Turkije'sr rol in het Oosten
JCaleidoscoop
De wedijver tusschen het Britsche en
Duitsche rijk. Hoe Turkije als bewaker der
Dardanellen zijn gevaren beoordeelt. Ver
sterking van het nationaal bewustzijn der
Turken. Turksch-Russische vriendschap yer-
m
TWEEDE BLAD
SCHIEDAMSCHE COURANT
- stevigd.
Turkije is wars van de as
Rome-Berlijn
ff
mmm
Zomersproeten
SPRUTOL
W'ÉjrtMifS:
y.
Kunst en Wetenschap
Sport
Voetbal
Om den Moormanbeker
Wandelen
(Van onzen Balkan-correspondent).
Istanboel, in Mei.
Het gemoderniseerde Turkije van
thans, waarvoor Kemal Atatürk den
grondslag legde, is een vredesfactor
van onschatbare waarde in Z. O. Eu
ropa en liet Nabije Oosten. Dit Turkije
is niet langer „de zieke man aan den
Bosphorus", die bet was tot aan het
optreden van Atatürk' en de afdanking
van den laatst en sultan. Na den wereld
oorlog beeft het land' van de halve
maan veel van zijn vroeger gebied' ver
loren, b.v. alle Arabische staten,, maar
bet boekte één belangrijke aanwinst:
de nationale eenheid, die gepaard ging
met een herleving van het nationaal
bewustzijn. De hervormingen, welke de
in November van het vorige jaar over
leden dictator in zijn land aanbracht,
hebben daartoe ontzaggelijk veel bijge
dragen. Nog effectiever zou bet 'mo-
derniseeringsproces zijn, ware het niet,
dat een wel zeer bureaucratisch, om
slachtig en onoordeelkundig ambtena
rencorps de verdere ontwikkeling van
het land legen de bedoelingen in te-
gewerkt.
Het nieuwe Turkije, dat Kemal A lat (irk1
heeft achtergelaten en thans aan de zorgen
van zijn vroegeren strijdmaikkor Ismeth Inö
nü is toevertrouwd, is vastbesloten krach lig
voor zijn onafliankelijkilieid te strijden, fn
dien strijd zal het uiteraard alleenhulp
van die staten aanvaarden, welke zijn on
afhankelijk karakter eerbiedigen. Politiek
tril het niet gebonden
nomisch zeltstandig.lbfrkfje behoort voorals
nog tot de onmogelijkheden. Niet alleen, dat
het afhankelijk is van op ruime schaal ver
strekte buitenlandsche credieten, maar ook!
in eigen handel en bedrijf is de invloed
van Armeniërs, Grieken en niet-Turksch©
Joden nog aanzienlijk.
Het Turksclie volk was steeds een land
bouwende natie en eerst Kemal Atatü.k gaf
den stoot tot een hervormingsproces in een
modernen industriestaat. Hierdoor had bij
zijn land economisch onafhankelijker wil-
Jen maken; uit dien hoofde valt .liet des te
meer te betreuren, dat een willekeurig of
slaafsch ambtenarencorps zijn initiatief lang
zaain maar zeker doodt en dat vooruitstre
vende handelskringen steen en been over
de ambtenarij klagen. Op sociaal gebied zijn
groote verbeteringen tot stand' gekomen,
ook de positie der vrouw onderging een
gunstige verandering en 'zij heeft'thans een
voornaam aandeel in" het bek! eed en der
openbare functies. Maar 'alles wat tol dus
ver is gepresteerd', kan er meer op gericht
zijn, de Turken zelf te verbazén en met
bewondering te vervullen dan de West-)
Europeesche kringen in liet land.
Er valt in werkelijkheid nog héél veel
te verrichten, in de eerste plaats onder de
arme Anatolische boeren, die én dit is
weeT een beletsel g<>©n bi zonde ie be
hoeften aan den dag leggenen in primi
tieve woonhutten leven, diie wel in zeer
schrille tegenstelling staan tot de moderne
paleizen, die in het nieuwe regeeringscen-
trum Ankara in den meest letterlijken zin
ttit de woestijn werden getooverd.
Brug van Oost naar West.
Turkije is een zeer belangrijk vetbindïngs
land' tusschen den Railten en Klein-Azië en
oen sleutel voor de stabiliteit in liet Nabije
Jong Vol en dam deed de deelnemers aan
fl»t Spoorwegcongres uitgeleide, toen het
pezebchap deze week een bezoek aan het
karakteristieke dorp had- gebracht.
Oosten. Deze brugstaat van Oost naar West
bezit weder den sleutel tot tie Dardanellen,
die den laatsten tijd met nieuw geschut
versterkt werden, en bèheersoht den in
gang tot de Zwarte Zee. Geen wonder, dat
de groote mogendheden ,in het bizonder de
Middellandsche Zee machten, hardnekkig
om de vriendschap en gunsten van tien
Turkschen staat werven.
Het scherpst is' de wedijver tusschen
het Britsche en het Duitsche rijk. Enge
land en Sovjet-Rusland willen de totali
taire mogendheden van de bassins der
Zwarte zee en van het Oostelijk deed van
de MiddelJandsclie zee afhouden. Van deze
zijde wordt niet alleen versterking van
de Balkan-Entente, waarvan Turkije een
vooraanstaand lid is, beoogd, doch ook
dé vorming van een nieuw blok van Zwar
te zee staten, waarin ze een leidende rol
zou hebben. De Turksch-Sovjet Russische
vriendschap is het meest constant geble
ven en bij het bezoek, dat de Russisch©
onderminister van buitenlandsche zaken.
Petemkin,- kortgeleden aan Ankara heeft
gebracht, werd de samenwerking tusschen
beide landen met zoovele gezamenlijk© zor
gen en gevaren voor de naaste toekomst
verinnigd.' Inzake dé vorming van éen
vredesblok van Zwarte zee-stalen, oen blok
tegen agressie van de zijde der dynamische
mogendheden is Turkije de rol', beschoren
van bemiddelaar tusschen -Roemenië en
Bulgarije. Toetreding van Bulgarije' tot zulk
een blok zal echter slechts mogelijk 'kun
nen zijn, indien Roemenië het Zuidelijke
Dobroédsjagebied weder aan den Bulgaar-
schen huurman afstaat. Een gebied, dat
overigens slechts van ondergeschikte be-
teekenis en hoofdzakelijk door Bulgaren
wordt bevolkt.
Het Derde Rijk tracht evenals iu den
wereldoorlog het geval was Turkije weder
aan zijn zijde te krrjgen'len hét zond' Von
Papen-naar Ankara met de opdracht, de
vroegere -sympathieën in hét Turksclie volk
voor het Duitsche weder op te wekken.
Alaar Von- fo^n^gtaa&voóri-één schieton;
Duitsohland bebeorscht wel
iswaar vóór 50 pCt.. aen Turkschen ex
port, maar het 'kan 'politiek geen vasten
grond in "Turkije krijgen." Ett het' heeft dit
land noodig, om dc lijn BerlijnBagdad in
den bef aamden drang naar liet Oosten te
kunnen creëeren. Turkije daarentegen ducht
de as RomeBerlijn, omdat het noch een
vazal van het Duitsche noch van het Ita-
iiaansche imperium wenscht te worden.
Zijn énergie blijft gericht, op de, ontwik
keling van het eigen, land. In Turkije- zijn
niet alle sympathieën voor het Derde Rijk
gedood, maar men is afkèerig van elk Ita
iiaansch initiatief en zet 'zich schrap tegen
de neigingen van Italië, om via de Darda
nellen naar de pétroteumterreinen van den
Kaükasus'te gaan. Van dezen ltaliaanschen
drang is uiteraard het Sovjet-Russische rijk
het' meest bedreigd en hier ligt- dan ook
een vruchtbaar terrein voor Turksch-Russi
sche samenwerking.
Niet.alleen, dat na de inlijving van Al
banië gevaar dreigt voor -het Grieksch-
Turksche militaire 'bondgenootschap -*
een doom,in het oog blijft voor de' Turken
ook dé militaire - basis, dieItalië in de
groep deT-Dodekanesos-èilandén bezit, wel-
ke voor de Turksclie kust in Klein-Azië
zijn gelegen. In geval'van een "conflict zou
Italië deze eilandengroep kunnen bestem
men tot uitvalspoort tegen de Turksch-
Klein-Aziatische kust en dan zouden tevens
de zoo kostbaar bewapende Dardanellen
bedreigd' zijn.
y'/1f*""' e v> v r
De roei wedstrijden der Oxford-uni versiteit worden dezen keer als Mj uitzondering gehouden onder begunsti-
£Pnë fraai weer. De achten in actie bq het passeeren van een der brngen.
-verdwijnén'spoedig'door'n pot
Bij alle Drogisten
Regen.
Het Duitsche rijk heeft de Turksche marlet
betrekkelijk gemakkelijk kunnen veroveren,
daar zijn waren, zelfs de tabak, niet in
aanmerking komen voor de West-Europee-
sche markten. Bovendien ontstonden moei
lijkheden in het EngelschTurksche han
delsverkeer tengevolge van het feit, dat
de Turken het tusschen heide landen be
staande clearing-systeem steeds te hunnen
gunste wilden toepassen. Het Britsche rijk
heeft het Kemalistisch© Turkije echter be
langrijke credieten verleend, een bizondere
leening ook van 16 millioen pond sterling
voor militaire doeleinden. Het Duitsche
tegen-offensief geschiedde echter, in niet
minder grooten stijl. Duitschland sloot een
overeenkomst met Turkije voor een leenïng
van 150 millioen maric, eveneens ten be
hoeve van. 's lands verdediging. Onderhan
delingen zouden thans gaande zijn voor die
verleening van nieuwe credieten van het
Britsche.-rijk aan Turkije. Engeland voor-:
op,- -en in mindere mate ook Frankrijk,
blijken thans heilig besloten te zijn, hun
vroegere passiviteit ten aanzien van de
Balkanmarken definitief te laten vaten.
De eerste dikke druppels petsen neer uit
een loodgrijze lucht, ze ritselen over de
blaren en tokkelen een luchtig melodietje
op een nog "droge parapluiei
Dan openen zich "plotseling de hemel
sluizen en de regen ruischt naar heneden,
ritselt in" snelle "st'roomeu langs de ruit,
gutst néér in de tuinen.
De regen striemt in lange stralen en
slaat putjes in de aarde, die .vochtig-donker
lijkt ie leven, onder dezen swatervloed.
De stralen zijn 'plotseling' leeg; de re
gen heeft er vrij spel en stort neer op de
keien en spoelt het straatv^il weg langs
de goten, waar kabbelende" beken klotsend
wegkolken.
lie<- regenrïpleRsf-"rleer-- opd© 'pleinen;
waar .vluchtende menschen zich-ijlings
weghaasfen.
De regen plenst neer in het donkere ira-
vcnwater.dat uit de stille onbewogenheid,
waarin het de oude huizen langs zijn
kade weerspiegelt, plotseling tot leven ont
waakt.
De regen klettert neer en slaat vervaar
lijke hellen op het water, dat grijs-grauw
opborrelt en kookt als een heksenketel.
De regen ruischt neer in de kruinen van
oude hoornen en de kastanjes kunnen nog
niet moeite hun mooie leaarsentooi om
hoog hóuden.
De regen stroomt neer op de rood© pan
nen daken, gutst door de gooten, kabbelt
langs de kade en spoelt omlaag langs den
ouden grijzen kerktoren, die zijn sterke,
stramme corpus schoon laat wasschen in
dezewolkbreuk en schuil gaat in een
gordijn van regen.
Dc regen trommelt neer op het zinken
dak van het huisje op d© tennisbaan, waar
een paar overmoedigen gevangen zitten
achter een muur van water. Groote plas
sen kabbelen over de verlaten banen en
"in'het-gravel slaat de regen kuiltjes.
Dé 'auto's langs den weg glijden glanzend
nat door een spuitende-fontijnen-boog.
Detreinen kruipen als glibberig natte
monsters, druipend- het station.binnen, omi
onder de glimmend zwarte kap, waarop de
regen een wilde, matelooz© symphonie
neerratelt, even uit te blazen.
Als de scholen uitgaan krijgen we een
waterballet; alles draaft en holt, springt en
danst in den stroomenden regen, de fiet
sers glibberen weg in groote plassen, de
schooltasscben druipen glimmend nat en
de regen leekt langs warme kindergezich
ten.
Buiten op de velden sijpelt de regen in
de weke weilanden waar de geduldige die
ren haar natte koppen buigen aan den
slootkant, waar de regen zijn donkere stip
pen slaat in het groene kroos.
Als een oneindige melancholie druilt
de regen over het wijd© polderland, waar
een eenzame vogel verdwijnt in het grijs
en het paard van den groentenboer met
natte glansplekken op z'n vel, gelaten ever
den landweg sukkelt.
De regen regent gestadig en van ver
weg uil het Westen van over zee, stapelen
zich de loodgrijze wolken en storten ge
nadeloos neer over ons arme waterland.
*T ri--
w, it
SsTJs
£23
Een goedgeluimde Duce. Op zijn jongste inspectiereis naar de Italiaansehe
grenzen, had Mussolini een vriendelijk woord en een gulle laeh voor de
jeugd, die onder moeders toezicht den regeeringsleider verwelkomde.
k-1
Een met papier geladen zolderschuit zonk gisteren in de Heerengraeht te
Amsterdam. De drijvende inventaris had veel bekijks.
Sj. BROERSMA'.
Istanboel, 11 Mei *39.
DER
Muurschilderingen ontdekt.
In de Hervormde Kerk te Rathmen (Over
ijssel) die reeds groote vermaardheid ge
niet door haar bekend© muurschilderingen,
waarover door verschillend© kunstkenners
is geschreven, zijn thans, tijdens de kerk-
verbouwing, opnieuw gedeelten van muur
schilderingen aan het licht gekomen.
De architect heeft onmiddellijk het
icstanratie-werk stopgezet en rijksmonu
mentenzorg, die de kerkrestauratie subsi
dieert, van de vondst op de hoogte gestold.
ZATERDAG, 20 Mei 1939, no. 22175.
Elftallen der R.Y.B. en A.Y.B.
tegenover elkaar.
In Leiden" vindt a.s. Zondag plaats een
wedstrijd tusschen een elftal der R.Y.B. en
•A.V.B. Deze ontmoeting wordt als tus-
scbenronde gespeeld' voor het bondentour-
nooi om den Moormanbeker.
Voor deze gelegenheid zal het R.V.B.-
elftal er als volgt uitzien'; I
Buurveld (G.V.R.) d.; Kloot (H.W.D.)
en de Haan (D.Z.B.) a.; van Meurs (Roga);
Lupgens (H.O.V.) en v. d. Hoek (Hille-
sluis) m,; Koelega (H.O.V.), Krijnen (Croos-
wijk), van Holten (Hillesluis), Hofman
(H.O.V.) en van Graafeiland (A.V.U.) v.
D.H.S.-wcdstrijdcn.
Zondag speelt D.H.S. op haar terréin
tegen S.F.C. 1; aanvang 2 uur. Om half 12
speelt D.H.S. 5 tegen O.Y. 2.
Nationale afsttandmarschcn van ,,Oké".
De Schiedamsche Wandclspbrtvcrceniging
„Oké" oiganiseert op 3; en 4 juni a.s. na
tionale afstandmarschen over afstanden
van 20, 30 en 45 k.m. Dp deelneming
slaat open zoowel voor groepen als in-
dividueele loopers. Op Zaterdag 3 Juni
wordt éen jeugdmarsch gehouden, hoofd
zakelijk voor de schooljeugd/ Vertrek Za
terdag 3 Juni 15 uur voor 20 en 30 k.m.
en Zondag 4 Juni 10.30 uur voor 30 en
45 k.m. Beide keeren van café Metropool
Broersvest 123.
SpcretariaalP. J. Bloom, Parallelweg
132n. alhier.
