De wereldt eratoonste ing in
cLuuuké magician mei
29 APRIL
ia dié Sm
Telefoon-Ad stsen.. die- eü mdo% uw aandacht i/t ay eu
New York
Radioprogramma's
69802 l%t$Z'£°Lf,tos''r-34
69551 Krommenhoek, Singel 101
67556 Jac- T d WaaJ>
Uit de geschiedenis der wereldtentoonstel
lingen. De Effeltoren nog niet overtroffen.
Gemengd Nieuws
67770
68321
(Van onzen specialen correspondent).
Wjj hobbelen gezellig over den Oceaan;
de „Veen dam" is volgeladen met fragmen
ten 'van inzendingen, die straks in New-
Ydrk in elkaar worden gezet om dtex te
tooncn, in bet Nederlandsche Paviljoen,
waarin een klein land groot kan zijn. Ten
minste, dat verwachten wij toch van ons
paviljoen 1
Het instituut „wereldtentoonstelling" is
gegroeid uit de noodzaak dter ladnstrieete
ontwikkeling. Als wij u straks brieves gaan
schrijven over de „Worlds Fair" in New
York en u in uw verbeelding daar rond
leiden, zult u toch iets dienen te weten
van de geschiedenis der wereld ten loon s tel
lingen.
Wjj zjjn tegenwoordig geneigd, door oen
ontwrichtenden invloed, die de machine
gehad heeft op de beoefening van het
Ambacht, terug te verlangen naar het
systeem der gilden, omdat toen het am
bacht voortreffelijk beoefend kon worden
en de concurrentie zoodanig aan banden
was gelegd, dat de prijs niet dfe kwaliteit
in een hoek behoefde te da wen. Dee© gil
den hebben echter dé ontwikkeling van
technische bi tripmiddelen terdege aan ban
den gelegd1 en pas na de afkondiging van
de arbeidsrrpieid (17 Maart 1791) an
in FTankrgk de industrieel© ontwikkeling
voortgang vinden. Engeland had een voor
sprong; het had zijn revolutie reeds in
de 17e eeuw achter zich en met de re
volutie verviel ook de macht der gilden.
Het begin in 1798.
De eerste „Exposition des produits de
l'industrie" wend In September 1798 op
de Champ de Mars in Parijs geopend. Het
tentoonstellingsprincipe was het expose©-
ren van industrie-producten, een principe,
dat langer dan een eeuw als richtsnoer
bleef dienen. Een ander, even belangrijk
beginsel was de vrijhandel. Het was als
een axioma gevoeld, dat bet afkon zin
had producten uit de «eheele worekl samen
te brengen indien deze production ook in
de gebeel© wereld gekocht zooden kannen
warden. Het is goed dta wij ons hiervan
rekenschap geven nu wij aan den voor
avond staan van een wereldexpositio on
der geheel andere omstandigheden. Van
vrijhandel is immers in het geheel geen
spcake "Weer. r
i Gottfried Semper.
De eerste wereldexpositio had plaats in.
Londen in het jaar 1851. Da expositie
was een overweldigend) succes. Het begin
sel zou zijn: de producten van alle lan
den der wereld' tot vergelijking, aanspo
ring en voorlichting naast elkander te
stellen: er was een afdeeüng grondstof
fen, machines en uitvindingen, eindpro
ducten en kunsthandwerk. Gottfried Sem
per, wiens geschriften over stijl nog heden
ten dage gelezen en beleden wonden, was
de raadsman van de organisatoren. Een
prijsvraag voor een tentoonstellingsgebouw
verliep zonder resultaat: toch wanen 283
inzendingen de jury gepasseerd. (Het lijkt
wei de prijsvraag van het Amstetcdamsche
raadhuis 1) Een firma diende een plan in
van den tuinarchitect PSaxtcm; het was
een fantastisch plan en het frit, dat bet
tol stand is gekomen, zonder zakelijke
overeenkomst, zonder geldinzamelingen en
dergelijken steun, is wei een bewijs voor
de stoutmoedigheid1 van de initiariefnoner
Het kristallen paleis heeft een nieuw©
bouwwijze ingeluid. Tentoongesteld ward
alles wat binnen het bereik der cultuur
dier dagen als interessant beschouwd weed.
De industrie toonde hier echter de fouten
van ongebreidelde stuwkracht op het ter
rein, dal ons in zijn wezen nog vreemd
was. Semper zag de dwaling in, liij be
greep dat zinlooze versiering nooit de
schoonheid van een voorwerp ten goede
kan komen; pas in 1900 zien wij echter
de eerste practisohe resultaten van zijn,
destijds reeds gepredikte, stijlopvattingen.
Zullen wij in New York paviljoens te
aanschouwen krijgen, die evenals dit het
geval was bij de tentoonstellingen-reeks tus-
schen 1851 en 1889, behooren tot de beste
voorbeelden van architectuur? In deze
jaren waren de tentoonstellingsgebouwen
experimenten met nieuwe materialen; zij
toonden toepassingen van nieuwe werk
wijzen; de geschiedenis der ijzerconstruc-
üe is gemaakt op de wereldtentoonstellin
gen.
De invloed van Eiffri.
Als wij dus straks in New York onze
oogen open spalken voor de geweldigheden,
die men ons aangekondigd heeft, zal na
de verbazing over de kwantiteit -toch nog
zeker de vraag gesteld moeten warden of
ook nu, in 1939, bij deze tentoonstelling
in den overtreffenden trap, ook bereikt is,
wat vroeger de essentieel© winst was van
een wereld-expositie; het verder gaan der
mltuurgeschiedenis, een voortbouwen zoo
wel materieel als geestelijk. Parijs hield
in 1855 en 1867 belangrijke weréklexpo-
sities; in 1855 durfde men het aan een
gebouw neer te zetten met een overspan
ning van 48 meter, in 1867 moest het ge
bouw hel aardrond symboliseeren. Het
overstekende dak werd hier als nieuw ar
chitectonisch element toegepast De over
spanning was reeds ruim 110 meter ge
worden. De eerste tentoonstelling waar het
geëxposeerde niet in één groote hal werd
ondergebracht, maar in verschillende pa
viljoens, werd gehouden in Philadelphia
in 1876. In 1878 is te Parijs de tentoon
stelling reeds over de Seine heen ge
groeid, hel Trocadero is opgericht. (Wij
herinneren ons, dat de laatste wereldten
toonstelling in Parijs de „Expo" het Tro
cadero heeft doen herrijzen). Eiffel, die
met zijn toren in 1889 een bouwwerk zou
leveren, dat nog tegenwoordig „modem"
is, heeft hie: reeds gewerkt; zijn gïoote
glasvlakken en luifels zijn verbluffend. Do
300 meter hooge Eiffel toren slaat echter
het record in 1889. Deze toren domineerde
en beheerschte nog in 1937 de Expo als
een machtiger daad dan alles wat na 1889
tot stand is gebracht De tentoonstelling
in 1889 had een programma, dat niet van
architecten uitging; het was de socioloog
Simon, die het thema: „De geschiedenis
van den arbeid''" had ontwikkeld'. Nu volgt
de expositie in 1893 in Chicago, in het
licht der geschiedenis kunnen wij zien,
dat deze tentoonstelling een geweldige te
Tugslag is geweest: hebben wij ons ge;
spiegeld aan deze les? Wij meenen het te
moeten betwijfelen. Chicago negeerde den
invloed van Eiffel; er werd getracht met
bluf en praal, die haar weelderigen inven
taris opdiepte uit oude stijlmotieven, de
genialiteit van Eiffel te overdonderen; het
weid een droeve mislukking.
Parijs 1900, een teruggang.
De stijlnamaak heeft, helaas, een groo-
ten invloed gehad op de ontwikkeling der
Amerikaansche architectuur. De decaden
tie gaat van Chicago over op Parijs. Pa
rijs 1900 is een teruggang. Wel weid bet
nieuwe bouwmateriaal gewapend beton
toegepast, maar het is verborgen achter
de steenec gevels van het Grand- en Petit
Palais.
De eerste uitbarsting van industrieel©
ontplooiing is in onze eeuw tot bedaren
gekomen; het verlangen komt weer boven
de» tentoonstellingen mee te laten werken
aan algemeene idealen, zooals het verbe
twen van den slechten smaak. Mensch en
tijd moeten met elkaar in overeenstemming
worden gebracht.
De bijdrage van Dnitsehland.
Duitschland heeft zijn aandeel bijgedra
gen: de kunstenaarskolonie in Darmstadt
wist in 1901, de geheele Duitsclie kunst
nijverheid in Dresden in 1906, dte veebe
tering van den slechten smaak ter hand' te
nemen. Keulen 1914 en Stuttgart 1927
hebben een grooten invloed gehad; een
invloed, die niet meer door bevelen van
het nieuwe regime ongedaan gemaakt kan
worden. Belangrijk was ook de tentoon
stelling in Stockholm in 1930. De om
vang is niet te vergelijken met wat de
World's Fair ons straks voorzet: het is
de vraag of de kwantiteit echter hef be
langrijkste is. Nog versch in het geheu-
gen liggen de tentoonstellingen van Brus
sel, Antwerpen en Parijjs. Ons land was
er vertegenwoordigd. Nooit is het oordeel
over onze inzendingen onverdeeld1 gunstig
geweest. Het is ook niet te verwachten,
dat New York alle harten zal stelen.
Alvorens wij u gaan schrijven over de
World's Fair zullen wjij de laatste wereld
tentoonstelling, de Expo" nog even op de
korrel nemen, teneinde u onze mooning
weer te geven, over do waaidkibiopaliag van
een expositie.
Noodlottige iplvffiug.
Terwijl men een ballon voor natuurkun
dig onderzoek, die opgevischt was in vol
le zee buiten Paingdon (Devonshire) op
de kade haalde, vloog hjj plotseling in
brand. Een dertigtal kinderen en twee man
nen bekwamen oppervlakkige brandwon
den.
Kind in tobbe kokend water gevallen en
overleden.
Op de boerderij Langebosch aan den
Koogerweg in Den Buig is gistermiddag
het drie-jarig zoontje van de familie Van
Heerwaaiden bij het spelen in een tobbe
met kokend water gevallen.
Onmiddellijk na het ongeluk werd het
kind naar het ziekenhuis te Den Helder
vervoerd, waar het ventje aan de bekomen
verwondingen is overleden.
W aarschuwing.
Het spaarcredietkantoor, Schiedamsche-
weg 252a, te Rotterdam, stuurt aan per
sonen, die per advertentie geld' ter leen
vragen, een circulaire met aanvraagformu
lier toe, waarin wordt medegedeeld!, dat
onder bepaalde voorwaarden credieten in
bedragen van f800.tot f1000 worden
verstrekt.
Alvorens met genoemd kantoor in rela
tie te treden wordt men verzocht inlich
tingen in te winnen bij de Amsterdamsche
Stichting voor Vereenigde Woekerbestrij
ding, Enge Lombardsteeg 2, Amsterdam.
ZATERDAG, 22 April 1939.
Hilversmn I, 1875 en 415,5 M.
KRO-uitzending.
8.009.15 Gramofooa (Om 8.15 Ber.).
10.00 Gramofoon. 11.30 Godsd. halfuur-
12.00 Ber. 12.15 Mdodisten. 2.00 Voor
do jeugd. 2.30 Gramofoon. 2.45 Kinder
urn-. LOO MeJodistoa. 4L30 Orkest 5.15
Sport 5.30 GraJnofoüo. 5.45 Kindarrjmg
S.20 Joum. overz. S.45 Ber. ©n gzauno-
iooTL 7.00 Ber. 7.15 Causerie. 7.35 Ac
tueels flitsen. 8.00 Ber. 8.15 Overptein-
ring met muziek. 8.35 Gramofooo.
S.45 Bont programma. 10.30 Bet 10.40
12.00 Gramofooo.
Hilversum U, 3 ys M.
VARA-uitzending. 10.0010 20 van. en
7.30—8.00 VPRO.
8.00 Gramofooo. (Ca. 8.16 Bear.). 1D..00
Morgenwijding. 10.20 Voor arb. der C<xd-
tinubedr. 12.00 Gramofooo (Ca. 12.15
Ber.). 1.30 Ramblers. 200 Fïïmpeaatje.
2.15 Kano. 2.45 Gramofooo 300 Re
portage. 3.35 Residentie-orkest en so
list. 4.30 Causerie, 4.50 Residentie-orkest
5.30—6.00 Filmland. 6.05 Uit de AJC.
6.30 Orgel. 7.00 Kalender. 7.10 Polït.
journaal. 7.30 Causerie. 8.03 Ber. en
Varia. 8.20 Gramofoon. 8.30 Puzzle-kwar-
tier. 8.45 Gramofoon. 9.00 Tooneel 9.15
„En nuOké". 10.30 Ber. 10.35 Com-
munitysinging. 11.00 Orkest en solist.
11.4512.00 Gramofoon.
Droitwicb, 1500 M.
10.20 Gramofoon. 10.50 Orkest 11.50
Gramofoon. 12.20 Dcuashand. 1.35 Gramo
foon. 2.05 Harry Roy. 4.35 Gramofoon.
6.05 Orkest 7.20 Variété. 9J0 Orkest.
10.35 Dansband.
Radio-Paos, 1648 M.
.00, 9.00, 9.25 en 10.20 Gramofoon. 11.30
Zang. 1200 en 12.35 Gramofoon. 1.50
Zang. 2.35 Gramofoon. 4.05 Zang 6 20
Orkest. 7.50 ViooL 8.20 Orkest 10.35
1150 Dansorkcst.
Keulen, 456 H
550 Gramofoon. 6 30 Orkest. 7.50 Orkest
en koor. 11.20 ea 12.35 Orkest en so
list L3Ü Gramofoon. 3.20 Yroolijk con
cert. 5.35 Ge var. ptrogr. 6.30 Sextet. 7150
Gramofoon. 8.35 Cabaret. 9.35 Orkest.
11J20 Gramofoon. 1.20—2.20 Orkest
Brussel, 322 en 484 M.
322 M. 11,20 Gramofooo. 11.50 Orkest.
12J50 Gramofooo. 1.25 Zang en accor
deon. 2.35 Gramofoon. 2.45 CeHa. 320
Gramofoon, 3.35 Zang. 44)5 Piano. 5.90
Orkest en soliste. 7.20 Gramofoon. 8.05
Cabaret 9.30 Populair concert. 1020
11.30 Gramofoon. J I
484 1L 11.20 Gramofoon. 1150 OrkeeV
12.50 en 1,55 Gramofoon. 22D Or kas!;
en sofist. 4.35 Dnnsoftsst 635 «n 6.85
Gramofoon. 7.20 Cabaret 8.05 Orkest en
soliste 9.501130 Gramofoon.
DeutsdUandsender, 1571 31
10.2011.20 Orkest en soliste
SCHIEDAMSCHE RADIO CENTRALE
Zaterdag 22 April,
rogramm* 3.
Kernen 8 Parijs Radio 920. Radio P.
'T. T. Notd 9.40. London Regional 10 50.
Brussel (Ned.) 1236. Keulen 1.20.
Deotschlamsender t Diversen 2.50. Keu
len 3.20. Brussel (Fr.) of Diversen 5.35.
'Bnssd (Er.) 535. London Regional 620.
Keulen 6.40. Brasses (Er.) of Diversen
'35. Keulen 730. Bunssel (Ned.) 9.20.
Brussel (FY.) 9.30. Keulen 10.20.
Programma 4
Brussel 5Ned.)»8. Parijs Radio 8.20. Di
versen 8.30. London Regional 9.35. Droit-
wich 10.50. London Regional 1.05. Droit
wicb <12! Pauze 8.45. Straatsburg of
Diversen 850. Drotevieh 930 Parij Ra
dio 1.1.20
Programma 5.
Luxemburg S.20 Diversen 8.30 Luxem
burg 9.35. Diversen 1L05, Keulen 11.20.
Brussel. (Er.) 1230. Brussel (Ned) 1.25.
Brussel (Ned.) of Diversen 3 20. Brussel
(Fr.) 4.35. Parijs P. T. T. 4 55. Luxem
burg of Diversen 5.20, Luxemburg 5.35.
Brussel (Ned.) 6.20- Brussel (Ned 8 05.
Brussel (Ned.*; of Diversen 8.50. Brussel
(Ned.) 930. Diversen 1L20.
ANTHRACIET
AUTORUITEN
RflQdR Fa. ran Loopil Olivier,
Glassiijperij, sterstraat 39.
BAKJKERJJ
«■tOBX en Tun.irtv
fiQR7fi Brn-ting.
V<U O I O Itojtei-.! im.sclu'dijli -i:t:i-2:i.V2;t7.
BO UW ARTIKELEN-IJ ZERW AREN.
g 'J Post és Co., Korte Dam 10.
LIK5UREN
cOQO Q „Oud-Alathenesse"i
00900 Depst A. J. van Heck A Co.
Rotterdamschedijk 242
L00DGIETERSBE9RUF.
67610, Mart Boeten,
1100 M Botestraat 78.
LUXE VERHUUR.
CfiOlfl „Wester Garage", Francois Hi
O -XIU varschmidti; a 7074. Dag en
uacht geopend.
MANUFACTUREN.
QIC7 Fa. G. van der Heijden,
OO liJi Boterstraat 18-16-29-81.
MEUBELEN-STOFFEEREN.
'Q77Q C J. de Jager
OU/ /w Rirk Tan Wassenaarstraat 35
Showroom: Rembrandt an 7
PAPIER YE RN1ET1 GIN 6
v. <1. Waal, Westmolen-
atraat 85-27. Inkoop alle soorten
oud papier en metalen.
RADIO.
68970 en 69519.
Schiedaaiache RsdiooentraJa N.V.
Lange Haven 107.
SCHOENEN.
LD. van Doorun,
rcwa veld 116
Uitsluitend betrouwbare kwa
liteiten, MIDZA BONNEN.
SCHOORSTEENVEGEN.
A 01 Varbetering ran Schoorsteen ti ,k
OOHCl r V L. Boi mi
Alléén Lange Achterweg 88.
8T00MEN-VERVEN.
Stoomvervanj en Chem. Wassche-
„Centriwl Hoofdkant Lange
Niauwstraat 73.
Timmer- en Metselwerken, Eiectr. Timmerbedrijf
67878 Th. Krenger v/h. J. H. Wuisman,
VLEESCHHOGWEUJ SN SFESELAGERIJ
fiï MQ F- Eageiag«
Wf w J Oosterstraat 111,hoekFranklinstr.
SpedaJitrit in fijne Vleeschwaren.
WONDS G-1NR1CHT1NG.
GOnif Fa. Rijnbende m Van Hoek,
Hoogstraat 82.
qratit togü
