WILLEM VAN ORANJE
Schiedamsche Courant.
4
TWEED E" BLAD
door
Prof. dr. H. T. COLENBRANDER,
1533-1567.
INGEZONDEN.
DINNENLAND.
GEMENGD NIEUWS.
Badfö-Prograinrna's.
Het is een opmerkelijk verschijnsel, dat
do Willem van Oranje-herdenking van 1933
ruimer deelneming wekt dan de Geuzen-
feesten van 1872 en volgende jaren heb
ben gedaan. Deelneming niet alleen bij
Neder)andsolie staatsburgers van zeer on
derscheiden schakeering, maar zelfs bij
degenen, die zich Nederlander voelen, hoe-
wol zij buiten liet Nederlandsche staats
verband leven. Inderdaad viert een her
denking der inneming van den Briel of
van do ondcrleekening der Unie van
Utrecht in wezen de grondlegging van on
zen Noord-Ncderlandschen staat, terwijl
reikbarc mate van godsdienstige vrijheid
aan ieder te waarborgen. Zulk een tucht
ook in de Zuidelijk» Nederlanden tot was
dom te brengen is hein niet gelukt. Aan
zlij'n geestelijko erfenis hoeft deifialve 'het
Noordon, waar die poging althans eenigor-
mate mocht slagen, meer aandeel behouden
dan het Zuiden. Wijt voelen ons innig aan
Oranje 'verbonden, niet zoozeer omdat Zijn
bemoeiingen voornamelijk hel Noorden zou
den gegolden hebban want dit is Ibjet
geval niet geweest maar omdat wij in
zijn hoogste aspiration geest erkennen van
onzen geest.
Willem van "Oranje als jonge man, naar het aan Willem Key toege
schreven schilderij in het museum te Cassol.
Oraxije's naam de herinnering oproept aan
do poging, het geheel der Nederlanden
aan het Spaansche gezag te onttrekken.
iVoor Oranje is de Noord-Nederlandsche
opstand altijd middel geweest, nooit doel
in zich zelf. De Republiek der Vb roem gi
rl o Nederlanden is slechts een afgeleide,
niet de directe uitkomst geweest van
Dranje's staatkundige gedachte. De kiem
tot een zelfstandigen Noord-Nederland-
schen_ staat moge in 'Dranje's tijd en on
der zijn medewerking zijn gelegd, het is
zijns ondanks dat een Maurits en Olden-
barncvelt zich later tot de taak beperkt
bobben gezien, slechts die kiem tot ont
wikkeling te brengen. In do gehoele Unie
van Utrocht heeft 'Oranje slechts uit nood
zaak berustals zijn eigenlijke taak heeft
fiij de bevrijding, de versterking, de be
werktuiging der generaliteit van de zeven
tien Nederlanden beschouwd en lief ge
had. Een streven, waarin hij niet heeft
mogen slagen. Hij verdwijnt op oen oogen-
hlik, waarop zijn eigen ideaal hem uit
de hand is gegleden en hij nog geenszins
overtuigd is, dat een zelfstandige Noord-
Nederlandsche staat in Europa zal kun
nen bestaan. Allerminst in republikeinschon
vorm.
Wij herdenken dus in Willem van Oranje-
niet den howuslen schepper van de roem-
rtjlko republiak dor Vereenigvl® Nederlanden,
eerder den man, die, zonder zulk een b>
paalde toekomst lie voorzien of te willen
bevorderen, ©ear strijd hoeft aangebonden,
waaruit ten slotte di» Republiek voort
komen zou.
lilij heeft geweten, dat de generaliteit die
hein lief was, niot zou kunnen voortbe
staan zonder beo tand, in een of anderen
vorm, tusschen elkander fol bestrijdende
godsdienstige overtuigingen. Naast liet id©
aal der christelijk» vrijlte-id, dat ham do
wapenen in do hand drukt, hoeft hij dat
der christelijke verdraagzaamheid gokend
als noodzakelijk ie vervuilen voorwaard©
De Nassau's waren sinds het begin der
Vijftiende eeuw in de Nederlanden thuis;
gegoed in onderscheidene provinciën, maar
bovenal in hot centraal gelegen Brabant.
Onder de natuurlijke raadslieden en die
naren der landsregeering (lijldens Karei V
achtereenvolgens door Karei's tante en
door Karel's zuster gevoerd) nam-en zlij een
aanzienlijke plaats in, di» in 1544 door het
overlijden «au R.cné van Nassau-Brocla open
viel on (oen door den elfjarigen oudsten
zoon van Willem den Rijk» van Nassau-
Djllenburg werd bezet, die naar do Ne
derlanden kwam om aan het BrusselsciV
hof lot Nedorlandscl'i edelman to worden
opgevoed.
Staatkundige oorzaken dringen na 1555,
wanneer de regeering van Kaiel V op
Philips II is overgegaan, den Nederland-
schen hofadel in een oppositioneele hou
ding, Men wil de Nederhiiiul'seho belan
gen tegen onderschikking aan de Spaau-
sclie, waarmede zij zich niet latcai ver
eenzelvigen, vrijwaren. De strijU spitst zicli
eerlang toe in oen ten uiterste scherp
verzet tegen dan werkelijkein vertegemwooir-
digcr van Philips' politiek te Brussel, Gran-
velle, verzet onder leiding van den hoogen
adel, maar met algemoone instemming der
landzaten, gevoerd, en dat eindelijk suc
ces hooft De rogeering zal zich moeten
bodion-en van liet advies der landsgroo-
tan, vertegenwoordigd in den Raad' van
State.
Het is deze aan directon invloed des
konings onttrokken regoering nu, die zich
voor het groote vraagstuk ziet gesteld, dat
het veldwinnon der hervorming in de Ne
derlanden opwerpt. Is handhaving van do
eenheid des geloofs door gewelddadige
middelen, gelijk de wot die voorschrijft
en de koning ze verlangt, geoorloofd? Is
zij mogelijk? Zoo neen, de rogeering zal
De Dillenburg in de 17o eeuw.
om ooit met vertrouwen in de toekomst, de
wapenen neer te .mogen leggen. Ram heoft
oen civ'.elo tucht voor Öogen gestaan die
aan de godsdienstige harlslodhten banden
mocb., j;i moest aanloggen' om de 'hoogst be
door wijziging der wettelijke voorschriften
de mogelijkheid moeten scheppen van oen
geloofstoestand; in afwachting van een als
uiteindelijke toekomst nog gehoopt herstel
der christelijke goloofseenhcid door geeste-
DER
DINSDAG, 11 APItIL 1933, No. 20310.
lijlce middelen. Daarop blijft men hopen,
daarvoor bemoeien zich danige van de
beste ponnen, maar in het zicht is die
gewenschle oplossing in geencn dooie; ver
meden moot worden, dat midderwijl het
land door een godsdienstoorlog worde ver
scheurd.
liet is Willem van Oranje, die van alle
Nederlandsche grooten dit vraagstuk het
meest ter harte neemt Hij zoekt naar een
constructieve kerkelijke po'itiek, die op dit
oogenblik kan worden te baal genomen,
om in de Ne Ierland en nameloos onheil
te verhoeden Hot is er hem niet on te
doen, het een of ainder golsdienstig go-
loof te doen zegevieren, maar het lanl te
bewaren en zijn belangen te doen ont
zien.
Oranje is in Duitsehland geboren en
heeft Luthersohe verwanten Door vollen
nadruk te leggen op hu'n in theorie nog
bestaande betrekking tot het rijk, is hot
Vollicht mogelijk voor de Nolerlanlen to
verwerven, waarin Duitsehland zich evr-
heugt: een bestand tön bate der Augs-
burgschc confessie Zouden jpok de Nelor-
landschc bervormingsgezin ten die sullen
onderschrijven, svellicht ware te hunnen
behoeve de voorspraak te verwerven dor
hervormde rijksslonden Voor zoo-Innige
politiek heeft Oranje èn de voorstan Iers
der kerkhervorming in de Ne l-erlan Ion èn
de algemeenc, dat wil nog zeggen do
IIKmaar van geloofsvervolging afkce
rigc opinie des lands zoeken te winnen
Het is niet gelukt Het is het van het
T.utherdom afkeerige, heel het Lullier-
scho standpunt als ha'flioid veroor loeiend
Calvinisme, dat in de Nederlanden vorde
ringen maakt en eik compromis verwerpt,
integendeel voor eigen met gloei verledig
de overtuiging den dood irotseeit Bied
het moderatie van vervolging am en liet
eischt gelijkstelling; berust in gelijk
stelling en gij ziet het grijpen naar over-
heersching. Dc zaken schieten Oranie uit
de hand; hoogstens slaagt hij in tij lelijke
ruslbewaring in de ééne stad Antwerpen.
Hij wil geen Calvinistisch hondelioofd wor
den, maar evenmin kan hij een rogeering
trouw zweren, die een voorbeeldige ba-
straffing aankondigt van e'.lce afwijking dor
R IC leer, Hij wijkt uit. Voor het oogen-
blik met machteloosheid '-geslagen, k.m
bij zich, dank zij zijn Duiliche betrekkin
gen, in ©ön beveiligde positie voor oen
toekomst reseivoeron, die toonen moet,
dat liefc lan-d de toepassing der militnnt-
R K staatlcund-e van Philips niet verdraagt.
Vor(H ni'rvnlfjr]
hoeden, dat de kleinere scheepswerven
iVegens gebrek aan orders, stuk voor stuk
moeten sluiten, een regeling te treilen,
waardoor liet mogelijk wordt, dat weder
om hypotheek wordt verleend voor nieuw
te bouwen moderne nio-tor-kust- en Rijn-
schepcn
Ilaagschc gemeenteraad.
Be Haagsche gemeenteraad heeft liet
voorstel van B. en W. tot heffing van
45 opcenten op do gerneen tefondsbelasting,
na langdurige discussies aangenomen.
Wcrln erscliaffingsobjcclcu in Amsterdam,
Naar wij vernemen, hoeft liet gemeente
bestuur, na overleg met de rogeering, het
pian op-gevat, wegens de groote werkloos
heid, vijf werken in werkverschaffing te
doen uitvoeren. De minister van binnen
landsche zaken is bereid, medewerking te
verleenon tot het geven van oen .subsidie
in de kosten van die werken.
De werken bestaan uit: 1. het bewer
ken van de gegevens, verkregen bij de in
1931 te Amsterdam gehouden verkeers
telling; 2. het maken van een tijdelijke
verb hailing van den Pamassusweg en den
Zuidelijken Wandelweg; 3. verschillende
werken op de terreinen, welke zijn aan
gewezen voor den aanleg van een boseli;
4. aanleg van sportterreinen in den Grom
ion hl-polder5. aanleg van een tijdelijk
fiets- en wandelpad in Amsterdam-West.
(Tel.)
Met opneming wordt geen instemming der Redactie
bedoeld. Copy wordt nimmer teruggegeven.
Ncilcrlambehc tenloonstcllingstrein.
Onderhandelingen gevoerd tusschen de
Nederlandsche Spoorwegen te Utrecht, de
directie der Europoesche lentoonstcllings-
treinen an een Nedcrlnnlsche groep heb
ben er toe geleid, dat in ons land een
Nederlandsche tentoanstellingslrein zal
loop en.
Deze zal bestaan uit 17 wagons, waarvan
15 salonwagens geheel als expositieruim
te zal worden ingericht, met een geraam
de oppervlakte van 1000 viork. Meter.
De lengte van dezen Irein zal circa
400 Meter bedragen. Vooral nu vele be
drijven ,doar export belemmeringen zich
meer op da bi-nnenlandscho markt zullen
moeten toeleggen, is deze „rollende jaar
beurs" die op grooische wijze wordt op
gezet, het aangewezen middel om het con
tact tusschen den handel en het publiek
te bewerkstellingen.
Crisis cn Pachters.
Aan den gemeenteraad van Amsterdam
wordt voorgesteld:
Aan de pachters van weilanden der ge
meente voor het pachljaar 1933, met be
houd vam de gekiende pachtsommen, een
crisistegemoelkoimiiig te vcrtccnon ten be
drage van 45 pCt. dier pachtsommen;
Aan de pachters van warmo-oziersgroin-
den der gemeente over het pachljaar
1932'33 mot behoud vam de gekiende
pachtsommen, een erisisiegpmoetkoimng te
verleonon ton bedrage van 25 pGt. dier
pachtsommen.
Do kosten van deze voorstellen bedra
gen resp, f 61200 icm f 4000.
Prcmicleiuting voor het Concertgebouw
cu Artis.
Om aan de bizondero "Omstandigheden
waarin twee belangrijke cultuurinstellin
gen verboeren .tegemoet te kamen, wordt
door B. oa W. van Amsterdam aan den
raad voorgesteld oen prcmioloeming uit te
gevm van ton hoogste 5 niillioen gulden
Vain de netto-opbrengst dezer pTemielee-
uing zal eon bedrag van f 200.000 gereser
veerd worden voor het Concertgebouw cn
f 100.0ÖO voor Artis.
De lanilbouwcrisiswct.
De hoor Van den Heuvel heeft op dit
wetsontwerp ©en amendement ingediend,
dat de strekking hooft d-e wet te beperken
tot de producten strookarlon, rundvee cm
bloembollen.
De positie der kleine scheepswerven.
Het Tweede Kamerlid Kortcnhorst heeft
den minister van economische zaken en
arbeid gevraagdi
Is de minister bereid, teneinde te ver-
Door drie wcrelddeelen.
Twee toeristen, de Duitscher Richard
S. Kocklcr on do Zuid-Afrikaansche jour
nalist Kenneth D. Poulton uit Johnnnis-
burgi, die per rijwiel met hulpmotoi' oen
reis maken van Kaapstad naar Londen
zijn van Amsterdam vertrokken voor de
Juatstc dap;,® van hun reis.
De afgelegde route liep van Kaapstad
heel Afrika door, oen traject van circa
15.000 K.M over Bloemfontein, Johannis-
lrarg, de Victonawatervallen ou Karthocm
haar Caïro, van daar door Klein Az.lè,
dn den Balkan naar Wenen en over
Berlijn naar Nederland, waar zij bij Oliën-
zaal de grens passeerden.
Zondag kwamen zij te Amsterdam aam
en gisteren reden zo het laatste traject
vam daar naar Hoek van Holland.
Vocht hun vertrek hebben de beide toe
risten te Amsterdam een bezoek gebracht
aan hol bureau van den AN.W.B. Toe
ristenbond voor Nederland, waar zij door
dom directeur voor Toerisme den lieer
W. A. M. esterouwen van Meeleven wer
den ontvangen en waar hun de bands-
plaquette en de wimpel in de bonidsklcu-
ron werden aangeboden. Slot deze emble
men op hun rijwielen aanvaardden zij
het laatste stuk van hun iange reis, door
de bollenstreek na.u Den Haag cn verder
over.Delft en Rotterdam naar Hoek van
Holland, waar zij zich inscheepten naar
Lomden.
Gouden ringen gestolen.
Uit een uitstalling van een winkel te
Utrecht, zijn 24 gouden ringen gesloten.
Auto over den kop geslagen.
Op don Pompenburgsi'ngol te Rotterdam
is de 24-jarige B. uit Don Haag met zijn
auto in voi'e vaart tegen een lantaarnpaal
gereden, die afknapte. De auto sloeg over
don kop. B. werd ernstig gewand
De Corsicaausche bandieten.
De beruchte G'orsicaansche bandiet San-
tomi, die twoe-em-half jaar door de politie
gezocht is, hoeft zich zelE aangemeld.
Bandieten te Petersburg.
De laalslen tijd werd Petersburg (Le
ningrad) door een bandietenbende onvei
lig gemaald. Staatsinstellingen werden be
stormd en geplunderd. Do Ge Pe 0e heeft
do bond© ontdekt en overmeesterd.
Vier bandieten werden in liet vuurge
vecht gedood, terwijl oan ambtenaar werd
gedood en drie andoran zijn gewond.
Snelheidsrecord voor vliegtuigen
verbeterd.
De onder-officier bij do Italiaanscbo
luchtmacht, Agello, heeft Maandag op het
Garda Meer bij Desenzano het absolute
snelheidsrecord voor vliegtuigen gebroken.
Hot record werd door Agello mot een snel
vliegend mariueloostel van lie! type Mac-
chi Casraldi Fiat 2 met Fiatmotoren van
2500 P.K. gevestigd op 692 529 K.M. pier
uur.
De gemiddelde uursnelheid bij proef
nemingen door do Aero-Club heeft bedra
gen 632.403 K.M
liet oude wereldrecord staat op naam
van den Engoischman Stainforth met een
gemiddelde uursnelheid van G55 K.M.
Dc Nederlanders in Duitsehland.
Weet Nedwland, dat aan Rijm en Ruhr
duizenden Nederlanders leven, die hot ma
terieel zéér slecht Ihebben, maar toch nim
mer wanhopen, omdat zij' door ihua vader
land tot heden niet in den steek worden
gelaten?
dat deze duiz»ndem landgenooten, die
daai veelal lang» jaren wonen, goede
N ederlandors zijn gebleven en dit ook
verder wil'en zijin?
dal een groot doel hunner ziel'i hoeft vor-
eenigd in den „Nederlandsclien Bond in
Duilschland", welke Hums ruim 4000 loJeu
lelt ep zijn eigen maandblad „De Post
van Holland" heeft?
dat de bij den „N. B. in D." aang.ealotcn
vereenigingen de moedertaal hoog in oere
houden, den verjaanlag van He M. uo Ko
ningin feestelijk herdenken, verdere nalio-
nalio feestdagen vieren, haar eigen cursus
sen in de NeJcdandsche taal inrichten cn
do kindenen dor landgenoo.en opleiden in
liefde voor liet land der ouder?
dat de „N. U. in D." ook, in de mate zij
ner krachten de stoffeflijlke belangen zijl-
ncr leden behartigt cn reeds -heel veel
mooie successen heeft kunnen boeken?
dat echter de middelen van den Bond)
zqer beperkt zijin en er met een weinig
nu'éi geld, lifted veel meer zoude kunnen
wonlen gedaan in het belang der Neder
landers aan Rijn on Ruhr?
dat de landgenooten in het vaderland,
die doz» Nederlanders in hun strijd om
hun stoffel Tij L en zedelijk bestaan, in lliun
act ie lor verlevendiging van hun stambc-
wuslkijn wdten slcun/m, dit kunnen doen
door een bijdrage te stortein op postreke
ning no. 121912 van den Nederland schen
Bond in Duilschland?
dat de Nederlanders in Duilschland óók
trouw waien aan hun vaderland, taan zij
géén hulp noodig Hunkien en nimmer zul
len vergelen, wat Nederland in moeilijke
jaren voor hen ll)»efl gedaan?
Wij rekenen op u.
Na!ionaal comité tot steun van
den Noftóilandschen Bond in
Dulischland.
liet dagelijiksch bestuur:
Jhr. E. J. M. WTTTERT,
LL.-G cmeraal b. d. Adjudant b. <1.
van H'. 51. de Koningin, Voorzitter.
CONSTANT B01SSEVAIN,
Vjce-Voorziller.
L. GRAAF VAN LIMBURG STIRUM,
Secretaris.
P. D. SORULLER TOT PEURSUM,
Penningmeester.
'«-Gravenhage, April 1933.
Dc ramp van de Akson.
Gisteren is men begonnen met'een on
derzoek tier opheldering van de oorzaken
van het vergaan van de „AJcron". Als
eerste getuige werd do officier van de
Akron, Wiley, gehoord. Deze verklaarde,
dat de nauwkeurige positie van hot lucht
schip bij het begin van de catastrophe
onbekend was. Getuige Wiley, zou een
anderen koers hebban gestuurd als com
mandant Mac G'ord.
Verder verklaarde do officier, dat twee
uur ma liet vertrek van Lakehurst tenge
volge vam een verkeerd verstaan bevel
de koers van het luchtschip met 50 iu-
plaats vam met 15 grndon was gewijzigd.
Eiland ontdekt.
De ijsbreker Krassin heeft een onbekend
eiland ontdekt op 76 graden 10 min. N.B,
en 59 graden 55 min. O.IJ.
Woensdag, 12 April 1933,
II i 1 v e t s u m, 296 M,
V.A.R.A.-Uitzending.
10. u, V.PR.O.
6.30 u, RV.U.
.7.30 u. S.D.A.P.
8 u. Gramofoomplaten. 9 u V.A.R.A.-
Klei'norkest onder leiding van P. Duchant.
Gramofoomplaten. 10 u. Morgenwijding.
10.15 u. Voor Arb i. d. Continubedrijven:
Fr. Nienbuijs en G. Rijken, voordracht,
V.A.R A.-Kleinorkest onder leiding van P.
Ducliamt. 121.45 u De Notenkrakers an
der leiding van D. Wins ©n Graniofotonpla-
ten. 2 u, Vrouwenuurtje 3 u. Voor de kin
deren. 5.30 u Orgelspel door Joli. Jong.
6 u. Dr. D M. Levy: De Jood en de
Vredesgedachto, Gramofoomplaten. 6 30 u.
R.V.U. Meta Reidel: Hoe moeten wij
zingen. 7 u. Nieuw Nederlandsche muziek
door J. Stotijin, hobo, mevr. T. Stotijn,
sopraan en Max Vredenburg, piano. 7.30
u. Verkiezingsredevoering v. d. S.D.A.P.
8 u. Uit het Concertgebouw, Amsterdam:
Judas Maccabaus, oratorium van Handel.
De Stem des Volks, Amsterdam; Kinder
koor „De Jonge Stem", V.A.R.A.-Philhar-
monisch orkest, Jan Nieland, orgel, To
v, d. Sluijs, sopraan, Framy Ilnm-
mesfalun Piltlbach, ait. Michel Gobets,
tenor, Hendrik Koining, bas. Leiding: A.
Krclage Jr. 10 u. Verzekeringspraatje door
J. A. Berger. 10.20 u. Vervolg „Judas
Maecabüus". 11 u. Vaz Dias 11,15
12 u. Huldiging van Henrietta Davids in
het Graind-Thcater te Amsterdam.
Huizon., 1875 M.
N.0.R V.-Uitzonding.
Overijsselscho Radiodag.
8 u. Opening v. d Overijsselsche dag
door ds. 0. v d. Zaal met medewerking
van de Olir. Gom. Zangvereen. „Uno Ani
mo" onder leiding van S. Bodewes. 8.20
u. Concert door „Uno Animo" onder lei
ding van S. Bodewes en Gramofoonplatcn.
9 u. Zang door Jeanne Tuijten, sopraan,
9.30 u. Causerie. 10 u. Vervolg zang,
10.30 u. Morgendienst met medewerking
van zang en orgel. 11 u. Comoerl door
M. Hagenbeek, sopraan, J. B Rdnsscn,
viool en A. 0. 'Willcumier, orgel 12.15
u. Concert door de Chr, Zangvereeiniging
„Looft deu Heer" en Dubbelmainncnkwartet
„Laus Deo" onder leiding van J. A. Ketel
met medewerknig van II. Schoanderbeck,
declamatie. 2 u. Causerie 2.30 u. Beiaard
concert door B. de Bruin. 3il5 u Land-
bouwpraatje, 3.45 u. Coinecrt door Kin
derkoor en Mondacconleonclub. 4.30 u.
Causerie. 5 u. Kinderuur. 6 u.' Causerie.
6.15 en 6.30 u Lezingen. 7 u. Afgestaan.
7.45 u. Ned Glir. Persbureau. 8 u. Ver-
kiozingsredevoermg. 8.30 u. Afgestaan. 8.45
u. Concert d*or het Chr. Zwolsch Mannen
koor en de Chr. Muziekvercamging „Da
vid" onder leiding van E. v. d Berg met
medewerking van dr. 0. N Impeta, spre
ker en A'. 'Wapenaar, declamatie. Ca. 10
u. Vaz Dias. 11.1511.30 u. GraraoCoosv-
muzick. te
