m
Calvé-Defft een' halve eeuw.
TWEEDE BLAD
SCHIEDAMSCHE COURANT
BONDEltD AG-, 5 APRIL 1934. No. 20008,
BIMMEWLAMD
De Amslerdamsche
wethoudersvacature,
Jan Ier Haar benoemd.
Gisterenmiddag is door den Amsterdam-
schen gemeenteraad de heer y'an ter
Haar Jr., leider der eliri s Lel ij k-h istonsone
fractie, lot zesden wethouder benoemd.
De sociaaldemocraten stemden blanco.
De heer Ter Haar verkroeg 16 van «e
'42' stemmen.
B en W. hebben besloten wethouder
Ter Haar het beheer to geven over de
handtelsinrichtingen, en d'o wascb-, schoon -
maak-, bad- en zweminrichtingen. De af-
deeiing onderwijs blijft llians definitief
onder wethouder Vos.
De afdeeling financiën en belastingen
komt thans definitief aan wethouder Dei
Rustige. De overige verd'eeling der werk
zaamheden blijft onveranderd.
Het college van B. en W. van Amsterdam
hestaai thans uit 2 liberalen, 2 christ-Mst,
een R.-K., een anti-revolutionair, terwijl
ook de burgemeester anti-revolationair is.
Wijziging invoerrecht op
korten termijn.
Een adres van de Itotlcr-
dmnsdic Kamer van Ivooj>-
Jiandel.
De Kamer van Koophandel heeft zich
tot de Tweede Kamer gewend met een
adres naar aanleiding van het ingediende
wetsontwerp tot instelling, afschaffing, ver
hooging of verlaging van invoerrecht op
korten termijn, waardoor da regeering dc
beschikking wenscht te verkrijgen over nog
ruimer bevocgdhedten van handelspolitickcn
aard' dan haar reeds zijn v«-rleend.
(Betoogd1 wordt, dat mot het verleenen
aan -de uitvoerende macht van de gevoegd-
heid om wijziging te brongen "in de invoer
rechten, voor hot bedrijfsleven oen element
van onzekerheid' ontstaat, die zeer onge-
wensoht is.
Het aantal werkloozen.
Sedert 24 Februari j.l, met
12.915 gedaald.
De directeur van den Rijksdienst der
Werkloosheidsverzekering en Arbeidsbemid
deling deelt mede, dat de werkloosheid
onder de 593.000 leden van ingevolge het
Werkloosheidsbesluit 1917 bcsubsidteerde
vereenigkigen in de week 5 tol on met
10 klaart 1934 hooft"bedragen 25.4 pCt.
In de vorige verslagperiode (19 tot en
met 24 FebruariJ bedroeg hot percentage
26.9de werkloosheid is dus in den loop
van tweo weken gedaald met 1.5 pCt. In
de overeenkomstige weck van hel jaar
1933 bedroeg de werkloosheid 30.3 pCt
'Bij 1064 organen der openbare arbeids
bemiddeling tsitondon op 1.0 Maart 1934
in totaal 371.047 werkzoekenden inge
schreven, waaronder 354.O0G mannen.
Hiervan werkloos 316.596 personen, waar
onder 334.713 mannen.
'Op 24 Februari 1934 bedroeg het totale
aantal ingeschreven werkzoekenden bij een
ongeveer gelijk aantal organen 383.591.
Hiervan waren werkloos 359.511 personen,
waaronder 347.657 mannen. liet aantal in
geschreven werkzoekenden is derhalve se
dert 24 Februari 1934 ged'aald met 12.544,
het aantal werkloozen met 12.915.
De steunverlaging in Twenthe,
Brief van den minister.
De minister van sociale zaken hoeft mot
betrekking tot do verschillende punten, die
opgeworpen zijn in verband met de her
ziening van de tarieven der steunverleening
in Twenthe tot de gemeentebesturen van
Enschedé, Almelo, Hengelo, Lonneker,
Goor en Oldenzaal oen schrijven gericht,
waarin hij' o.a. meedeelt, dat hij 't ver
zoek om de gronrlbedragen dor larieven
•niet van f13 tot f 11, doch slechts lol
f12 te verlagen, niet kon inwilligen, mede,
omdat alsdan nog steeds niet een behoor
lijke verhouding zal zijn verkregen tusschcn
de huidige looncn en de tarieven van steun
verleening zooals deze overal elders in acht
genomen worden en moeien worden.
Wal betreft de vraag of de kindertoeslag
niel in dier voege moet worden gewijzigd
dat voor oudere kinderen een hoogero toe
slag wordt verstrekt, merkt do minister
op, dal dit punt voor hot hcele land nog
wordt bezien en bezwaarlijk incidenteel al
leen voor Twenthe zal kunnen gelden.
Voorts dat hij 'niet heeft kunnen voldoen
aan het verzoek dat do dubbel uitgetrok-
konen bij toepassing van het nieuwe ta
rief opnieuw als uilgetrokk'enen worden
gesteund.
Dal do nieuwe regeling tot gevolg zou
hebben, dat de liuurtoeslag minder tot
zij'n recht zou komen, aciht de minister niet
juist. Integendeel heeft eenige verruiming
van Imurtoeslag plaats, daar bijl de nieuwe
regeling reeds direct hirartoeslag lea'n wor
den verleend bij ©en hooger huur dan f3
per week, terwijl bij do huidige regeling
de grens f 3.50 per week is.
Bovendien zal, doordat Ooot de tairiefs-
verlaging eon grootere marge ontslaat tus
schcn sieu'nbehoevonden en maximum,
steun, in den vervolge in veie gevallens
moer lniurioeslag dan wol hoogek hiuur-
toeslag worden toegekend.
De wensch om de uitvoering van de
voorgenomen maatregelen een week op te
schorten i'n verband met het feit, dat juist
in de eerste week van April de k'olentoe-
slag ophoudt, heeft do minister voor in
williging vatbaar geacht. Aangezien zooda
nige beslissing aansluit bij' zijn besluit dat
de korting niet meer zal bedragen dan tel
kens maximaal fl per week'.
Ten slotte zegt de minister dat hij zijn
beslissing niet dan na rij'p beraad heeft
genomen en hij' liever een andere beslis
sing genomen liad. Hij zal dan ook niet
kunnen besluiten deze beslissing terug te
nemen.
Oost-Indië.
Aneta meldt aan het VacT.
Bandoeng. Vanochtend is een geslaagd
radio-proefgespirek gevoerd tusschen Ban
doeng en Tokio. De proeven worden voort
gezet, waarna de dienst tusschen beide
steden zal worden opengesteld.
Aethcr-rcclame toegestaan,
Aneta meldt aan het Vad,
Batavia. Een request van de Federatie
van Druktorspatroons tot weigering van
een vergunning aan de P.II.O.III. voor
een reclame-omroep-bedrijf, is door den
gouverneur-generaal afgewezen.
De afvloeiing.
Aneta meldt aan het Vad.:
Batavia. Volgons' opgave van het departe
ment van financiën zijn in 1933 3500 lands
dienaren gopensionneerd, n.l. 1556 uit de
A-groep (Inlandsche betrekkingen), 504 uit
de B-groep (betrekkingen voor Indische
Europeanen), 429 uit de C-groep (import-'
betrekkingen) en 1011 uit de bedrijven.
Het levenswerk van J. C van Marken wordt
door zijn opvolgers waardig voortgezet.
Iets over de fabricatie en
de sociale instellingen
Wie per trein «tpi weg naar Den lla-ig
hel station Deift is gepasseerd niet ver
diept is in zijn lectuur, af zacht deint in
de armen van Morpheus moet zoowel
bij dag als bij avond Calvé-üelfl zien, een
fabrieken complex, waar de trein dwars
doorheen sneiL
Dai is niet altijd zoo geweest. De spoor
lijn' was er oerst; toon kwam er aan den
oostkant, naast de bestaande gist- en spi
ritusfabriek, een andere fabriek die ech
ter na oen half jaar door liet vuur met
den grand gelijk gemaakt was. Maar bin
nen een half jaar sloind er weer eon
nieuwe fabriek van de N. 0. F., do Neder-
landscho Oliefabriok.
Dal is 50 jaar geleden.
En nu, mijdt de trein, zoodra hij de
bebouwde kom van Delft Aan den Noord
kant verlaat ,ovor een terreinj, dat links
en rechts behoort aan de gist- en spiritus-
van de fabriek. Aan vracht zou zeker
25 pCt. uitgespaard worden ais de noten
ontdaan van hun d'op werden verscheept.
Maar de kwaliteit lijd't aanzienlijk, als de
beschuttende schil is verwijderd. En
Caivó-Delfl eischt: Kwaliteit.
De gronilnotcu.
De noten worden machinaal gedopt; de
schil ging tot voor eenigen tijd naar
Duitschland, maai' nu dc weg over do ooste
lijke grens zoo moeilijk te vinden is, ver
buizen de doppen naar het vuur.
De nootjes worden in hydraulische per
sen vermorzeld, zij lalen de olie vrij, die
opgevangen en gezuiverd wordt en
de Deiftscho slaolie is verkregen.
De bewerking geschiedt geheel machi
naal, evenals hel vullen dor flesschcn, het
kurken, capsuloercn en ctikcltceren. Zelts
do kisten worden automatisch dichtgespij
kerd. Interessant is het te zien, dal oen
kist met flesschen slaolie gevuld, door het
Wegtrekken van het bord, waarop hij rust,
pijlsnel in een bijna bodemlooze put valt.
Een overzicht van li et Calvé-De'it-terrein.
fabriek en Calvé-Delft, de voortzetting van
de N. O. F., welk terrein verscheidene
gnoiote fabriekspanden draagt.
Een halve eeuw geleden was in Frankrijk
de kunstboiterfabricatie in opkomst. Een
Helmondscilie machinofabrikant, de heer E.
G. Bogemann, zag in de olie-industrie)
die do grondstof voor de margarine le
verde, iOiOik wol wat voor Nederland'. Hij
maakte den heer J. C. van Marken, di
recteur van de Gist- en Spiritusfabriek Ie
Deift deelgenoot van zijn verwachtingen
ten aanzien vain oen Nederlandsche olie-
fabriek enop 8 April 1834 werd in
een afbrick aan de Vliet te Delft, de
eerste olie gewonnen.
Dat is gauw verteld, maar het ha.1 wel
eenige moeite gekost, om 'hol zoover te
brengen. Er- was gerekend,; geaanstruoerd[,
gemarchandeerd, geexperimente^rdi maar
eindelijk'dan was uit grarklinoten hol eer
ste vloeibare vet geperst.
Op 17 Augustus, dus nog geen 5 maan
den daarna, lag al dat prachtige werk
van de hoeren J. C. van Marken, Tutein
Nolthenius, G. ïbubé en hun medewer
kers letterlijk in puin. De fabriek was
grootcndeels een rockende ruïne geworden.
Er was moed en energie voor noodig,
om opnieuw 1e b'> 'innen. Maar op 1 Ja
nuari 1.885 kon reeds een nieuwe fabriek
in bedrijf worden gesteld.
De moeite en inspanning is glansrijk
beloond.
Nfu slaat daar het complex Calvé-Delft
als een monument voor de stichters der
•onderneming.
Roods van het begin af was men on
Frankrijk georiënteerd. Op 1 Januari 1398
werd do nieuwe naamioioze. vernooisclnip
Fransch-Bollandsclio Oliefabrieken Calvé-
Delft gesticht, die de oliefabrieken van de
hoeren Caivé in de omgeving van Bordeaux
en d,- stichting van Van Marken ging ex
ploit toeren.
Het is steeds crescendo gegaan met de
Deiftscho onderneming, ook onder leiding
van den togenwoor.ligon president directeur
dr. A. C. Waller,
r De producten.
Aanvankelijk diende de o'ie, die gewen
nen werd uitsluitend als gromlslof voor
de margarinefabricatie, maar daarin is cm
radicale wijziging gekomen, Calvé-Delft le
vert thans vier producten af: ie. de be
kende Dcifische slaolie; 2e. Do',fin, copra-
vel in tablelvorm, voor huiselijk gebruik;
3e. Dolfritc, oveneons een vet in lahlel-
vürm, niet afkomstig van clo ooprai doch
van olienoten en 4e. veevoeder.
De fabrieken to Deift kunnen per werk
2 millioon K.G. ruwe copra en olienoten
verwerken.
De beste olienoot groeit in Senegal, de
Franscho kolonie aan de Westkust van
Afrika. En daar Calvé-Delft als eerste
eiscli aan haar product stelt: Kwaliteit,
is het welhaast van zelf sprekend, d'at zij
liaar olienoten uit Senegal betrekt. Deze
worden met do dop er om uit Hufisque
naaax Rotterdam verscheept en daar in
lichters overgeladen, die hun weg naar
Delft vinden. "De zuiger van een silo wordt
in den hoop |g|ezet en vliegensvlug ver-
En toch breekt geen flesch. De schacht is
zoo geconstrueerd', dat de kist door de
luchtdruk in zijn val wordt geremd en heel
kalm in het magazijn uit den koker komt
rollen I
De copra.
Voor Calvé-Delft en voor Ned-Indië is
het jaar 1912 zeer belangrijk geweest,
want toen werd' voor het eerst ook copra
als grondstof aangevoerd. Behalve uit
Ned.-lnd'ië, dat meer dan de helft van do
wereldopbrengst van copra heeft, wordt
liet vruddvleescli van eoaosnotcn betrok
ken uit Cenlraal-Amerika, Straits Settle
ments en van de eilanden in de Stille
Zuidzee.
Ook de copra wordt geperst en op die
wjze van haar vet onldaan. Manx hot
oocosvet verkeert hij normale temperatuur
in vasten vorm, zoodat de persing ge
schiedt onder verwarming. Bovendien moot
de cocossmank nog worden verwijderd.
Als men met den trein naar Den Haag
reist, hoeft men rechts de grootc fabrieken
waar de grondstoffen worden aangevoerd
en hun eerste bewerking ondergaan. De
olie, die in vasten vorm in den handel
komt, moet verhard worden. Dal geschiedt
in de verhard!ngsfabriek, links van de
spoorbaan. De olie wordt door ondergrond-
sclio buizen, onder d'e spoorbaan door,
naar de verhard'ingsfabriek geperst.
Dc verpakking van Dolfia en Deifrite
geschiedt op even hygiënische wijze als het
vullen van dc flesschen Delflscho slaolie,
die in drie kwaliteiten in den handel
wordt gebracht. Ook bij het gieten van de
tabletten en hel inwikkelen in het papier
wordt hel product met geen vinger aan
geraakt. De machine doet alles!
Veevoeder.
De fabricatie van liet vierde product:
het veevoeder, is oorspronkelijk oen bij
zaakje" geweest. De veekoeken werden
geperst uit de afval, uit de vezelige sub
stantie, die overbleef ais uit do grond-
noot alle olie was geperst, die er uit ie
krijgen was.
Maar ook in dil opzicht is alles ver
anderd. De vervaardiging van veevoeder
kan niel meer lukraak geschiedenbij
CaJvê-Delff word! steunend op weten
schappelijke bads, rekening gebonden mei
do praciijk. En bovendien wordt de boer
„Bewerkt", hem wordt gezegd, hoe men
zijn vee moet opkwocken en hoe men liet
moet voederen.
Voor aJIe dieren heeft men hij Calvé-
Delft de meest geschikte voedorartikelen,
zoowel voor biggen, meslvarkons, zongen
als kalveren en koeien cn pluimvee De
koeken worden gemengd met fosfor, mot
mineralen en mcl andere stoffen, al naai
de- hehöefle.
We zijn hij hei vertellen van dc fabri
catie van de Cal vó-Dol fl -producten niel in
bi zonderheden afgedaald. We hebben niel
gesproken over de vetzuren en de kleur
stoffen, die in de ruwe olie voorkomen
en over dc wijze, waarop deze verwijd-xd
dwijnon d'e noten naar dc opslagruimte worden. Dat zou minder interessant zijn.
De sociale instellingen.
Liever willen we nog iets meedeelers
over de sociale insfeliingon van Calvé-
Delft.
Toen de jonge Van Marken eerst aan het
hoofd van de Gist- en Spiritusfabriek cn
later ook aan hel hoofd van de Nod. Olio-
fabrieken (N.O.F.) slond, heeft hij maat
regelen getroffen, ten gunste van zijn per
soneel, die menig bezadigd tijdgenoot be
denkelijk iiet hoofd dood schudden. De po
ging om kapitaal en arbeid met elkaar
le verzoenen, alliums de vijandige houding
tusschen heide weg te nemen, werd' be
schouwd als een poging om het vat der
Danaïden te vullen.
De directie van Calvé-Delft heef! de so
ciale vrede niel kunnen brengen, maar wel
heeft zij in do halve eeuw, dat de onder
neming bestaat, ontzaggelijk veel nuttig en
dankbaar werk verricht waartoe zij, ge
meten met de geldende maatslaf van vroe
ger en dezen tijd, zeker wettelijk niet ver
plicht was.
De heer Van Marken slichtte het Agneta-
park, genoemd naar zijn ochigenoole. Dil
park, gelegen achter ©n naast de Gist- en
Spiritusfabriek on Calvé-Delft, is een ont
spanningsoord, in de eerste plaa's voor
liet personeel. Daar ook zijn arbeiderswo
ningen gebouwd. 1
Do „Fabrieksbode" liee.fl een halve eeuw
lang elke week de bamd tusschen directie)
en personeel versterkt; het lief en leed'
van al wat de fabricksgemoönsohap over
kwam, is daarin vermeld.
„De Vcreeniging tot behartiging van de
belangen van bel personeel in vasten dienst
der Fransch-IIodlandschc Oliefabrieken Cal-
vé-De)fl", heeft ten docd liet behartigen
van de stoffelijke en zedelijke belangen van
de loden vim liet personeel en liet ver
sterken van den band tusschen hen en do
•onderneming. Ze is gesplilst in zes afdco-
lingen: Pensioenen en onderstand, Zieken
zorg, woduwenzorgl, spaarwezen, do kern
en ontwikkeling en ontspanning.
De Kern,
De lcorn is eon merkwaardige instelling.
Zij is samengesteld uit vijf kamers: die d'er
hoofdambtenarenvan 'tknwloorpersoneei;
van meesters, andermocstors( ambtenaren
en onderambtenaranvan de bazen en
van do werklieden. Door d'e kem wordt
een nauw contact verkregen tusschen de
verschillende werkers in het bedrijf en
meermalen zijn door oen der kamers of
door de gohcelo torn nuttige ad'vie*.
zen gegeven, die opgevolgd werden en tot
heil van do onderneming en van do wer
kers strekten.
Van een medezeggenschap in den zin als
de sociaal-democraten die willen, is ech
ter geen sprake. Do leiding van het be
drijf moet in bandon blijven van hen, die
daarvoor aangewezen zijn; die dragen de
verantwoordelijkheid en kunnen d'ie niet
aanvaarden, als zij door niet ter zake kon
digen genoodzaakt mud'cn kunnen wor
den maatregelen te nemen, düo zij niet
in het belang van hot bedrijf achten.
Tiet pensioenfonds.
liet pensioenfonds van Calvé-Delft heeft
reeds veie gelukkige menschon gemaakt. Op
G0-jarigen leeftijd" worden d'o werkers go
pensionneerder zijn oud-personeelsleden,
die reeds 15 jaar van een pensioen ge
nieten. i
Door do dwaasheid', die de weield is
•overgetrokken in den vorm van protectie,
autarkie on sluiting van grenzen vo»>' pro
ducten uii den vreemde, is Calvé-Dcift
zwaar getroffen. Eenige jaren geleden werk
te men te Delf 1 met 1200 man fahrieksper-
soneci, thans nog met 400. Daarbij komt
dan nog ICO man kantoorpersoneel.
F.cn groot deel van hen, die moesten af
vloeien, heeft een vrtj belangrijk bedrag
uit hol pensiomfonds uilgclcoerd gekregen;
sommigen zelfs f2000 en f2500. En 'kaar-
bij lieeft de onderneming het niet gelaten.
Zij heeft de werkers, d'ie zij moest heen
zenden, ook met technische en rechtskun
dige adviezen gesteund bij het zoeken van
een nieuwe bestaansmogelijkheid. Het
koopen van oen zaakje werd b.v. afge
raden, als na een accountantsonderzoek
vanwege Calvé Delft ingesteld bleek,
dal het niet rendabel was.
Zaterdag zal iiet 50 jaar, geleden zijn,
dat de eerste olie uit grondnotcn te Deift
vloeide.
Do omstandigheden zijn niel geschikt
om hard te jubelen, want als straks een
accijns op de olie mocht worden gelegd
wat, naar men zegt, de regeering over
weg! wachten directie en personeel
weer nieuwe on groote moeilijkheden.
Maar locJi wil men het halve eeuwfeest
vieren, zij het dan ook op uiterst be
scheiden wijze 's Morgens komt liet per
soneel de directie complimentorren en
biedt een electrisclio klok aan, 's middags
half 3 is er in het ruime kantoorlokaal
receptie.
Een bedrijf als Calvé-Delft hoeft recht
op waardecring en om het product, dat
zij voorbrengt cm om de verhouding, dio
er bestaat tusschcn de werkers ouderling,
in dat opzicht is het oen model-bedrijf.
Telling onvolwaardige
arbeidskrachten.
Volgens tic voorloopige uit
komsten ruim 127.001).
Verschenen is het rapport der telling on
vol waardigen van d'e Nederlandsche Veï-
eeniging tot Bevordering van den Arbeid
voor 'Onvohvaard'igo Arbeidskrachten
„A.V.'O.".
Van de 617 gemeentebesturen werd in
den loop der maaanden van 50 een opgave
omtrent het aantal getelde onvolwaardigen
ontvangen; van d!e overige 112 gemeenten
kwam heriold in, dat zij om verschillende
redenen hun eerste toezegging niet gestand'
konden doen.
Er ontbreken in de rij van medewerken
de gemeenten nog enkele andere belang
rijke plaatsen, waarvan de gegevens van
bcteekenis zijn geweest voor een algemeen
inzicht, zooals do volgende gemeenten met
meer dan 20.000 inwoners:
Alkmaar, Dordrecht, Ede, Enschede, Hel
mond, Rheden, Hilversum, Leeuwarden,
Leiden, Maastricht, Nijmegen, Schiedam,
Velsen, Vlaard'ingen, Vlissingen en Zeist.
Gebleken is, dat in 505 gemeenten van
de meest uiteenloopende soort in de inocst
vcrschiticndo stretoa dés lands is geteld,
dat 1.61 pCt. der bevolking onvolwaar
dig is.
Voor het geheole land sou naar dien-
zelfden maatstai gemeten, zulks eon aan
tal onvolwaardigen geven van 127.762.
De cijfers der onderscheidene provincies
loopen niet reel uileen.
Wie een veilig snelverkeer wil,
geve den wielrijder aan iederen
kant van den weg een rijwielpad
DEE
In de Fokkerfabrieken wordt hard gewerkt aan den bouw van de F. 36.
Een der reuzen wielen wordt de fabriek binnengerold
