EERSTE BLAD.
i
Donderdag 19 Januari 1939
De niet-mmengmg in Spanje
Tel. No. 69300 (3 lijnen).
91ste Jaargang.
BUREAU LANGE HAVEN 141 (HOEK KORTE HAVEN). TEL. 69300 (3 lijnen).
Postrekening No. 5311.
buitenland
Attiee tegenover Chamberlain. De Spaansche
- kwestie in de Fransche Kamer en in den
Volkenbondsraad.
De opmarsch van Franco
Engeland
Chamberlain brengt rapport uit
De a.s. Palestijnsche conferentie
Zuid-Slavië
Duitschland
De kerkstrijd
Wijzigingen in de regeering?
Vereènigde Staten
Volkenbond
China
Gemengd Nieuws
Deze courant Terachynt dagelijks, met uit
zondering reu Zou- oa Feestdagen,
Fop per kwartaal 2.franco per poet
f 2.80.Prijs per week: 15 ets. Afzon
derlijke nummers l ets. Abonnementen
worden dagelijks aangenomen.
Adeertentiën voor het eerstvolgend num
mer moeten vóór elf nur aan het Bureau
bezorgd zijn, *s Zaterdags vóór O uur.
Een bepaalde plaats van advertentiïn
wordt niet gewaarborgd.
Prö» der AdrertentiBs: tan 15 regels f155;
-Iedere regel meer f 0.30; in het Zaterd&gnummer
Nfl zJXliA 5 regels f180, iedere regel meer f035
l1tf' fcfaUfT Reclames f 0.73 per regel IncaasokostenS ets.}
postkwitanties 15 cta. Tarieven van advertentiën
t»j abonnement njn aan het Bureau verkrijgbaar.
Dagelijks worden tegen vooruitbetaling Kleine
Advertentiën opgenomen f 0.50 t/m- 15 moor
den, f 0.75 t/m. 25 woorden. Elk woord meer
6 cent tot een maximum van 30 woorden.
'8 Woensdags: Kleine Advertentiën tot 25 woor
den^ 0.25, mits vóór Dinsdagavond 6 uur aan het
Bureau bezorgd.
's Zaterdags: Kleine Advertentiën i 1.00, indien
niet vóór Vrijdagavond 6 uur bezorgd.
De iciilci der Engelsche Labour-Parly,
Majoor A'tlce; heeft in een schrijven aan
minisier-piesident Chamberlain de volgen
de redenen uiteengezet, waarom hij ver
zoekt het parlement-bijeen ie roepen r
Ten eerste: De ernst van den huldigen
toestand in Spanje. -
Ten tweede: Het voortdurend gebruik
van Ifab'aansche troepen tot het doorvoe
ren yan üv bedoelingen van de Italiaan-
sche regeering om Franco de overwinning
te bezorgen, betgeen is toegegeven. Het
wordt thans duidelijk, dat de politiek van
uiet-imnenging liet de Spaansche regeering
onmogelijk maakt zich de middelen tot
serdediging aan te schaffen tegen eau aan
val van oen. huiteniandsche mogendheid.
Ten derde: Het is niet in overeenstem
ming met de eer en het belang van Groot
«Briltannie, Jat de.Spaansche regeering niet
het recht heeft vrij wapens en voorraden
te koopen, wel he-zij noodig heeft voor haar
verdediging.
Ten vierdeHet voortdurend vermoor
den van vi ouwen en kinderen door het
niet goed te praten bombardeeren van
met militaire objecten.
fn een antwoorJschrijven aan Atllee heeft
Chamberlain om. het volgende uiteengezet:
Opheffing van reder embargo op de leve
ring van wapens en munitie aan de Spaan
sche regeering zou naar de meening der
Spaansche regeerrng onvermijdelijk leiden
tot een uitbreiding van het conflict, met
gevolgen, welke niet nauwkeurig voorspeld
kunnen worden, doch die ongetwijfeld zeer
ernstig zouden zijn.
De regtering is niet bereid zoo'n koers
in te slaan cn ziet onder deze omstandig
heden geen voordeel in een vervroeging
van den datum, waarop het parlement, zal
bijeen komen.
Ten opzichte van de kwestie van den
hongersnood in het republikeinsche Spanje
schrijft Chamberlain o.a.:
Het leek duidelijk, dat er op liet oogen-
blik geen kans was op de organisatie
van een plan op den grondslag van in
onderling overleg verleende internationale
liulp op groete schaal, welke door de
Spaansche regeering onder oogen werd ge
zien. Zoo'n pian zou in ieder geval ge-
ruimen rijd kosten om doelmatig geor
ganiseerd te worden Wij hebben ons ech
ter reeds aangesloten bij andore regeerin
gen voor bijstand aan de financiering van
het werk 'an inofficieele organisaties, die
ïecds werken en wij stellen ons voor deze
politiek voort te zetten.
Chamberlain voegde hieraan toe, dat de
mgeering zal voortgaan den toestand in
Spanje in zijn ontwikkeling in het oog
te houden en wanneer naar haar meening
de omstandigheden een wijziging van den
datum noodzakelijk zouden maken, zou
zij niet aarzelen den speaker aan te be
velen het Lagerhuis bijeen te roepen.
De nationale executieve van de arbei
derspartij heeft een resolutie aangenomen,
waarin de aandacht der Bntsche regeering
wordt g' vestiga op „de voortdurende
schending van de politiek van niel-inmen-
ging door de regeeringen van Italië en
Duitscnland, Ier onJorsteuning van Fran
co" en waarin aangedrongen wordt op
onverwijlde heropening van de Franscli-
Spaansche grens, alsmede op intrekking
van het embargo op den verkoop van wa-
pens aan de Spaansche regeering.
Ook de communisten roerden zich; oen
500-lal trok gisteravond in optocht naar
Downingstieet, teneinde Chamberlain eon
petitie te overlrandigcn, waarin zij wapens
zoor Spanje eisehten. Twee deelnemers
kregen verlof het gebouw binnen te komen
"n de petitie te overhandigen.
Een aantal anderen trachtte door de po-
iitieafzetling lieen te bteken ,doch zij wer
den door bereden politie met den stak
uiteengedreven, waarna de demonstranten
wegtrokken,
In Frankrijk heeft de Spaansche kwestie
evenzeer de aandacht. Een communistische
motie, waarin de openstelling van de Spaan
sche giens en het zenden van materiaal
naar Spanje werd geéischl, werd door de
legercommissie uit de Kamer met een. over
weldigende meerderheid' verworpen.
De Kamerfractie van de Gauche Demo-
cratique et Radiclale Independente heeft
de door Montignv in de Kamer afgelegde
veiklaringen goedgekeurd en besloten bij
de regeering aan te dringen op:
1. Handhaving van de neutraliteit ten
aanzien van Spanje.
2. De noodzakelijkheid van vertegenwoor
diging der F'ransehe belangen bij de re
geering fe Burgos.
In het winlervelodrome hebben de par
tijen en organisaties van het Volksfront te
Parijs een demonstratie gehouden, waarbij
o.m. Blum en 'fhorez het wooird voerden.
Beide drongen er op aan, dat de Fransch-
Spaansehe grenzen geopend zouden
worden.
Naar aanleiding van den" gisterochtend
gehouden kabinetsraad schrijft de „Petit
Parisieh": „het blijkt, dat de buitenland1
sche politiek van Frankrijk ten aanzien
Ier gebeurtenissen in Spanje onveranderd
blijft en dat de leidende persoonlijkheden
zicjh in de eerste plaats bekommeren om
de gelijkheid van inzichten van Quai d' Or-
say en Foreign Office.
De Spaansche ambassadeur te Londen
hgeft 'aan het departement van buiten-
landseho zaken aldaar een nota overhan
digd, waarin verbazing uitgedrukt wordt
over en uiterst bracht geprotesteerd wordt
tegen jjiet opzettelijk' stilzwijgen" van het
niet-inmengingscomité t.a.v. den verkoop
door Italië van vier torpedobootjagers en
twee onderzeeërs aan de Spaansche recht-
schen. Verzocht wordt de nota door te zen
den aan het niet-inmengingscomité. Töi
bewijze, dat deze booten door de Spaan
sche lecktscjhen in 1937 van Italië zijn
gekocht wordt in de nota de Engelsdie
publicatie ,,Janes fighting ships" aange
haald.
Deze verkoopen vormen even zoovele
openlijke en uitgesproken schendingen vair
de niet-inmengings overeenkomst van deii
kant van de Italiaansche regeering, aldus
de no fa.
Het is onmogelijk ie gelooven, dat de
Brilsche regeering, welker „luteTigcnce Ser
vice" der marine een van de betrouw
baarste en doeltreffendste ter wereld' is,
daar op zijn minst geen idee van bau'.
In de vergadering van den Volken-
bondsraad.
D'e Vrol ken bondsraad heeft gisteravond
een vergadering gewijd - aan de conclusies
van het Britsehe onderzoek naar de bom
bardementen op de burgeihevolking In
Spanje. De Spaansche minister van bui-
tenJandsclie zaken, Alvarez del Vayo-, wees
op de bombardementen, die door liet rap
port als „opzettelijk" erkend zijn. Hij voeg
de hieraan toe, dat hij de Duitscbe en
Italiaansche vliegers als de werkelijke ver
antwoordelijken beschouwt.
Ter staving zijner woorden haalde liij
artikelen in de Italiaansche dagbladen aan.
Voorts wees hij er op, dat de Spaansche
regeering steeds weerwraak, geweigerd
heeft en „op misdaad niet met misdaad
heeft willen antwoorden".
De volgende spreker, Butler, onder-secre
taris van het Foreign Office, herinnerde ex
aan, dat de commissie van onderzoek naar
Ie .uchthombardementen in Spanje inge-
ate'd is op initiatief van de Engelsche re-
geeimg. Het hing niet van de Engelsche
regeering af, of deze commissie internatio
naal zou worden. Spr. merkte op, dat het
rapport niet noodzakelijkerwijze de -opvat
tingen der Britsehe regeering vertegenwoor
digt en niet op alle bombardementen be
trekking heeft. Hij erkende echter, dat de
instelling der commissie doeltreffend is
geweest en hoopt, dat middelen gevonden
zuilen worden om de gevolgen der lucht
bombardementen tegen te gaan.
Do Russische vertegenwoordiger Soe-
ritz, verklaart, dat zoolang de Volkenbond
zal beslaan, hij gehouden zal zijn het
volkenrecht te doen eerbiedigen. De Rus
sische regeering veiklaart zich bereid deel
te nemen aan ieder internationaal optre
den en aan iedere maatregel, die ten deel
heeft een einde te maken aan dezen on-
menschelijkten oorlog.
De Clhineesche vertegenwoordiger, Wel
lington Koo, sprak vervolgens als zijn
meening uit, dat de luchtoorlog de meest
nutteiooze van alle oorlogen is. Hij bepleit
een embargo op benzine.
De Fransche vertegenwoordiger, CUiaver-
tat, herinnerde er aan, dat Frankrijk her
haaldelijk: zijn afkeuring te kennen heeft
gegeven over de bombardementen van weer-
looze bevolkingen. De Fransche regeering
verklaart zich bereid deel te nemen aan
iedere procedure, die ten doel heeft er
een einde aan te maken.
Een Sjmanseh communiqué.
In een communiqué heeft de Spaansche
delegatie bij den Vlitem bond- medegedeeld,
dat alle buitenlandsdie strijders van liet
leger der Spaansdhe regeering te Barce
lona zijn aangekomen. Tengevolge van di
plomatieke moeilijkheden en vertraging in
gevraagde samenwerking moet de regeering
zelf zorg dragen voor het transport.
Aangezien de commissie van den Vol
kenbond dezer dagen heeft medegedeeld',
dat van de 12.000 vrijwilligers 4000 waren
geëvacueerd, is in het communiqué dus
sprake van ongeveer 7500 tot 8000 man.
Weer vorderingen.
In het legerbericht van het rechtsehe
hoofdkwartier wordt gezegd, dat de troe
pen van Franco gisteren tien kilometer
zijn opgerukt en verscheidene dorpen be
zet hebben, o.a. Pons, Las Poblas, Cal-
larel en Iavioia. Aan het Zuidelijk front
werden krijgsverrichtingen door het slechte
weer onmogelijk gemaakt
Langs de kust rukten de rechtsehe troe-
j>en naar het Noorden op.
De regeering zendt versterkin
gen naar het Catalaansche
front.
Volgens Havas zouden troepen van het
Madrileensche front naar Catalonie zijn
gezonden om het getal, der regeerings-
troepen daar te vei'grooten. Een eerste af
deel in g van 12.000 man zou van Valencia
naar Barcelona scheep gegaan zijn. In to
taal zouden 60.000 man naar Catalonië
worden overgebracht.
Ovdr zijn reis naar Rome.
Het gisteren, door de* 'eersten minister
aan het kabinet uitgebrachte rapport over
zijn bezoek aan Rome heeft, naar men ge
looft, over het algemeen de, lijnen gevolgd
van de welingelichte mededeelingen van
Britsehe kringen aan het einde van het
bezoek. De kabinetsleden schijnen voldaan
te zijn over het algemèene effect van het
bezoek en er schijnt in iegeeringsferingen
geen twijfel over te blijven, dat het Britsch-
Ilaliaansclie actoord in zijn geheel ten
uitvoer zal worden gelegd.
Ten aanzien van Spanje, aldus de Lobby
correspondent van Reuter,-verluidt, dat er
thans geen kans bestaat, dat de Italianen uit
Spanje zu'len worden teruggetrokken voor
Franco heeft overwonnen, Br schijnt op
het oogenblik geen ongerustheid te heer-
schen ten opzichte van verdere interventie
in Spanje van eenigeriei zijde. Het kabinet
heeft ook het Palesüjnsdhe vraags'ufc be
sproken. Hel blijft waarschijnlijk:, dat de
houding der Palestijnsche Arabieren een
beslissenden factor zal vormen ten aanzien
van een besluit voor of tegen de
conferentie.
Do ciscfien der Arabieren.
De regeering van Egypte heeft aan de
Britsehe regeering, na overleg met de Ara
bische afgevaardigden, een program van
eisciien voorgelegd', dat als grondslag zou
moeten dienen voor de a.s. Palestijnsche
conferentie. Het program bevat de vol
gende drie punten:
Stopzetting van de Jo-odsche immigratie
in Palestina;
Verlenging van politieke autonomie met
handhaving van het Britsclie mandaat voor
ten hoogste vijf jaar;
Sluiting van een Engelscli-Palestijnseh
verdrag, naar het voorbeeld van het En-
gelsch-Ixakeesche verdrag.
Be Egyptische regeering heeft doen
weten, dat dit program de minimum-eischen
der Arabieren omvat.
De geheimzinnige bomaanslagen.
De abdij van Westminster in Londen be
hoort tot de plaatsen, welke beschermd
worden tegen do bomaanslagen. Niemand,
die in het bezit is van een pakje, wordt
in de abdij toegelaten en zonder een offi-
eieele gids kan men geen bezoek brengen
aan de koninklqke kapellen.
Een kleine hoeveelheid ontplofbare
sloffen en een alarmklok zijn gisteren
gevonden aan. den voet van een paal der
electrisclie leiding in de buurt van East
Bidslmry bij Manchester.
In liet Westen des lands zoekt de po
litie naar een auto met vier inzittenden,
in verband met een incident, dat zich
vroeg in den ochtend heeft voorgedaan
in een der voorsteden van Liverpool. Bij
ue Marsliland-brug stopte de auto. Politie
agenten stonden daar op post. Nadat ge
weerschoten waren gelost, reed de auto
snel weg. Aan beide zijden van de brug
liegen de gasfabrieken van Bcotle, een
der grootste bedrijven in het Westen.
Ciano aangekomen.
De Italiaansche minister van buiten-
landsche zaken, Ciano, is gisteravond op
liet grensstation Ravek aangekomen. Tegen
over een redacteur van Avala verklaarde
hij, dat de besprekingen te Belgrado gewijd
zullen zijn aan den toestand in het Do-
naubekken De vriendschap en de samen
werking tussclieu Italië en Zuid-Slavië heb
ben positieve resultaten gebracht en zul
len dat blijven doen.
In fieh Monastir werd Ciano verwel
komd door Stojadinowitsj, waarna de hoe
ren en het gevolg zich op jacht be
gaven.
Bezoek van Chvalkowsky.
Van officicele zijde wordt medegedeeld,
dat de Tojccho Slowaaksche minister van
buitenlancfsche zaken, Chvalkowsky, Zater
dag, 21 Januari, voor een kort verblijf
in 'Berlijn zal aankomen, trneinde bespre
kingen te voeren met den rijksminister van
buiten Jandscle zaken, Von Ribbcatrop.
Dit is geenszins bedoeld als fotografische puzzle* hoewel de foto er bizondcr geschikt
voor zou zijn. Het is geen röntgenfoto van de mazelen, of een stemmingsbeeld van de
herfst met dorre bladeren in een vijvertje, of een kijkje in een waterton met muggen-
larven. Het is eenvoudig een vlucht spreeuwen, welke werden opgejaagd uit de
boomen in het Sterreboseh. In een sluisje onder stadsnieuws wordt hierover het een
en ander medegedeeld.
Niemoeller wordt niet in vrij
heid gesteld.
Bs. Muller, de leider van de kerkoppo-
sitie en nog twee predikanten, zullen bin
nenkort voor het gerecht verschijnen, we
gens „misbruik van den kansel". De aan
klacht is het gevolg van het feit, dat Mul
ler op 30 September een verzoek ge
richt heeft tot zijn parochianen om te bid
den voor het behoud van den vrede en
voor een succesvol afloopen vau het in
ternationale streven naar vrede. Op grond
hiervan is de uitbetaling van Muiters sa
laris stopgezet.
Wat Niemoeller betreft, men gelooft niet,
dat het waarschijnlijk is, dat hij in vrij
eisch gesteld zal worden uit het concentra
tie kamp van Sachsenhausen, tenzij hij een
document onderteekent, waarin hij vrij
willig afstand doet van zijn herderlijk ambt
en verklaart zijn parochie nooit weer te
zullen betreden. Aan deze meening wordt
vrijelijk uiting gegeven door zijn jjarochia-
non, die bij iederen dienst de beide ker
ken van Dahiem geheel blijven vullen.
Dagelijks worden gebeden uitgesproken
voor Niemoeller. Gisteren heeft hij bezoek
mogen ontvangen van zijn vrouw en zqn
broeder. De lange gevangenschap is niet
zonder sporen na te laten aan hem voor
bij gegaan, hij is echter niet ernstig ziek.
Niemoeller is de eemge gevangene in het
concentratiekamp, van Sachsenhausen,
wiens lxaar niet gemilimetercl is.
Tot dusver heeft men bij 40 predikanten
de uitbetaling van salaris stopgezet.
Dietrich zou de (aak van
Goebbcls overnemen. Goering
minister-president?
Volgens oncontroleerbare geruchten zou
den voor verscheidene leidende posten in
het bewind mutaties to verwachten zijn
ter gelegenheid van Jen zesden verjaar
dag der nationaal-socialistiscnc regeering.
Een pcrsmmisfi'fïe zou worden gescha
pen voor Otto Die'nch, die thans pers
chef en vertrouwd medewerker van Hitier
is Hij zou daarmede een der belangrijk
ste taken van het door Goebbels geleide
ministerie van propaganda overnemen Vor
der wordt reeds geruimen tijd gesproken
o\er een benoeming van Goering tot mi
nister-president. Ook zou er sprake zijn
van een benoeming van Goering tot minis
ter van ooilog, welke post sinds het heen
gaan van Von Blomberg onbezet is geble
ven.
liet is mogelijk, dat flitier in zijn Rijks
dagrede op 30 Januari mededeeling zou
doen van eenige wijzigingen in den staf
van leiders. Ook daarvan is echter geen
enkele officiecle bevestiging te verkrijgen.
De Daily Mail maakt meJdmg van het
te Berlijn loopende gerucht, dat Hitier
een kahinefsreconstructie zou voorbereiden.
Goering zou 1-enoemd worden tot vice-
kanselier cn minister van oorlog, terwijl
Himmler, de leider der S.S., benoemd zon
worden toe minister van binnenlandsche
zaken.
De anti-scmlc(ischc maatregelen.
Blijkens een nieuwe verordening mogen
met ingang van 1 Februari a.s. Joodsche
tandartsen, vee-artsen en apothekers g-een
praclijk meer uitoefenen.
Algemecne staking van radio-artistcn aan
staande.
Er wordt op het oogenblik een alge-
meene staking van radio-artisten voorbe
reid, in verband met de weigering van
de reclamebuxeaux, met de artisten eien
collectief contract aan te gaan, waarin de
arbeidsvoorwaarden en de minimum gages
worden vastgelegd. Aan de reclamebuneaux
is eenige dagen bedenktijd gegeven, opdat
zij op hun besluit kunnen terugkomen. De
eisdhen der artisten worden gesteund door
de filmspelers te Hollywood,
Twaalfduizend vliegtuigen per jaar.
Aan generaal majoor Arnold, opperbevel
hebber van bet luchtcorps van hqt Ame-
rikaansche leger, wordt de voorspelling
toegeschreven, dat de Vereenigde Staten
binnen drie jaar in staat zullen, zijn oor
logsvliegtuigen te produceeren in een tem
po van 12.000 per jaar.
Volgens leden van het Huis van Afge
vaardigden legde generaal Arnold deze ver-,
klaring af in een geheime zitting van do
militaire commissie van het huis. Tevoren,
tijdens een openbare zitting, had Arnold!
verklaard, dat een overzicht van het leger
aantoont, dat de productiecapaciteit thans
2500 per jaar bedraagt, welke capaciteit
verdubbeld of verviervoudigd kau wordeu.
Geen enkel resultaat.
In een besloten bijeenkomst...heeft de
Volkenbondsraad gistermiddag van gedach
ten gewisseld over ue wenschen, die de
Chineesche gedelegeerde Dinsdag in gijn
rede betel geformuleerd.
Deze gedachtemvissehng heeft tot geen
enkel definitief resu'taat geleid en het
zal heden voortgezet worden. Het ziet
er niet naar uit, dat de raad, die zich
tegenover een ongewijzigden toesland ge
steld ziet, zich meer binden wiil dan
vroeger. In elk geval Is liet wel zeker,
dat op het \erzook der Chineesche regee
ring om instelling van een coördinatiecom
missie, zelfs beperkt tot de meest betrok
ken mogendheden, niet zal worden inge
gaan.
Blijft Burckhardt in Dantzig?
Polen heeft te Genève op doortastende
wijze erop aangedrongen, dat Burckhardt
niet zal aftreden als hooge commissaris
van den Volkenbond te Dantzig. In een
besloten bijeenkomst van d'e commissie in
zake Dantzig hebben Engeland on Frank
rijk zich voor de handhaving van Burck
hardt op zijn post verklaard, terwijl het
derde lid, Zweden, voor zijn aftreden was.
Waarschijnlijk zal besloten worden, dat
Burckhartl blijft.
Namens de Joden beeft Goldman, de
voorzitter van den uitvoerenden raad van
bet Joodsche wereldcongres, die geaccredi
teerd' is als vertegenwoordiger bij den. Vol
kenbond' van de Palestijnsclie Joodsche or
ganisatie, in 'den loop van de gisteren en
vandaag gevoerde besprekingen betoogd,
dat de Bantziger grondwet onbetwistbaar
geschonden was, en dat, als de hooge com
missaris zou worden gehandhaafd', dat
hierop zou neerkomen, dat de Volkenbond!
billijkt hetgeen geschied is.
Van stapel stroo gevallen.
Gisteren is de 57-jarige gehuwde arbei
der J. W. te UiÖiuizermeeden (Gr.) in
dienstbetrekking bij den landbouwer R,
Siemens, in de schuur van eenige hoog
opgestapelde pakken stroo gevallen en op
den betonnen vloer terecht gekomen, waar
hij bewusteloos bleef liggen. Hij liep een
wervelfractuur op cn werd' naar het Aca
demisch ziekenhuis te Groningen overge
bracht. Zijn toestand is zorgwekkend.
Moeilijke tocht over hel IJsehnecr.
Gistermiddag arriveerden bij de Oranje
sluizen te Schellingwoude de eerste sche
pen, die den tocht van Stavoren naar
Amsterdam door het ijs hebben gemaakt.
Het waren twee motorschepen en twee
Sfanfriesliooten, de Dokkum en een boot
van de HollandFrieslandhjn. Een der ka
piteins deelde mede, dat de booten nog
eenige uren in het ijs hadden vastge
zeten, maar op eigen kracht weer waren
losgekomen. Ook had hij, ter hoogte van
Broekerhavon, een boot van den dienst
EnkhuizenAmsterdam, „Be Vereeniging",
in het ijs zien vastzitten.
