
do Noordvest, de Westvest; eveneens in
het laatste kwart dier eeuw aanvragen
voor het verhouwen tot brandersmolens
van molens, oorspronkelijk voor ander
bedrijf bestemd. Het zou eentonig wor
den de stichting van allo molens achter-,
eenvolgens te behandelen, slechts een paar
momenten uit de ontwikkeling van liet
molcnbedrijf mogen hier naar voren ge
bracht- worden,
Wordt vervolgd).
..HOE de VONK IN 'T stroo GEWORPEN WERD."
Jeze roto werd genomen tijdens een der redevoeringen, die Aman Oellah na zijn terugkeer uit Europa tot xijn volk hield. Deze to
spraken, die draadloos uitgezonden werden, Hebben hem rijn troon gekost
OE KONING OER DIEREN.
Martin Jonnson, dia met /Ijn vrouw een tocht door Afrika maakte, neeft op die reis een voortreffelijke
ter Ie opnamen der wilde dieren gemaakt. Tot op korten afstand wist hij den koning der dieren te
henaderen en op de gevoelige plaat vast te leggen
lIJ. DIE HUN TROON MOESTEN VERLATEN
In de afgeloopen twintig )ear neell menig vorst zijn troon moeten verlaten. Oe ex-monarchen: v. I. n. r. de ex-sultan van Turkije
ex-koning George van Griekenland, ex-koning Emanuel van Ports gal, ex-kelzcr Wilhelm van Ouitschland, ex-keizerin Zila van Hon
qarije. de ex-shah van Perzlfl. de ex-keizer van China, ex-koning Ferdinand van Bulgarije, ox-koning Aman Oellah van Aghanistan
en zijn broeder Ynayt Oellah die slechts drie dagen koning was
WAAR DE EX-KEIZER VAN DUITSCHLAND WOONT.
Het anders zoo stille plaatsje Doorn, waar ex-keizer Wilhelm verblijf houdt, zal de komende dagen druk be
zocht worden Oe voormalige Ouiische monarch wordt zeventig jaar en velen uit zijn land komen hem geluk-
wenschen. Belangstelling voor het landgoed.
VAN AUTOGARAGE TOT.... KERK.
Aan den Qaarsjesweg, In de hoofdstad heeft men een autogarage verbouwd tot tijdelijke kerk Hoe
Augustinus hulpkerk er van binnen uit ziet
