ogels in de winter
x'A
<k
De oudste boomreuzen
r
Een museum van
eerstelingen
JAN ONDEUGD
De kleine schoenmaker
Dc eerste papiermaker
door let Hoogers.
Noor
sprong over de plassen heen en
kop 20 hard ze kon om niet al te nat to
worden. Er waren weinig mensen op straat.
Iedereen die niet naar buiten toe moest
voor zijn werk, bleef veilig in huis Het
was ook echt akelig weer. Het had de hele
tscht geregend en nu goot het nog. Boven-
ier. was het gemeen koud. Nee, het Was
heus geen pretje om nu naar buiten te
moeten gaan!
Noor had haar kraag hoog opgeslagen,
haar handen diep in haar zakken verstopt
en alleen het tipje van haar neus was nog.
te zien. „Ik zou het helemaal niet erg vin
den", dacht ze. „dat het koud was, als het
dan maar gewoon, lekker fris weer was of
een beetje vroor of sneeuwde, maar die re
gen is juist zo naar!"
Toen ze op school kwam, was er al nie
mand meer te zien. Iedereen was zo gauw
mogelyk naar binnen gegaan. De stenen te
gels in de gangen waren helemaal zwart
van de modder en nattigheid en aan alle
kapstokken hingen de druipende jassen en
mutsen. Gelukkig was het lekker warm
in de klas en het zag er nu echt gezellig
uit met alle bloemen in de vensterbank.
Noor schoof gauw op haar plaats naast Els
je en even later ging de bel. Ze hadden
een tijdje gewerkt, toen er plotseling te
gen het raam werd getikt. Eerst letten
ze er niet op, maar toen het tikken aan
hield, keek de juffrouw op en ook de kin
deren keken naar het raam. Er zat een
klein vogeltje buiten tegen het raam ge
drukt, dat telkens met zijn snavel tegen de
ruit tikte.
„Ach ja", zei de juffrouw, „hoe kon ik
dat nu vergeten!" Ze stond op en haalde
pen paar korstjes brood uit een trommeltje
in de kast. „Jullie moeten weten, kinde
ren", zei ze, „dat ik elke morgen, voor jul
lie in de klas komen, een paar stukjes
brood op de vensterbank buiten strooi. Al-
tjjd komen dezelfde vogels om het brood
óp te eten. Vanmorgen had ik zoveel din
gen om aan te denken, dat ik het vergat
en nu komt die vogel me waarschuwen. Of
èe er ook op rekenen!" Ze ging naar het
raam en strooide wat brood neer. Een ogen
blik later zaten er een stuk of zes vogels
buiten. Juffrouw van Hoek bleef even ky-
ten en zei toen: „Zorgen jullie thuis ook
«tijd goed voor de vogels? Denken jullie
kleine korstjes in stukken en die mocht
Hansje of Tineke dan in de tuin strooien
Maar dat gebeurde lang niet elke morgen
en Noor had nog nooit gezien, dat ze de
oude restjes weghaalden. Ook hadden ze
buiten in de tuin een rekje voor de vogels
staan, maar daar was lang niet altijd eten
tn te vinden. Ze zou er zelf maar eens voor
gaan zorgen, dat het rekje voortaan al
tijd gevuld was.
Het eerste wat ze vroeg toen ze thuis
kwam, was: „Moeder hebben de vogels van
daag eten gekregen? Heeft Hansje brood
gestrooid?" Moeder keek haar verbaasd aan
en zei: „Ik geloof met, dat we vandaag
brood hebben gestrooid, maar waarom
vraag je het zo?" Toen vertelde Noortje
A Vfej» r
er wel eens aan, dat dit een erg moeilijke
ffjd voor die dieren is, omdat ze nu niet zo
gemakkelijk hun eten buiten kunnen vin
den. Tn het begin van de winter gaat dat
nog wel, dan is de grond nog niet zo hard
en kunnen ze nog wormen uit de aarde pik-
ken. Maar later wordt dat moeilijker, dan
is de grond helemaal hard geworden door
de vorst, want al vriest het niet altijd over
dag, "s nachts vriest het toch meestal weL
£>an is er nergens meer een worm te vin
den en moeten de vogels helemaal in le
ven blijven door het eten, dat ze van de
mensen krijgen. Hebben jullie ook wel
êens gemerkt, dat de vogels in de winter
veel minder bang voor de mensen zijn, dan
in de zomer? Dat komt omdat ze in de win
ter wel naar de mensen toe moeten gaan,
gis ze eten willen krijgen. Strooien jullie
thuis altijd brood voor de vogels? Je moet
er all een heel goed aan denken, dat je elke
dag opnieuw strooit en de oude resten dan
wegneemt, want vooral brood, dat in melk
of water was gedoopt, wordt gauw zuur en
'daardoor kunnen de vogels ziek worden en
zelfs dood gaan. Je kunt allerlei soorten
zaad voor de vogels kopen en ze dat ge
ven in de vogelhuisjes. Ook vet is heel goed
voor hen. Je kunt bolletjes vet geven of
ringen, de vogels pikken daarvan af en zijn
er dol op. Maar jullie moeten niet de slecht
ste soort geven, want het moet, ook bij
koud weer, zoals nu, zacht blijven. Maar
nu gaan we weer allemaal aan het werk!
De vogels hebben buiten hun eten ook bij
na op en wij moeten vanmorgen nog een
heleboel doen!"
Toen Noortje die middag weer naar huis
JJep, dacht ze nog eens na over alles wat
"de juffrouw had gezegd. Het regende nu
niet meer zo erg, maar het was nog wel
koud. Zij strooiden thuis ook wel eens
brood voor de vogels. Als moeder de tafel
afruimde 's morgens, sneed ze een paar
wat juffrouw van Hoek allemaal had ge
zegd en ze vroeg of ze wat vet en wat zaad
hennep, gerst of zonnepitten in het rekje
mocht leggen. Dat vond moeder goed en
even later stond Noor buiten bij het vogel
rekje en legde er bolletjes vet in en zonne
pitten, die ze nog in huis hadden. Hansje
en Tineke stonden voor het raam te kijken
of er nog geen vogels op af kwamen. Er
zater er wel 'n paar in de populieren en die
keken aandachtig, wat Noortje deed, maar
ze wilden schijnbaar toch eerst nog even
wachten om te zien of het allemaal wel
vertrouwd was. Toen kwam er één voor
zichtig naar beneden glijden en bleef een
paar takken lager zitten. Noortje ging weer
naar binnen en toen de vogel zag, dat alles
veilig was, vloog hij gauw naar het rekje
en pikte een stukje van het vet weg. En
toen duurde het niet lang meer of de an
dere vogels kwamen ook naar beneden en
al gauw was er grote bedrijvigheid onder
de vogelfamilie.
Vanaf die dag zorgde Noortje trouw elke
dag voor de vogels en iedere dag lag er
vers eten in het rekje Hansje mocht "s
morgens ook nog wel brood strooien, maar
Noortje paste altijd op, dat er geen oude
stukjes bleven liggen, zodat de vogels daar
ziek van konden worden. Toen ze erop ging
letten, zag ze, dat werkelijk telkens de
zelfde vogels terugkwamen, alsof ze wis
ten, dat ze in die tuin iets konden krijgen
en dat daar voor hen werd gezorgd!
vervoermiddel had uitgevonden. Zo werden
zun twee soorten stito's de voorvaderen
van de 35 millioen auto's, die nu over de
aarde rijden.
De eerste scheepsschroef.
In een andeie afdeling staat het werk
van een anderen Oostenrijkschen uitvin
der, Josef Ressel, die de scheepsschoef ont
dekte. Als je bedenkt, dat ongeveer 90
van alle stoomboten nog tegenwoordig van
zijn uitvinding gebruik maker, kan je je
voorstellen, hoe belangrijk die uitvinding
was. De voorwerpen, die nu in liet museum
tentoongesteld zijn, zijn alle van groot be
lang. Er zijn tekeningen van hemzelf bij
en modellen, die hij zelf heeft gemaakt. Dit
was de eerste maal, dat de scheepsschroef
duidelijk verklaard werd.
Een verdieping hoger is de eerste naai
machine van Josef Madersperger te zien.
Als je dit toestel ziet staan, zou je niet den
ken, dat het in de jaren, die volgden zó
belangrijk en zo onmisbaar zou worden.
Historische papieren.
In grote glazen kasten zijn belangrijke,
historische papieren bewaard. Er zijn bij
voorbeeld de patentbewijzen van liet gas
gloeilicht, dat in 1885 door Von Welsbach
werd uitgevonden en die van de metaal
draadlamp, die in 1897 werd uitgevonaen.
Op weer een. andere plaats hangt een
portret van Robert von Lieben die van 1905
1906 de eerste geluidsversterker maakte
en daarmede een begin maakte aan de te
lefonie en de techniek van de radio. Ook
de eerste schrijfmachine (1864) is hier te
zien.
Dr. Joesf Natterer is bekend, doordat hü
de eerste was, die koolzuur vloeibaar maak
te. Het apparaat, waarmee hij dat in 1842
deed is in het museum te zien en ook zijn
handschrift. Een masker voor zijn hoofd en
dikke leren handschoenen, die hem moes
ten beschutten voor het geval er ontplof
fingen plaats zouden vinden, zijn ook ten
toongesteld.
De afdeling van de Spoorwegen.
Eigenlijk bestaat het museum uit alle
maal aparte musea. Zo is de grote tentoon
stelling van Spoorwegen, die in de middel
ste hal staat op zichzelf al iets heel bij
zonders. Hier kan je de oudste soorten wa
gons en locomotieven zien en de oudste
rails van Engeland en het vaste land van
Europa. Zo is er dë eerste trein op het
vasteland: de paardehtrein van Linz naar
Budweiser, die tussen 1825 en 1832 is ge
bouwd. Dit was een bergbaan en eigenlijk
voor transport van zout bedoeld. Ook staat
daar het salonrijtuig van Keizerin Elisabeth
van Oostenrijk, waarin ze haar grote rei
zen maakte. Vlak daarby de geweldige lo
comotief van een goederentrein, die niet
minder dan 65000 kg. zwaar is. Deze loco
motief is het voorbeeld voor de meeste an
dere landen van de wereld geworden. Zij
werd in het jaar 1841 door Jones Turner
Evans in Newton, dus ir Engeland gebouwd
De „Viribus Unitis".
Ook het gedeelte voor de scheepvaart is
heel interessant. Er staat een model van
het grootste slagschip van de vroegere Oos
tenrijksHongaarse monarchie de „Viribus
Unitis", waarin je alle verschillende rui
men en hutten van het schip kunt zien. Het
echte schip werd in 25 mnd. tijd door 1000
Tirfen Van prachtigste natuurparken van
ftwrd-Amerika is wel het „Redwood-Em
pire", d.w.z. het „Rijk van de „Rode Bo
men". In dit gebied staan de oudste bomen
van de aarde. Waar de golven van de Stil
le Oceaan tegen de woeste en steile rot
sen op de kust van Californië slaan, begint
het bos met de reuzenbomen. Het natuur
park heeft een oppervlakte van 600 vier
kante kilometer en 97 van alle reuzen-
- ïen, die op de aarde voorkomen, staan
daarin. Deze bomen zijn een altijd groene
krijg je het gevoel ol je door een grote
kijker de hemel ziet.
Er zijn natuurlijk wegen in dit park aan
gelegd en soms stond een boom in de weg.
Maar men dacht er niet over om die prach
tige boom om te hakken en hakte daarom
alleen maar een doorgang in de stam, zo
dat de weg eenvoudig door de boom heen
loopt. Flinke grote auto's kunnen door die
grot rijden, zoals je ook op dit plaatje ziet
afgebeeld.
Het is heus niet helemaal ongevaailyk
dennensoort. Sequoia's heten ze en er zijn
nog verschillende soorten sequoia's. Het
hout is rood en wordt veel voor timmer
werk gebruikt. Sommige bomen zijn 120
meter hoog en hun dikte verschilt tussen
10 en 35 meter, waarbij de bast alleen al
een dikte heeft van 1 tot 1.5 meter. Men
schat de bomen 4000 tot 5000 jaar oud en
het staat dus wel vast, dat dit de oudste
levende wezens van de aarde zijn.
De schors van de bomen kan niet bran
den en dat is iets heel bijzonders. Het is
namelijk al vrij dikwijls gebeurd, dat de
bliksem in zo'n boom sloeg en dat het hout
van binnen verbrandde, maar dat de bast
ongedeerd en onverschroeid bleef staan.
De boom blijft voortbestaan, hoewel hij
helemaal hol is, de dikke schors is voldoen
de om het vocht uit de wortels naar boven
tc brengen naar de. takken en bladeren. Je
kunt dogr een kleine ingang in de stam
kruipen en als je dan naar boven kykt,
om door zo'n bos te lopen, want soms val
len de grote appels af. Deze vruchten lij
ken op onze dennenappels, ze zijn alleen,
veel groter en zwaarder en als je er een op
je hoofd krijgt, kan je er zeker van zijn,
dat je wel een beetje hoofdpijn zal krijgen.
Deze appels worden veel voor de kachels
gebruikt, vooral voor open haarden.
Om zoveel mogelijk bezoekers te trekken
worden er steeds nieuwe bezienswaardig
heden in het park gemaakt. Er zijn nu al
dansvloeren op omgehakte stammen ge
maakt en het is werkelijk een heel bijzon
der gevoel om op een afgeknotte boomstam
te dansen. Elk jaar komen er duizenden
bezoekers naar het park. Maar ze komen
niet alléén om de reuzenbomen te zien. Er
zijn ook hete bronnen in het park en
druipsteengrotten en liet is daarom ook he
lemaal niet te verwonderen, dat iedereen,
die in San Francisco of in het Noord-Wes
telijk deel van Californië komt, ook een
bezoek aan dit gebied brengt.
BESMETTELIJK.
In Kopenhagen vond laatst een vreemde
soort „roof" plaats. De voorbijgangers ble-
yen staan, toen ze een oude heer woedend
arbeiders gebouwd op de werf in Triëst en zyn eentje hoorden redeneren en wel-
Vlak bij het kasteel Schönbrun in We
nen, midden m een groot park, staat het
geweldige Technische Museum dat een ver
zameling is geworden van zeer belangrij
ke en ook zeer zeldzame voorwerpen, die
bij de techniek behoren. Het gebouw heeft
drie verdiepingen en er zijn 16.000 vier
kante meter tentoonstellingsruimte in ter
wijl het geweldige net van electrische lei
dingen, dat voor de verlichting en ook voor
de opgestelde machines gebruikt wordt, ge
lijk staat met het net, dat een stad van
10.000 mensen van licht moet voorzien. De
tentoonstelling is in 30 groepen verdeeld,
waaronder bijvoorbeeld zijn: de hoogovens
en mijnbouwbedrijven, het verkeer te land,
en te water en ook het luchtverkeer, de
machine industrie enz.
Omdat juist de Ostmark, het gebied
waarvan Wenen de hoofdstad is, in haar
geschiedenis veel uitvinders heeft gekend,
staan er ook in dit museum veel „eerste
lingen". Zo staat in de afdeling voor ver
voermiddelen, iets, waar alle musea jaloers
op kunnen zijn namelijk: de eerste auto,
die door Siegfried Marcus (18311898) is
uitgevonden. Met deze auto, waarvoor ben
zine werd gebruikt van een samenstelling,
die men nog steeds gebruikt, reed hij in
het jaar 1875, door de straten van Wenen,
nadat hij al in 1864 een nog ingewikkelder
kostte 65.000.000 gouden kronen.
Zo zij'n er nog heel veel interessante
voorwerpen in het museum, het zou te lang
duren om ze hier allemaal op te noemen,
maar wie ooit nog eens in Wenen komt,
doet er beslist goed aan om eens een kijkje
in het museum te nemen. Ieder zal er iets
vinden, dat hem interesseert.
OÜD STADJE IN DE SNEEUW
Hier zien jullie de kleine schoenmaker!
Hij kent zijn vak heel goed en je kunt met
een gerust hart je schoenen aan hem toe
vertrouwen. -Wat er ook aan moet gebeu
ren, spijkers uitslaan, zooltjes inleggen, zo
len plakken, breng ze maar by hem, hij
maakt het in orde. Alle broertjes en zus
sen laten hun schoenen en pantoffels door
hem maken en wie zou eraan durven twij
felen, dat hij, zij'n schoenen goed gemaakt
terug krijgt? Je hoeft hem maar aan te
zien, om te begrijpen, dat deze schoenma
ker weet hoe het moet! En weet je van wie
hij dat heeft geleerd? Van zijn vader, want
die is een echte schoenmaker, Jaapje heeft
zo dikwijls gekeken, als zijn vader schoe
nen maakte, dat hij nu zelf een zaakje is
begonnen en daar toepast, wat hij bij zijn
vader heeft geleerd.
dra was er een heel oploopje ontstaan.
Iemand vroeg den man, wat er toch ge
beurd was en toen vertelde hij: „Zo'n aap
van een straatjongen komt op zijn fiets
langs rijden en trekt me zomaar mijn
laatste sigaar uit mijn mond, die hij rustig
verder oprookt! Het is een schandaal!" De
mensen begonnen allemaal te lachen en
plotseling begon de oude heer erg te nie
zen. Daarna keek hij veel vrolijker en zei:
„Maar ik heb al wraak genomen, want nu
zal die jongen die vreselijke verkoudheid,
waar ik al een week mee rondloop ook wel
krijgen!"
Elke dag gebruiken wij papier, op school,
in huis en overal en we vinden papier het
gewoonste, wat er bestaat, Eeuwen en
eeuwen voordat de mens op het idee kwam
om papier te maken uit hout, deed de wesp
het al om zijn nest te bouwen. Dat maak
te zij uit een papierachtige stof, die zij uit
hout met speeksel maakte.
Pas veel later kwam de mens op het idee
om uit houtslijpsel papier te maken. In de
spleten en scheuren van de bast van eike
bomen kan je wel eens kale plekken zien,
die de wespen daar door krabben en scha
ven uit hebben gehaald om de kleine stuk
jes hout te halen, die ze, na ze flink ge:
kauwd te hebben, voor hun nest gebrui
ken. In deze nesten brengen ze ook de las-
ven van insecten,' die ze door een steek
verlamd hebben en die als eten moeten die
nen.
Allerlei soorten vliegen, en vooral ook
bladluizen zijn het hoofdmaal van een
wesp. Maar ook kleine spinnen eten ze
graag.
Met grote spinnen hebben ze meer moei
te. Dikwijls ontstaan er grote gevechten
tussen een wesp en een grote spin en heel
vaak wint de spin die strijd. De spin past
allerlei listen toe om de wesp in de val te
lokken en in de eerste plaats moet ze zor
gen een beetje uit de buurt van de wesp
te blijven, zodat zij niet kan steken.
Een zoöloog schreef eens in een Londens
blad, fyoe hij een stryd tussen een spin
en een wesp bijwoonde. „De wesp was in
een spinneweb gekomen", vertelde hij, en
zat daar vast. Zy deed erg haar best om
uit het web los te komen en het leek er
werkelijk even op, dat het zpu lukken.
Maar op dat ogenblik kwam de spin vlug
uit het midden van het web en begon een
stevig weefsel van. drades om de plaats te
spinnen, waar de wesp zat. Driemaal ging
ze om de wesp heen en iedere keer werd
het moeilijker voor de gevangene om vrij
te komen. Toen ging de spin tot de aanval
over en bond draden om de vleugels van
het insect.
Intussen deed de wesp alle moeite om
de spin te steken maar het hielp allemaal
niets en na een paar minuten leek de wesp
meer op een mummie dan op een wesp. Zy
was helemaal ingeweven in zilveren dra-
Jan had een grote zak gevonden
En toen een nieuwe streek bedacht!
Hij kroop ermee onder de tafel
Wachtend tot Mien de koffie bracht.
Toen hij haar hoorde komen, blies hij
Lucht in de zak, zoveel hy kon.
Liet met een knal de lucht ontsnappen
En alles viel 'op Mien's japon!
Mien schrok erg, maar toen zij Jan zag
Pakte zij hem bij zijn kraag
Trok hem vlug mee naar de keuken
En gaf hem een flink pak slaag!
den en er was bijna niets meer van het
lichaam te zien.' Toen durfde de spin dich
terbij te komen en even later zoog ze de
wesp uit, waarna ze hem weer liet hangen
en zo, als lekker boutje in haar voorraads
kamer bewaarde!"
SCHOMMELEN, SCHOMMELEN OP EN
NEER,
In Ontario in Amerika werd enige tijd
geleden een schommelwedstrijd gehouden.
Het ging erom, j wie het langst in een
schommelstoel kon blijven zitten, terwijl
de stoel schommelde. Een clown Joe Harris
won de wedstrijd, hij hieïd het vol om 55
uur en rog een paar minuten te blijven
zitten. Intussen waren twee stoelen onder
zijn gewicht bezweken. Hij kreeg een prijs
van 500 dollar. Alle andere deelnemers
waren allang uitgevallen, want het bleek,
dat de meeste mensen vreselijk misselijk
en draaierig werden, als ze lange tyd ach
ter elkaar geschommeld hadden, ->
