I
Een gevaarlijke man
op den achtergrond
De gemeentebegrooting 1940
Algemeene beschouwingen
Radioprogramma's
Herinneringen aan een Duitschen ge
heimen agent in den Wereldoorlog
Namens de soc. democraten
Kfi voor ~>-
van 5U 0(
40 ^°or
van - -.e ct.
„a„ 25 voor -
50 cent aankoop
Sport
Schaken
Euwe—Keres
%-
I
I
Vergadering van Woensdag 13 December
1939.
Voorzitter: de burgemeester, mr.dr.
F. L. J. van Haaren.
Behandeling van de ontwerp begrooting
der inkomtsen en uitgaven van de gemeen
te Schiedam voor den dienst van 1940.
Dt orde.
De heer Mak (a.r.) vraagt het woord
over de orde.
Uil do convocatie, die de leden hebben
ontvangen, blijkt, dat het de bedoeling is
^cden, morgenmiddag, Vrijdagmiddag en
ai vond en Maandagmiddag en -avond te
vergaderen.
Maar of alle raadsleden genoemde mid
dagen zullen kunnen vergaderen, lijkt spa*,
vrij problematiek. Spr. althans zal niet vier
middagen achtereen de raadsvergaderin
gen kunnen bijwonen. Is het niet mogelijk
op enkele avonden bijeen te komen?
Zooals nu het plan luidt, wordt het wel
wat zwaar voor de leden.
De voozitter veronderstelt, dat het
niet gemakkelijk zal zijn een regeling te
treffen, die beter voldoet. Er zijn andere
leden, die aaa de nu nog vrijb avonden
een bestemming hebben gegeven. Mocht
dat niet het geval zijn, dan zou over een
wijziging van het vergaderingen-plan te
pralen zijn.
Wij zijn in het midden van de week
begonnen met de eerste vergadering. Mo
gelijk zal het aantal vergaderingen dit
jaar minder zijn dan anders. Na kan meer
compact samengevoegd worden wat men
Haar aanleiding van de begrooting meent
<e moeten zeggen.
Zijn er bezwaren tegen het vergaderin
gen-plan?
De heer v. d. Kraan (c.h.) kan er zich
wel mee vereenigen, dat de raad drie
middagen achtereen vergadert Er zijn nog
andere dingen, die ook gedaan moeben
worden. Als er verandering in het plan
zou worden gebracht, zou spr. het op
pri]3 stellen dat Vrijlagmiddag niet, maar
Vrijdagavond wel vergaderd werd.
De heer mr. N o 1 e t (r.k.) zegt, dat deze
data reeds eenigen tijd geleden zija vast
gelegd en ieder heeft daarmee rekening
kunnen houden bij het regelen van zijn
werkzaamheden. Als nu in het oorspron
kelijke plan wijziging wordt gebracht, komt
de regeling, die ieder van de leden voor
zicli zelf heeft getroffen, ook weer in 't
gedrang!
De voorzitter: Wie met andere din
gen belast is heeft zijn werk tijdig kunnen
indeelen. Met het oog daarop zijn de
daia waarop vergaderd zou worden, be
kend gemaakt
De heer Hoogendam (ar.)Is het
niet gewenscht Vrijdagmiddag niet te ver
gaderen en desnoods op een avond van
de volgende week nog eens een zitting te
houden?
De voorzitter: Dat is moeilijk. De
week voor Kerstmis leent zidh niet bi
zonder voor het houden van avondvergade
ringen door den raad.
Zijn er vele en overwegende bezwaren
tegen het ontworpen plan? Als dat niet
het geval is zou spr. er op aan willen
dringen zich aan te passen.
Mevr. Benthemde Wilde (s.d.)
zegt dat de leden van haar fractie hun
•werk geregeld hebben met inachtneming
van het plan zooals dat tijdig is bekend
gemaakt Spr. zou het jammer vinden, als
in dat plan nu veranderingen werden aan
gebracht
De heer Mak (a.r.) merkt op, dat de
raadsleden geen invloed hebben kunnen
uitoefenen op de samenstelling van de
agenda; de raadsleden hebben het plan
maar zoo onder den neus gekregen!
De voorzitter: Het is toch niet wol
mogelijk reeds voor dien tijd over het plan
te laten stemmen. Er zullen altijd wel
moeilijkheden overwonnen moeten worden
om het mogelijk te maken, dat alle raadsle
den alle vergaderingen kunnen bijwonen.
Niemand verlangt meer het woord.
De voorzitter: Het oorspronkelijk
plan voor wat betreft de vergaderingen
blijft dus gehandhaafd.
Mevr. BenthomDe Wilde (s.d.)
zegt namens de soc.-democratisclie fractie
te zullen spreken, maar na haar zullen ook
enkele andere leden van haar fractie het
woord voeren.
Het is heel moeilijk ditmaal algemeene
beschouwingen over de begrooting te hou
den. In de secties is ook reeds gewezen
op de betrekkelijke waarde van de begroo
ting dit jaar, waarmee echter niet gezegd
wil zijn, dat de bcgrootingscijfers anders
een volstrekte waarde hebben.
Het tweeling-monster.
Ook al zou liet tweeling-monster fascisme
en communisme ous buiten den oorlog la
ten, dan nog zal deze zijn invloed uitoefe
nen op de bescheiden begrooting van de
gemeente Scbiedam.
Spr. zal niet alle cijfers noemen, maar
wil er toch wel -op wijzen, dat do inkomsten
van den Havendie st f16000 lager zijn
geraamd; de bijdrage van het gas- en elec-
triciteitsbedrijf zal f39.000 minder zijn;
de raming van de uitgaven van Maat
schappelijk Hulpbetoon is ruim f20.000
hooger; de post Sciioolkleeding en -voeding
spr. is daar dankbaar voor is met
f3000 verhoogd; de post luchtbescherming
met f12.500.
Uit deze cijfers blijkt wel hoe groot de
invloed is van den internationalen toe
stand op onze gemeentebegrooting.
Luchtbescherming,
Het rijk heeft tot taak te zorgen voor de
luchtbescherming, wordt gezegd. Daarmee
zijn de soc.-democraten en velen met hoi
het in principe eens. Maar het is nu een
maal zoo, dat eenigc achtereenvolgende re
geeringen het anders gewild hebben en het
gaal niet aan, omdat men den opzet in
principe onjuist acht, de gemeente onbe
schermd te laten. De gemeente en de
burgerij moeten daarom een offer brengen
en spr. kan zich begrijpen, dat maatregelen
moeten worden getroffen en de post uit
gaven uit dezen hoofde met f12.500 is
verhoogd. t
Rijk en gemeente.
Do gemeenschap zwoegt nog onder de
crisislasten. De duimschroeven van mi
nister De Wilde worden nog steeds ge
voeld. al is de heer Da Wilde zelf uit de
regeering verdwenen I
Dank zij de maatregelen van do regee-
ring-Colibi wordt ook dit jaar de uit-
keering aan de gemeente weer met f 40.000
verminderd.
De onbillijke verdeeling van de werk
loosheidskosten drukt nog op de gemeen
ten. Elke gemeente heeft met meer dan
gewone belangstelling uitgezien naar de
beerooting van Linnenlandsche zaken, in
de hoop dat er meer financieele mogelijk
heden zouden worden aangekondigd en
de gemeenten meer zelfstandigheid zouden
deelachtig worden.
the hoop is echter ijdel gebleken! De
minister beeft gezegd, dial hij nog niets
kon meedeelen omtrent een nieuwe finan
cieele verhouding tusschen rijk en gemeen
ten. Dat is te begrijpen! Hij is het eerst,
eens geweest met zijn vrienden uit het
vorige kabinet en nu moet hij liet eens
zien te worden met andere ambtgenooien,
waarbij de minister van binnenlandsche
3)
in toestand voor Duïtsehland wordt
moeilijker. De oorlog op hot vasteland
brengt teleurstellingen. En de ammunitie-
voorzicning baart groote zorg. De vijand
heeft het heter. Het onzijdige Amerika ver
schaft hem overvloedig van wat hij noo-
dig heeft Zeker, Amerika is bereid aan
Duilschlann ook te leveren, zooveel het
maar wil, maar Engeland beheerscht de
zeeën, sluit de toegangswegen af. Wat
te doen Het Duitschc Jegereommando seint
uit Frankrijk naar Berlijn.
„We zijn ten einde raad en kunneo
ons niet verdedigen tegen de Amerikaan-
cctie ammunitie."
En de Duïtsche militaire attaché to New-
York is van meening:
„Something must be done to stop it"
luist: „er moet iels gedaan worden om
dat te doen ophouden". „Dat", dat is de
toevoer der Amerikaan sche ammunitie naar
de geallieerden. De nood is zóö groot,
dat generaal Von Falkenhavn die woorden
overneemt en zegt:
„Niet alken moet er iets gedaan wor
den, zooafs d«* attaché zegt: er moet wer
kelijk iets gedaan worden."
De 'r-an, die dat „iets" moet doen, is
Von Rinlelen. Men kent hem uit zijn jong-
sle veileuen: bekwaam, scherpzinnig, moe
dig, prneüscb, voortvarend, zoo noodig
zonder «scrupule. Zijn devies is: alles voor
Dwltsch'and en met alle middelen. En de
minister van oorlog, generaal Von Wan lei,
die hem opdracht geeft, naar Amerika
te gaan om „iets" te doen om „dat"
te doen ophouden, is vast verzekerd, dat
de opdracht zal worden aangenomen. Daar
om zegt hij
U kan met met „neen" antwoorden.
Het antwoord van Von Rïntelen is:
„Excellentie, mijn trein vertrekt Maan
dagmorgen*
Dit was op Zaterdag, des middags, 20
klaart 1915.
Von Dmtelen verlx-ekt. Hij ziet wel in,
dat de taak die hem wacht, niet gemak
kelijk zal zijn en ook niet aangenaam,,
maar hij heeft moed en hij vecht voor
zjjn land. Rij moet dien toevoer van Ame-
rikaanscho ammunitie saboteeren, voor
DuitschJana redden, wat er te redden valt
baast overmoedig klinkt zijn belofte aan
het eind van een toespraak:
„Ik koop, wat ik kan koopen; al het
andere sli ik kapot".
Helffericb en Zitnmcrmann, die het hoo-
ren, glimlachen even, maar zij «-n «Ie rn
zakcr. het roer moet omgooien! Deze be
windsman hoopt echter zoo tijdig met
een ontwerp nieuwe regeling te kunnen
komen, dat de regeling 1 Januari 1941 in
gaat.
Spr. hoopt, dat die nieuwe regeling in
derdaad tijdig zal verschijnen en dat zij
voor dc gemeente Schiedam gunstig zal
zijn!
Drijvende blijven.
De crisislasten en de invloeden van in
ternationalen aard, maken het bestuur van
de gemeente moeilijk, want de eerste laak
van het gemeentebestuur ea speciaal van
hel college van B. en W. is: de gemeente
buiten de noodlijdendlieid te hou.'en. Wordt
zij noodlijdend, dan is alle zelfstandigheid
verloren.
Er is altijd gezegd, dat Schiedam behoor
lijk en zuinig beheerd is ea het zou jam
mer zijn als we nu nog .modlijdend wer
den. Spr. heeft steeds waardeering gehad
voor B. en W., die er in geslaagd zijn het
scheepje drijvende be houden. Maar dat
zal in de naaste toekomst nog moeilijker
worden. Velen herinneren zich nog de jaren
19141918 en men doet zijn voordeel
met de ervaringen in dien tijd opgedaan.
Er zullen echter wel meer lasien op de
burgerij worden gelegd dan een ranlsoenee-
ring van suiker tot 1 K.G. per 20 dagen.
Spr. is niet pessïm'stiscb, maar aan de
burgerij zullen meer lasten op de schouders
moeten worden gelegd.
De ziekenhuis-! aricven.
Dc vraag, die spr. interesseert is, of m
de toekomst de lasten wel zoo -verdeeld
zullen worden, dat van een billijke verdec-
ling zal kunnen worden gesproken. Er is m
hel verleden iets gebeurd, dat spr. een
beetje doet twijfelen, of d»* wet liet geval
zal zijn. Spr. bed», olt <ie tarieven voor het
gemeente ziekenhuis. De soc.-democratisehe
fractie kan haar verlies aanvaarden ea het
lid uit haar midden, dat :n de ziekenhuis
commissie zitt ng heeft, zal haar krachten
aan deze instelling blijven geven. Maar dat
verandert niets aan de opvatting van de
fractie, dat de raad den goeden weg heeft
verlaten en den stelregel, dat de minst
draagkrachtigen ook de minste lasten be
dienen te worden opgelegd, heeft losge
laten.
In de M. v. A. wordt gezegd, dat iniier
daad ook menschen met kleine inkomens
zullen moeten bijdragen in de koste voor
zickenbuisvcrpJeging, maai* met ee.i lcle"-
ne wekelijksche uitgave kunnen zij zich
tegen de kosten verzekeren.
Spr. heeft die passage in de M. w A.
nog eens nagelezen ea is lot de over
tuiging gekomen: Degenen, die dal "n de
M. v. A. hebben geschreven, weten van de
practijk en van dc omstandigheden, waar
onder die menschen teven, niets af!
Hes cent van het tckert.
Menschen met een'inkomen van f8C0 per
jaar, dus nog geen flG per week, moeten
scharrelen om rond Ie komen, ook al be
staat liet gezin slechts uit man en vrouw
en al kunnen zij zich tegen ziekenhuis
kosten verzekeren tegen 10 cent per we k.
Wie zoo schrijven als in de M. v. A.
is geschied, v,eten blijkbaar niet, dat die
10 centen moeten komen van bet tekort,
dat elke week neer overwonnen moet
worden. De prijzen der levensbehoeften
zijn reeds gestegen en het is voor derge
lijke gezinnen heel moeilijk, geregeld 10
cent per week voor de verzekering tegen
ziekenhuiskosten le reservceren.
De raad i3 kort geleden boei gewillig
met het desbetreffende voorstel meegegaan.
Het doet spr, genoegen, dat de Geref.
Vereeniging voor Ziekenzorg haai groote
verwondering heeft geuit, dat dc Schie-
damsche gemeenteraad liet desbetreffend
voorstel zonder meer heeft aangenomen.
Het bestuur van dc Geref. Vereeniging voor
Ziekenzorg zegt: Die telkens weer terug-1
keerendc lasl kunnen die kleine mensebjes
niet dragen!
Daarom is eenige vrees wel gc-vetlig-i,
dat als in de toekomst nieuwe lasten op
de burgerij worden gelegd, de raad weer
den verkeerden wee zal inslaan. De soc.-
el
6U>.ura.m. 5cK.O<i^- ,.gg||-
jUteeo Vs
democraten zullen voor een billijke verdee
ling der lasten op de bres staan, maar
willen er nu reeds op wijzen, dat de minst
draagkrachtigen bet meest ontzien moe en
worden.
(1 Vordt vervolgd).
Euwc wint de zevende partij.
De zevende partij van den tweekamp
EuweKeres is na 30 zetten door Euwe,
die met wit speelde, gewonnen.
De stand luidt
Euwe 4 punten plus 1 afgebroken par
tij, Keres 2 punten plus 1 afgebroken par
tij.
Dc zesde partij, die Maandagavond werd
afgebroken, wordt morgenmiddag a.s. in
het Schaakhuis le Amsterdam voortgezet.
Aanvang twee uur.
De achtste partij wordt hedenavond in
Den Haag gespeeld.
De ontwikkeling van de zevende partij
vertoonde aanvankelijk groote overeen
komst met de eerste partij. Na de elfde
zet herbaalde Keres het toen gelanceerde
nieuwtje niet, maar bleef op meer bekend
terrein. Eenige spannende schermutselingen
waren hiervan iset gevolg.
Onder opoffering van een pion voerde
Keres eenige gevaarlijke aanvallen uit. Door
voorzichtig tegenspel werd het gevaar tot
nihil gereduceerd.
Een onvoorzichtige zet van Keres. buit
te Euwe uit en bracht de partij tot een
voor hem gunstig einde.
deren, die op dc ministeries afscheid van
hem nemen, hebben vertrouwen La liem
en allen zijn liet er over eens, dat sabo
tage het eenige middel is om dien ;un-
niunitie-uilvoer naar de geallieerden te nek
ken. Hij reist onder een va'schen naam,
is nu voorloopig Zwilsersch burger, heet
Emile VT. ftaclié, heeft een pas, die daar
mee overeenstemt. Zijn linnengoed is ge
merkt met de letters E. V. G.; de merken
zijn zoo gemaakt, dat zij niet den indruk
geven nieuw le zijn. Een marine-officier
te Berlijn >s gehuwd niet een mejulrouw
Gaché, een Zwitsersdie. Deze laatste beet
nu Von Rmtclen's zuster te zijn. Zij geeft
hem allerlei inlichtingen over zijn n'enwe
nieuwe familie, foto's van het hu.s van
zijn „ouders", aanwijzingen omtrent de
Zwilsersche burgerlijke wet en zijn ver
plichtingen als Zwilsersch onderdaan ten
opzichte" van den dienstplicht En dan
woidt h«j nog voorzien van iets, dat in
bizondere gevallen, waarin hij met Duit-
sclie autoriteiten in aanraking zal komen,
van het hoogste belang is, n.l. een „Kaiscr-
pass", een speciale pas, die alleen aan
Duitschers met bïzondero missies wordt
uitgereikt en hun hulp en assistentie ver
zekert van gezanten, Icgatïën, consulaten,
zoo zij in nood mochten zijn. Na maat
regelen te hebben voor de fkiancieelc re
geling een half millioen dollar „om
te beginnen", zal hem bij aankomst in
Amerika wachten scheept hij zich in
op het Noorsche stoomschip „Krïsüania-
fjord". Zijn verblijf in het buitenland be
gint; bet zal zes jaar duren en hoe.
DONDERDAG, 4 Januari 1940.
Hilversum I, 1875 en 414,4 31.
AVRO-uitzendiug.
8.00 ANP en gramofooa. 10,00 Morgen
wijding. 10.15 Gramofoon 10.30 Voor
dc- vrouw. 10,35 Orkest en solist. (11.00
—11 15 Weekoverzicht). 12.15 Orkest.
12.45 ANP en gramofoon. 1.03 Orgel.
1.20 Septet. 2 0-9 Voor de vrouw. 2.30
Bij zijn aankomst te New-York heeft hij
een teleurstelling. Een Amerikaan, Mal-
vin Rice, die beweerd had groote belan
gen te hebben bij een Ameiikaansche am-
muniliotabriek, zou hem opwachten. Dooh
geen mijnheer Rice was er te om-ekkem
Von Rinlelen was dus onmiddellijk ver-
plidit zelt te handelen. Hij gaat naar de
Duitsche dub, ontmoet er de marine- en
militaire attache's van Duitschland. Bei
den zijn per draadlooze van zijn komst
verwittig". Geen van beiden zijn er erg
mee ingenomen. De marine-nttaché, kapi
tein Boyd-Ed, was superieur in rang; de
militaire attaché, kapitein van Papen,
duchtte waarschijnlijk in Von Rintelen
een concurrent Hoe het ook zij, de ooi
vangst was ver van hartelijk. Het ver an
derf wel eenigszins, wanneer Von Rïn
telen een paar hoogc decoration voor de
oogen zijner weinig toeschietelijke laadge-
nootcn laat schitteren en hij hun levens
de nieuwe cooe, de meest geheime code,
namens sim regeer ng overhandigt. Daarna
neemt Von Rintelen afscheid van de hee-
ren: „l disappeared into „obscurity", zegt
hij kalm: „Ik trad weer in de „duisternis"
terug".
Ook de Duitsche gezant in Amerika, graaf
Bemstoril, slaat eenigszins gereserveerd
tegenover Von Rmtelcn. Hij laat dezen bij
zich komen en vraagt bón terstond en
op dea man at, wat hij in Amerika kwam
doen. Zeer «erecht geeft Von Rintelen hem
in overweging deze vraag niet t© stellen,
daar het antwoord herrf den gezant, m
dc uitoefening zijner diplomatieke plich-
Piano. 3.00 Cursus. 3 45 Gramofoon, 4.00
Voor zieken en thuiszittende®. 4.30
Gramofoon. 5.03 Wcekkaleidoscoop. 5.30
Amusementsorkest en solist. G.30 Sport-
halfir.r. 7.03 Voor de kinderen. 7 05 Vroo-
lijk programma. 7.30 Engelsche les. 8.00
ANP 8.20 Concertgebouworkest en so
list (Om ca. 9.25 Gramofoon). 10.30
Gramofoon. 11.001200 ANP, hierna:
dansorkest en gramoforn
Hilversum II, 301,5 ML
8.009.15 KRO. 1003 NCRV. 1100
KRO. 2.00—1203 NCRV.
8.00 ANP- 8.05—9.15 en 10.00 Grair
foon. 10.15 Morgendienst. 10.45 Gram
foon. 11.30 Godsd. halfuur. 12.00 Br
1215 Orkest. 12.45 ANP en gramofoo
I.10 Concert. 2.00 Ilandwerkuurtje. 3.0
Piano cn gramofoon. 3.40 Gramofoon.
3.45 Brj'liellezing. 4.45 Gramofoon. 5.03
Handenarbeid. 5.30 Sextet en gramofoon
7.03 Rer. 13 Boeklxcspr. 7.45 Gramo
foon. 8.03 ANP en SOS-bcr. 8.15 Har
monie-orkest en gramofoon. 9.03 Le
zing. 9.30 Bel Canto. 10.03 ANP en
actueel halfuur. 10.33 Bel Canto. 11.10
Gramofoon Ca. 11 5012.00 Sein 'Rij
zing
Engeland, 391 en 449 M.
II.40 Orkest. 12.10 Billy Cutm.i, 103
Lichte muziek uit Holland: Orgelspel.
1.30 Orkest. 2 20—3 03 Literaïr-muzikaal
programma. 3.20 Piano. 4.35 Cello cn
piano. 5.03 Orgel. 5.50 Harmonie-or
kest. 6.50 Orkest, zangers en solisten.
7.20 Orkest en koor. 809 Gevarieerd
programma. 10.55 Orkest. 11.53 Strijk
kwartet.
Radio-Paris, 1648 M.
12.05 en 12.35 Solisten. 2.00 Gramo
foon. 2.05 Solisten. 3.20 Concert. 9.50
Solisten. 10.20 Kamermuziek. 11.35 Va
riété. 12.0512 23 Lichte mu/eik.
Brussel, 322 en 484 AI.
322 ML: 12.20 Gramofoon. 12.53 e:il.30
Orkest. 1.50—2.20. 5.20, 6 50 en 7.20
Gramofoon. 8.20 Voor soldaten. 8.59 Drie
Koningin. 9.20 en 10.30 Symptbonie-or-
kest. 10.5011.20 Gramofoon.
484 M.: 12.20 Gramofoon. 1253 en 1.30
Orkest. 1.50—2.20, 7 03 en 7 35 Gramo-
fcon. 8.59 Cabaret 9 35 Orkest.
ten zou kunnen hinderen. Toen schoof
de gezant zijn stoel naar de canapé, waarop
Von Rinlelen zat en zcide fluisterend:
„Welnu, kapitein, wol dan begrijpen, dat
ik, hoewel ik hier als gezant van Duitsch
land ben, ik ook oud-soldaat ben. U kan
mij alles, wat u wil, in vertrouwen ver
tellen".
Toen ontlastte Vou Unite!en zijn hart;
hij beschouw ae, Amerika, zoo zcide hij,
al» den „onzichtbaren vijand" van Duilsah-
land. Hij was gekomen om de Duitsche
Landwehrleute te beschermen tegen de
Amerikaanschc kogels. Hij beloofde zijn
taak met energie te zullen verrichten, doch
tevens omzichtig te zullen zijn. En zija
Kaiscrpass verzekerde hem, in geval van
nood, de hulp van den gezant. Bevatte
die in de oude terminologie van Frederik
den Groote niet de verklaring, dat „alle
memo BchorUcn nod Beam ten mmmekro
gehalten" waren hem in moeilijke ©ogen
blikken Ier zijde tc staan?
De zaak was dus, wat den gezant be
trof, in orde. Von Rintelen betrekt een
bescheiden, maar goed hoi el in de 75e
straat en zet zijn netten uit Dit ifï hoe
langer hoe dringender noodig. Er moet iets
en er moet veel en er moet snel gedaan
worden. Want hij ontdekt, in New-York, dat
Italië zich legen Duitschland zal verklaren,
alles voorbereidt voor dea oorlog tegen
zijn bondgenoot. Hij waarschuwt Berlijn,
zendt gelotograieerde bewijsstukken voor
zijn roededeelmg over en begint dan zijn
(1 ïhhe! -hes!a an**
|a
Wordt vervolgd 1
