EERSTE BLAD.
m
Donderdag 22 September 1938
Praag wordt onrustig
Öe bevolking voelt zicb niet langer veilig en
roept om een militaire dictatuur.
Gemengd Nieuws
91ste Jaargang.
No. 21973
Te!. No. 69300 (3 lijnen).
BUREAU LANGE HAVEN 141 (HOEK-KORTE HAVEN). TEL. 69300 (3 lijnen).
Postrekening No. 5311.
BUITENLAND
Betoogingen te Praag
De besprekingen te Godesberg
Kabinet Hodza afgetreden
Spaansche regeering trekt buiten-
iandsche vrijwilligers terug
Engeland
De toestand in het Verre Oosten
Met IVOROL poetsen
Polen
Volkenbond
BINNENLAND
Eerste Kamer
Begrooting Verkeersfonds
Deie courant «racnijnt dagelijks, m?t nit-
f 2 50 Prijs per week: 15 ets.
i i ou. i rij» pc Abonnementen
derlijke nummers 4 cis.
berored lijn Zaterdags vóór *-• uur.
Sn bepaalde plaats ran advertentie!»
wordt niet gewaarborgd.
Prija der Advertentlën: van 15 regels fi 53;
Iedere regel meer f 0.30; in het Zaterdagnummcr
15 regels f 1.80, iedere regel meer 10.35
Reclames f0.75 per regel. IncaesokostenS ets.;
postlrwitanties 15 ets. Tarieven van advertentlën
bij abonnement zijn aan het Bureau verkrijgbaar.
Dagelijks worden tegen vooruitbetaling Kleine
Ad verten tiön opgenomen A I QJSÖ^tJm. 15 woor
den, f 0.75 t/m. 25 v oorden. woord meer
5 cent tot een maximum van 30 woorden.
's Woensdags: Kleine Advertentlën tot25 woor
den 10.25, mits vóór Dinsdagavond 0 uur aan het
Bureau bezorgd.
's Zaterdags: Kleine Advertentlën i 1.00, indien
niet vóór Vrijdagavond 6 uur bezorgd.
De nota der Tsjecho Slowaaksche
regeering is gistermiddag om 5 uur
aan de gezanten van Frankrijk en
Engeland te Praag overhandigd. In be
voegde Tsjechische kringen zegt men,"
dat de nota een aanvaarding zonder
voorbehoud bevat.
Eet antwoord besluit echler mek de
verklaring, dal Tsjecho Slowakije ver-
trouwt, dat Frankrijk en Engeland1
het te hulp zullen komen, wanneer
het inocht 'worden aangevallen.-
Dit antwoord he teekent het begin der
onderhandelingen over dê forrneele proce
dure voor d!e concrete regeling der ont
werpen, die de regeèringen van Frankrijk
en Engeland hebbed noodig gevonden aan
de Tsjecho Slowaaksche regeering voor
te leggen.'
De Tsjecho Slowaaksche regeering doet,
naar men meent te weten, goed' uitko-
imen, dat zij door de dringende vertoogen
van de vertegenwoordigers van Lonuen en
Parijs er toe gebracht is, de voorstellen,
die haar uit naam van d'e beide regeerin
gen waren voorgelegd1, kort en goed te
aan v aai den. Het antwoord' behelst noch
reserves, noch tegenvoorstellen.
Bewogen tooneclen.
Gisteravond hebben verscheidene
duizenden personen, onder wie vele
vrouwen, na het bekend wordèn van
het besluit der regeering, gedemon
streerd op het hoofdplein en voor de
builenlandsche gezantschappen. Er
werd geroepen „leve het leger", wij
willen oen militaire dictatuur. Wij
willen «een duim grond afstaan. Ook
werd de kreet gehoord' „weg met
Frankrijk en Engeland". -Nu en dan
werd het volkslied' gezongen.
Het verkeer moest door sterke afdeelin-
gen politie worden geregeld'. De menigte
trok in goede orde langs het Engeteche
gezantschap, zonder een vijandige houding
aan te nemen Er heeft zich geen enkel
incident voorgedaan.
Rege-eringsbosluit per radio be
kend gemaakt.
'Om de publieke opinie te kalmce-
ren en het besluit van de regeering
bekend te maken, is gisteravond een
radiomededeeling gedaan, die door
luidsprekers in de straten van Praag
versj.se'd werd'.
De verklaring werd in een indruk
wekkende stilte aangehoord. Velen wa
ren tot tranen toe bewogen en menig
een kon de zenuwspanning niet verdra
gen.
Korten tijd daarna kwam het dot nieu
we demonstraties, die den geheelen avond
voortduurden. In de radiomededeeling werd
gezegd, dut het Tsjechische antwoord gis
termiddag was overhandigd, nadat de re
geering tan blootgestaan aan een pres
sie, die haar voorbeeld in de geschie
denis niet kent en den. vorm aannam
van een dictaat, zooals dat aan een over
wonnen volk wordt opgelegd. „Wij heb
ben toegegeven, aldüs vervolgde de ver
garing, om grootore verliezen, ellende en
bloedvergieten te voorkomen. Wij offeren
ons op om den vrede te* redden, zooals
Christus deed om de rnenschheid te red
den. Wij zullen niet trachten d'e schuld
daarheen te wijzen, waar zij hoort, wij
zullen dit aan het oordeel van de geschie
denis overlaten. Wij staan alleen, doch
wij tezamen Tsjechen zijn. Een nieuw le
ven ligt thans voor ons."
Bclooging voor de Duitsclie legatie.
Om kwart "over acht bevond zich in
de wijk, waarin de Duitsche legatie is ge
legen, een menigte van naar schatting 10
tot 15.000 menschen. Voor het gezant
schapsgebouw versperde een detachement
politie den betoogers den toegang. Bereden
politie trachtte met blanke sabel de me-
fiigte te verspreiden. Twee of drie auto's
ireden voortdurend luid claxoncerend in de
omgeving om de kreten te smoren.
Be soldaten van een nabijgelegen kazer
ne hebben order gekregen, zich niet te
vertoonen. Geen enkele onvriendelijke kweet
aan liet adres der Duitsche legatie werd
gehoord De betoogers trachtten de poli
tie, die hen belette door te dringen tot
het slot van Benesj, te ontwapenen,
Overal hoorde men denzelfden kreet:
Eeve de militaire dictatuur.
Een dubbel politiecordon bewaakte het
hotel Alcron, het hoofdkwartier van Ilun-
Oman, en er ontstonden eenige vechtpar
tijtjes toen betoogers tot het hotel tracht
ten door te dringen. De menigte in de
Omgeving schreeuwde anti-Bi'itsche leuzen
en gaf uiring aan haar ontstemming jegens
Runciman. Elders hebben zich geen ge
welddaden voorgedaan.
Het .volk roept om militaire
dictatuur.
Om tien uur slaagde de menigte, die zioh
'rond hetslotvan den president bevond,
erin,- den tuin' binnen te dringen, (Onafge
broken"' roepend:' Leve Sirovy, leve het
léger. Om kwart over tien verscheen gene-
raai Sirovy op het balkon van het slot,
en zich tot de menigte 'richtend zeide hij:
Ik dank u vloor' uw'uiting van liefde
voor hét leger eri voor den president der
républiek. -In de ernstige .óógénMikken;,
die de republiek doormaakt, dient de kalm
te bewaard te worden. Slechts de,discipline
van het géheelevolk 'kan ons helpen bij
het tot stand brengen van hetgeen wij noo
dig hehben, gij kent niet de redenen, die de
regeering ertoe gebracht hehben, de
jongste beslissingen te nemen. Ik houd
evenveel van de republiek als gij. Ik ben
mij van mijn verantwoordelijkheid bewust.
Heb vertrouwen in mij. Fen dictatuur zo-u
ons niet helpen. Wij kunnen het volk niet
tot zelfmoord brengen.
De menigte riep daaropWij willen zelfs
zelfmoord'. Wij willen strijden.
De generaal spoorde daarop de menigte
tot kalmte aan. Betoogingen van dezen
aard, zeide hij, komen slechts aan Hitier
ten goede.
Chamberlain blijft twee »f drie
dagen weg.
Het Britsche kabinet heeft in zijn verga
dering van gisteren, die twee uur geduurd
heeft, den geheelen internationalen toestand
bezien.
Thans verluidt, dat Chamberlain twee
of drie dagen weg aal blijven en dat voor
zijn terugkeer geen beslissing zal worden
genomen over een hijeenroeping van het
parlement.
liet is waarschijnlijk, dat Chamberlain
in een radiorede dan liet publiek over den
toestand' zal inlichten.
"Welke voorstellen neemt Cham
berlain mede?
De Times verneemt uit gezaghebbende
kringen, hoewel de mededeeling niel of
ficieel bevestigd' wordt, dat Chamberlain
o.a. de volgende voorstellen met zioh mede
naar Godesberg neemt:
1. Een internationale commissie voor
de vaststelling der nieuwe grenzen in Tsjo-
oho-Slowakije en voor de uitwisseling en
tiet vervoer der bevolking.
2. Fen onmiddellijke demobilisatie.
3. Een gemeenschappelijke oproep van
Hitier en alle betrokken partijen tot vrede
en orde in de pauze, welke noodig is, om
de te bereiken overeenkomst in werking
te doen treden.
4. Zekere waarborgen voor het behoud
en de onschendbaarheid van den nieuwen
Tsjecho-Siowaakschen staat.
Men gelooft dat onder het laatste punt
ook zekere economische waarborgen zullen
worden vervat.
Polen en Hongarije cischcn
gebiedsafstand.
De diplomatieke correspondent van Reu
ter verneemt, dat de Poolsche ambassa
deur op hr-l Foreign Office oen uiteenzet-
ling heeft gegeven van de stelling zijner
regeering, volgens welke eenzelfde stand
punt ten aanzien van do Poolsche aanspra
ken op Teschen en Karvina moet worden
aangenomc indien do Rritsch-Fransche
voorstellen afstand van het Sudetcn-Duit-
sche gekir" aan Duitschland beoogen.
Biezeride opvatting is uiteengezet door
de Poolsche ambassadeurs te Parijs, Ber
lijn en Rome.
Vorder verneemt men, dat de Ilon-
gaarscbe gezant gisteren een bezoek lieeït
gebracht aan Halifax* en hem ia kennis
heeft gesteld van het standpunt zijner re
geering, volgens lietwel alle minderheden
in Tsjeche-Slowakije op dezelfde wijze als
de Frdeten-Duitsche behandeld moeten
worden.
Samenwerking iussrhen de
politieke partijen en het leger.
in etn vanmorgen uitgesproken radio
rede voering, welke met luidsprekers
op straat werd verspreid, heeft de bur
gemeester van Praag, Zenkei, verklaard
dat het kabinet Hodza is afgetreden.
Er zou een nieuwe regeering gevormd
worden van nationale concentratie,
waaraan alle partijen zouden deelne
men, en waarin het leger vertegen
woordigd zou zijn.
S,
Mededeeling van Negrin te
Genève.
Negrin heeft gisteren in de Assem-
blée van den Volkenbond medegedeeld,
dat de Spaansche regeering heeft be-
- slolen.de onverwijlde terugtrekking van
alle 'niet-Spaansche strijders aan de
zijde der regeering te bevelen.
Kegrin verklaarde voorts, dat het besluit jpjj (]e Koningin heeft gisteren Haar verblijf in de hoofdstad, dat in verband met
zijner regeermg geldt voor builenlandsche ^iekie van H.K.ÏL Prinses Juliana een week verlengd was, beëindigd. Het ver-
vrijwilligers van welke nationaliteit ook,; trek van het Paleis.
zelfs voor degenen, dia sedert het uitbro- j
ken van den burgeroorlog de Spaansche i
nationaliteit hebben aangenomen. Do ire-? FfSUlkrijk
geering wil door haar besluit een bijdrage j Socialisten ontstemd over dc regeerings-
tot een algemeen© ontspanning leveren. I politiek.
Negrin heeft na zijn verklaring in de j Die socialistische parlementsfractie heeft
AssembJée de volgende motie ingediend1:een motie aangenomen, waarin zij verklaart
„De Assemblée, in kennis gesteld van het j zich niet te kunnen vereenigen met een
besluit der Spaansche regeering tot het i diplomatiek beleid, „dat ertoe geleid beeft
onmiddellijk terugtrekken van de buiten dat aan een staat, zonder dat deze is ge-
landsehe strijders, onder toezicht van Oen raadpleegd en onder bedreiging met agres
internationale commissie, er akte van
nemende, dat de Spaansche regeering zich
verplicht deze commissie alle waarborgen
sie, de opoffering van zijn onafhankelijk
beid is opgelegd, dat de regimes van ge
weid, materieel en moreel versterkt zijn,
en faciliteiten te verleunen, besluit gevolg dat Frankrijk geïsoleerd wordt, dat de he
te geven aan het verzoek der Spaansche
regeering en maatregelen te nemen tot het
instellen van deze internationale commis
sie
Commentaar van Burgos op ver
klaring van Negrin.
wapenmesloop verhaast en het oorlogsge
vaar daardoor grooter wordt".
Arbeiderspartij laakt de politiek
der regeering.
De arbeiderspaitij heeft een manifest
In de uitzending van Radio Nacional te j gepubliceerd, waarin krachtig geprotesteerd
wordt tegen het beschamende wijken voor
Hitlers eischen en de goedkeuring van En
geland' voor heigeen praclisch neerkomt
Burgos is het volgende commentaar gele
verd op de verklaringen van "Negrin te
Genève
De houding van Negrin is volkomen he- (,p verniefiging van den Tsjecho-Slowaak-
grijpelij'k, want enkele dagen gelegen heeftscjien staat. In liet manifest wordt voorts
Negrin aan een correspondent van de bui-1 gezegdlederen keer, dat men voor geweld
tenlandsehe pers verklaard: Indien er geen j wijkt, is de vrede evrder af. Indien oorlog
Luropeesrhe oorlog uitbreekt, zijn wij! ver- - moet worden voorkomen en de beschaving
loren. Nu de oorlogsdreiging afgewend gered', moeten de nalies onverwijld een
schijnt, begint Negrin met andere wapens j gezamenlijke poging doen, de regels van
te strijden en zoekt hij bemiddeling. Dit
is een nieuwe manoeuvre. Doch Negrin
dient niet te vergelen, dat or slechts één
vrede is, slechts één overwinningDe
vrede en de overwinning van Franco.
Hakenkruis vlaggen in Sudc ten-
land.
Na de aankondiging, dat de Tsjecho-Slo-
waaksche regeering liad ingestemd met de
voorstellen van Engeland en Frankrijk, zag
men in de steden van het Sudeton-Duit-
sche gebied de nationaal-socialistische
vlaggen aan de huizen verschijnen.
Hoewel de berichten, als zouden de Tsje
chische autoriteiten te Eger zijn afgetre
den, niet juist zijn, zijn do Sudeten-Duit-
sehers toch feitelijk heer en meestor in de
stad. Een opgewonden menigte Henleinis-
ten heeft een aanval gedaan op het Tsje
chische douanekantoor te Asch, de ambte
naren ontwapend en naar Duitschland ver
voerd. VooTts is het politiebureau in be
slag genomen.
De Chineczen verdrijven Ja-
panneezen van Poetoe.
Volgens Chineesche persberichten is een
200 man sterke Japanscbe landingsdivisie,
die de vorige week Poetoe ,het aan de baai
het reehet in eere te herstellen.
Verkeersongeluk mei doodclijkcn afloop.
Op het gevaarlijke kruispunt Utrechtsehe-
wegDaam Fockemaiaan te Amersfoort
heeft zich gisteravond een ernstig onge
luk voorgedaan, waarbij een naar schat
ting 50-jarige tot dusverre onbekende wiel
rijder om het leven is gekomen.
De wielrijder kwam van de Daam Focke
maiaan en wilde den Utreolitscheweg over-
van Hangtejau (ten Zuiden van Sjanghai)
gelegen heilige eiland' der Boeddhisten, had steken. Op dat moment naderde op dezen
bezet, bijna geheel door de Chineesdie ver-weg met groote snelheid een personen-
dedigers vernietigd. Verklaard wordt, dat'auto. De man werd' door het rechlervoor-
geeft een frissche mond met witte tanden
Ivorol (nieuw recept). Tube 60-40 en 25 ct.
slechts twinlig Japanneezen er met be
hulp van motorbooten in geslaagd zijn, zich
op hun oorlogsschepen in veiligheid' te
stellen, met achterlating van verscheidene
lichte kanonnen en groote hoeveelheden
wapens en munilie'.
Nog een Chinccsehe overwin
ning gemeld.
Fen Chineesdt Jegerbericlit van gister
avond meldi, dat de Chineesche troepen
na een slag van drie dagen, waaraan alle
wapens hebben deelgenomen, de Japanscbe
troepen vlak bij de vesting Tien Tsja Tsjeng
aan de Yanglse hebben afgeslagen. De Ja
panneezen zouden zicli met aehterlaling
van 700 dooden in Noordoostelijke richting
hehben teruggetrokken. Ook de Chineezcn
hebben zware verliezen geleden. De Ja
panneezen hebben versterkingen uit Itu-
kwangtsi laten aanrukken.
•Folen houdt miliciens onder de
wapenen.
Uit betrouwbare bron verluidt te War
schau, dat de Poolsche militaire autoritei
ten besloten zouden hebl.cn tot het onder
de wapenen houden van de lichting, die
na de groote manoeuvres, welke juist ge
eindigd zijn, naar huis gezonden zou wor
den. Ook de voor de manoeuvres opge
roepen reservisten zouden in dienst moe
ten blijven.
Nieuwe ar jsleden gekozen.
De V' olkenho1 ds vergadering heeft gister
middag nieuwe leden voor den Volken
bondsraad gekezen.
Zuid-Si.- vië verd gekozen met 39, Grie
kenland' en da Dominicaansclie republiek
met 38 steirmen. Deze slaten nemen d«
plaatsen van Roemenië, Polen en Ecua-'
dor in. -
spatbord van de auto gegrepen en tegen
den grond gesmakt. Ernstig gewond werd
de ongelukkige opgenomen en naar het
ziekenhuis „De Lichtenberg" vervoerd.
Eerrigen tijd na aankomst aldaar trad
de dood in.
Benoeming van commissies.
In de gistermiddag gehouden Eerste
Kamervergadering werden benoemd tot
leden van:
De huishoudelijke commissie de hoe-ren
van Lanschol (r.k.) en Mollmaker (s.d.),
beiden aftredend;
de gemengde commissie voor de steno
grafie de heeren Janssen (r.k.), Van Gil
lers (a.r.) en De la Bella (s.d.), allen af
tredend
de commissie van beroep voor de amb
tenaren der stenografische inrichting de
heeren Van Embden (v.d.De Savornin
Lobman (c.li.) en Van Sasse van- Ysselt
(r.k.), alien aftredend.
De voorzitter benoemde tot leden der
commissie voor de verzoekschriften de
heeren Van Asch van Wijk (a.r.), Vijl brief
(s.d.), Kranenburg (v.d.), Kolf (c.li.) en
Van Voorst tot Voorst (r.k.)
De Kamer ging in de afdeelingen ter
behandeling van het ontwerpadres van ant
woord op de troonrede.
De vergadering werd te 3 uur verdaagd'.
Voorzitter der Tweede Kamer.
Bij Koninklijk Besluit van 20 September
1938, is benoemd tot voorzitter van de
Tweede Kamer der Sta ten-Generaal voor
het tijdvak der tegenwoordige zitting mr.
J. R. H. van Sehaik, lid van die Kamer.
Hel subsidie aan de K.L.M.
Voor subsidie aan de K.L.M. in 1939 is
een zelfde bedrag uitgetrokken als voor de
vier voorafgaande jaren, n.l. f 547,800,
De weg Rotterdam Maas-
I sluis 's-Gravenhage.
liet ligt in het voornemen het gedeelte
van den Maasdijk tot den Broekweg hij
Vlaardirgen in het jaar 1939 te voltooien,
waarvoor f 800.000 wordt aangevraagd.
Voor grondaankoop en aanvang van den
aanleg van het wegvak tusschen den Broek-
weg naa Vlaardingen en den Kelhehveg
leidende naai Schiedam, wordt oen bedrag
van f 200.000 aangevraagd.
Rotterdam Moerdijk-grens
(gedeelte Rotterdam Zwiju-
dreclit).
De verharding van de tweede rijbaan,
lussclnn IJsselmonde en den ouden rijks-
slraatweg bij Zwijndrecht kan in den aan
vang van 193J worden voltooid. De be
staande verharding kan dan worden uit
gebreid met een verharden berm. Het ver
dient verder aanbeveling op dezen weg de
kruisingen niveau op te beffen. Voor grond
aankoop en den aanvang der werken is
f2G0.0n0 uilgetrokken.
Amsterdam Bodegraven
Rotterdam.
Voor voorbereidende werken op het weg
vale MoordrechtRotterdam met het oog op
latere verdubbeling van de hoofdverkeers-
baan, is een bedrag van f 100.000 aange
vraagd. Do verbindingsweg van de wegen:
nes. 3 en 12 bij de Gouwe naar Gouda,
welke in 193b in uitvoering komt, zal in
1939 kunnen werden voltooid, waarvoor
een bedrag van f 1GO.OOO wordt aange
vraagd.
Voor zooveel betreft den rondweg om
Rotterdam, welke toegang zal geven van.
weg no. 3 naar de stad en voorts verbin
ding met dc rijkswegen naar 's-Graven-
liago en het Weslland bewesten Rotterdam,
zal de aanleg van het gedeelte langs het
boscli- en parkplan worden voortgezet eti
voltooid, tt.iwijl met het gedeelte bewesten
daarvan zal worden begonnen. Voor deze
werken wordt voor 1939 een bedrag van
f 250.000 aangevraagd.
Als bijdrage in de kosten voor den bouw
van een tunnel in den Ridder van Calsweg,
onder den spoorweg GoudaUtrecht, te
Gouda, welk werk door do gemeente
Gouda in somenwerking met de Neder-
landsche Spoorwegen zal worden gemaakt,
doch waarmede vermoedelijk eerst tegen
het einde van 1938 zal worden aangevan
gen, wordt een bedrag van f 125.000 aan
gevraagd.
Rotterdam Gorinchem -
Bessen Nijmegen).
Voor dezen weg wordt in totaal
1.620.000 aangevraagd. De uitgetrokken
bedragen hebben betrekking op de vol
tooiing van de Westelijke helft van dezen
rijksweg, n.l. van het gedeelte tusschen
dan nieuwen rijksweg IJsselmondeZwijn
drecht (weg no. 16) en den ouden rijks
straatweg bij Geldermalsen. Het laat zich
aanzien, dat voorloopige voltooiing van dit
weggedeelte bereikt kan worden in de
eerste helft van 1939, waarin vermoede
lijk ook de daarin vallende brug over de
Noord zal worden opengesteld. i
Ir. A. Heldring overleden.
Gisteravond' omstreeks half elf is ir. !A'.
Heldring, directeur van het Algemeen
Handelsblad die Zaterdag j.l. in de zieken
verpleging aan de Prinsengracht te Am
sterdam was opgenomen voor het onder
gaan van een ernstige operatie, overleden.
Ir. Heldring was 64 jaar ouu.
