wmmm
De NedeHandschë Spoorwegen
honderd jaar.
TWEEDE BLAD
SCMDAMSCHECOURANT
-..ii.iAtu.aiï,
aa^BÉas^a
fêÊ&i-
Geen levendige behoefteTien trek
schuiten per dag, nu 190 treinen. Vrees
voor het nieuwe. De eerste rit per trein
Amsterdam-Haarlem.
bewust
lie aan.
w f -
V DER
DONDERDAG 14 Sent 1839. m*. 22274.
Londen in oorlogstijd. De meeste monu-
men ten zijn door zandzak-barricades aan het
oqs onttrokken.
Puffend, stenend' en ratelend,- waggelde
- bel' eerste 'treintjeover 'de ijzeren spoor-
staven tusschen Haarlem en. Amsterdam.
De inzittenden waren - zich diep
zeer groote waaghalzen te zijn, die
- hef. bereiken van een fantastische
van een dertig kilomètér por uur mis
schien wel - hun leven zouden opofferen
Langs dé route keken de brave burgers
verschrikt naar dit monster dat „heele-
maal overbodig was". Hadden de diligence
en de trekschuit niet altijd behoorlijk voor
het vervoer gezorgd'?
Maai vooruitziende lieden wisten of
vermoedden, dat hior op 28 September
-1839,'- tusschen Haarlem en Amsterdam
niet alléén - èoii technische 'rariteit'; werd
- getoond," dóch dat dit het begin was vaD
e©n nieuw tijdperk in de geschiedenis van
hét Nedcrlandsche verkeer.
Het eeuwige conflict: verleden
en toekomst, - -
Honderd jaren zijn verstreken..Op
de Spoorwegtentoonstelling in Amsterdam
ka'n men thanè' zien hoeveel 'er verander
de. Koezeer- de stoomwagen van wéleer
getransformeerd' werd tot een' imposant
vervoermiddel, hóe hét bedrijfje groeide
-tot een organisatie 'die haar draden spint
over de geheele wereld', die landen en vol
keren nauwer verbindt. Ook en juist in
déze ener voerende dagen blijktwelk een
- rol de trein speelt in het'leven.'
Maar wat wistén de Nederlanders uit do
jaren vóór 1839 daar van? Zij beseften, in
de verste verte niet, dat dè eerste trein
«iet de bevrediging was van dé onzinnige
eischen van een aantal doordrijvers. De
•diligence en do trekschuit...... Zij déden
het best! En toen, volgens oud'-vadcr-
landsch gebruik een commissie was ge
vormd om een onderzoek in te stellen
naar de mogelijkheden, bleken de sceptici
de meerderheid te hebben. Zij deelden aan
Koning Willem I mede, dat er wel een
-vergunning verleend zou kunnen .worden,
maar dat daardoor geenszins in een le
vendige behoefte werd voorzien/.....
'F. ,W. Conrad
ëen der'eerste-directeuren,
hun plan door. De eerste twee waren
kooplieden, 'wier fortuin hen in staat stelde
het hoofd le bieden aan de vrij onzekere
kansen van een bedrijf, dat eerder op te
genstand dan op'medewerking moest reke
nen, en de derde was civiel ingenieur. 'In
1839 werd hij'opgevolgd'" door: den heer
F. W. Oonrad', eveneens eén ingenieur van
groote bekwaamheid'. 1
Op 1 Juni 1836 werd de concessie ver
leend', voor de exploitatie met behulp van
stoomkracht en...... paarden. Men had dus
blijkbaaj nog niet veel begrip van- snel
heden. - I'--.",
De tegenstanders van de concessie vond
mén."echter niétalleen bijadviseurs des
konings. Tallooswaren de bezwaren die
van alle zijden werden geopperd en die
tenslotte werden weerlegd in een memorie
De strijd in Dantzig. Onder bescherming van een tank doet een afdeeling van de Danziger Heimwehr een aanval op het
Poolschc hoofdpostkantoor in de stad.
Z.M/ de Koning was het volkomen met
zijn' adviseurs eens. Hijspralr eir 'dan ooL'
'met bevreemding: over,, dat rhen een spoor
weg. wcnschte aan te leggen, ter vérbin-
'dingvantwee steden, die door - éen 'goed
"bevaarbaar kanaal waren te bereiken en
dan nog wel door een landstreek, waar
van de bodem wel op een moeras leek,
Tien trekschuiten per dag.
Neen, het was raadselachtig, dat eenige
betweters eén ijzeren paard Wilden losla
ten, De trekschuit liad maar twee en half
uur noodig om, van. Haarlem naar de hopfd-
.stad te gaan. Er" waren maar liefst "dien
'•verbindingeu Jper dag!; (A propós r er rijden
,r'tegenwoordig 190 treinen jper dag ii: een
tijd van veertien, minuten).
Niéttegenstaandë;dezen twijfel ■zetten dë:
drie stoutmoedige pioniers, 'L. J. J. Ser
rurier, R. le Chevalier 'en W. C. Bade
De eerste locomotief
der Hull. IJzeren
Spoorweg Maat
schappij: de Snel
heid.
welke als-antwoord' diende, op den stort
vloed van allerlei' geschriften, couranten
artikelen en. ingezonden stukken. Overigens
hadden zelfs de Kamers van Koophandel
in Amsterdam en Rotterdam'zich ook ver
zet, op grond' ;van de vermeende nadoe
len diode handel*.en dé industrie zouden
ondervinden..
Bij de concessie was bepaald', dat de
spoorweg-zou beginnen te Amsterdam aan
de' Noordzijde van de trekvaart op Haar
lem tegenóver De Eenhondérd' Roe. In
Haarlem - zou de lijn moeten strekken tot
.aan .liét.einde'' van dé daar gelegen tuinen.
Aldus "tv'as'hét begin- en het eindpunt pre
cies afgebakend, maar mén kon niet voor
komen, datdé bewoners ,va.n de streek
tusschen dé twee stations zich danig onge
rust begonnen te gevoelen. Men was bang
voor zoo'n monster, men vreesde groote nö-
heilen, als dé wagens met duizelingwekken
de vaart voorbij zoudén suizen
Schutting in.Halfweg.,
In Halfweg; vooral was men nerveus.
En op veler aandrang werd dan ook be
sloten „om het ijzige van de passagie"
le verminderen door het bouwen van een
hooge schutting tusschen de spoorbaan
en den straatweg, hoog genoeg om de
locomotieven en.-dus ook de wagens bui
ten bet gezichtsveld' te houden, terwijl aan
Weerszijden van .het hoogst gevaarlijke punt
een slag hoorn zou: worden opgesteld, waar
van" de geslóten' of geopende stand het al
ofniet passeereh van een trein zouden
aankondigen... Deze schutting had een
lengte vantweehonderd meter en bestond
ujt. een geheel'gesloten ondergedeelte eai
een-jalousievormig bovengedeelte, tezamen
vijf meter hoog.
En dit was slechts een van de proble
nden die opgelost moesten worden en die
in later jaren -zich vermenigvuldigden toen
hetnoodzakelijk* bleek terreinen te ont
eigenen voorde uitbreidingen en de
eigenaren op alle mogelijke wijzen do
spoorwegen dwars zaten en uit hun be
zit een fortuin trachten te verkrijgen.
Maar inmiddels werd, nadat de con-
cessie- was verleend1/naarstig gearbeid aan
dén" aanleg 'vaii dé spoorbaan op breed:
spoor, dat tot 1861 werd gehandhaafd1.
En /tevens werden reglementen samenge
steld/waaraan-, de reizigers zich moesten
houden. Zjj wérden b.v. verzocht óm zich
vijftien minuten/voor het vértrek op-liet
station te bevinden. „Bagagie van rèizi-
gers"..ioo heette het verder „of eenige an
dere goederen, die men verlangt vervóard
te hebben, is men verpligt om tenminste
1/4 uur voor het vertrek in de daartoe
ingerigte kantoren te brengen. Er worden
geen plaatsbriefjes voor andere uren van
vertrek afgegeven, gedurende het half uur,
dat aan liet vertrek vooraf gaat, doch
zal men zich overigens gedurende den
gelieelen dag van plaatsbriefjes ami de
kantoren der ontvangers op de statioms-
plaatsen kunnen voorzien. Men kaïn zijn
kaartje ook in den trein koopen".'
De vertrekuren waren vastgesteld' voor
Amsterdam op 8, 10, 3 en 5" uur en voor
Haarlem op 9, 2, 4 én 6 uur. De prijzen
voor de verschillende klassen der' open
wagens, genaamd diligence, char a bancs
en wagon, waren respectievelijkf 1.20,
f 0.80 en f 0.40. Twintig kilogram bagage
mocht men vxjj meenemen.' -
De groote dag,
En zoo kwam dan de groote dag voor
de spoorwegen in Nederland': de openstel
ling van' het eerste traject. De officieele
plechtigheid' vond plaats op Vrijdag 20 Sep
tember 1839 en vele autoriteiten waren
naar Amsterdam gegaan om het wonder
te aanschouwen. Om één uur des namid
dags het was een drukte en bedrijvig
heid van belang bij De Eenhonderd Roe
zou het vertreksein worden gegeven.
En... alles verliep volgens program, of
schoon uit het volgende sumiere verslag
nu niet zoozeer blijkt, dat de toenmalige
journalisten overtuigd' waren van het groo
te oogenblik dat zij meemaakten: „Heden
heeft de inwijding van dén Haarlemmer
Spoorweg plaats gehad'. Tégen 1 ure kwa
men de verschillende autoriteiten der
steden Amsterdam en Haarlem en verdere
genoodigden, waaronder een aanzienlijk
aantal dames, aan het stationslokaal al
waar de muziek der schutterij zich deed
liooren. Het lokaal was smaakvol ver
sierd; van'buitèn prijkte' een fapade niet
het Amsterd'amsche en Haariemsche wa
pen; liet geheele gebouw was met vlag
gen en de deiiren met groen versierd!;
ook binnen waren de loealen zoowel met
draperieën als bloomen, die in dé hoeken
geplaatst waren, en eene zeer goede uit
werking deden, gedecoreerd. Kort daarop
plaatste men zich in fle wagons, die door
beide de locomotieven, de Snelheid en
de Arend getrokken werden, en insgelijks
alle keurig met vlaggedoek waren versierd/
De trein bestond1 uit vier diligences, vier
Mannen, op wie een zware verantwoording rust. Generaal sir Edmund Ironside, chef
van den Engelsthen generalen «taf; sir Cyrill Newall, maarschalk van de Britsche
luchtmacht en admiraal sir. Dudley Found, eerste -lord van de Engclsth» admiraliteit,
verlaten Dowmngstreet te itonden na een conferentie met de regeering.
Het nieuwe stadhuis van Leiden is uitwendig thans nagenoeg geheel voltooid en
binnen afzienbaren tijd zal het fraaie gebouw, een sieraad voor de Sleutelstad,
in gebruik genomen worden..
chaï-a-bancs en do groote Engdsché dili
gence; in een der wagons werdén dé hoorn
blazers dér Schutterij geplaatst, die zich
van tijd' tot tijd1 deden hooren. De weg
nadï Haarlem werd' in circa een half uur
^afgelegd; ald'aar wachtte het gezelschap
het muziekkorps van de schutterij dér stad:
Haarlem, dat eenige muziekstukken uit
voerde, waarna de terugtocht insgelijks in
een half uur geschiedde; aan hét station
te Amsterdam was een keurig collation in
gereedheid gebracht, waaraan al dé genoo
digden deelnamen, die met eeaion vriiend-
scliappelijken disdi deze belangrijke feest
viering besloten".
Aldus geschiedde het een eeuw geleden
En de twijfelaars kregen al heel gauw on
gelijk:' Op 24 September werd de trein
voor het publiek opengesteld' en de eersten
dag reed® vervoerde men 1850 personen
en op 7 October schatte men het aantal
vérvoerd'e passagiers reeds op 20.000...
Zoo kreeg het initiatief zijn belooning
dé Nederlandsche Spoorwegen waren ge
boren: en gingen welgemoed' het éeuwfetest
teoemoet.
