Het drama op het politiebureau, schiedamsche courant
TWEEDE BLAD
Het slot van het getuigenverhoor. Requisitoir van
mr. H. A. 1. Reumer en pleidooi van mr. K. W.
Zieleman.
Het requisitoir.
Het pleidooi.
Kunst en Wetenschap
Bijenkorflezing.
STADSNIEUWS
DER
Doodslag onder verzwa-
i 'oude omstandig heden.
(Vervolg verslag van gisteren.)
Even voor 2 uur is verd' bij get.' J.
Broekzittcr in diens cafó gekomen
hij huilde, gat aan gei,., diens vrouw en
dienstbode pen hand en zei: „Ik ga naar
Indiél" Hij heeft een kleintje Pils besteld,
dit bijna leeggedronken en is zonder be
talen heen gegaan Get was bang, dat verd.
zich zelf wat zou aandoen.
Get. J. A. Schmidt heeft in Juli 1934
void, ontmoet en deze zeide toen: „Wie
er aan mijn vreten komt, schiet ik een
kogel door den kop I", Deze uitlating werd
gedaan in een gesprek in de Laan van
Spieringshoek, toen men sprak over werk
loosheid en het gauw te oud zijn om
een baantje te vinden.
De heer J. C. P. Janse heeft verd.
1 December, even voor 2 uur in de Haga-
straat ontmoet., Verd1. hoeft hem oen hand
gegeven en is, na even over een privé
zaak te hebben gesproken, per fiets weg
fereden. Hij zou spoedig bij getuige aan-
omen, om hem iets te betalen.
De heer F. Mulder, garagehouder, ver
klaarde, dat ruim een jaar geleden verd1,
beschonken in zijn garage kwam. Get. heeft
verd. toon gewaarschuwd, dat hij zijn be
trekking in gevaar bracht, waarop verd1,
zei: „Wie er aan mijn eten komt, maak
ik van kantl" In dienst heeft get. den
verd. nooit beschonken gezien.
De president las vervolgens een ver
klaring voor van den brugwachter aan
de hoofdbrug, den heer L. P. Verlinden,
aan wien verd'. een pruim tabak heeft
gevraagd, even voor lnj het hoofdbureau
had bereikt
Verd. erkent, op een vraag van den
president, dat hij van meening was,
dat do straf veel te zwaar was.
De president meent, dat verd nog
niet inziet, wat hij heeft misdaan tegen
over den commissaris „De commissaris
hoeft tegenover u zich als mensch en
als chef altijd uitstekend gedragen!"
Verd.: „Maar ik heb mij ook altijd goed
tegenover den commissaris gedragen 1"
De president: „Ziet u wel, u haalt
altijd u zelf er dadelijk bij
De rechtbank heeft daarna een houten
maquette van de kamer van den commis
saris bestudeerd, waarbij üo heer D a s o u 1
inlichtingen gaf en o.a aanwijzingen gaf,
waar de commissaris zat en waar de kogel
gaten zijn gevonden.
De maquette is in triplex 'vervaardigd
door ir. C. E. Alexander en is op schaal
gemaakt.
De president tot verd.Waarom
hebt u gezegd, dat u naar Indie zou gaan?
Verd.: Ik weet het niet.
"Wijlen commissaris Ellenberger
herdacht.
De officier van justitie, mr. Reumer,
begon zijn requisitoir met een woord1 van
waardeering aan wijlen commissaris El
lenberger. Het grootste deel van zijn leven
heeft deze gewijd aan den dienst bij d.e
politic Het parket heeft diens voortreffe
lijke eigenschappen als politie-magistraat
leeren kennen en waardeeren. Hij was een
uitnemend politiechef, tevens een uitne-
-mend mensch
Ook wijdde spr, eenige woorden aan
het adres van de weduwe cn de dochter
van den man, die zoo plotseling werd
weggerukt Bij de justitie zal hij in her
innering blijven als een plichtsgetrouw
politie autoriteit met pon welbegrepen hu-
maniteitsgevoel. -
Drie motieven.
Komende tot het geval zelf, reconstrueer
de spr. wat cr 1 December op,bet poli
tiebureau is gebeurd. Voor verd.'s daad
kunnen 3 motieven aanwezig zijn'geweest:
lo de degradatie zelf; 2o. het verwijde
ren van de distinctieven van zijn uniform
door den kleermaker, en 3o. het vooruit
zicht voortaan dienst tc moeten doen op
de Koemarkt
Spr ging do loopbaan.van verd na Hij
is eerst G jaar bij de firma Smulders
weikzanm geweest, kwam in 1911 als agent
2e klasse in dienst bij do politie, omdat
hij 2 jaar als huzaar had gediend, cn
evenals bij Smulders had uitgemunt door
ijver, nauwgezetheid en goed gedrag 'In
1917 word verd agent le klasse, in°1922
hoofdagent-titulair. Ilij was trotseh op zijn
strepen, die hij eerlijk had verdiend Hij
was een goed, gewillig, correct en beleefd
politiedienaar cn daarom werden liem ook
bi7ondere haantjes opgedragen, diè ook
geldelijk voordeel opleverden.
lhj genoot 't volle vertrouwen en de gunst
van zij si chef, waarvöoi hij ook alles óver
had r
De maat liep over.'
In 1934 is het echter misgelooponverd.
trok zich van'den dienst niet veel meer
aan. en er kwamenklachten over hem.
Bij den commissaris ontboden.' beloofde
hij óf beterschap, óf ontkende tie ten laste
gelegde feiten. Hij hoeft, geknoeid met
declaraties en het zich op een feestje
tracteeren op bier. Dat.-was, niet le tóW
reeien, de maat liep over; èf kwam"c'en
eind aan het 'geduld èn de toegevendheid
van don commissaris. In overleg met den
burgemeester.werd besloten verd. i terug
te stellen tot agent,* Op 23 .November werd'
hem dat reeds meegedeeld door den bur-
§ernecster. Verd. heeft toen gevraagd, of
aar niets meer aan te doen'was en doe
lende op het behoud .van eenige emolumen-
'■"Wt do burgemeester geantwoord:
„Nou, we zullen nog wel eens kijken."
Verd. heeft gemeend, dat die vage toe
zegging op het besluit tot degradatie sloeg
Toen Zaterdagmorgen, 1 December, com
missaris Ellenberger verd. aankondigde, dat
deze gedegradeerd werd, kon men zien,
dat liet den chef leed deed, deze mede-
deeling te moeten doen.
'Ook in de pers is gezegd, dat de degra
datie verd. tot het uiterste heeft gebracht
cn dat het onverstandig is geweest verd.
naar den politieklecrmaker te sturen om
daar zijn distinctieven te laten verwijde
ren. Maar verd. heeft noch tegenover in
specteur Blomsma, die meeging naar den
kleermaker, noch tegenover iemand anders
zich uitgelaten over de wijze van liet ver
wijderen van de distinctieven.
De schandpaal.
Niet dus de degradatie zelf en ook niet
het verwijderen van de distinctieven, maar
het dienst moeten doen aan de Koemarkt
bracht zijn wezen in opstand'; dat voelde
hij als de schandpaal I
Maar den maatregel om verd. daar te
plaatsen mag men niet betitelen als on
verstandig. De gemeente Schiedam kan
zich niet de luxe permilteeren een agent
van politie overcompleet er op na te hou
den; de gemeente heeft toch geen politie
agenten om deze ergens weg tc stoppon?
Het moest uit zijn met misplaatste week^
hartigheid. Men had hem ook ontslag kun
nen .geven (op de publieke tribune wordt
gefloten en er ontstaat eenige deming in
de zaal, die echter spoedig verdwijnt). Als
verd. den commissaris op gepaste wijze
zijn bezwaren tegen dienst doen op de
Koemarkt had kenbaar gemaakt, was het
■wat anders geweest, maar verd, heelt met
de vuist op tafel geslagen, toen hij daar
over met den commissaris sprak. In een
politiecorps moet orde en tucht zijn 1 Verd
had zijn verlies behooren te nemen! Maar
zijn heele wezen kwam tegen dat dienst
doen op de Koemarkt als gewoon agent
in opstand.
Om de vraag to beantwoorden, of verd.
met voorbedachten rade heeft gehandeld,
ging de officier van justitie bijna stap
voor stap na, wat verd. lusschen half 10
en 2 uur op 1 December heeft gedaan.
'Op 27 November heeft verd. tegen den
caféhouder Van Harmeien gezegd!: Dè
siropen gaan er af, maar binnen een jaar
zitten ze er weer op. Met niemand hoeft
hij over zijn degradatie gesproken; alleen
ongeveer kwart- voor 2 ton huize van zijin
doch ter. De psychiaters vinden- verd.'s
,<3aad niet onverklaarbaar; hij vond zijn
vergrijpen zeer gering en voelde zich in
den steek gelaten door zijn vriend', dieai
commissaris. Toen is de wraakgedachte op
gekomen.
Dat veid. altijd' zijn revolver „ont-
zekerd" bij zich droeg, met een patroon
in de kamer is niet le gclooven. Vermoe
delijk heeft verd, do revolver in den
buitenzak van zijn jas gehad, toen hij" de
kamer van den commissaris binnentrad'.
Geen voorbedachten rade.
-Verd. wilde een obcessio kwijt, dat hem
onrecht was aangedaan; de gevolgen van
zijn daad heeft hij niet overwogen. Toch
meent spr., dat voorbedachten rade niet
ten laste kan worden gelegd'. Wel heeft
verd. op den commissaris geschoten om
hem te dooden. Niet alleen doodde hij
een mcde-mensch, maar tevens zijn boog-
sten chef, die hem altijd beschermd en wel
gedaan had, en dit nog wel, toen deze
weerloos tegenover hem zat. Tot vanmor
gen heeft verd. nooit een woord van spijt
geuit. Ilij heeft een overmatig gevoel van
eigen waarde, is zelfzuchtig en heeft zich
laten leiden door lage motieven van
wraak. 'Ihj incasseere daarvoor zijn stiaf.
Do rechtbank zal zich niet laten leiden
door wraakgevoelens; zij zal even als spr.,
deernis hebben met den verd- maar dé
sliaf zij zoo danig, dat zij' kan dienen als
genei ale preventie.
Wegens opzettelijke doodslag, onder be
zwarendo omstandigheden geploegd en in
aanmeiking genomen art. 44. van hel Wet
boek van Strafrecht cischto. de officier
van justitie 20 jaar gevangenisstraf.
De verdediger, mr; IC W. Zieleman
begon zijn pleidooi met oen woord van
deernis te uiten met' de weduwe en. doch
ter van wijlen den commissaris van politie.
Spr. sloot zich aan bij dat gedeelte van
het requisitoir, waarin de officier van
justitie tot de conclusie komt, dat geen
voorbedachten rade aanwezig is geweest.
Hoe is verd. tot zijh daad gekomen?
Het karakter van den "verdachte.
Hij was trotseh, eigenlijk ijdel op 'zijn
distinctieven. Ilij is de. Streber, hijwil
Vooruit in de wereld, maar daarbij heeft
liij slechts een geringe ontwikkeling. Daar
door ontslaat in zijn wezen een* conflict.
Rij werkt zich op, maar laat zich daarop
jtè yecl voorstaan,
Pleiter wilhet interne bestuur bij de
'politie, te Schjecjam niet laken en 'zeker
niet het;beleid, van,wijlen d'en heer Ellen-
berger hecritiseeren, maar de degradatie
was vóór verd.. een geweldige moreele
duw. IDet uitoefenen van gezag m van
macht was .liet doel vari zijn, loven ge
worden. En nu voelt hij Het als een diepe
VRIJDAG, 5 APRIL 1935. No. 20915.
vernedering dienst te "'moeten doen als
gewoon agent, wat zich, uit in zijn be-
beldag: „Moet ik aan de, schandpaal op
de Koemarkt staan?" Hij kon zich niet
uiten; tegen niemand. Hat brengt zijn ge
sloten karakter mee. Hij zal daar op do
Koemarkt staan, hij, hoofdagent v. d. K.,
met misschien nog de verschoten moeten
op de mouw, waar eens de strepen zaten.
Dat is voor hem een geweldige vernede
ring.
In exaltischcn toestand.
Ilij is volmaaktsubjectief m zijn be
schouwing en ziet overal reeds de stekende
blikken, die er misschien niet eens zijn.
Zijn trotseh en ijdclheid 'zijn gekwetst. Ilij
ontvlucht, nadat de strc-pen van zijn mouw
zijn, de slad, die hem dreigt; hij helst naar
Ketliel. Ilij sdliaamde zidhazetot, dat hij met
niemand over zijn Straf piraat, zelfs niet
mot zijn vrouw. Hij "as; volkomen uit zijn
evenwicht. Hij is egocentrisch, mist een
geestelijke rem en raakt in een exallische
toestand. i
Ilij komt bij zijn'dochter en schoonzoon
en daar huilt hij-"Wat; moet er gebeurd
zijn, voor deze manV'gaat huilen. Ook
bij Broekziultcr heeft lb#'gehuild, hij spreekt
wartaal, zijn psyche is volmaakt in de war.
(Verd. is nu vciar het .eerst zicihtha.tr ont
roerd cn veegtmet; zijab«aktLodc over de
oiogen).
De verhouding tussdhen verd. on diens
vromv was niet ideaal'; - zij kon zijn wezen
niet vatten en niettegenstaande verd. er
kent „Zij was een beste vrouw",, ontstond
er een verkoeling, Hij ging do deur uit;
vrienden had verd. nietjbij was weinig ont
wikkeld, zoodat studio) of leeszaal geen
bekoring voor hem had! En zoo kwam hij'
in café's terecht en dronk een glaasje
bier, wat dp zich zelf niet slecht is, maar
successievelijk werd dat -meer.
Moreel gcgccscld.
Was het nciodig, dat deze man op deze
wijze werd gestraft? Was het nooiig iliom
op de Koemarkt dienst le laten dom? Kon
hij niet tijdelijk elders dienst deen tot het
nieuwtje van zijn degradat'e er af zjou zijn'
Als men die richijng was uilgegaan, zou
de zaak heel anders ge'acipenzsjin; dan 'bad
verd. allicht wat gemopperd, maar zou
liij ziclh tenslotte bij do straf hebben neer
gelegd. Maar nu voelde liij zieh mo*eol
gegceseld en geweldig,vernederd. Hij z<gt
de .onmogelijkste dingen„Ik ga naar In-
dié!" Als ffij werkelijk: !!:,et vcio. nmnon had
gehad den? commissaris to doe ten, wist
hij wel, dat hij niet riaar Indie zou gaan,
maar ecge-nl elders terecht zou komen. Hij
was volk ooien overstuur. (Weer vc-gt verd.
met zijn zakdoek zijn .oogeii af).
De ontlading.
Poen hij zijn besef reiden aan den cioni-
missaris overgaf, verdween daarmee het
laatste restje van zrjn maohtf Weg was
alles, wal lnj in 24 jaar ad' opgei iouwd. En
(oen kwam pitei'seJiiig de ontlading: hij
schootAls Ünj een steen had gehad, had
hij waarschijnlijk dien gegooid; er was
met het doelbewuste slreven den hper El
lenberger le dooien. Ilij was handig met
zijn pistool, was daarmee vertiouwd als
wij met een vulpen. Verbazend' handig too-
verde hij bij den lecliitereiammissam, bij
reconstructie van het gevai, zijn pistool
te voorschijn.
Do expansie ontlaadde zich logein ihet
geliefde voorwerp. Men ziet dat meer: hot
kind; dat overstuur is, schopt soms zijn
moeder. Ilij ging voor den commissaris
door het vuur en na nog erkent verd
„Hij was een bestb baasl" (Weer liuilt
verd.).
Veid. moest zich uiten: iljoe of wat
kan hem niet schelen.
Hij hoeft zijn daad en de gevolgen niet
overzien; z'ijn daad was een brute impul
sieve handeling.
De heer II. Stulcmcijcr, oud-burgcmccster
van Schiedam, begeeft zich naar het ge
rechtsgebouw te Rotterdam, ten einde te
getuigen in de zaak tegen den gewezen
hoofdagent-titulair C. C. v. d. K,, tegen
uien gisteren 20 jaar gevangenisstraf werd
geëischt wegens moord op den commis
saris van politic.
Spijt!
Verdachte: ik heb er zeer, zeer spijt
van, vrat er gebeurd is. Ik had liever me
zeli een kogel moeten geven Nu zijn oofe
mijn vrouw en kinderen getioiffen. En mijn.
goede baas ligt ojp het kerkhof en zijn.
ondergeschikte zit in de gevangenis!
De president bepaal) de uitspraak
op Dinsdag 16 April, 's morgens half 10.
Tot liet laatste toe kwart over 5
was do belangstelling van do zijde van
het publiek, zeer groot, ofschoon achter in
de zaal veel van het gesprokene verloren
ging.
Toen het publiek de zaal verliet en de
verd. ïverd weggeleid, had deze zijn
zelfboheersclimg weer volkomen her
wonnen. Op de publieke tribune bevaiden
zich zijn naaste bloedverwanten, die met
een handgebaar en een traan in het oog
hem groetten.
Verd. is een moeilijk man; hij hult zich
in een harnas, hij staat volmaakt alleen.
Geen misdaad; een fout.
Toch meent pleiter, dat verd. ernstig be
rouw hoeft. Ais spr. aan verd. in het huis
van bewaring vroeg: „Ilield je van den
commissaris?" dan wachtte hij even met
antwoorden, keek strak voor zich en zei
dan na eenige seconden: „Ja!" (Opnieuw
geeft verd. teekonen van ontroering). Van
de medegedetineerden heeft pleiter ghoord,
dat verd. spijt heeft van zijn daad. Spr.
is er van overtuigd, dat verd. eens, \roeg
of laat, wroeging zal krijgen. Hot was geen
misdaad die hij beging; hot was oen ern
stige fout. Zijn gezm is in kommervolle
omstandigheden geraakt (icrd. veegt weer
met zijn zakdoek over de oogon). De straf
is, in aanmerking genomen zijn psyche en
zijn wij ze van de dingen zien, ie zwaai.
Spr. legt met groote gerustheid de beslis
sing in handen van de rechtbank en vraagt
de uiterste, maar dan oolk de uiteislo cle
mentie.
Do officier van justitie wil al
leen een apin eik ing maken over het juri
disch gedeelte van liet pleidooi. Spr. meent,
dat niet ontkend, kan worden, dat hier
spiako is van opzet
Do verdediger dupliceert en zegt,
dat verd. in den volmaakt geéxalteerden
toestand, waarin hij verkeerde, niet doel
bewust gehandeld heelt. Dat domscholen den
commissaris troffen, is treurigmaar zij
hadden een niet gewild gevolg Verd. wilde
expansie; het was het openen van een
veiligheidsklep.
Verdachte aan het woord.
De president roept verd. nog eens
\cor en zegt: Wij willen graag met ai'es,
wat in uw belang kaïn zijn, rekening hou
den. Heb je nu inog iets te zeggen, na
alles wat je hier gehoord hebt?
Verd Ik heb mot den commissaris ge
diend, alsof hij mijn broer was. Toon de
vorige hoofdinspecteur is weggegaan, is
het echlct misgegaan. Ik werd den laatston
tijd overal stelselmatig builen gehouden.
President: klaar hoe kou u zoo han
delen tegenover den commissaris?
Verdachte: Ik weet met, wat ik' ge
daan heb!
President: Koesterde u geen wraak
gevoel
Verdachte: Ik weet dal niet; ik weet
niets meer van wat 's middags gebeurd is Ik
kan mij b.v. ooik niet meer herinneren, dal
ik bij inspecteur Blomsma ben geweest,
voor ik naar boven ging.
Prcsi dent: Maar nu, hoe is nu uw
standpunt?
Mr. F. Bordcwijk over
eigen w crk.
Ter gelegenheid van do boekenweek
hield gistermiddag in de Bijenkorf de
heer mr. F. B orde wijk een causerie over
eigen werk.
Do heer Bordewijk ving zijn door een
groot aantal aanwezigen bijgewoonde cau
serie aan met een kort overzicht van
zijn letterkundige loopbaan, welke in 1919
begon met de uitgave van zijn bundel
„l'antastisehe vertellingen."
Na deze uitgave is een periode van
zwijgen gevolgd en eerst in 1931 volgde
de roman „Blokken", welke roman over
den communistischen staat in de perfectie
handelt. Geen huizen vindt men in dezen
staat, doch blokken; geen mensehen, maar
legers en regimenten en van individuen!
is nauwelijks sprake meer.
Men hoeft wel gezegd, dat dit boek oen
satyre op den communislischen staat was,
aldus spr., maar dat is niet waar, omdat
ik noch den communistische:', aat ver
oordeel, noch verdedig.
Wel duidelijk komt naar voren, dat dit
boek niet als satyre is bedoeld', als tegen
het einde het stelsel ondergaat en. hot
individu zijn rechten herneemt.
Zooals in „Blokken" een gesublimeerd
Rusland is beschreven, zoo is in „Knor
rende Beesten" oen gesublimeerd Sclieve-
ningen te zien. Toch is „Knorrende
Beesten" kleuriger en mcnschehjker dan
Blokken", omdat hierin individuen voor
komen.
Uitvoerig stond spr. stil hij het laatst
verschenen bock, getiteld „Bint", hetwelk
de meeste aandacht getrokken heeft, voor
namelijk omdat daaim een opvoedproblocm.
en opvoeclsysteein wordt behandeld.
Natuurlijk is dit bock veel minder mas
saal dan de vorige.
In „Bint", waarvoor de zakelijke proza
gebruikt is, gaat de stalen tucht in tegen
de eeuw van het kind; het besto kunnen
wrj do gevolgde methoden mot die van
de Spartanen vergelijken.
Tiet systeem faalt echter. Dit boek heeft
een sterk fascistischen inslag, echter ge
heel buiten do politiek staand'.
Nadat spr. eenige paralleden getrolckcni
had tussehen zijn boeken, las hij eonl
hoofdstuk voor uit: „De laatste eor", dat
een verzameling van toespraken bij be
grafenissen is. Binnenkort zal dit werk
verschijnen,
- Afzonderlijke rijwielpaden ontlasten -
den grooten rijweg en verzekeren de
veiligheid en rust van den wielrijder
aww'öooöoöaööööo-ffoööooö*:
mmë
In liet Oosten van Gelderland zijn gisteren groote liichtbcschermuigsoefciiingen gehouden, waarbij men te Arnhem
••.ra. gebruik maakte van den afgebranden schouwburg. „Slachtoffers", aan wie de eerste hulp, verleend werd.
