Elk,
cent
ïgmor s
BRIEVEN UIT BERLIJN
\&z°oVl
V 1
\0
I
OOK
EN STEEDS 10'/, KORTING
H&dÉ0pr^gramma*$
I
Steeds grooter moeilijkheden. Het joden-vraagstuk.
(Van onzen correspondent..)
Berlijn, October.
IT<! nat'onaal socral'slische Itaiiscldand
onder dicla'oriale jo'ding van Adolf littler,
heeft een strijd tegen vele fronten to voe
ren, een strijd tegen zichtbare en onzicht
bare vijanden binnen cn busten de natio
nale grenzen, vijanden in mcnsche laan-
te "en vijanden m den vorm van cconomn-
sehc, fmancieelc, cuUuredo en godsdien
stige situaties cn wrijvingen, die met den
dag dreigender worden. Zoo drugend, dat
ze hier zeggen: do staat van Hi der zal er
aan le gronde gaan; en daar: de groote,
sterke cn gezonde kern der Duitsehers zal
er dos to vaster d'oor aaneengesmeed1 wor
den.
Uier heeft alleen de voorzienigheid een
beslissend woord' te spreken.
Beschouwen we eenigc nieuwe facetten
van het boden.
Duitsclilands 33erde Rijk wil gaarne, en
dat is begrijpelijk, naar binnen en naar
buiten den indruk van oervaste eenheid
maken, een reeds geheel q£ dan toch voor
90 pet. bereikte eenheid. Hoe wij daarover
meenen te moeten denken, hebben wc op
deze plaats herhaaldelijk neergeschreven.
Ook, dat wij op hot standpunt s aan, als
Nederlanders en ais Europeanen, dal ons
belang slechts eon sterk en gezond Duii'dsdi-
Jamï kan zijn, en dat wij ons daarbij vrij
weten van eenigo principieole aniipalhie
tegen bepaalde staalsvormen, ook al zien
do wcnschelijldicid' niet in, ze geheel of ge
deeltelijk (e gaan copieeren.
Op deze basis meenen we de Duitsche
ontwikkeling met de vereischto nuchtere
Zakelijkheid te zien, d'io oen voorwaarde
is vcor benadering der waarheid. En deze
zakelijkheid hrengt met zich, dat we ons
zooveel mogelijk aan de feiten houden.
Een feit rui is, dal het Derdo Rijk zich
in steeds grootcr moeilijkheden stort. Door
dc wijze, waarop het in Duilschland die
rassen en de kerkgenootschappen meende
tc moeien aanpakken, door de groote kop
pigheid, waarmee het voortgaat zijn „we
reldbeschouwing" in confl eten te drijven,
die overbodig geweest waren, indien men
zich vóór de machtsverovering tijd'g van
de internationale consequenties daarvan
bewust geworden ware, en door in bet bi-
zonder de eenvoudig verbijsterende hard
nekkigheid1, waarmede het in li-t z g. Jo-
den-vxaagsluk ietteilijk al'e fou.en maakt,
die op dit glibberig terrein te maken zijn
en ook in vroeger eeuwen niet vermeden
werden.
Wij zijn ons van de moeilijkheid bewust
over cleze dingea te schrijven zonder hier
of daar gevoelens te kwetsen; wij hebben
trouwens, toen wij een klein jaar geleden
in dezo rubriek de positie der Joden in
Dnitschland ter sprake brachten, aan den
lijve meegemaakt, hoe zelfs de rustigste
methode van objectief overzien der situa
tie nog protesten vermag uit to lokken. En
daarom willen we liicr een poging doen
over den toesland van het oogeubhk een
en ander te vertellen, zonder er öokmaar
één oogenblik een eigen ojm ailing in te
verwerken. Waarbij we natuurlijk toegeven,
dat een absolute objectiviteit der bericht
geving zelfs door beperking tot stalistio-
ken niet te bereiken valt cn slechts door
subjectieve eerlijkheid bcnadeid. kan wor
den.
Vroeger hebben we al geschreven, dat
men de jporitie der Joden in Hitlers Derde
Rijk niet beooulcelen mag aan de hand
van gegevens, welke door Joodsche slxijd-
comité's buiten Duitschlancl aan de pers
verstrekt worden, en evenmin op grond
van verzekeringen, die door Duitsche offi-
•cicuse communique's de wereld in gezon
den worden. De waarheid ligt natuuilijk
in het midden, en kan alleen maar in
grove trekken omlijnd1 worden.
Men mag aannemen, dat van de ruw
geschat 600.000 vóór dc omwenteling in
1933 in Daiiitsehland woonacht'ge Joden on
geveer 10 pet. is uitgeweken. 'Onder dezo
uitgeweken Joden bevinden zich zoowel
rijke als arme mcnschcn in allo lusschen-
s lad Ia van aardsch bezit. Uitgeweken zijn
ecbl-Duitsche Joden ingezeten cn in
Daitschland volkomen geassimileerde fami
lies van nicnschelijk hoogstaande kwa
liteit, zoowel als waardelooze clomcmen
en ook door haat bezielde fanatici, die
weinig of niets te verliezen hadden. Een
dcc! der in vele landen spoedig genoeg als
uiterst lastig en provocoerend ondervonden
em'grantcn, dm de lm'tenlaodschc gastvrij
heid voor pohtiek-gevaarlijke actie legen
Duitsddand geschonden hebben, behoort
tol deze laatsto categorie.
De toestand is inlusschcn niet dusdanig,
dat de vlucht in den vreemde duidelijk te
omschrijven ca'ogorie'n van Joden Duitseh-
Jands bevolking met G0.0Q0 mcnschcn hoeft
doen alnemen. Want tot de vluchtelingen
belmoren Joden van elke schakeering. En
wal die scliakecringen betreft, willen we
tlr.o gioepen noemen: de Zionisten, de in-
dJlerenien cn do nationaal Dorische Jo
den, Er zouden meer on fijnere verschillen
op i.o sommen zijn, maar voor onze be
richtgeving is dezo indecling vooilo-opic
voldoende. 1 b
liet behoeft geen botoog, dat alle Joden
zonder onderscheid geen reden hebben om
over do nieuwe situatie in Dnitscldand
bizonder verheugd tc zijn. Maar al d ulclijfc
moet daaraan worden toegevoegd, dat d'o
radio der Zionistische groep van twee
kanten gezien kan wo-rd'cn; verontwaar
diging over do behandeling dor Duitsche
Joden in het bizondcr en d'e van het
Jodendom in het algemeen door de llillo-
riaansotio rassentheorie, gaat bij de Z.onis-
ien- gepaard met een begrijpelijke voldoe
ning over een ontwikkeling dor dingen,
d'ic voer hun richting een onverwachte
propaganda bcteekent. Al laat zioh de aan
winst op hot oogenblik nog moeilijk in
cijfers uitdrukken.
De zg. indifferente Joden, in allo varia
ties van vroom conservatisme, tot volko
men onverschilligheid' op godsdienstig go-
bied, missen in do bcoordeeling van liet
Derde Rijk elke solidariteit cn elke vaste
lijn. Onder hen zijn fanatici, die geen rust
zullen vinden, voordat Hitlers staat ineen
stort; maar ook kalmere elementen, die
verwachten, dat de nood liet nationaal
socialisme tot concessie dwingen zal; en
ten slotte mcnschcn zonder gewetensbe
zwaren, die de opvatting huid gen, dat on
der alle omstandigheden nog wat te ver
dienen valt.
Van alle varianten steken de Nationaal
Duitsche Joden onder leiding van den Ber-
lijner dr. Max Naumann, sterk af. Hun
„Verband National-deutscher Joden" werd
in 1921 opgericht en staat ook onder Hit
lers dictatuur nog op het standpunt, dat
do van ouds met het Duitsche volksleven
saamgegroeid'e Joden 100 pot. Buitschers
moeten blijven, en staat en volk hooge:
moeten schatten dan geloof en ras. Zij
vertrouwen er op, dat Adolf Hiller op zijn
principieel anti semitisme zal terug komen
en voeren hun actie onder de leuze „Un-
glciclischallung" (afgeleid uit de populair
geworden uitdrukking „Gleichscliallung",
waarmede bet streven naar un'formileit in
het Derde Rijk bedoeld wordt.J Met hun
„Ungleichschaltung" meenen zij, dat Hitler
er toe behoort over tc gaan, verschil te
maken tusschen Joodsche Duitsdiers en
Duitsche Joden. Dus, op welke wijze ('tan
ook, de Joden van Duitsche nationaliteit
zal moeten onderveribelan in twee helf
ten, een, die als echl-Duilsch cn een, d.e
als echt (internationaal georiënteerd),
Jood sell te beschouwen is. Waarbij eerstge
noemde groep dan op den duur in alle vroe
gere rechten te herstellen ware. Juist in
deze dagen gaat van Naumann's verbond
(bi) zelf was reserve officier in den wereld
oorlog), een krachtige, openbare actie uit,
van wélke wij echter weinig resultaat mee
nen to moeten verwachten.
Want al moge hot juist zijn, dat in de
behandeling der Joden in Buitschhmd rinds
den beruchten boycot-Zondag van 1 April
1933 een zekere neiging tot matigheid te
erkennen valt, zooat in verschillene be
roepen het percentage der Joden nog ver
boven de numerus olausus (l pet.) ul'gaat
en hier en daar zelfs 33 tot 40 pet. be>-
draagt; al moge het juist zijn, d.it Joden
in groote concerns nog leidende posities
innemen, vele warenhuizen nog onder
Joodsche aanvoering floreercn, er in dc
groote steden Jocdschc winkels cn f rma's
nog weinig van een nationalen boycot be
merken; een feit is toch, dat de anti
semitische strooming voortgaat, en dat het
voor Joden in Duitschland een zware be
proeving beleekcnt, het leven hier voort
le zetten. Tenminste voor die Jodm, die
over meer karakter dan plooibaarheid be
schikken En nog erger is liet lot der Jood
sche kinderen, dm zich vooral in kleine
steden cn op, het platteland .ah ui'tgcstoote-
nen voelen, die welen, dat zij geen open
baar ambt moor zullen bellieden en d o rp
de scholen als zwarte schapen behandeld
worden, op uitsluitend joodseh verkeer aan
gewezen zijn, en tcnslot'o moeten afwach
ten, of het programma der Ilitlerpartij, dat
de Joden als staatsburgers schrappen wit
eindelijk toch nog zal worden doorgevoerd
Zoo ziet do Jocdsche kwestie in het
Derde Rijk er ongeveer uit.
Een gemat'gde houding bij do hoogste
regeeringsinstanlies, scherp antisemitisme
in lagere kringen der partij, in het bizon
der bij de groep in Neurenberg rondom
gouwleider Streicher en zjjn weekblad „Der
Stürmcr" (dat voor bot nationaal socia
lisme een zware belasting boleckent), zeer
verschillende beooided ng bij bet gros van
de Duitsche staatsburgers, en zeer uit-
oenloopendo plannen en gevoelens bij de
90 pet. der in Duilschland gebleven Joden
zelf.
Hier schuilt één van de gevaren, die het
Deide Rijk bedreigen.
Ilct grootste? Dat zal de toekomst moe
ten loeren...
ROLAND.
Rechtszaken
Opruiing?
Schiedamsch raadslid voor het
Haagsche hof.
In hooger beroep heeft voor het Haag
scha Gerechtshof terecht gestaan het Schio-
damsche communistische raadslid W. C,,
die door den Roltordamschen politierechter
was vrijgesproken van dto hem ten Jaste
gelegde opruiing, tegen welk vonnis do
officier van justitie, die ter zake 6 maan
den gevangenisstraf had gcëischt, appel
leerde.
Verdachte bekende deze woorden te heb
ben gesproken, op oen vergadering, uitge
schreven door den Sehicdamscheu Be-
stmnxtersbond en gehouden op 10 Juli in
het Passage Uvea lor.
Verd. had daar oen rede gehouden ün
o.m. gezegd: „De tijd van praten is nu
voorbij. Er moet gevochten worden. Wij
moeten vechten logon het min.sterte-
C'olijn."
Verd1, bckondo dezo woorden to hebben
geuit, doch het woord „vechten" was door
hem in overdrachlelijkon" zin gebezigd en
sloeg op een gezamenlijk cm algemeen pro
test.
Door den agent vain politie W. Hoek,
die 0. verbaliseerde, went o.m. verklaard,
dat z.i. do vergadering liet niet moL ver
dachte cons was. Hot was in die verga
dering tamelijk onrustig.
Eenigo getuigen, d'io ovoMeens op die
vergadering het woord hebben gevoerd,
zeiden, dat zij niet den indruk hadden
gekregen, dat het woord „vechten" in let
tel lijke betoekonis moest worden opgevat.
Do advocaat-generaal mr. J. A. do Vist-
u>.&e
n
1& z°°®
AU
fel
i.00
Bi) &aJ pon KOFFl
r40ro60-80-90ofl00c..P.P^
gratis
1', pond
iij: ien.elfd.n prU»
roel
SS «r' in—
De Gruyter's Koffie
eer pond 15,20,30,40,45 en 50
Koffie m. mout p.'/2pd. 12
Coffeïne vrije per bus 60
De Gruytei s hee
20', 24, 28, 32, 36 en 40 ct. p. ons
De Gruyters Margarine
Prima met roomboter p. '4 pd. 30
Extra met roomboter p, 4 pd 32
Fijnste met roomboter p. 4 pd. 34
jam en Appelstroop
Edel:amp. pot 40
Huisnoudjam 30
Appelstroop 9 pci groo» blik 38
A.ppelstrOOp Pd klein blik 24
Perenstroop h*"1 t>tii» 25
Ser, betoogde, dat uit de woorden door
verd. geuit, niet anders kaïn worden af
geleid i, dan dat, nu de weg tot dcbattecrcn
en protostoerön is afgesneden, er moot
worden gevochten, m dat men zulks niet
in ovordrachtelijkeai z'm kan opvatten. Uit
de gebezigde woorden is niet* anders dan
eon werkelijk gewelddadig verzet op to
mat-cm. Spx. was licl dan oo-k niet eens
met de beslissing van dein politierechter
en concludeerde tot vernietiging van hel
vonnis cin tot veroordeeling v'an O. tot 2
maanden gevangenisstraf.
Verdachte verdedigde zichzelf uitvoerig,
er den nadruk op leggend, dat hij het
woord „vechten" in aigeinedncn zin als
protest tegen het optreden vajti het mi-
nistorie-OoJijai had b-xleeld, zooals volgons
hom ook door pater Ilcnrfcus in het open
baar is geschied.
Op een vraag van don raadsheer, mr.
De Knijper, wat liij dan wel bedoelde'niet
„vechten", antwoordde 0. „'niets.'1
Verder zei verd. te hopen, dat het hof
het goede vooiboeld van den politierech
ter zou volgen.
Arrest 12 November as.
HCerïc era School
N ed. Herv. Kerk
Bcroepcin to Garderen, ds. A. M den
Oudsten te Elburg.
Aangenomen naar Enter hij Almelo, ds.
P. va,n der Staaij, te Tricht, bij G-eldermal-
scti.
Aajogenamen naar Wosteabork (toez.)ds.
C. A. Sclidnck.' te Dokkum.
Bedankt voor Bodegraven en Harderwijk
ds. Jac. Vermaas, te Iloogeveen
Goref. Kerk'o'n.
Bcdalnkt voor Doornspijk, ds. M. van
Dijk te Nieuweroord (Dir.).
Geref. Gemeenten.
Bedankt voor Enkhuizen en Andijk', ds.
M. Heikoop te Utrecht.
Een slcchie maand.
Het Zendingsbureau te Oegstgoest (post
rekening No. 6074) vraagt ons plaats voor
heL volgendo:
Do maand October is bijna ton einde,
en wij hebben daarin tot dusver slechts
ongeveer 125.000.ontvangen. Dat is be-
dioevend weinig, want do achterstand
wordt zooloende mot minstens vijf ig dui
zend gulden vermeerderd en zal dan tot
drie en een halve ton stijgen 1
Ook in vergelijking met vroegere jaren
is liet weinig; do laatste drie jaren, waren
de inkomsten in deze mna'nd steeds ruim
f 43.0CO.in 1930 zelfs f 57.000.—En
nu dit luttele bedrag.
O {/r^\
DONDERDAG, 1 November 1934.
Hilversum, 301 SI.
AVRO-iu (Zending.
8 u. Gramofoon. 9 u. Omroeporkest. 10
u. Morgcinavijding. 1015 u. Gramofoau.
10.30 u. Vervolg Omroeporkest. 11 u.
Yioolrecital B. Lensk'y en voordracht
door Mcunier—Nagtegaal. 12 u. John
van Brück en zij a orkest. 2 u. „Met de
Salvia's in Nieuw Guinea". 2 30 u l'iano
recital D. Schipper. 33 45 u. Naaicur
sus. 5 u. Voor ziek'cn en ouden-van dar
ge». 4.30 u. Gramofoon. 4.43 u. lladio
looineel v, d. jeugd. 5.30 u. Omroepor
kest. 6.30 u Sportpraatjo 7 u. Omroep
orkest (vervolg). 7.30 u. Engelscho les.
8 u. Vaz Bias. 8 03 u. Gramofoon. 8.15
u. Concertgebouworkest m.mv. F. Os-
borta, piano. In do pauze: gramofoon.
10 30 u. Gramofoon 11 u. Vaz Dias.
11.1012 u. Uil Carlton, Amsterdam:
Bert van Dinteren en zijn orkest.
Huizen, 1875 M.
8 u. KRO.' 10 n NCRV. 11 u. KRO.
2—11.30 u. NCRV.
8 u. Gramofoon. S 30 u. Plechtige H.
Mis. 10 u, Gramofoon 10.15 u. Mo-gen-
dienst. 10.45 u Gramofoon. 11.30—12
u, Godsd. halfuur 12.15 u. Orkcsleotn-
cert en gramoloon. 2 u. Ilamdwexkcursus
3 u. Vro.iwenlmlfmtr. 3 30—3.45 u. Gra
mofoon. 4 U. Bijbellozing ni m.v. Ifaxi-
toin en liarmonium. 6 u. Cursus btilidete
arbeid v. d. jeugd. 5.30 u. Orgelspel,
L. Blaauw. 6 30 u. Claxiserie ds. D',
Granimei-Un. 7 u. Ned Chï. Persb'aromij
7.15 u. Gramofoon 7.30 n. Jotum. week!-
overzicht. 8 u. Ncd. Joingelmgsveirbloncll
m.m.v. spreker etn bet AmstöAlamscli'4
C.J.M V.-Koor. 10 u. Vaz Dias. 10.10 xu
Causerie prof. dr. G. Chr. A aiders. 10.2O
11.30 u. GramoJootn. j
Droïtwich, 1500 M.
11.25 u. Gramofoon. 12.10 u. Hot Rut-
land Square cn New Victoria' Oxkbst.
I.20 u. Gramofooit. 4.10 u. Gramofoon.
5.05 u. Orgelconcert. 5.35 u. De Gros-
venor House Daneo Band. 6.50 u Koor-
conccrt. 7.40 u Gramofootn. 8.20 u. Mi
litaire marsclien. 10.35 u. Het Café Cof-
lette-orkest m.m.v. sol is tón. 11.25—12.20
BBC-Dansorkest. 1
Parijs, „Radio-Paris", 1648 M.
7.20 eh 8.20 u. Gramofoon. 12.50 u. Pas-
cal-orkest. 7.20 u. Gramofootn. 9.05 u,
Nat. Orkest.
Kalundborg, 1261 M.
II.201.20 ii. Concert uit rest. ,,W{-
vcx". 2.15—3 15 u. Jazzmuziek] door det
Dondes Rand. 3.35405 u. Gratoofoo-i,
7.30 u. Symphonieconcert m m.v. or
kest eh solisten. 10.20—1150 n. Dans
muziek.
Keulen, 1261 M.
5.50 u. Sted. Orkest R-ctnscltoid m.m.v.
viool. 9.05 u. Brabms-Liszt-cotncerL 10.30
u. Solistehconcert. 1120 it. Oikbstcon-
eert. 12.20 u Kamerorkest. 3.20 u. Con
cert uit Koningsbergen. 4.40 u. Zang top
piano. 5.45 u Pianorecital. 7,20 u. Hiin-
del-Gluck-concort door bet Omroepor
kest m.m.v. alt. 9.5011.20 u. Kamer-
ïiiuzuk door kwartet ton solisten.
Rome, 421 M.
8.05 u. „11 p.ieso dei cnimpaAelli", opo-
rctle van Lonbnido en Ranzato.
Brussel, 322 cn 484 M.
322 M.10.20 u Gramofoon. 11.50 en
12.05 u. dito 12.80 u. Salonork'est en'
gramofoon. 1.302 20 u. Gramofoon.
5.20 u. Symphociiecoucert 6.50 u, Gia-
mofooin. 7.03 u. Orgelconcert. 8.20 u.
Omroeporkest on gramofoon. 9 20 u.
Salonoikest. 10.30 u kïozart's „Ro-
quiem", gramofoon. 11.20—1220 u. Grai-
mofoon. 1
484 M.10.20 on 12 20 n. Gramofoon,
1.30—2.20 u. Omroeporkest. 5.20 eii
6.35 u. Gramofoon. 6.50 u. KametrmuzieE
8.20 n. Bacb-cancert m m.v. orirest en
zangsolisten. 9.-35 u. Sympihonieconcert
m.m.v. liarpsoiiste. 10.30 eln 11.20—12.2Q
u. Gramofoon.
Deutschlsndsender, 1571 M,
10.20—11.30 u. Concert ntt KoqatóiA-
gen, gramofixm
fff#mw <1
Wiï» 'tV
\w w
Marga"nC
Rol,ctd'TL
i
Zij zullen het n,oeifijk hebben den
komenden winter. Het Crisis Comité
stelt lederen cent voor hen beschik
baar. Stelt U het daartoe in staat
door Uw bijdrage.
