DOGI RUGANI
New York past zich aan
m
0.
Vrouwen rem bekende Nederlanders
Echtgenoote van Frits Bouwmeester
Tooneeispeeister en paciffste. Een vrouw met
levendig temperament en sprankeienden geest.
Ergens in liet hart van oud Amsterdam
ligt een groet© breede winkelstraat waar
auto's, barren en vrachtwagons dag en
nacht over het asphalt razen, waar drom
men fielsers behenuig door het verkeer Ja-
voeren en waar onophoudelijk de trams
ten verschillende lijnen zoevend en piepend
■toppen aan de halte. Dichtbij die halte is
teen brug en daar buigt zich een grachtje
af, zoo'n typisch ouderwetsch grachtje als
wij or vroeger vele hadden aan den rand
van de slad, zoo'n grachtje bestaande uit
een rij tegen elkaar leunende schilderach
tige huisjes. Sommige met een breed uit-
gesnoeide ïindo er voor, huisjes die met
liun kleine vierkante vensters droomerig
over hot slootje heen staan te slaren naar
de cindelooze groene weilanden, d'io zich
uitstrekken lot aan don gezichtseinder.
Dat grachtje is de Baarsjes weg, waar
van het vriendelijk landelijke type ver
loren is gegaan, toen men am de over
zijde in de weilanden huizon ging bouwen,
groote vierkante huizenblokken, die met
z'n tweeën een straat vormen en met z'n
vieren oen stadswijk. In do gracht ligt een
dekschuit met kolen en aan do overkant
in oen rechte eentonige zijstraat werkvolk
in blauwe kielen samen voor een fabriek.
Maar het is niet alleen aan de overzijde,
dat de groote slad haar grijparmen heeft
uitgestrekt. Vlak achter do Baarsjesweg zijn
ook van die hoog© rechthoekige huizen
blokken en ais wij stilstaan voor no. 174,
staan wij ook al voor zoo'n groot massief
flatgebouw.
Tan Italwansclie afkomst.
Wij klimmen trappen...... en dan staan
wij opeens in een smalle gang tegenover
*etx klein slank figuurtje.
Is u mevrouw Doei Rugani?
Om u te dienen.
In een prettige lichte kamer gaan wij
Ban bet breede lage raam zitten. Hoe mooi
is het uitzicht van hier boven afl Wij kij
ken over daken en schoorstoonen. De ko-
lensehuit is ver weg. Hier kijken wij van
zelf omhoog naar de jagende wolken. Als
wij in Amsterdam moesten wonen, zouden
wij nog honger willen wonen, denken wij.
Het potlood en het opschrijfboekje komen
te voorschijn. Mevrouw, vragen wij, heet u
echt zoo? Heet u beusch Dogi Rugani? U
is zeker geen Nedorlandsche?
Jawel, ik ben in Amsterdam geboren, ik
heb Ilaliaansche familie. Mijn vader was
van Italiaansdie afkomst.
Is n in Amsterdam op school geweest?
Ja, do meisjes H.B.S.
En daarna de tocmeelschool?
O neen I Ik was hoelemaal niet van plan
actrice te worden. Ik ben begonnen Fran-
sehe ietteren le studeeren.
En heeft u het ver gebracht met die stu
die?
Tot het eerste eva men A. Tot en mèt het
eerste examen, verbetert mevrouw Bouw
meester,
Eu waarom bent u niet verder gegaan?
Hoe oud was u toen u er mee ophield?
Ik was twinüg en ik ben er mee opgehou
den omdat ik trouwde.
Is uw man vee! ouder dan u?
O ja, een heeleboel jaartjes.
Was u lang verloofd-? vragen wij onbe
scheiden.
Mevrouw Bouwmeester lacht.
Neenl want het „mocht" heelemaal niet.
Trouwen met cvffl toooeelspoïer... verbeeld
jel Reuze herrie thuis, alsjeblieft! Wo wa
ren in stilte verloofd en toen we den tegen
stand' overwonnen hadden, zijn we spoedig
daarop getrouwd.
Ging u toen ïa Amsterdam wonen?
Ja mijn man was toen bij Musch en van
dor Horst. i
1 Tegenstand overwonnen.
En hebt u toon dadelijk uw man ge
vraagd1 of ix ook aan bet tooneel mocht?
Of Leeft hij u „ontdekt"? f li
Noen, nccai, niets van dat alles 1 Mijn man
wou heelemaal niet hebben, dat ik op do
planken kwam. De eerst© drie jaar was
daar^ook noen sprak© van
Had u in uw jongemeisjestijd wel eens
tooneel gespeeld?
Ja, inct bet studenten tooneel en ik vond
het v;.-oze. Voor de grap had ik wel eens
een iigurantenrolletje gedaan, maar mijn
man wou het absoluut niet hebben. Toen
ben ik eens doordat er een actrice ziek
was geworden, ingevallen in een kleins
rol. Het viel me niet moeilijk, want van
nature spreek ik duidelijk en gearticuleerd
en ik leer heel gemakkelijk.
Maar hoe teut tx nu eigenlijk tol echt
toonc-kpelen gekomen? Wat men zoo
noemt de knapen van het vak, die moet u
toch ergens geleerd hebben, dat waait
iemand toch maar zoo niet aanl
Dat zal ik u vertellen; terwijl mijn man
met ccn klein eigen gezelschap de provin
cie in was, heb ik mij, met zijn medeweten
maar zver tegen zifn zin, aangesloten bij
een bestheiden troep, waar ik ingenue rol
len speelde. Hulp had ik daar niot en van
bepaald onderricht was ook geen sprake.
J© stond er voor ©n jo spande alle krach
ten hl om het zoo goed1 mogelijk t© doen.
Dus u heeft het vak echt in de praktijk
geleerd
Absoluut
Een bard© leerschool merken wij op.
Maar een uitstekende! laclit het klein©
vrouwtje.
Fn toen? vragen wij als een kind, dat
naar het vervolg van een verhaaltje ver
langt
Toen kwam ik hg Willem van der Veer.
Daar heb ik gespoeld ia „Da Opgaande
Zon" en in „Het Zevend© Gebod".
Speelde n toen samen met mevrouw
Esther de Boer van Rijk?
Ja, dïo was ©r toen ook.
En toen?
Toen ben ik bij Nap de la Mar gekomen.
Dat was hamers degene, die de Kruik
heeft gespeeld in Merijntje Gij zen?
De eerste groote rol.
Juist en als die man goed gedisponeerd
was, dan was hei ©en geweldige regis
seur. Wal j© daar niet alles van kon Jee-
ren! Die man verslond do kunst iemand
iels bij te brengen, iemand iets te laten
doen, het te voelen en te zien inet zijn
oogen, met zijn visie. Bij hem kreeg ik
toen mijn eerste groote rol. Het stuk heette
„Hotel do Blauwe Vogel" en ik moest ©on
vronw van lichte zeden voorstdllen. Ik
vond liet reuze moeilijk, want ik wist van
die dingen geen sikkepit.
Bleef u daar lang?
Operette af schim dijk werk.
Neen, het zqn meestal jaarcontracten of
zomercoistracleu voor drie maanden. Na
drie maanden kreeg ik een vast contract bij
de operette van Bij ie veld in Den Haag.
Was dat prettig werk?
Ne© afschuwelijk! klinkt het hartgrondig.
VrccselrjkHet gesproken woord in de ope
rette is altijd als het ware een aanloop
voor een aria.
Kijk moet u zien... het levendige per
soontje springt op. Alles aan haar acleert
om haar bedoeling te verduidelijken. Kom,
galmt zij, laat ons gaan laat ons gain...
De handen maken een expressief gebaar, de
oogen rollen. Och, zegt zij, als jo mot hart
en ziel van je vak houdt, als je weet hoe
eenvoud1, soberheid en waarachtigheid
©erste vereïschten zijn, dan krijg je zoo
het land arui dio operettemaaier van een
gesproken tekst te zoggen. Maar als je het
tusschen al dio operette-collega's in je
eentje anders doet, op je eigen manier, op
de manier, die j© zelf als de ©enige juist©
aanvoelt, dan geeft dat oen hoop haken
©n oogen, aan lijkt het zoo aanstellerig
om het alleen teler te willen weten en
do anderen vertolken dat dan als ecu soort
demonstratie van blaam aan him adres.
Toen ik bij Bijleveld werkte, vertelt me
vrouw Bouwmeester, heeft lnj xnij uitge
leend.
Wat zegt U?
Uitgeleend, ja dat is heel gewoon, eerst
aan Nap do la Mar en toen aan d© jonge
Chrispijn, dio met mijn man en Tilly Lus
samen een gezelschap had. Ik oogstte toen
groot succes in „Het ondeugende Vrouw
tje".
Wij schrijven: Nap d© la Mar, Bijleveld
weer Nap ue la Mar, Chrispijte...
En toen mevrouw?
Toen kwam ik bij het Rika Hopper
Theater, maar na een jaar ging hot gezel
schap uiteen en toen kwam ik bij van
Kerckhoven en de Bree. Daar speelde ik
een jaar lang Engelsche en Amerikaansche
blijspelen in het Centraal Theater.
En (een?
Toen werd ik door Musch eoi van der
Horst gevraagd als eerste jonge vrouw bij
hun geselschap. Daar heb ik vier jaar ge
werkt. Raar heb ik weer in „De opgaand©
Zon" gespeeld, maar nu had ik do groot©
hoofdrol. En totn.,. ja wacht eens... toon
van oer Horst ophield, toen werd het
Nieuwe Schouwtoonoel opgericht" door Ko
van Tijk en mijn man.
Verkende vrouw en moeder.
De deur gaat open en een lang jong
meisje mei heldere kijkers in een frisch
blozend gorichtj© komt binnen.
Mijn dochter Thies, zegt mevrouw Bouw-
raee-iter trotsch, ze is veertien ©n ze zit in
de tweede klasse van het Lyceum. Hoe
vindt u dat grappige truitjo, dat ze daar aan
heelt?
ij bewonderen het truitje, dat zeer
origineel ern bont harlekijn patroon ver
toont.
Heeft moester meegebracht uit Italië,
vertelt Thies. Er hoort ook een zwempak
bij Dit eigenlijk het jasje van het zwem
pak.
En zo heefr mijn xolc aan! klaagt grappig
verontwaardigd het kleine moedertje. Zoo'n
dochter... U weet niet wat een last dat
isl Mijn 1;keren zijn gewoon niet veilig
voer haar. Liefdevol gaan de blikken van
de moeder over het jeugdig© figuurtje.
Er komt thee en heerlijke chocolaadjes
en in die intiem huiselijke sfeer bloeit
iets open van innigheid en geluk. Deze
werkende vrouw heeft het geheim gevon
den. Zij is «i kende vrouw en moeder.
Niettegenstaande oen veeleischenden ©n in
beslagfiemenden werkkring, niettegenstaan
de een noodzakelijk ongeregelgd huishou
den is zil er in geslaagd het kostelijkst
bezit ongerept te bewaren: het spontane,
levend© contact met het opgroeiende kind,
dat met alle lieve eigengereidheid d'er
jeugd toch zoo vol openlijk© bewondering
is voor cte knappe moeder.
Van het tooneel weg.
Weet u al, dat ik van het tooneel weg
ga? zegl mevrouw Bouwmeester opeens.
En. wat gaat u dan doen? vragen wij.
Ik heb een vast contract gekregen bij de
VARA.
Wat zult u er doen? Een bepaald genre?
Neen, van allerlei werk, voordrachten en
meespelen In hoorspelen, van alles.
Vindt u het prettig?
Ik vind' het heerlijk.
Zal het u niet afvallen dat acteeren voor
Kunstmatige binnenhuis-koeling. Bretels toe
gestaan bijwintercostuums. Het decorum
en democratie.
{Van onzen Auicrikaanschen correspondent)
liet was genoeglijk dezer dagen te lezen,
hoe de president der Vereenigd© Staten
en ecu lid van den Senaat of het Hooger-
huis met elkaar geconfereerd hadden tij
dens het koffiedrinken en bovendien in
hun hemdsmouwen, aangezien de thermo
meter huiteu op 95 graden stond. Dadelijk
ben ik mijn lozers hier ©enige verklarin
gen schuldig. Amerika is in de laatste ja
ren op grootsche schaal bezig met „air
conditioning" of kunstmatige biimenhnis-
afkoding. Wolkenkrabbers en bioseopen,
maar ook woonhuizen worden 's zomers
kunstmatig op een droge tempora tuur van
70 graden gebracht, terwijl het buiten
gloeiend is. Velen zweren er bij. Groote
kantoren beweren, dat hun personeel in
gekoeld© lokalen veel meer presteert. An
deren zijn er overtuigde tegenstanders van
en met geen stok naar binnen te krijgen.
Onder de laatstcn behoort Roosevelt, dio
geweigerd hoeft liet Witte [luis 's zomers
kunstmatig te laten afkoelen en dat in
Wasliington, waar het in do zomermaanden
haast niet tc harden is. Roosevelt geeft
er de voorkeur aan, in zijh hemdsmouwen
te zitten en zich d© druppels van het
vporhoofd te vegen.
Bretels.
Jarenlang heeft bij do Anierikaanschc
hccronmode de eigenaardige opvatting ge
hcersckt, dat liet dragen van bretels niet
conunc il faut en alleen een noodzakelijk
kwaad voor poiilie en brandweer was. Ja,
het was jaren geleden niet mogelijk hij
confectiepakken een pantalon to veroveren,
die op dat nulligc instrument ingericht was.
Tegenwoordig is dat andeïs geworden. Zij
waren aile recht om het middel afgesne
den en hadden alleen maar lussen om een
riem of gordel door te schuiven. Ik her
inner mij nog hoe jaren geleden de film
acteur Adolphe Mcnjou tot den keurigst
gekleeden man van Amerika word ver
klaard, hoewel er ©enigszins beschaamd
werd bijgevoegd, dat de Amerikaansche
Fransclimart niet van oen riem om zijn
middel wild© hooren, maar beweerde, dat
alleen bretels dracht en snit van een
costuum konden laten uitkomen. Winter
costuums zijn tegenwoordig op bretels te
refcend, maar de zomerpakken niet, omdat
cr geen vesten bij liooren, Wannaer een
Amerikaan dus 's zomers zijn jas uittrekt
loopt of zit hij in zijn overhemd en het
valt niet te ontkennen, dat in dat geval
een bretel uit den booze zijn zou. Toch
wordt het kortheidshalve „sitting in
shirtsleeves" genoemd en vermoedelijk wa
ren president en senator ook op die ma
nier uitgedost. Het is moeilijk zich iets
dergelijks in eenig onder land voor te stel
len en nog moeilijker, dat de pers daar
het zou willen of durven vermelden, als
het er gebomd zou zijh.
Presidentsvrouwen.
Democratisch als de Amerikanen in hun
bait zijn en hoe zeer ieder van hen cr
tot in zijn ziel van overtuigd was, dat hij
liet Witte Huis op elk uur van den dag
kon binnenloop en om den door hem ge
kozen president dezer Vereenigde Staten, op
den schouder te kloppen, toch werd stil
zwijgend een zeker protocol aangenomen.
Sinds den dynannschen. Theodore hebben
zijn opvolgers in allerlei opzichten een
bepaald decorum bewaard, hiertoe gedwon
gen door de groeiende hoeveelheid werk
zaamheden en de toenemende bevolking.
Het gebeurde dan wet, dat Warren Har
ding zich bij het golfen lieten fotografeeren
en zelfs Calvin Cooiidge poseerde eens op
een harkwagen tijdens zijn vacantie in zijn
gehoortestaat Vermout. Maar de dames
Cooiidge en Hoover hielden de hand aan
do traditie, dat Amerikaansche presidents
vrouwen voornamelijk en alleen de taak
van gastvrouw moeten vervullen en zich
verder zoo min mogelijk in de oogen van
het publiek moeten vce'tooiicn, tenzij in
gezelschap van hun echtgenoot. Mevrouw
Cooiidge en mevrouw Hoover bewogen
zich nooit sdieen over straat of in het
openbaar zonder vergezeld te zijn van
minstens een beambte van de Secret Ser
vice, de nationale recherche, die onder
anderen het staatshoofd en zijn. familie
moet beschermen.
Mevr. Roosevelt zoekt contact.
Vorige presidentsvrouwen hebben nim
mer hun opinie over sociale aangelegen
heden te kennen gegeven en politiek bo-
sLond voor hen niet, zoolang zij in het
Witte Huis woonden. De tegenwoordige pre
sidentsvrouw daarentegen schrijft eiken dag
een eigen stukje voor een krantensyndi-
caat, stelt door persoonlijk bezoek over
de geheel© lengte en broedte van het land
belang in het wel en woe der lagere maat
schappelijke klassen en vormt een sterk
persoonlijk contact tusschcn den president
en de groote massa, die het hardst heeft
moeten lijden door malaise en werkloos
heid. Menigmaal gebeurt het, dat voorname
gasten op liet Witte Huis het zonder do
gastvrouw moeten doen, die eigens in
Tennessee of Californie nieuwe woningen
of arheidsscliolcn bezoekt. Ook d© illustra
tie pers schijnt er hoe langer lioe moer
voor te gevoelen om opnamen in hemds
mouw en te nemen en wat zijn. do tegen
woordig zoo populaire „eundid cauxera"-
opnamen eigenlijk anders? Dat zijtx ook
de foto's van mevrouw Roosevelt, die een
saucijsje aan een tak geprikt boven een
vuurtje roostert, of van den president aan
het roer van een zeiljacht, maar zich kip
lekker toonend in een trui en c-i broek,
die volgens een beschaamden zoon aan
boord „met geen taug aan te raken waren".
De rechtszaal.
Do eetiigo ptek in Amerika, waar nog
altijd ecu streng decoiura bewaard wordt
ook al is het niet te vergelijken niet
Engeland b.v. is de rechtszaal. Het
meeiendcel van de rechters is er niet voor
te vinden ook bij do alles overtreffende
bitlegolf geen toga aan te trekken of de
aanwezigen toe le staan hun jas uit te
trekken of do dnsknoop ©enigszins losser
te maken. En in deze zalen, waar het
toch zeker het noodigst zijn zou, treft
men geen kunstmatige koeling aan met
uitzondering van het schitterende verblijf
van de U. S. Supreme Court te Washing
ton. Voor het grootste gedeelte zijn de
uitgebreide regceringsgcbouwen in die stad
voor zoover zij van recenten datum zijn,
van koelinstallaties voorzien.
de microfoon zonder de stimulans van het
contact met de zaal?
Tjapeinzend kijkt de jonge actrice
voor zich uit.
Het is niet hetzelfdemaar, besluit rij
opgewekt, ik heb de vrijheid om gedurende
mijn contract ook tooneel te spelen.
Bon sang ne peut mentir. U zult natuur
lijk terug verlangen naar de planken, voor
spellen wij. j
Wie weet
Toonetlid ceren.
En vertelt u nu eens, vragen wij en &et
is niet alleen journalistieke weetgierigheid,
maar echte vrouwelijk© nieuwsgierigheid
die ons dit doet vragen; hoe gaat dat nu
eigenlijk met die tooneel kteeren? Krijgt
u die of moet n daar zelf voor zorgen
Daar moeten wij zelf voor zorgen, alleen
bij ouderwetse! ie costuumstukken niet.
En dan vertelt mevrouw Bouwmeester op
de haar eigen levendige vvijz© boo eens een
jong acteur, die *n Engelsche lord moest
voorstellen een rok, hcog© hoed en alles
wat verder bij de avondfeloeding van een
goed gekleed man behoort op afbetaling
had aangeschaft. Twee rokoverheniden be
vat hij. Het cene deed dienst op de planken,
terwijl het andere gowasschen werd. En
toen, o schrik, hield plots de uitbeïatmg
der gages op en toen weigerde de wasch-
vrouw die gezien hare vele tooneel-
klanten uitstekend op de hoogte was
de aflevering van liet schoon© hemd.
Hoe do jonge man in kwestie rich uit
clez'o calamiteit gered hoeft, kregen wij
niet ie hooien, maar zaoiets doet je toch
even peinzend stilstaan bij den moed <n
den durf van jonge menschen die eert zoo
onzeker beroep met zoo grooten ijver ©n
toewijding vervullen.
Enne vragen wij, als u nu eens cel
heel mooi zomeicomplet lieeft of een mooie
gekleede japon en u moet uit, trekt u dat
dan aan? Vroeger kon men de echte loo-
neetkleeren immers niet in het dageSijksch
teven dragen, maar nu men zulke „echte"
dingen -op de planteen draagt, lijkt het zoo
zonde .om die renteloos in d© kast te laten
hangen, als men ze goed gebruiken kan.
Ja, en toch moet dat. Verbeeld' u eens,
dat ik een ongelukje had met een japon ©n
ik zou er d«s avonds in moeten optreden.
Maar als het stuk dan van het reper
toire isi
Dan is meestal de japon uit de mode.
Rollen Ie*ren.
En dan komen wij weer mot oen andere
vraag: leert u gemakkelijk van huiten?
Ja, klinkt het volmondig. Ik behoef nooit
echt te. blokken. Een rol, ©n vooral een rol,
die mij veel zegt, is feitelijk zoo lang ik er
mee bezig ben nooit uit mijn gedachten. Die
rol leeft in mij, ik sta er mee open ik slaap
er mee in. Toen ik eens ©en Zeedijktype
moest uitbeelden, vond ik mijzelf op een
goeden dag opeens op...... d© Zeedijk. En
ik was heelemaal niet van plan om daar
heen te gaan. Mijn onderbewustzijn moet
mij er been hebben gebracht.
Haat era nijd.
Tot slot nog een gewetensvraag, me
vrouw: wat is er waar van dte bewering
dat er achter de schennen zooveel,haat
en nijd1, zooveel jaloezie cn Kwaadwilligheid
leeft. Is dat overdreven of is het heusch
waar?
Het is helaas waar, antwoordt onze zegs
vrouw. Efe jalouzie eu de naijver om een
iets hetere pers, om oen rol van meer bte-
teekenis, om een kans op grootere popula
riteit is lieuseh niet denkbeeldig. Het is
niet te gelooven, waartoe beroepsnaijver
vrouwen kan brengen. Maar, haast zij zich
er bij te voegen, er zijn ook hartelijk© lieve
collega's.
Dat zijn dan zeker diegenen, die geen
concurrentie te duchten hebben, merken
wij venijnig op.
Dogi Rugani lacht. In alle beroepen is
naijver, maar bij het tooneel leidt het er
zoo vanzelf toe. Het is niet alleen of je
intellect, of je uiterlijk, of je maatschap
pelijke gesteldheid, die er aan to pos ko
men, maar liet gaat altijd om den geheelen
men«ch en dan...... een verontschuldigend1
handgebaar voltooit de zin.
Onze blik' en zwerven door do gezellige
kamers. r
ïs het niet wel eens moeilijk om in
zoo'n artiestenhuishouden goed© hulp t©
krijgen
Wij hebben een engel van een dieh-tbodv,
klinkt het cnlhousïas!, al vijf jaar dezelfde.
Zij kan nu nooit meer bij anderen dieien.
Waarom niet?
Och, ze is net zoo gek als ik gewo.den,
zij snapt jc met een half woord. Zij heeft
zich i ülkomen aangepast. Zij zou niet an
dcis meer willen.
Opeens valt me iels in.
Heeft u zoo vragen wij, buiten liet too
neel en builen uw gezin nog veel aide re
belangen of R daar geen tijd voor?
0 ja. klinkt het opgewekt ik ben fel pacï-
fisie, ik ben lid van het, Amslcidamsche
Bestuur van den Intemaliona'oi Vrouwen
bond voor Vrede en Vrijheid. Ik Sxen lid
van E. D. D. en verder ligt do belangstel
ling van mijn man en mij op theologisch ei
sociaal gebied.
En datx nemen wij afscheid van Dogi
Rugani en wij nemen den iidruk mede van
een gelukkig© jonge werkende vrouw, een
Vrouw met rijke gaven van hoofd en hart,
een vrouw, die iets te geven hoeft, een
vrouw -met een warm levend temperament
en een sprankelende geest, die met ernst
eu toewijding haar tang niet gemakkelijke
dubbele taak vervult.
AMY GROSKAMP TEN HAVE,.
•QsV*.-. •-
De arm van een
fietser isgeentao-
verstaf: vóór het
veranderen van
richting moet hij
zich ervan over
tuigen af de ma
noeuvre VEILIG
volvoerd zal kun
nen worden!
