NIEUWE DISTRIE UTIEBONNEN
NEDERLAND EN EUAOPA
Tijd om te verduisteren
Vrijdag 30 Mei 1941
Distributie-stamkaarten
Roosevelt heft de
neutraliteitswet niet op
Nederlandsch-lndië
en Japan
Onderzoek naar mogelijkheden
94ste Jaargang
No. 22794
STADSNIEUWS
De Bismarck"
De geldigheidsduur gewijzigd
Niet vernietigen
Onderhandelingen in critiek
stadium
De Engelsche aanval op Sfax
Deze courant verschijnt dagelijks, met uitzondering
van Zon- en Feestdagen.
Prijs per lew ar taal f2.10; franco per post f 2,60
Prijs per week: 16 ets. Afzonderlijke nam me ra
5 ets. Abonnementen worden dagelijks aangenomen
^.dvertentiEu voor het eerstvolgend nummer moeten
v£6r elf uur aan het Bureau bezorgd zijn» *a Zater
dags vóör 0 nur. Een bepaalde plaats van
aévertentiën wordt niet gewaarborgd.
Directie; Mr. H. A. M. Roelants
Hoofdredacteur: M. Stavenga, Schiedam
EERSTE BLAD
SCHIED i 'JI3HE COUF IT
BUREAU LANGE HAVEN 141 (HOEK KORTE HAVEN) TEL. 69300 (3 LIJNEN)
Pnj- dL«- udvertenticu \«n itegels 1.60
iedere regel meer I 0.31; in bel Zaterdagnummer
15 regels I 1.85, iedere regel meer I 0.36
Reclames f 0.77 per regel. Incassokosten 5 ets.;
postkwi tan tics 15 ets. Tancven \an advertentjen
bij abonnement zajn aan het Bureau verkrijgbaar
Dagelijks worden tegen vooruitbetaling Kleine
AdvcrtcntiEn opgenomen f 0.52 t/m 15 woorden
i 0.77 t/m 25 woorden. Elk woord meer S cent tot
en maximum van 30 woorden
's Woensdags Klemc Adverten tien tot 25 woorden
0.26, mits vöór Dfnsdagavond 6 uur aan het
Bureau bezorgd
's Zaterdags Kleine Ad ver tent ito j 1.03, indien
met \oór VrUdogüVOiitl 0 uur bezorgd.
OOSTREKENING 5311
De secretaris-generaal van liet dep ar.
tement van landbouw en visscherij
maakt bekend, dat in den vervolge de
voor bet k'oopen van distributiegoe
deren aan te Wijzen bonnen niet meer,
zooais tot dusverre li'et geval was, nog
eenige dagen, na afloop van de distri
butieperiode, voor welke zr} zijn geldig
verklaard, mogen worden gebruikt. Een
uitzondering geldt voor de bonnen, wel.
ke recht geven op kaas, deze mogen,
evenals tot dusverre, nog gedurende
twee weken na afloop van de distri
butieperiode voor het koopien van kaas
worden gebruikt. I
De aandacht wordt er op gevestigd, dat
de regeling, volgens welke bonnen, die zijn
geldig verklaard, voor een op Maandag
Aanvangende distributieperiode, ook reeds
op den daaraan voorafgaand en Zaterdag
en Zondag mogen worden gebruikt, blijft
gehandhaafd.
De volgende bonnen rijn aangewezen
voor het koopen der daarbij vermelde rant
soenen. l i
Aardappelen
Bon „04" van de aardappielendistributie-
bonkaart: 2 Juni tot en met 8 Juni, ld/s'
K.G. per bon,
Melk
Bon „19" van de melkfcaart: 2 Juni tot
en met 8 Juni, 13/<t liter per bon.
Eieren
Bon „97" van de „bonkaart algemeen"
2 Juni tot en met 8 Juni, één ei per bon.
Kaas
Bon „67" en „77" van de „bonkaart
algemeen": 2 Juni tot en met 15 Juni
(kooptijd tot én ihet 29 Juni), '100' ~grtam"
kaas per bon. I
Vleesch en vleeschwaren
Bon „17 vleesch" van de vleeschkaart:
81 Mei tot en met 7 Juni, per twee bannen
100 gram vleesch, been inbegrepen of één
rantsoen vleeschwaren.
Bon „17 worst, vleeschwaren" van de
vleeschkaart: 31 Mei tot en met 7 Juni.
Per twee bonnen één rantsoen vleesch
waren.
Een rantsoen vleeschwaren bedraagt:
75 gram voor gerookt, of gekookt var
kens-, rund.,' kalfs-, paarden- en schapen,
vleesch en voor gerookte worstsoorten.
100 gram voor gekookte worstsoorten,
rolpens en knalkworst.
125 gram voor leverartikelen, tongen,
worst en nierbrood,
150 gram voor bloedworst of
ICO gram verduurzaamde kip, eend, gans
of kalkoen, been inbegrepen.
Peulvruchten
Du secretaris generaal van het departe
ment van landbouw en visscherij maakt
bekend, dat ter aanvulling van het aard-
appebanlsoen nogmaals een ranlsoen peul
vruchten beschikbaar /al worden gesteld.
Gedurende bet tijdvak van Maandag 2
Juni lot en met Zondag 22 Juni a.s. geelt
de met „52" genummerde bon van de
„bonkaart algemeen" recht op het koopen
van 500 gram peulvruchten. liet koopen
met deze bon is reeds geoorloofd op Za
terdag 31 Mei.
Toilet- en huishoudzeep
Gedurende hel tijdvak van Zondag 1 Juni
tot en met Zondag 29 Juni a.s. geeft de
met „35" genummerde bon van de „bon
kaart algemeen" recht op hot koopen van
150 gram toiletzeep (nieuwe samenstelling)
of 120 gram huishoudzeep of 200 gram
zachte - zerp (oude samenstelling van vóór
1 Januari 1941) of 150 gram zachte zeep
(nieuwe samenstelling van na 1 Januari
1941) of 300 gram zaolite zeeppaste of 250
gram zeeppoeder of 609 gram waschpoeder.
Volledigheidshalve wordt er op gewezen,
dpt waschpoeder niet gekocht kan wor
den door het publiek, doch uilsluitend
wordt beschikbaar gesteld ten behoeve van
de wasscherijen.
Voorts blijft de bepaling van kracht, dat
de oude voorraden zee'pvlokken, zelfwer
kende waschmiddelen en vloeibare zeep,
welke zeepsoerten thans niet meer wor
den aangemaakt, nog mogen worden uit
verkocht, met dien verstande, dat elke
bon recht geeft op het koopen van 325
gram zeepvlokken of 250 gram zelfwer
kende waschmiddelen of 209 gram vloei
bare zeep.
Zeep voor wasscherijen
De bestaande regeling ten aanzien \an
de wasscherijen blijft onverminderd van
kracht.
De wasscherijen zijn derhalve verplicht
voor elke twintig kilogram droge vuile
wasch een zeepbon van het publiek in
ontvangst te nemen. Zoioals reeds voorge
schreven is, dienen de wasscherijen eerst
een bon van hun \danten in ontvangst
te nemen en pas daarna een hoeveelheid
van twintig kilogram wascligoed hetzij in
eens, hetzij hij gedeelten in behandeling
te nemen.
Die aandacht wordt er op gevestigd, dat
bovenstaand voorschrift ook geldt voor de
zoogenaamde „wascliverzenders", die
slechts als tusschenpersoon tusschen liet
publiek en de wasscherijen optreden.
De wasch van kantoren, hotels, café's,
enz. voor zoover het handdoeken, poets- en
stofdoeken, servetten, tafellakens e.d. be
treft, kan ter behandeling worden gege
ven zonder dat daarbij bonnen behoeven
te worden afgegeven.
Honden- en-kattenbrood
Het rijksbureau voor de v oedsei voorzie
ning in oorlogstijd maakt bekend, dat van
1 tot en met 30 Juni 1941 op bon no. 14
van de voederkaarl voor honden wordt
beschikbaar gesteld:
voor groep 1: 10 k.g. hondenbrood,*
voor groep 2: 10 k.g. hondenbrood;
voor groep 3: 8 k.g. hondenbrood;
voor groep 4: 5 k.g. bonden brood;
'voor groep 5: 4 k.g. hondentirood;
voor groep 6: 3 k.g. liondenl.rood.
Op bon no. 14 van de voederkaart voor
katten wordt ever dezelfde periode l'/a k.g.
kattenbrood beschikbaar gesteld.
Na 30 Juni 3911 is lion no 3 4 van be
doelde kaarlen ongeldig en mag niet meer
worden aangenomen.
Aangezien het is voorgekomen, dat per
sonen, aan wie persoonsbewijzen /i|n
uitgereikt, de disliibuliestamkaar.'en,
welke als identiteitsbewijs naren ge
bruikt, hebben vernietigd, wordt er
voor zoover noodig mei nadruk de
aandacht op gevestigd, dat de dislri-
butieslamkaarten met betrekking tot de
distributie onverminderd van waarde
blijven. De distributieslamhiarton die
nen derhalve zorgvuldig te worden
bewaard.
(Vervolg rubriek Stadsnieuws pag 2).
VANDAAG: 21.49 UUR
HORGENl 11 .SO UUR
ZONSOPGANG MORGEN. 5.2S U.
tn welingelichte politieke kringen Ie Ber
lijn worden uit de hotsing van de „Bis
marck" met de Britsche vloot do volgen
de conclusies, getrokken
De ondergang van hel Dnilsche slagschip
Bismarck" is voor 'de Duitsche marine
een smartelijk verlier.,, dat het Duilsehe
volk diep betreurt. Afgezien van smart
en rouw, gedenkt men evenwel met trots
en voldoening de prestaties, die met den
naam van dit schip verbonden zijn. Geen
andere marine heeft een schip bezeten,
dat in zoo korten diensttijd zoo groolen
roem verwierf als de „Bismarck". De strijd
tusschen dit schip en de „Hood" duurde
volgens de Engelsche voorstelling van za
ken nog geen vijf minuten en was toen
reeds geëindigd met de vernietiging van
het vlaggeschip der Grand Fleet. In den
zelfden slag werd de v-Prince of Wales",
een Britsch slagschip, dat in alle opzich
ten gelijkwaardig was aan de „Bismarck''
omdat het even nieuw,'even sterk en ever.
snel was, beschadigd- en gedwongen den
steven te wenden.
Terwijl de „Bismarck" dit overweldigend
succes tegen twee der' sterkste slagsche
pen ter wereld binnen enkele minuten
behaalde, had de Britsche vloot volle vier
dagen noodig, om het Duitsche slagschip
tot zinken te brengen. Aan de operaties
tegen de „Bismarck" namen volgens mede-
deeling van de Britsche admiraliteit, de
siagschepen „George Y", „Prince of Wa
les', „Renown", „Rodney" en „Ramil-
Jies", de vliegtuigmoederschepen „Ark
Royal" en „Victorious", de kruisers „Nor
folk", „Suffolk", „Sheffield" en „Dor
setshire", henevens de torpedojagers „Mao
ri", „Zulu" en „Cossack" doel. Al deze
schepen waren in actie bij het zoeken
naar het Duitsche slagschip. Desondanks
slaagde, ook alweer volgens de Britsche
admiraliteit, deze overmacht van ten min
ste 250.000 br.t. der modernste Britsche
oorlogsschepen tegon slechts 35 000 br.t.
aan Duitsche zijde, er niet in op het
Duilsehe sJugsehip een .-.beslissenden treffer
te plaatsen. - Daarentegen slaagde de „Bis
marck" er tijdens deze gevechten nog in
een der Britsche torpedojagers tot zinken
te brengen en vijf Britsche vliegtuigen om-
lang Ie halen.
Den bp3Ü=senden treffer plaatste eerst
een der Britsche torpedovliegtuigcn op de
„Bismarck" Dit slaagde er in de roer- en
schroefinslallatie te beschadigen. Als men
dit relaas van den vijand volgt, kan men
getroost mei voldoening constuleeren, dat
in de geschiedenis van de zee-oorlogen nog
nooit een schip tegenover een grootere
overmacht gestaan en zich zoo lang gehand
haafd heeft als de „Bismarck".
Zullen wij mannen de Pinksterdagen ze»
loopen? De streohoed is dezen wandelaar
zeli's nog te warm.
(Polygoon).
In de buitengewone peisconfeientie, die
president Roosevelt gisteren le Washington
had uitgeschreven, heeft hij om le beginnen
medegedeeld, dat luj een wet onderleekend
lieeft, die den uitvoer van de Piiihppijnen
onder hetzelfde toe/.icht plaatst als dien
van de Vereemgde Staten l'itv oervergun-
ningen zal de Amerikaansche commissaris
verstrekken. Bij de Philippijnsche recht
banken kan men in beroep gaan.
Op een vraag naar den «tand van do
slaalproductie in de Vereemgde Stalen,
verklaarde Roosevelt, dat de productie met
eenige honderdduizenden tonnen gestegen is,
doch als gevolg van de 'behoeften, die uit de
leen- en pachtwet voortvloeien, moet men
dit jam* rekenen op een tekort van 1.4
tniiüoen ton en voor het volgend jaar zelfs
op 6 millioen t on. Onder deze omstandig
heden loan de industrie, die niet voor be
wapeningsdoeleinden werkt, althans de ko
mende twee jaar een korting van de staal-
toedeeling verwachten.
Vervolgens werden den president tal
rijke vragen over zijn radiorede ge-
steld. Hij weigerde nadere inlichtingen
ov t^r dc kwestie, lioe hij het transport
van oorlogsmateriaal naar Engeland
wil beveiligen, met de opmerking, dat
Duitschland dit graag zou willen weten
en hij daarom niets kon zeggen. Ook
o'ntweek hij een uiteenzetting van zijn
standpunt omtrent uitbreiding van den
patrouiliedienst, doch verzekerde met
allen nadruk, dat hij opheffing noch
wijziging van de neutraliteitswet zal
eischen en derhalve liet zenden van
Amerikaansche schepen naar Engelsche
havens niet in aanmerking komt.
0 pde vraag, of de Vereenigde Staten de
Duitsche blokkade van Engeland erkennen,
antwoordde Roosevelt door te wijzen op
den Amerikaanschen burgeroorlog, toen het
Noorden omstreeks driekwart van alle
blokkadebrekers, die aan de Zuidelijke sta
ten wilden leveren, had opgebracht. Des
tijds hadden de Noordelijke staten zich op
het standpunt gesteld, dat de blokkade
effectief geacht moest worden.
Op andere vragen naar de volmachten,
waarover Roosevelt beschikt als gevolg der
proclamatie van den nationaien noodtoe
stand verklaarde'hij, dat hij zoo ongeveer
aile volmachten bezit, die hij noodig heeft.
Hij heeft een lijst van acht kantjes met
wetten en verordeningen over dergelijke
volmachten, die voor een deel dateeren
van den Spaanschen oorlog Hij wil deze
lijst echter niet publiceoren, daar zij ver
keerd zou kunnen worden opgeval. Boven
dien bezit hij nog volmachten krachtens
de grondwet en krachtens beslissingen van
hel hooggerechtshof. Geen dezer volmach
ten treedt evenwel in werking, alvorens hij
de betrokken uitvoeringsbepalingen uitvaar
digi, waaraan thans niet gedacht wordt.
Omtrent de stakingsgolf in de Vereenigde
Stalen merkte de president op, dat een sta
kingsverbod in werking zou kunnen treden,
indien ongcreclitv aardigde sLagnatie van
den arbeid zn.li mocht voordoen.
Tot slot antwoordde Roosevelt ontken
nend op de vraag, of hij Amerikaansche
kortegolfzenders wil rctjuiieeren.
Van gezaghebbende zijde woidt verno
men, dat do onderhandelingen te Batavia
een uiterst kritiek stadium hebben be
reikt.
Tsjoeitsji Oliasji, de vice-minister van
builenlandsehe zaken, heeft 19 dezer den
Nederiandschen gezatft, generaal Pabst, ver
zocht op het ministerie te komen en van
NedeiianJsch-Indio bespoediging van de
economische ondeihundeliugen te Batavia
verlangd.
Inmiddels zijn tien dagen verloopen, maar
generaal Pabst heeft het ministerie nog;
geen antwoord gegeven.
Welingelichte Japansche kringen wijzen
er op, dat Nederlandsch-lndië een anti-
Japansche houding aanneemt, daar het van
meening is, dat de internationale situa
tie zich ten gunste van Groot Brittanniö
en de Ver. Staten ontwikkelt, met het
gevolg, dat de Nederlandsch-Indische re
geering haar belofte geschonden en gewei
gerd beeft om goederen aan Japan te
leveren, fn dezelfde kringen vreest men,
dat de situatie een ernstige wending zat
nemen, tenzij Nederlandsch-Indio zijn hou
ding jegens Japan herziet.
Volgens de „Asaln Sjimboen" heeft Mat-
soeöka in een onderhoud, dat hij onlangs
met den Brilsclien ambassadeur te Tokio,
Ciaigie, heeft gehad, verlangd, dat En
geland er van afziet, de handelsonder
handelingen tusschen .Tapan en Neder
landsch-lndië le bemoeilijken. Van een ant
woord van Craigie of de Britsche regee
ring is overigens nog niets bekend. I
Die opwinding in geheel Frankrijk over
het bombardement, op de haven van Sfax
door Engelsche vliegtuigen is nog toegeno
men, nu de openbare meening heeft ver
nomen, dat hierbij ook slachtoffers zijn ge
vallen. In bevoegde Fransche kringen is
men ervan overtuigd, dat het om een stel
selmatige Engelsche actie legen Frankrijk
gaat. De Engelsche bedoeling, om de ver
bindingen tusschen Frankrijk en zijn Im
perium af te snijden en de ravitailleering
van het continentale Frankrijk te verhinde
ren wordt door dit geval opnieuw aan het
licht gebiaclit. Het kapen van Fransclie
schepen is. een nieuw bewijs voor hot feit,
dat Engeland tracht het Fransche econo
mische leven le verslikken.
Hel is reeds ontelbare malen gezegd en
geschreven, dat ook Nederland in het toe
komstige Europa een nieuwen koers zal
moeten kiezen, wil liet zijn plaats in het
gemocnebesl der stalen van het vasteland
van Europa behouden. Dit besef had, zoo
als bekend, do oprichting van het ge
nootschap „Nederland en Europa" ten ge
volge, welks doeleinden reeds eerder wer
den bekend gemaakt.
Tijdens een vraaggesprek, dat een re-
'dacteur van de Vereenigde Persbureaux
met den zaakvoerend secretaris van dit.ge
nootschap, den heer K. W Boekholt, had,
Jheeft deze een nadereomschrijving van
het doel en streven gegeven. De uiteen
zetting van den heer Boekholt is bizon
der belangwekkend, omdat uit zijn woor
den een diepgaand inzicht blijkt in de
moeilijkheden van velen om dezen nieu
wen koers te aanvaarden.
„vVrj heieven in onze dagen een re-
volutionnairen stormloop tegen oude be
grippen en beginselen, waarvan de ge
volgen nog niet te overzien zijn," zoover-
klaarde de zaakvoerend secretaris van het
genootschap, dat onlangs werd opgericht
onder voorzitterschap van prof. dr. G. A.
5. Snijder. „Wij zien nu, hoe nagenoeg
'geen enkel gebied van het persoonlijke
of maatschappelijke leven onberoerd blijft
door dezen storm, die met ontzagwek
kende snelheid over de landen gaat en er
is veel in de dingen, welke wij waarne
men, dat wij niet kunnen begrijpen, zoo
zeer zijn wij namelijk verhonden met de
oude tradities en begrippen. Willen wij
echter onze plaats in de orde van Europa,
welke na dezen oorlog tot stand zal ko
men, behouden, dan zullen wij liet toch
tol begrip moeten brengen van het onge
wone en nieuwe. Daarom moeten wij de
zaken les.ren bezien, los van al onze oude
vooroordcelen, hoe lief die ons ook in
vele gevallen geworden zijn.
Wanneer men onzen tijd eenmaal van
dat standpunt uit beziet dus los van
persoonlijke gevoelens van sympathie en
antipathie voor bepaalde tijdsverschijnse
len clan kan men zich niet aan den
indruk onttrekken, dat wij op een keer
punt van de geschiedenis staan. Dit keer
punt treffen wij dus op nagenoeg alle
gebieden der samenleving aan, waarbij men
met het oog op het algemeen belang van
ons volk, in het bizonder moet letten
op de economische, sociale en wetenschap
pelijke aangelegenheden.
Er zijn dus velen, die het betreuren,
dal wij leven in een giooten tijd. Zij
mogen echtet bij die roüw om de dingen
van het verleden, die zijn weggevaagd, be
denken, dat de geschiedenis reeds meer
van die keerpunten" heeft gekend. Men
lierinnere zich bijvoorbeeld de Fransche
revolutie waarvoor men tegenwoordig
dikwijls nog zooveel sympathie koestert
die den einde heeft gemaakt aan het
feodale stelsel en het absolute kóningschap
ten koste van stroomen bloed.
In dienzelfden tijd werden de stoomma
chine en weefstoel uilge-vonden met als
gevolg een opbloei van de industrie. De
eeuw der groole uitvindingen brengt dan
met zich mede de ontwikkeling van het
induslrieele kapitalisme en zijn togen,
lianger: liet marxisme. Steeds grooter wor
den de fabrieken, steeds grooter de pro
ductie, de hoofdzaak is echter reeds niet
meer de voortbrenging van goederen maar
de noteering van de aandeden aan de
beurs.
Het moderne kapitalisme is niets meer
dan de almacht van het goud in de han
den van een kleine groep, wairtegen de
arbeidersbewegingen boe machtig ook!
in schijn in feite vrijwel machteloos
stonden.
De wereldcrisis, welkte jui«t achter ons
ligt, had dan ook een werkloosheid ten
gevolge, zooals het menschdom nog niet
beleefd bad. Nu bevinden wij ons ïn een
oorlog, die ongeacht den afloop, ongetwij
feld grooten invloed /al hebben op de
economische en sociale verhoudingen in.
Europa. Het laat zich aanzien, dat bij de
nieuwe ordening van Europa de hoofdrol
toebedeeld /al worden aan het Duitsdie
rijk.
Hoe dc/e ordening zich zal voltrekken,
staat uiteraard nog niet vast, men zou mis
schien een voorbeeld kunnen nemen aan
het werk der Hanze in de middeleeuwen.
In ieder geval staat het wel vast, dat v ij
ons reeds thans aan liet studeeren moeten
zetten op de vraagstukken, die zich bij
deze ordening zullen voordoen, daaraan
zal waarschijnlijk niemand kunnen twijfe
len. Deze studie is nu wat het genootschap
Nederland en Europa" zich ten doel Stelt.
Daarbij bepaalt het genootschap zich niet
tot enkele onderdeelen op economisch of
sociaal terrein, maar het bestrijkt zoowel
de gebieden van landbouw, handel en in
dustrie a.ls van wetenschap, kunsten en
verkeer, in het kort samengevat: het ge-
heele geestelijke en matericele leven. 1
Aan hen, die meenen dat de tijd voor
een dergelijke, actieve medewerking aan
de nieuwe ordening nog niet gekomen is,
moet geantwoord worden dat integendeel
de tijd dringt om met man en macht aan
het werk le gaan, ten einde een plaats voor
Nederland in het nieuwe Europa te ver
overen. Uit alle streken van ons land en
uit alle kringen mocht het genootschap
reeds teekenen van sympathie en instem
ming ontvangen.