Het radio-Nederlandsch
TWEEDE BLAD
SCHIEDAMSCHE COURANT
De droevige kakofonie uit onze luid-sprekers.
„Dames en heejen, het vojgende nummej van
het pogamma is"Onze Nederlandsche
taal wordt verminkt, verknoeid en verslonsd
voor onze microfonen.
DER
VRIJDAG 6 MEI 1938 No. 21836.
Overheid en Omroepver-
eenigingen een taaie
Do hoor P. Meeriens, secretaris v&n
ide Dialectencommissie der Kon. Ned. Aka-
demio van Wetenschappen en lid der Com
missie voor de Uitspraak van het Neder-
landscli schrijft ons:
De geschiedenis der techniek bent waar
schijnlijk geen tweede yoorlieeld van een
zoo snelle verovering der menschheid door
een nieuwe technische uitvinding als dat
van de radio. Metuitzondering van de
allcijongsten herinneren wij ons allen nog
levendig onze eerste ontmoeting met dit
wonder der techniek, die betrekkelijk nog
zoo kort achter ons ligt. Thans reeds is
do functie van de radio in onze samen
leving niet gemakkelijk te overschatten, en
liet iaat zich bij de steeds voortdurende
vervolmaking van dit geestelijke verkeers-
orgaan niet voorspellen, welke vlucht het
in toekomende jaren zal nemen.
Aan een orgaan van zoo groote en in
grijpende belcekenis voor onze samenle
ving mag men hooge eischen stellen.
Dit is niet alleen eai recht, maar zelfs
een plicht.
Do macht van het gesproken woord is
ie zier hekend, dan dat ik daarover op
deze plaats zou behoeven uit te weiden.
Als algemeen beginsel is het, naar mijn
gevoelens, terecht, dat de overheid dc
radio onder haar voortdurende en scherpe
conlude heelt gesteld, al kan men dan
voor de wijze, waarop deze controle wordt
uitgeoefend, niet altijd een even groote be
wondering hebben. De bedoeling van d i t
toezicht, is, er tegen te waken dat de ra
dio de tolk wordt van uitingen, die in
strijd zijn out de algemcene landsbelangen,
met de goede zeden, met de geloofsover
tuiging van de staatsburgers, kortom met
alles wat de volksgemeenschap als geheel
zou kunnen schaden
Eén ding echter ziet deze controle over
het hoofd, één euvel laat zij, dag in,
dag uit, ongehinderd passeeren en
nicntengevolge ongestoord binnendrin
gen-in tienduizenden huiskamers, in
honderdduizenden hoofden binnen, en
niet le vergeter) ook huiten oaze gren
zen het verminken, verknoeien, ver
slonzen van het gesproken Neder-
landsehl
Het is met die uitspraak van het Ne-
üerlandseh voor onze omroep-microfonen
werkelijk aeel erg gesteld. Ik heb de
moeite genomen enkele dagen aan een uit
stekend radiotoestel met strikt weten-
scnappelijk-ohiectieve instelling te luisteren*
naai de sprekers die in vasten dienst
staan van de omroepverenigingen en wier
stem we dientengevolge,' wat de meestem
betreft dagelijks, en voor de" rest, tenminste
wekelijks een of enkele malen kunnen be
luisteren. Ik heb daarbij geen aandacht
geschonken aan wat zij zeiden, maar al
leen gelet, en dat heel nauwkeurig, op
de manier waarop zij spraken, op de
klanken, die zij voortbrachten.
Het resuliaai is verbijsterend!
Maar aangezien de meeste mensclien
ik zonder mijzelf niet uit nu eenmaal
zelf slordig spreken, als een noodzakelijk
gevolg van de verwaarloozing van het
spreek onderwijs op de lagere school! valt
ons het slecht gesproken Nederlandsch,
dat uit onzen luidspreker komt, niet zoo
op. We laten al gauw invloed op ons uit
oefenen door hndere factoren: een prettig
stemgeluid, een welluidend timbre van een
warmaandoende slem, en daardoor ont
gaat het ons, hoe die stem eigenlijk
spreek t, Loe zo het gesprokene eigen
lijk zegt.
Maar wie rich de geringe moeite neemt,
eens goed te letten op de uitspraak
van onze omroepers, de aankondigers der
radioprogramma's en alle andere, laat ik
maar zeggen „officiëele" sprekers voor
onze Nederlandsche omroepmicrofonen, zal
zijn ooren niet willen geloovenl
t V
De klinkers, vooral de a, worden in alle
denkbar, variaties, die de dialecten van
liet Nederlandsch kennen, ten gehoore ge
bracht. \ran de medeklinkers komen voor
al de 1 en de r onherkenbaar
verminkt te voorschijn uit de beste
luidsprekers, die de techniek tegenwoor
dig kan maken.
„Dames en heejen, het volgende
lurmmej van het pogamma is...".
Do assimilatie, die in de gesproken taal
een zoo groote rol speelt, wordt door
vele sprekers, die het nu eens heel net
jes willen zeggen, stelselmatig genegeerd.
Klanken, die zich bij voorkeur thuis voelen
in de achterbuurten van onze groote ste
den, worden dank zij de radio over de
hccle werejd" als gesproken Nederland
sche taal uitgedragen. Dat hel Neder-
«landsch-sprekende deel der bevolking van
jecn bevrienden naburigen slaat met ver-
baziug daarnaar moet luisteren, en dat
wij ons, zoo al niet voor onszelven, dan
toch zeker voor onzen huurman moeten
schamen... niemand schijnt nog op deze
gedachte gekomen te zijn en toch ligt
zij voor de hand.
Het verkeerd leggen van een klemtoen
scaijnt vervolgens tot voorschrift te zijn
geworden. („Hier is verder niets aanwe-
z i g" i.p.v. „Hier is verder niets
of verder niets - aanwezig."
En deze kakofonie stort zich dag in,
dag uit en jaar in, jaar uit als eeni
nietté sluiten vloedgolf over ons
heen. De luistervink, die vrij gere
geld op het vinketouw zit, moet wel
sterk in zijn schoenen staan, wil hij
zijn Nederlandsch verondersteld dat
hij liet behoorlijk spreekt ongerept
uit deze onafgebroken aanvallen be
waren.
Is deze kakofonïsehe vloedgolf inder
daad niet te stuiten?
Ik meen van wél.
Wie zijn oor te luisteren legt, weet dat
er onder de te dezen ietwat kritisch inge
stelde luisteraars ontstemming heerseht
over dit euvel en dat ook in broederen
kring van luistervinken verzet begint op
te komen.
Vergis ik mij niet, dan zijn de radio-
omroepvereen igingen zelf niet ongevoelig
voor deze klachten, maar intusschen stel
len zij, voor zoover mij bekend, tot dus
ver toch maar geen pogingen in het werk,
om hierin afdoende verbeterng te krijgen.
Men vraagt zich af, waarom do over
heid hier ntet ingrijpt?
Het woord uit de troonrede van 1933
„dat de zuivere uitspraak van
onze taal een voorwerp van re-
geeringszorg zou worden", is tot
nu toe ijdel gebleken.
Hier is een eerste, en een prachtige ge
legenheid, deze belofte althans voor een
zeer belangrijk terrein van overheidszorg
in te lossen.
In Waandarem.staan, de redacteuren van
het gesproken dagblad van het VlaamscK
Nationaal Instituut voor Radio-omroep
gedurig onder contröle voor hun
uitspraak, en thans is oen cultureefe
commissie van het N.l.R. aangesteld, die
zich, op haar eerstkomende vergadering
n. m rnel Let probleem der beschaafde uit
spraak voor oen microfoon zal bezig hou
den. TVgonen; die wel eens naar dat ge
sproken dagblad luisteren, weten hoezeer
uit wat de uitspraak' van het Nederlandsch
betreft gunstig afsteekt hij die van
het meerendeel onzer radio-sprekers, al
moet hier voor een der nieuwsberichten-
„yTekers van het ANP een gunstige uit
zondering worden gemaakt.
In Engeland is- men er juist door de ra
dio toe gekomen, een, .norm te zoeken voor
de uitspraak van het.Engelsch.
Ook in Duitsctland is men bezig, te
komen tot een uniforme uitspraak van
de Duitsche taal door de omroepers. In
Nederland lieefc de Commissie voor de
uitspraak van het Nederlandsch haar werk
zaamheden aangevangen met de samenstel
ling van een reeks gramofdonplaten
die eerstdaags het licht zal zien waar
in een eerste poging wordt gedaan in sa
menhangende teksten de klanken van onze
taal zoodanig weer te geven, dat volgens
liet oordeel van enkele honderden Neder-
lanuers van zeer uiteenloopende opleiding,
leeftijd en herkomst, van „standaard-Ne-
derlandsch" mag worden gesproken. Voor
het eerst is thans dus een algemeen aan
vaardbare norm voor do uitspraak aanwe
zig, waarop men zich kan beroepen en
waarnaar men zich kan richten.
Ik weet zeer wel, dat er grootere vraag
stukken zijn dan dat van do goede uit
spraak van onze taal. Maar wie dit pro
bleem veronachtzaamt of het onverschil
lig voorbijgaat, doet toch stellig verkeerd.
Belangrijk is ongetwijfeld de spelling van
onze taal, maar niet minder belangrijk
haar uitspraak. De overheid noch de om-
roepvereenigingen zullen in afzienbaren
tijd' van de vele honderden sprekers, die
jaarlijks voor dm microfoon treden kun
nen vergen dat zij allen behoorlijk en
beschaafd Nederlandsch spreken. Deze
eisch kan eerst dim warden gesteld, wan
neer het onderwijs in dit opzicht een maar
al te lang verwaarloosde taak ter hand
neemt.
Maar wèl kan èn de overheid èn de
ornrocpverceniging van de' vaste mede
werkers aan de radio-programma's
eischen, dat de taal, waarmede zij
zich steeds opnieuw tot ons volk
richten, welverzorgd en beschaafd en
in alle opzichten verantwoord is.
Men eischt van een werkman, dat zijn
werktuigen, van een chirurg, dat zijn in
strumenten deugdelijk en in orde zijn.
Waarom dan dezen eisch niet gesteld aan
hen, die door hun dagelrjkseh contact met
nagenoeg geheel ons volk een ongekend
grooten invloed kunnen oefenen, ten kwa
de, maar ook ten goede, met het instru
ment waarvan zij zich dagelijks bedienen:
de menschelijke stem,, draagster van het
meest waardevolle bezit van een volk: de
taal?
BINNENLAND
Gemeenteraad te Rotterdam
De overdracht van Waal
haven aan defensie. Subsidie
voor het Fhilh&rmoniseh or
kest.
In de gistermiddag te Rotterdam ge
houden raadsvergadering heeft de burge
meester, mr. P. Droogleever Fortuyn, mede
gedeeld, dat binnen enkele dagen den raad
volledige inlichtingen zullen bereiken over
de onderhandelingen met de regeering be
treffende de overdracht van het vliegveld
Waalhaven aan defensie.- Fan den aanvang
van deze langdurige onderhandelingen af
heeft .Rotterdam zich op het standpunt ge
steld;, dat er van overdracht van Waalha
ven alleen sprake zou kunnen zijn in
dien .Rotterdam het burgervliegveld zou
kunnen verplaatsen naar .elders in Rotter
dam of haar onmiddellijke nabijheid.
In dezelfde raadsvergadering werd aan
het Rottérdamsch Philharmonisch Orkest
een subsidie van f 0009 toegekend voor
het geven van zeven concerten in het
openluchttheater, waardoor het mogelijk is
om het orkest in zijn huidigen vorm al
thans ml het midden van den zomer bijeen
te houden. Tot dusverre werden de mu
sici aan het eind van het winterseizoen
noodgedwongen losgelaten.
Werkverruiming in Limburg
Mogelijkheid van werkverrui
ming en werkverschaffing.
De minister van sociale zaken, prof.
mr. C. P. M. Ronime, heeft gisteren een
bezoek gebracht aan Maastricht en om
geving.
De minister werd vergezeld door den
commissaris der Koningin in de provin
cie Limburg, mr. dr. W. G. A. van Sons-
beock; den voorzitter ran de rijkscom
missie voor werkverschaffing in de pro
vincie Limburg, den beer Tos. Maenen;
den hoofdingenieur van den provincaler,
waterstaat, ir. H. de Ronde; ir. J. P.
Willuorer, ingenieur bij het werkfonds;
mr. D. G. Draayer, directeur-generaal van
de w-ikverschafflng en stennverleenmg;
.den. heer Meyer de Fries,..hoofdinspecteur
voor (Je wcrkverscIiaJ&rig,-. enden Leer ;J.
Martin, rijksinspecteur*- voor de werkver
schaffing.
In de ochtenduren werden.; enkele in
werkverschaffing' 4ot uitvoering gebrachte
objecten in de omgeving van Maastricht in
oogenrehouw genomen.
Aan de grens -van Maastricht werd het
gezelschap ontvangen door den burgemees
ter van d'ip gemeente, jhr,mr. W. Mi-
chiels van Kessemch, en den .wethouder
van sociale zaken.
Gezamenlijk werden vervolgens in deze
stad enkele objecten, welke wellicht door
middel van' werkverruiming en werkver
schaffing kunnen worden uitgevoerd, ter
plaatse bezichtigd.
Ten provinciehuize werd' in de mid
daguren een vergadering gehouden van
de rijkscommissie voor de werkverschaf
fing, waarbij a.m. de 'minister van so
ciale-zaken, de commissaris der Koningin
en het college van B. en W. aanwezig
waren. In deze bijeenkomst werden onder
scheidene werken besproken.
Binnen zeer korten tijd zullen
naar vertrouwd wordt een groot
aantal arbeiders geplaatst kannen wor
den.
Verschillende stappen daartoe zul
len thans worden gedaan.
Het vliegveld onder Overschie.
Van de zijde van het gemeentebestuur
van Dein Haag deelt men ons mede, dat
het bericht, dat Den Haag de gedachte aan
oen participatie in het vliegveld in den
polder Zeslienhoven bij Overschie (in den
vorm van het tijdelijk voor rekening van
Den Haag nemen van een gedeelte van
het exploitatie-tekort in het vliegveld) zou
hebben laten varen, in dezen vorm niet
juist is.
Do besprekingen hieromtrent met Rot
terdam zijn nog' looponde en het gemeen
tebestuur van Den Haag is nog antwoord
van Rotterdam wachtende.
Tijdens het verblijf van Hit- iL|
!er te Roiue werd bij hetf
nationale gedenktceken een
demonstratie gehouden van
de fascistische militie. Hit- s
Ier en Mussolini in hun auto
begeven zich naar de parade, i
f
De aanbieding van de vlag voor dé
„Nieuw Amsterdam".
De aanbieding van de rood-wit-blauwe
vlag voor do „Nieuw Amsterdam" door de
„Princevlag" - zal a,s. Zaterdagmiddag oin
precies vier uur geschieden. Eon groot
aantal burgerlijke en militaire autoriteiten
en vooraanstaande persoon'ijkheden uit Rot
terdam, zal deze plechtigheid bijwonen.
De overdracht van de vlag vindt plaats
op het opper-promenadedek bij den achter
mast, waar do autoriteiten bijeenkomen ar
alle Princevlag-led-en in verband met de
plaatsruimte in gestolen colonne en carré
vorm worden opgesteld'. Alle deelnemers
bereiken het schip via het nieuwe passa
ge-gebouw. i
Een groot aantal autobussela zal de
Princevlag-Ieden ixaax de Wilhelmrnabaide
voeren. Daarna paxkeeiei de bussen in de
Diergaaidelaain, om daar de Princevlag
leden weer iop te nemen na het défilé van
Het 25.000 ton nietende Franscke motorsehip „La Fayette", liggende in een
droogdok te Le Havre is door brand vernield. Een iuchtloto van het Iel bran
dende gevaarte.
zes uur op den Coolsingel voor den burge
meester ram Rotterdam.
Het hijscbem ram de vlag zal geschieden
Wij d o tonen rail het volkslied' en van het
„Gij schitt'rende kleuren van Nederland s
vlag", waarbij de Princwlag-teden die
allen een vlag bij zich hebban oen
vLaggegroet zullen brengen.
Gemengd Nieuws
Meelfabriek te Haarlem uitgebrand
Schade wordt op een halve
ton geschat.
Een felle brand heeft gisteravond de
Tarvo Meelfabriek aan den Schalkwijker-
weg te .Haarlem vrijwel geheel in de ascli
gelegd.'
Een knecht, die omstreeks acht uur op
de bovenverdieping bezig was, bespeurde
een sterke brandlucht en ontdekte, dat
een filterkast van de instrumenten, waar
mede hel slot op de machines wordt weg
gezogen, in brand stond. Onmiddellijk
waarschuwde hij den bedrijfsleider, die
tegenover de fabriek woont, en deze sclia-
kelde den stroom uit, waardoor de ma
chines stopten. Vervolgens trachtte hij, na
de brandweer gewaarschuwd te hebben, de
vlammen met dr- in de fabriek aanwezige
snelblusscliers te dooven, hetgeen echter
niet meer mogelijk was. Daar liet gebouw
dat een verdieping lioog was, van hout
was opgetrokken, stond het weldra ge
heel in lichterlaaie. De brandweer, die
met veel materiaal ter plaatse kwam,
tastte hel vuur aan met enkele stralen op
de waterleiding, doch in dit afgelegen
stadsdeel bleek de druk te gering om eenig
effect te sortoeren. Daarom werd een der
molorspuiten in werking gesteld en weldra
konden met zeven stralen groote water
massa's in de vlammenzee worden ge
worpen, die daardoor zienderoogen afnam.
Ook wist de brandweer te voorkomen,
dat een ter linkerzijde belendende boer
derij, welke door den lievigen vonken
regen gevaar liep, door het vuur te wor
den aangetast. De aan den anderen kant
staande woonhuizen werden niet bedreigd,
dank zij de gunstige windrichting. Na een
uur blusschen was men den brand mees
ter. De maalderij en de moelkamors, waar
in ongeveer dxiehenderdrijftig balen mee!
waren opgeslagen, zijn volkomen uitge
brand. Alleen het kantoor kon gedeeltelijk
behouden worden.
De oorzaak.
Men vermoedt, dat de brand' ontstaan
is doordat de schroef of een ander ijzeren
voorwerp tusschen de maaisteenen is ge
raakt en door de hierdoor ontstane von
ken liet zeer explosieve meelstof vlam
heeft gevat. De vlammen zijn door de
exhausters in' dé* houten 'kokers van de
filterkast gezogen, die daardoor is gaan
branden.
Ongeveer anderhalf jaar geleden is in
deze fabriek op dezelfde wijze brand' ont
staan, welke toen echter nog tijdig door
den bedrijfsleider gebluscht kon worden.
Doordat ook de machines verloren zijn
gegaan, bedraagt de schade naar schatting
vijftigduizend gulden. Zij wordt door ver
zekering gedekt. Do eigenaar van de fa
briek, de heer M. J. Vos, is echter niet
tegen bedrijfsschade verzekerd. Hij zal
trachten -bet bedrijf zoo spoedig mogelijk
elders voort te zetten.
Tie brand was in de landelijke omgeving
in wijden omtrek te zien en bracht hon
derden nieuwsgierigen op de been, die door
de politie op een behoorlijken afstand wer
den gehouden
Boerderij afgebrand
Yccl vee omgekomen.
In den afgelooj>eü nacht omstreeks drie
uur is door nog niet bekende oorzaak brand
ontstaan in de boerderij van den landbou
wer R. Klomp, eigendom vain den landbou
wer W. van Strik te IJ horst, nabij De Wijk.
De bewoners worden door het geknetter
van het vuur wakker en moesten zich in
allerijl in nachtgewaad ia veiligheid stellen.
De brand had zich intusschen zoodanig
uitgebreid, dat aan blusschen aiet te den
ken viel. De geheele boerderij werd dan
ook een prooi der vlammen.
Twee paarden, negen koeien, vier pin
ken, vier kalveren, eeiige varkens en vier
geiten, kwamen Li de vlammen om.
De schade, welke aanzienlijk is, wordt
door verzekering gedekt.
Overtreding van het crisis-varkensbesluit-
Bij een mester te Zaandam, die tevens
als hand'riaar staat ingeschreven, zijn hon
derd varkens in beslag genomen, op grond
van overtreding van het crisis-varkensbe
sluit, dat verbiedt varkens, voor den han
del -bestemd, langer dan veertien dagen
in bezit te hebben.
Do varkens zijn op het gemeente-slacht
huis verkocht aan een exportslager to
Haarlem en daarheen vervoerd.
Landbouwer in een sloot geraakt.
De 68-jaiige landbouwer Van Noorloos,
uit Uppelschenlijk, gemeente Almkerk. ge
raakte gisteren onder de gemeente De Wer
ken en Sleeuwijk met paard en wagen ia
een stoot. Tengevolge van de bekomen
inwendige kneuzingen is hij enkele oogen-
blikken later overleden.
Kind in rioolpat verdronken.
Gistermiddag is een anderhaltjajig kind'
van de familie A. Vos in een rioolput ge
vallen en verdronken.
y*:rj
