Schiedamsche Courant.
Radioprogramma's.
DE ONTWIKKELING VAN SCHIEDAM
TWEEDE BLAD
ZATERDAG, 3 Februari 1934. Ne. 20558.
Mijmeringen.
Wat ge geërfd hebt....
Fx is steecis over erven in preltigen VKxrmj
geschreven, totdat de ontzettende ontdek
king godaan weid, dat er ook in geestelijken
zin een erfenis is. We loerden het woord
„erfelijke belasting" kennen. Inderdaad' een
ontzettend woord. Wat al mcnscbelijke el
lende gaat daar in schuil. Hoev'oel leed' is
er in den loop der wereldgeschiedenis al
niet geleden door deze erfenis dor va
deren. Ex zijn statistieken gemaald. Go-
leerde verhandelingen geschreven, Ganseto
families zijn, zoover dat mogelijk was, na
gegaan omi te ontdekken in hoeverre do
misdaad van den zoon hel gevolg tola we
zen van de zonde der vaderen. W'e weten
er alles van. Wie recüitzitlingsverslagen in
ziet, die weet, hoe vaak' niet om dementi©
gepleit word t, omdat d'e verdachte erfelijk
'heiast zon wezen. Hoeveel ellcud© is daar
door ad niet geleden. Ook daardoor, om
dat een gansdh 'verkeerd oordeel ging over
den mensdh, die hot verkeerde deed.
Zie, dit is de droeve keerzijde dosser
erfelijke belasting. Gelukkig is er ook! nog
een andere zijde. Immers, 'tis niet zoo:
dat alleen het kwaad overgeërfd' wordt. Ook
de goede eigenschappen gaan over. Al is 't
dan niel zoo, dat we dat met ©en soort
wiskundige zekerheid kunnen narekenen.
Tenslotte is er in hoogste instantie gerech
tigheid en rechtvaardigheid', waarop (het
beroep niet tevergeefs is. Eir is niet alleen
een individueele "erfelijkheid'. Ook een col
lectieve is er. We zien dat bij de volken en
rassen. De volken en rassen todh blijven
zich door vrijwel dezelfde eigenschappen
van elkander onderscheiden.
Maar er is ooik een collectieve erfenis.
We denken aan het woord van den Duit-
srihen dichter Goetihe: „Wat gij geërfd Hebt
van uw vaderen, tracht dat te bezitten",
Het gansche menseliengcslacht is als een
gebouw, waarvan immers de steenlagen op
elkander liggen. Zijn die eenmaal vastge-
metseld, dan is het ondoenlijk laag na
laag weer los te maken. Ge ziet het bij
hel sloepen. Brakken kamen wol los. Lagen
niet. Zoo zijn de mensdlieingeslaeliteai als
lagen. De eene laag draagt de andere. De
tweede steunt op de eerste. Ook in dézen
zin, dat wat de eerste is van invloed' is
op de tweede.
Dat heeft tweeërlei zin.
Het is de vloek der menschheid', dat ze
den last der eeuwen torsen moet. Z© kan
niet opnieuw beginnen. Wat in hot verleden
was, doet in het heden gevoelen, wat voior
kracht het in ridh had.
We laten de juistheid d'er nu volgende
bewering onbesproken, blaar men kan in
onze dagen nog heel vaak hooren .van d©
gevolgen der ideeën door d© mannen der
Fransdhe Revolutie gepredikt.- En dat 'dit
gezegd wordt bewijst, dat de erfenis van
een voorgeslacht wel degelijk bestaat in
'onze beschouwing. Het is eon zogen, dat
die erfenis ©r is. Immers, nu behoeft het
eene geslacht slechts daar gecorrigeerd en
opbouwend te beginnen, waar het vorige
geëindigd is, W'e aanvaarden dus de er
fenis van onze voorgeslachten onder voor
behoud van boedelbeschrijving. W© zien
dat het duidelijkste op het broale terrein
van de wetenschap. Wat houdbaar bleek,
werd gaarne overgenomen. Wat bleek geen
steeic te houden, werd over boord' gewor
pen. Maar zelfs, indien het geen steek hield,
heeft het todh medegewerkt aan don geesfc©-
•"Ijjken opbouw .van het menscherigeslacht.
Derhalve 'kan het niet gemist worden.
Die gedachte, dat de geslachten der men-
sclien van elkander erven, houdt ©en du
ren plicht in voor degenen, die door hun
arbeid het nrenschengesladhl van hot he
den dragen. We brongen geen zand' aan,
dat onvruchtbaar is. Maar zaad Alles wat
we doen, wet we denken, wat we tol
<m%gm
GROOTE HOEVEELHEDEN
geyoerd voor den bouw van
aan-
ZAND EN STEENEN worden aan de Waalhaven te Rotterdam
den weg naar de nieuwe Petroleumhaven te Pernis. Een kijkje bij
de werkzaamheden.
stand bremgon is bestemd om vrucht voort
te brengen.
Niet slechts in 'tlieden, dat wij beleven.
Maar ook in de toekomst. Voer ons directe
nageslacht en voor volgende generaties. W©
mogen dus niet „zelfzuchtig" wezen. W©
moeten verder zien dan ©igen leven, eigen
geslacht. We moeten denken aan die ma
ons komen. Gelijk men in vroeger tijden
placht te sparen voor de kinderen.
>Ons nageslacht zal van ons ervein, wat
wij Lebben nagelaten aan goed en aiain
kwaad. Ze zullen gaan schiften. Behou
den en verwerpen. Dat is hun goed recht.
Wij deden het ook met wat ons nagelaten
weid. Maar het legt ons den plicht op om
'met alle kracht en met allo inzicht er voor
te waken, dat bij d'e toepassing van hot
boedelbesdhrijvingsrecht ons nageslacht
heel 'veel zou moeten wegwerpen, omdat
hel geen blijvende waarde in ridh bad!
J. NAGEL.
Werkzaamheden in den
volkstuin.
In den winter bloeiende heesters.
Het is Februari en ondanks vorst en
sneeuw, welke deze maand ons meestal
brengt, zien we toch de natuur reeds ont
waken uit lunar winterslaap. Vooral die
eerste teekenwi vain den na lérenden zomer
worden door den echten tuinvriend op
gemerkt. De tooverh'azélaar is~wel een van
de vroegste onder de houtgewassen en
alleen al, omdat ze zoo vroeg bloeit, is
het een heester, die ook in kleine tuinen
verdient aangeplant te worden. De bloemen
zijn wel niet groot, maar zeer grillig van
vorm en geel van kleur, waardoor ze te
gen het donkere hout fraai afsteken. De
volksnaam „tooverhazelaar" spreekt trou
wens ai voor zichzelf. Als hel mogelijk is
plaatsen we deze heester voor een of
andere conifeer, hulst, Aucuba, laurierkers
of andere groenblijvend© heester, waardoor
de gele bloempjes nog mooier uitkomen.
De La/tijnsdh© naam van dit houtgewas
is Hamamdis.
Er bestaan verschillende soorten van;
H. mollis is wei de vroegst bloeiende;
ook zijn van deze soort de bloemen het
grootst. Zij bloeit reeds van eind Januari
af.
H japoniea bloeit van Februari tot April
met gele bloempjes, welke violet geteckond
zijn. Ze zijn eveneens grillig gevormd ca
staan bij' deze sootrt in bosjes bijeen.
Een ander, nu bloeiend houtgewas, is
Jas minium nndiflorum. Deze heester bloeit
al van half Januari af met gele bloempjes,
die in bundeltjes vam twee en drie langs
de groene, oenigszins vierkante twijgjes
geplaatst zijn. Daar de,1 takken en twijgen
lang en slap zijn, moeten we voor steun-
sel zorgen om te voorkomen, dat de takken;
deels over den grond kruipen. Als leiplamt
tegen een Zuidmuur of schutting voiklaet
ze uitstekend. Ook kunnen we deze hees
ter aan een vrijs taande-paal hinden, maar
dan niet te stijf, opdat" de uiteinden dort
twijgen gracieus overhangen. Aldus ge
plaatst aaan de Zuidzijde van een of meer
coniferen of andore'- groenhlijven.de plan
ten komen de 'buisvormig© gele bloempjes
nog fraaier uit.
Een der eerste, die,, wat bloei betreft,
bij bovengenoemde soorten thuishoort, ia
het peperboompje of Daphne Mozeneum.
Dit heestertje wordt niet hooger dan 1'
M. en heeft verticaal groeiende, dikke tak
jes. Deze takjes zullen over de geheele
lengte nu rijk bezet zijn mot bloemknopjes
en straks in Februari zijn zij overdekt miet
paars roede bloempjes. Er bestaal ook een
witte variëteit, van. In nazomer en herfst
prijkt dit heestertje - mét mooie bessen.
A. G.
u.
ZONDAG, 4 Februari 1934.
Ililversuni, 1875 AI.
9 u. VARA.' 10.30 u. VPRO, 12
AVR'O, 6 u. VARA, 8 u. AVRO.
9 u. Voetbalnieuws. 9.03 u. Tuinbouw-
praatje. S. S. Lantinga. 9.30 u. 'Orgel
spel J. Jong. 10.39 u. Kerkdienst uit
Zeist, ds. S. H. N. Gorter. 12 u. Film
praatje L. J. Jordaan. 12.30 u. Kovacs
Lajos. 2 u. Boekbespreking door dr,
P II. Ritter Jr. 2.30 u. Concertgebouw
orkest, o. 1. v. A. v. Raalte, m, m.
v. S. Bergmann, viool. 4 u. Gramofoon.
4.45 u. Vaz Bias en gramofoon. 5 u.
Concert. 5.15 u. Voor de kinderen. 5.45
u, Vervo'g concert. 6 u. Voetbalnieuws,
6.20 u. VARA-orkcsf, o. I., v. H. de
Groot. 7 u. Wakker en Tropenduit, 7.20
u. Vervolg concert. 8 u. Vaz Bi as. 8.15
u. 'Omroeporkest, o. 1. v. N. Treap, m,
m. v. A. de Haas, (oude liedjes), 9.15
u. Gino Bordin en zijn Ilawai-orkest.
door
KSr. di«. ir. K9. M. VAM PiRAA®,
directeur van den Gem. Woningdienst.
Cijfers, die een aanklacht inhouden. Uitleg met
systeem. De uittocht van het platteland.
Gedurende liet tijdvak 1859—1869 be
droeg het bovolkimgsacores voor Schie
dam 27 püt,, voor het tijdvak 1869—1879
19.5 pOt. Deze toename is hoofdzakelijk
toe te schrijven aam het hooge geboorte-
cijfer, dat in hol tijdvak van 1859—69 was
44.9 per 1000 per jaar, en 41.9 per 1000
per jaar in do periode 1869—1879 (voor
het geheele rijk plm. 35).
In Schiedam was dit cijfer hoegor dan
m welke stad' ook van ons land. Maar
ook het sterftecijfer, ofschoon met dé ja
ren dalende, was hoog; 33.6 per 1000 per
]aair(18591869) en voel hoogor d'ain in
andere 4eden van ons laad. Van 1869—
1879 was dit 28.4 por 1000 por jaar voor
het gdtereie land' 1840—1819 26.6, 1S75:
25.6. IR? geboorteoverschot vermeerderde
de bevolking van Schiedam dus van 1859—
1869 met 13.1 pCt. en van 1869—1879 mei
15.1 pCt. Vestigingsoverschot was er hoe
genaamd niet.
Do gezondheidstoestand liet omstreeks
I860 hji eir d'us zeer veel te wensehon. over
ten stond in ons laind, waar men op hot
gebied der volkshuisvesting toch reeds hij
hot buitenhuid (011 achter was, desuiieltogen-
si nam de r, uleraun. De kindersterfte was in
onze stad' onrustbarend. Het algemeen sterf
tecijfer was, zoo als gezegd is, hier zel
den minder dan 3.5 pCt, der bewoners
iedter jaar.
Schiedam stond' in dit opzicht gelijk
met die gemeenten, waar de verhouding
tusschen de sterfte en hot bcvolkingsgetal
het ongunstigst was, met name te Am
sterdam, Gouda, Dordrecht en vooral te
Rottoixl'am. Te Rotterdam stierven gemid
deld per jaar in het tijdvak 18301860
ook 35 per 1OQ0; in Schiedam in do' ja
ren tussclien 1848 en 1858 39 por 1000
por jaar, in 1863 42.4 per 1000 inwoners;
(in 1932 8.28 per 1000 per jaar, d'us hot
vijfde gedeelte).
Te Schiedam was editor de kindersterf
te grooter, die der volwassenen kleiner
d'an elders. Te Rotterdam, Leiden etn Don
Raag stierf ongeveer de helft van alle
overledenen beneden de leeftijd vain 10
jaar, t© Utrecht 45 pCt., te Haarlem 43
pCt., to Amsterdam 41 pCt. en ton onzent
van 1851—1858 64 pG't., in 1857 71 pCt.
en In 185(8 woex 63 pCt, in 1863 zelfs
73 pOt. Voor een deel was de ongewone
kindersterfte in '1857 toe te schrijven aan
■een pokkenepidemie, maar grootandeols
volgens de plaatselijke commissie van Ge-
9,30 u. Omroeporkest 0. 1. v. N. Troep,
m. m. v. L. Zimmerman, viool'. 9.55 ui
Radiojoumal, Rondgang door de Sarra-
sani-menagerie. Spreker G. Jossolin do
Jong. 10.15 u. Vervolg Gino Bordin. 10.30
u. Kovacs Lajos en zijn orkest. 11.15
12 u. Gramofoon.
Huizen, 301 M.
8.30 u. NCRV, 9.30 u. KRO, 5 o.
NCRV, 7.45-11 u. K.R'0.
8.30 u. Morgenwijding. 9.30 u. Gramo
foon. 10 u. Hoogmis. 11.30 u. Gramo
foon. 12.15 u. Orkestconcert en lezing.
2 u. Gramofoon, 2,15 u, Gevair. progr,
4 u. Ziokenlof. 5 u. Kerkdienst uit Lei
den, o. 1. v. ds. A. de Rondt, 6.30
u. Orgelspel, A. Smink, 7.15 u. Gramo
foon. 7.45 u. Sportnieuws. 7.60 u. Le
ring. 8.15 u. 'Orkestconcert. 9 u. Vaz
Dias. 9.05 u. Vocaal ensemble. 9.15 a.
Gramofoon. 9.26 u. Orkestooncert. 10 u,
Harpsoli. 10.15 u. Vaz Dias. 10.20 u.
'Orkestconcert. 1.0.4011 u. Avondgebed
en gramofoon.
Daventry, 1500 AL
1.20 u, Northern Studio Orkest, 2.20 u,
Gramofoon. 3.20 u. R. King en zijn oir-
kest. 5.10 u. Bach-cantato. 605 u. Ka
mermuziek dooT het Pragor strijkkwartet,
m. m. v. A. Thursfield, mezzosopraan.
9.25 u. Tom Jones en zijn orkest, m.
m. v. W. Glynne, - tenor.
Parijs „Radio-Paris", 1796 AL
I.05 u. Gramofoon. 1.20 u. 'Orkestoon
cert 6.20 n. Dito. 8.20 u. Musio-hall-
program. -----
Kahmdborg, 1261 AL
II.2012.20 u. Omroeporkest. 1.452.15
u. Gramofoon. 2,454.20 u. Omroep
orkest. 7.20 u. Orkest- en kooTOonoert.
10.1011.50 u. Dansmuziek.
Rome, 421 AI.
8.05 u. „Fiusquila", operette van Lo
bar. Dirigent A. Paoletti.
Brussel, 322 eu 484 AI.
322 Al.10,20 u. Gramofoon. 11.20 u.
'Omroep-kleinorkest. 12.20 u. Concert, o.
I. v. Langlois. 1.302.20 u. Omroep
orkest en solisten. 5.20 u. Dansmuziek
6.35 11. Gramofoon. 8.20 u. Symphonie-
roncert 10.3012.20 u. Concert uit Ant
werpen.
484 .0.: 10.20 u. 0 rn roep - ld ei n orkest
II.20 11. Gramofoon. 12.20 u. Omroep
orkest. 1.302.20 u. Concert. 5.20 u.
Symphonieconoert. 6.20 u. GTamiofoon.
6.35 u. 'Omrocp-kleinotrkest. 8.20 u. Om
roeporkest. 10.3012.20 u. Zie 822 AL
Deutschlainlsendcr, 1571 AI.
7.20 u, „Wie einst im Mai", gevar, progr.
9.45 u. Sportpiraatje.
neeskund'ig Toezicht, aan oorzaken Schie
dam eigen. Van de sterfgevallen op jeug
digen leefiijd vielen de meestem weer be
neden de 3 jaar, en de allermeeste in het
eerste levensjaar.
In 1857 stierven hier 66 pCt. van het
aantal overledenen beneden den leeftijd van
3 jaar en in 1858 57 pGl., terwijl men de
sterfte over geheel Europa, niet oems be
neden de 3 jaar, maar beneden de 5 ja
ren hoogstens op 40 pGt. van liet totaal
aantal overledenen berekende. In Engeland
bedroeg zij in 1839 slechts 39 pCt., te
'_andetn alleen 41 pOt., Ie Brussel 47 pCt,
in sommige wijken van Brussel 5460
pCt. en in de ongezondste gedeelten van
Landen 67 pCt.
Schiedam overtrof dus nog in deze ramp
zalige wedstrijd zelfs de slechtste wijken
van Brussel en Landen, waar de sterfto
beneden de 5 jaar bijna gelijk stouid mot
die beneden de 3 jaren te Schiedam. (Sterf
te in Schiedam was 1858 1/34 of 2.94
pCt., in 1859 1/24 af 4.15 pCt. 'in centraal
Europa 1/36 per bevolking).
Zooals gezegd' is, was het geboortecij
fer hier zeer hoog, maar de kinderen wer
den slechls geboren met de grootste kans
om binnen enkele jaren te sterven. De ont
zettend© kindersterfte werd toegeschreven
voornamelijk aam den slechten toestand'van.
de lucht, drinkwaterleiding en wontogen,
en bovendien aan de omstandigheid,^ dat'
Schiedam een veel grooter aamtal van
„onvecmogendeia, minvermogenden en.,
werklieden" bevatte dain vele andere plaat
sen. 'Als 111a al regel tor verbetering van de
gezondheidstoestand werd aanbevolen oom
strenge lijaudhaviog van do verordening
op het Louwen, en betrekken van ojiiQUW©
ivoiningietn. En ook in het verslag over
MAANDAG, 5 FEBRUARI 1934.
Hilversum, 1875 AL
'Algemeen programma, verzorgd door
de V.A.R.A.
8 u. Gramofoon. 10 u. Morgen,wijding
F.P.R.O. 10.15 u. Declamatie. 10.30 u.
De Notenkrakers. 11 u. Vervolg decla
matie. 11.15 u. Vervolg orkcstconoert. 12
u. V.A .R.A.-Kleincxrkest. 2 u. Orgelspel!.
2.15 11, Causerie- mot gr. pi. door A. v.
Nier op. 2.-15 u. Orgelspel. 3 u. Gramo
foon. 3.45 u. Pauze. 4 u. Gram (doom.
4.30 u. Voor d'o kinderen. 5 u. De Flie
refluiters. 6 u. Orgelspel'. 6.30 u. Muzik.
causerie P. Tiggors, met medewerking
van het Residentieorkest onder leiding
van prof. J. Ehrlich. 7.15 u. Air. P. J.
Mijksenaar: Gaat Rolland autosnelwegen
hauwen? 7.35 u. Residentie-orkest met
medewerking van mevr. G. SLoLijin-
Molenaar, sopraan. 8 u. Iïerh. S.O.S.-
Ber. en Vaz Dias. 8.15 u. Vervolg of-
kesloonoert. 9 u. Grand Theatre, Amster
dam: Fragm. „Faust", Goiunod, met
medewerking van de Bollaindsche Opera.
10 u. V.A.R.A.-Orkost, 10.45 u. O. Steiju,
acooad'eon ear J. Jong, piano. 11' u. Ver
volg orfcestconoert.
Huizen, 301 AL 1
N.G.RV.-Uitzondiug.
8 u. Schriftlezing en meditatie. 8.15—=
9.30 u. Gramofoon. 10.30 u. Morgen
dienst. 11 u. Oir. Lectuur. 11.30 ut
Gramofoon. 12.30 u. Orgelconcert Jan
Zwart. 2 u. Voor de scholen. 3,153.45
4. Knipcursus. 4 u. Bijbellezing met
medewerking van zang en orgel. 5 u.
N.G.R,V.-Któinorkcst 6.30 u. Vragen
uurtje. 7.15 u. Ned. Clhr. Persbureau.
.730 u. Vragenuurtje. 8 u. Samenkomst
v. h. Leger des Óeils. 9.30 u. Piano
recital J. Rooth. I. d- pauze om 10 u.
Vaz Dias. 10.30—11.30 u. Gramofoon.
Davcntry, 1500 AL
12.20 u. Orgelspel. 1.05 u. Western Stu
die-Orkest. 3.20 u. Gramofoon. 4.20 u.
doneert 4.50 u. Sdhotsch Studio-Orkest.
6.50 u. Haydn's Strijkkwartet op. 1, nr.
1'. 8,20 u, „The Chariot H'our", gevast,
progr. 9.65 u. B,.B.G.-orkest. 11.10—-
12.20 u. Sydney Kyte en rijn orkest.
Parijs „Radio-Paris", 1796 AL
7.20 en 8.20 u. Gramofoon. 12.20 tt.
Krettly-arkest. 8.20 u. „La grande-
d'udiesse de Gérolstein", operette van!
Offenbach.
Kalundborg, 1261 AL
11.201.20 u. doneert u. it BeRevue-
Straudhatel. 2.204.20 u. doneert uit
(rest, „Wiivex". 10.2011-50 u. Dans
muziek uit rest. „Lodberg".
Langenbcrg, 456 AL
5.25, 6.30 en 10.50 u. Gramofoon. 12.20
u. doneert met medewerking van kwin
tet- en-solisten. 1.20 u.K amercancert.
2.20 u. Dito. 3.20 u. "Gramofoon." 4,20
u. Wioragorfcest. 6.20 u. Omroepsymphoi-
nfet-orkest en het Emdé-orkest. 9.40 u.
Gramofoon. 10.0511.50 u. Omroep-
dansorloest onder leiding van Aulioh'.
Rome, 421 AL
7.20 u. Gramofoon. 9 u. Oo-'ncerf;. 10.05-=
10.50 u. Dansmuziek.
Brussel, 322 en 484 AL
322 M.12.20 u. Omroepkleinorkest. 1:30
u. Gramofoon. 5.20 u. Omroeporkest. 6.50
u. Omroepkleanorbeet, 8.20 u. Omroep,-
erkiest. 10.30 u. Gramofoon.
484 Al.: 12.20 u. Gramofoon. 1.30 u.
Omraoplcleiuorkest. 5.20 u. Dansmuziek.
6.35 u. Gramofoon. 8.50 u. Symphonic^*
concert. 10.55—11.20 u. Gramofoon.
Deutschlandsendcr, 1571 AL
8.20 u. Willy Gerisztor en zijn orkest.
10.2011.20 u. „Ton lei tors alat", vroo-1
lijk® potpourri'.
1859 werd door de commissie opnieuw
aangedrongen op het gestreng naleven der
verordening op het bouwen van nieuwe
en buiten gebruik stelten van ■ongeschik
te woningen.
Bovendien door het overwelven der open.
riolen en het verschaffen van goed' drink
water. Onder goed drinkwater verstond,
men „versch Alaaswator". Men dronk in
dertijd waarschijnlijk het water uit grach
ten en slooten. Wel trachtte men hier en
daar Noa'tonwellen te slaan, maar dit schoen
ben onzent op groot© bezwaren te sluiten.
In het jaar 1886 kwam de gemeentelijke
waterleiding tof stand.
Slechts in het cliolerajaar 1866 was de
verhouding vati het aantal overleden kin
deren beneden 10 jaar tot dat der over
leden volwassenen gunstiger, tij. 54 pdt.
Maar deze uilkomst was slechts het ge
volg van de buitengewone sterfte op meer
gevorderden leeftijd, teweeggebracht door
do cholera. Laat men de aan de cholera,
gestorvenen huiten rekening, d'an bedraagt
hot cijfer der overledenen benedon de 10
jaar 67 pCt. van bet totaal aantal over
ledenen.
Ook de cholera-epidemie van 1866 maak
te het grootste aantal slachtoffers ito de
meest bevolkte en onreinste gedeelten der
stad'.
Eerst 11a 1867 begon liet cijfer d'er kin
dersterfte terug te loepen.
De 'gemeente breidde zich sinds 1850
eenigszins uit, doch in zeer langzaam tem
po. De verslagen vermelden, dat' iu het
jaar 1858 door den steed's toenemend en
aanbouw van fabrieken en woonhuizen aan
de Nieuwehaven, de aanleg van d'e Oranje
straat noodzakelijk geworden was,alsmede
het maken van' eén brug over de Nieuwe-
haven. 1
In 1859 was er een 50-tal woningen in
aanbouw langs de Nieuwe Laan in het
West Frankeland; oip een terrein dat de
gemeente beschikbaar gesteld had. teneinde
aan de bestaande behoeft© aian arbeiders
woningen tegemoet te komen eu dit naa?
een vast plan.
In het jaar 1859 was inderdaad door den
raad een uitbreidingsplan vasl gesteld' voor
de bebouwing van een gedoclte van het
W estfranfceland. Wel o!p bescheiden schaal,
xnaar in ieder geval, volgens systeem. Dit
plan is niet geheel uitgevoerd. Met de hui
dige Warande is m>en blijven stil staan.
In dit plan was ook begrepen do aanleg
van de Westerhaven, die voorshands tot op
170 el uit de Nieuwehaven werd gegrar
ven met de bedoeling déze later tot ami
de Maas door te voeren.
iu het jaar 1860 werd ook krachtens dit
plan aangelegd: de Dwarsstraat, d'e Lelie
straat, de Hagastaüat, Schoolstraat, de Laui-
rensstraat en do Frankestraat. Dit is eem
der weinige systematische uitbreidingen,
die Schiedam in de vorige eeuw onderging.
Tot 1878 had de Landbouw in 011s land
een" goede tijd doorgemaakt. 'Maar van dit
jaar af ging het bergafwaarts. Door de be
tere communicatiemiddelennam de invoer
van graan uit Amerika sterk too en daalden
de prijzen van graan en andere gewassen.
Obk de prijzen van vee en zuivelpro
ducten namen af. Er ontstond op het platte
land mot zijn hoog geboorte overschot een
geweldige werkeloosheid, die een sterkq
trek naar de stad tengevolge had. Het aan
tal Nederlandsche landverhuizers steeg van
1105 in 1879 tot 10.1QO iu 1831. Alaar of
schoon de meeste steden in dien tijd sterk
toenamen in aantal inwoners was Schie
dam een van 'do weinige steden, waar de
industrie of handel niet in staat was de weg
trekkende dorpelingen brood' te geven. 1
Wordt vervolgd).
DER
