T
m
1SJ
-
De Oekraïnsche vrijheidsstrijd
mmmB
Veertig millioen Ookraïners wachten af.
Thans zijn zij verspreid over vier landen.
De perspectieven zijn gunstiger geworden.
De vrijheid van het tooneei
TWEEDE BLAD
SCHIEDAMSCHE COURANT
in kruiend ijs bekneld geraakt
(VTan een bizonder-en correspondent),
Warschau^ begin Januari.
"In den fcogietff'van 't 40 mïlteeft zie
len lellende Oekrainsche volk, dat over
xirr landen verspreid leeft, over-
SovjePRusland'," Pólen, Ro'emenië en."
Tsjecho S'Ówkaije "(de Karpatbcn-
Ookraine', leeft thans vuriger dan ooit
hel ceilange.il, om zelfstandig te wor
den. In zekere YVest-Europeesche krin
gen heerscht hierover optimisme en
meent rr.en, nat het niet zoo'n vaart
zat Joopen met de actie voor een Groob-
Ockraiim Maai deze kringen zijn nooit
betrouwbare graadmeters gebleken in
zake de eiv rme politieke veranderin
gen, welke zich de laatste jaren in
Oost- en Centraal Europa'hebben vol-
i trokken.
Jarenlang zijn de Oekrainers in, hun
gelederen gedesoriënteerd en ook gedemo
raliseerd gew-est. De eenheid van hun
streven werd verzwakt" dooi de splitsing in
democratische en haüonalis'isehe groepen,
in.legale en ïl'egale organisaties.' In de
Sovjct-Oekraine. waar 30 millioen Oekrai
ners leven, leden zij onder het imperia
lisme van Moskou, dat in kracht niet
onder deed voor eenzelfde streven onder
het oude tsaristische Rusland. In de Pool-
sche Oekiaine, waar de Oekrainsche min
derheid 7 millioen bedraagt, moesten zij
zich te weer stellen tegen verpoolschings-
aclies. Gier werd den Oekramers in 1923
culturede autonomie toegekend, doch zij
mochten geen eigen universiteit stichten
en bij voortduring luidt hun klacht, dat
zij bij het onderwijs acliteruitge/et wor
den, waardoor een groot percentage anaifar
beet blijft. Aan hot einde van het vorige
jaar beeft de Poolsche regeering wederom
te kennen gegeven, dat van autonomie en
een eigen parlement voor de Oekramers
aldaar geen sprake kan zijn Hun positie
bleef liet sterkst in Tsjecho Slowakije,
doch liier leren s'cchts COOOO Oekrainers.
Karpatlicn-Ockrainc als natio-
gen tusselien d© Oostzee, Zwarte zee ©n
Kaspische zee..Toen wasser nog niet van
een staat sprake. Eerst'iiwdo10de eeuw,
als de Warager uitj liet hoog© ^Noord-en
komen, wordt onder leiding van hun vorst
.Rurik dé eerste Oelq'ainsolie staat gesticht,
die „Kiéwskaja Russ" heette.-Dit is tevens
de aanvang van jt latere Russische lijk,
met Kiew'als aanvankelijke hoofdstad. In
de 14de eeuw heeft Polen het Westelijk
deel van de Oekraine in bezit genomen.
De Oekrainers in het overige.deel"ontke
tenden ondier hetman Bogdam Chmelnicki
een boerenopstand tégen het Poolsche ge
zag. Slechts kort duurde de onafhankelijk
heid1. In dezelfde eeuw nog komt-de Oost-
Oekraine onder .Moskou. Na de drie op'
deelingen van het Poolsche rijk in de 18de
werd de. West-Oekraine verdeeld tusschen
Rusland' en Oostenrijk. Twintig jaar gé
leden, toen Polen wederom zelfstandig
werd,"keerde dit gèbied' aan den Poolschën
staat terug, doch resten bleven in Tsjeeho-
Slowakije en Roemenië. Onder lietman Ma-
zeppa werd' - in 1708 nog een. groote op
stand, tegen het - Russische rijk ontketend,
doch deze werd bloedig onaerdrukt door
Peter de Groote en van dien tijd af is de
Oekraine een deel van het tsaristische Rus
land.
He jongste geschiedenis.
Tijdens den jongs ten wereldoorlog had
zich een nationale raad der Oekraine ge
vormd', die aan het einde van dezen oor
log een zelfstandige Oekraine proclameer
de. Dit was de zgn. Oekrainsche volksrepu
bliek, in November 1917 met medewerking
der Oekrainsche soc. democraten, soc. re
volutionairen en soc. federalisten ge
vormd. De eerste leider van den nieuwen
Oekrainschen staat was, zooals bekend',
Petljura, een voormalige ambtenaar ©n
journalist. Aanvankelijk was deze Oekrain
sche staat een federatief deel van Sovjet-
Rusland, doch later met Dnilschen steun
tot een zelfstandige republiek geprocla
meerd. Op 9 Febr. 1918 had deze repu-
ge-
sloten met de centrale mogendheden Later
ontstond een conflict tusscliein Peltjura en
Het huwelijksgeschenk van het Nederlandsche volk aan het Prinselijk Paar is Zaterdag ten psleize Soesidijk officieel overgedragen.
Het comité. V.l.n.r. rittend; k. P. Jungcourt, dr. J. van Burkom, gen. Muller Massts, mr. L Trip, gen. H. RSell en dr. E. Heldring.
Staande: G. H. Klelnhout, J. de Bruyn, R. v. d. Steur, dr. v. Wijk en fr. J. de Bie Leuvellng
de centrale mogendheden. Plaatsvervanger
naai bolwerk.
Nochtans kunuea zir de Kïupalhen-Oekraine i
als hun nationaal bo'wcrk beschouwen en bliek een Wonderlijk vredesverdrag
dit autonome gebied be'.èeken 'e voor hen
de eerste belangrijke slap op .weg naar
een vrije Oekraum,'waarmede'zij hun stre
ven beloond wcuschen te'zien Reeds thans
treft men in dr Karpaüien-Oekraine vóór-
bereidingen vóór'do-oprichting van eigen
regeeringsgebom^öJ""'!i^r|èn;^m'Use^:n^kï
-ters en ëexCVrmverSteït'-ï--" ,'T
In welke Gekrainsèhe kringen men 'Topk
zijn licht opsteekt, in de democratisch
georienteerde"óf in cte'naHónal is' ische groe
pen, die in. sterk© mate niet de nat soc.
idee sjmpalhrVeórën, overal stuit men op
de omr.iddelbjko'bereidheid te iechten voor
hun vnjheidsidea'ën. Slechts met anderér
hulp kunnen zij echter "een zelfstandigen
staat slichten en daartoe zou de Oekraine,
Klein-Rusland, den strijd moeten aanbin
den tegen Groot-Rusland' Voor de Oekrai
ners gaat het er dan ook in de eerste
plaats om, zich hondsjeno-oten te verze
keren. De West-Europeesche democratieën
bleven door voor den vrijheidsstrijd van
het Oekrainsche volk. Daarom richtte het
zijn hoop op het Derde rijk en zoo zoch
ten en vonden de Oekrainers steun
bij de felste bestrijders van het Slaven
van, Petljura werd Skoropadski, die thans
als emigrant "in Berlijn leeft en nog als
de. leider der legitimisten onder d'e Oekrai-
meis .kam-w:Örden beschouwd: 'Na de Duit-
scbe omwenteling in Novermber 191.8 wordt
.Skoropadski yerdreven en komt andermaal
PètljufÓ7 -Sneb volgen de gebeurtenissen
elkander op en het oprukkende Russische
léger verdrijft Petljura uit Kiew. Petljura
haid met Polen's leider, Pilsoedski. die
naar1 een modus vivendi met de iOekraincss
streefde, in 1920 een verdrag gesloten,
dat tegen Moskou was gericht. Als beloo
ning heeft Petljura ten gunste van Polen
afgezien van de West-Oekraïne. De Oost-
Oekraine werd echter opnieuw door de
Sovjet-Russen bezet, die op dat tijdstip
tevens de West-Oekraine onder hun macht
wilden brengen.
Een ve -bitterde strijd ontspon zich om
Lemberg. Leider van de Russische cava
lerie was Boedjonni, wiens politieke com-
dom. Tenvilie van een bondgenootschap
gaven zn de pan Slavische idee prijs, dAe m!ssans toenmaals Suüin was" De rai"
ters van Boedjonni werden door de Polen
en Oekrainers over de Djnestr gejaagd en
de West-Oekraine bleef aan Polen. De re
geering van de vroegere Oekrainsche volks
in wezen tegen het pan germanisme is ge
kant.
Een oorlog het ceiugc middel.
Het nationale Oekrainsche front getuigt u
openlijk \an zijn wil tot een nieuwen republiek in 1918 is thans in de emigra-
Europeesclien were door.og, omdat a leen tje werkzaam. Petljura werd echter in 1926
S.fvartzb-d/-ermooid Zijn plaats
de meaning van democratisch geori nleer- Tie'rd ingenomen door Prokopowitsj, die
de Oekrainers? „Wij weten heel goed, dat 313 Jeider van de nahona!e Oekrainsche
het nat sec. Inn schland niet uit naam regeering welke eens hoopt te kunnen
van de rechten eidea'en van het Oekram- regeeren in Parijs leeft. Andere nxi-
sche vo'k evpan°ie in de richting van de m«tets van dezen „staat zonder territo-
Oekrainc zoekt, doch dat flitier terwille rium", zooais die van oorlog en propa-
van haar natuurlijken rijdoin, haar grmd-j.ganda worden geacht in Polen te leven.
stoffen, een soor! ko'onie van de Oekraine -
wil maren. Als tnj dit zou wi'len ver
wezenlijken, z.V aan d >zen expa isi drang
een sj.oedig einde komen Wij zou lei ons
weder van Ibt'er bevrijden Want het is
gemakkelijke! voor ons los te komen uit
den greep van Perhjn, dan uit dien van
Moskou..."
Het teoneel als opvoeder, als
spiegel van zijn tijd en drager
der cultuur.
Een aantal personen, allen beliooren.de
bij bet tooneei, hebben gerneenscb appelij'k
vastgesteld, dat het noodzakelijk is ge
worden hun meening te doen bennen om
trent tendenzen, die de vrijheid van het
tooneei bedreigen.
Meer en meer wordt opvoering van too-
neelstukken van sociale en cultureel© be-
teekeuis, die een uitspraak bevatten over
de groote vraagstukken van het geweld en
de onderdrukking, van het machtsmisbruik
en de rech'e'oosheid, door bestuursins anties
en politieke groepen verboden, andere stuk
ken bereiken het publiek niet, omdat men
een verbod vreest en geen risico in het toch
reeds moeilijke tooneelbedrijf kan nemen.
Door dezen ging van zaken 'kan het too
neei slechts zeer ten deele zijn func'ie als
spiegei van. dcn 'tijïT.cn drager vmrecultuur
waarden, d.W.z. zijn opvoedende taak, ver
vullen.
Tégen deze onUvildkeKng protesteeron de
toonee'spelers unaniem. Zij doen een be
roep op het publiek hierin naast hen stel
ling te nemen, om te verhinderen, dat het
■iloonead in zijn vrije ontplac-iïng wordt
verstikt.
Daarnaast protesteeren de tooneelspélers
teen de toenemende censuur, die op dei in
houd der te spelen stukken wordt uitge
oefend, waardoor tal van elementen uit de
stukken zonder meer geschrapt worden. Zij
herkennen hierin een aaafastiiag .van de
vrijheid van. het woord, die gevaren in zidh
draagt voor de toekomst van de geestelijke
vrijheid in het algemeen. Een volk, dat
slechts het toegelaten woord te hoeren of
te lezen mag krijgen, staat onder voogdij
als onmondigen.
Het onlvangt niet het vertrouwen, dat
ieder mensch waard, dus menschwaardig
is, en ziet zich allengs m de vrije ontwik
keling van zijn meening gestuit. Terwille
van liun kunst in het bizonder en va'i de
waarden der geestelijke vrijheid van het
vo'k in het algemeen, protesteeren hierbij
de tooneelspelers, in het verhouwen, dat
dit protest weerk'ank. zal vinden.
Kunst en Wetenschap
He geschiedenis van dc Oekraïne.
Daal de renaissance van het Oekrain
sche volk eerst )s aangevangen in het
midden der 19de eeuw kan inen spreken
van een jong volk met een jonge cultuur,
doch met een eigen taal en literatuur Voor
zoover het om een onafhankelijke staat
gaat, verliest de geschiedenis van de
Oekraine zich in vaagheid, al wijst men
van nationaal-Oekrainsche zijde er op, dat
dit volk zelfs als zelfstandige natie reeds
een eerbiedwaardig verleden heeft. De ge
schiedenis verbloemt echter niet, dat liet
Oekrainsche volk bijna voortdurend on
der Russische of Poolsche overlxoersdiing
gebukt is gegaan. Strikt-historisch vangt
de geschiedenis van het Oekrainsche volk
in de 6 7de eeuw. In deze eeuwen heeft
het zich gevestigd in de gebieden, die lig-
AIAANDAG 9 JANUARI 1939. Ne. 22065.
Mammoetti in ons land.
Oudheidkundige vondsten bij Luntercn.
Bij liet z g. HondsJog aan den Hars
kampers eg heeft een grindgraver eenige
beenderen blootgelegd, die door dr. Raven
van de rijks-universiteit te Utrecht, met
behulp van andere deskundige onderzocht
zijn-
De beenderen bleken afkomstig te zijn
van een mammoeth, hetgeen zeer opmer
kelijk is, daar tot du verre op de Veluwe
van deze dieren nimmer iets gevonden
werd.
Een wervel en een kies bevonden zich
nog in gaven toestand', de andere beende
ren vielen na aanraking uiteen.
Voorts werd' op dezelfde plek een blik-
semhuis (fulguriet) blootgelegd, welke in
den zandbodem kunnen ontstaan door blik
seminslag. De buis was eenige meters lang.
In de buurtschap De Valk werden bij
graafwerk een groot aantal urnen en een
klokbeker gevonden. Voorts trof men daar
aardewerk aan, waarvan de herkomst nog
niet kon worden vastgesteld.
De belangrijke archaeologische vondsten
zullen binnenkort in den „Koepel", waar
reeds tal, van Oud-Veluwsche voorwerpen
aanwezig zgn, worden ondergebracht.
FV
Minister-president dr. H. Colijn tijdens een wandeling met zijn zoon te Klostere nabfi
Daves in Zwitserland, waar onze minister-president momenteel vertoeft.
Drie tankbeo ten loepen gevaar
in elkaar gedrukt te worden.
Bemanning loopt over het ijs
naar de kust.
Aangezien dc sociale taak der kunste
naars niet zooveer een politieke dan wel
een cultureele is, is het van belang hier
bij vast te stellen, dat dit manifest mede
ondersteund en ten deele geinspiree d is
door eenige honderden kunstenaar van
ander ambacht dan het tooneei, welke kun-
stenaais zich vereenigd hebben in en rond
om het kunstenaars centrum voor geeste
lijke weerbaarheid.
Gemengd Nieuws
Hclschc machine ontploft.
Zaterdag is een zware ontploffing ont
staan in de wijk Pandu te Boekarest. Brand
weerlieden en politie ontdekten in hot
huisje, waar de ontploffing geschied was,
een klandestien laboratorium, waar men
waarschijnlijk een helsche machine ver
vaardigde.
De ontploffing heeft trouwens de twee
bewoners van het huisje overvallen tijd'cns
het werk. De een, een leeraar aan het
D imitresco-lyceum lag op den grond met
vreeselrjke verwondingen. Hij overleed la tor.
De tweede slaagde er in, hoewel hij even
eens gewond1 was, te ontkomen.
Ernstig mijnongeluk.
In do mijnen van Moeller Gladheck, bij
Essen, heeft zich een brand' voorgedaan.
Het vuur is nog niet gebluscht. Vijf mijn
werkers worden als verloren beschouwd.
Door de hitte is liét bergingswerk uiter
mate moeilijk.
Uit Hindeloopen wordt gemeld: Drie
tankhoolen, t.w. de Leonide 7, de
Leonido 1 en de Shell 6, gesleept door
de sleepboot Tina van de gebrs. YVa-
gemakers uit Groningen, hebben op
ongeveer zes kilometer W.N W. van
Hindeloopen op bot IJsselmeer de reis
moeten staken tengevolge van het
kruiende ijs.
tiet convooi was gistermorgen om on
geveer negen uur uit Stavoren vertrokken
met bestemming KornwerderzandHet zou
de icis maken via een Vaargeul, welke
tijdens de vorstperiode door een ijsbreker
was opengehouden. Tevoren had men uit
Stavoren Kornwerderzand opgebeld om te
informeeren of de geul nog bevaarbaar
was, waarop een bevestigend antwoord was
ontvangen.
Veiligheidshalve echjgr moesten de boo
ten op ongeveer zes kilometer W.N.W.
van Hindeloopen de reis staken. Kort na
dat de schepen gestopt waren, werd de
stuurhut van de Leonide 1 door het
kruiende ijs van het dek afgeschoven. Ook
onder de twee andere tankbooten begon
het ij? op te schuiven en het gevaar was
niet denkbeeldig dat de booten in elkaar
gedrukt zouden worden. De bemanning
verliet hierop de schepen, sprong op het
ijs en begaf zich aan boord van de sleep
boot. Een kwartier nadien, om ongeveer
elf uur, achtte men den toestand op de
sleepboot ook niet meer veilig, zoodat
men ook deze verliet. Alleen de beman
ning van de „Fma" zelve, bleef aan boord.
D'e uit acht leden bestaande bemanuing
van de drie tankbooten, waaronder de
vrouw van don kapitein van één der boo
ten, aanvaardde loopend over liet ijs den!
tocht naar Hindeloopen, waar zij ander
half uur later aankwam. Een der opva
renden, die invalide was, heeft men door
middel van een geïmproviseerde slee over
het ijs vervoerd.
Eenige bewoners van Hindeloopen zijn'
de opvarenden tegemoet gcloopen, om hun
een plaats aan to wijzen, waar zij goe'
aan land konden gaan.
De Tina zal trachten alleen naar Sta
voren terug te keeren. De drie tankers
blijven in hel ijs liggen. Hun toestand
is zeer critiek, vooral van do Leonide
1, die reeds vrij diep ligt en haast
niel meer is te zien.
Er bestaat groot gevaar dat de hooien
in elkaar gedrukt zullen worden.
Indien het kruion van het ijs tijdig
ophoudt, zal de Tina zich weer naar
de tankers begeven om zo vlot te
sleepen.
De Leonide 1, metende 99 ton, was
geladen met 80.000 liter benzine, gas-
olie en „petroleum, de Lenodie 7, meten
de 18L ton, was geladen met 20.000 liter
petroleum en 40.000 liter waterbailast en
de Shell 6, metende 175 ton, had 30.000
liter waterbailast in.
Al Capone.
Het 'Amerikaansche departement van
justitie deelt mede, dat de straftijd' van
Al Capone 19 November a.s. afloopt, waa
neer hij zich zoo, goed', gedraagt, dat hjj
in aanmerking komt voor een vefrmind©-
ring van straftijd'.
Voorwaarde is echter tevens, dat boeten
ten bedrag©' van 20.000 "dollar betaald' wor
den.
Si'f
1 ®»«?E
WÊMïgm
OER
E* re -
yp*
i 1 .-
