Polyantha DE BETEEKENIS VAN DEN MOLEN Mwiéh. eM ^xd^xmJtka-wjmï. Maandag 7 juli 1941 EERSTE BLAD DER SCHIEDAMSCHE COURANT Pag. 2 De grootte van het rantsoen Uitbreiding der productie Belangrijk in het stadsbeeld en een economische factor. „De Drie Koombloemen". De motor de vijand van den molen. Oude molenaars Schilderijen-prijsvraag Bezoek van kunstschilders Moedige redding De Appelmarktbrug Jurriaan Zoetmulder Bij zijn zestigsten verjaardag „Stad en Streek" De sluiting Diefstallen Sportfondsen bad (Vervolp rubriek Stadsnieuws). De' grootte van het rantsoen bedraagt 5CK) gram per vier weken. Uit jam, stroop, appelmoes, appelsiroop, honing, kunstho- mng, vruchten op siroop, puddingsaus of ge aromatiseerde magere condens zal men kunnen kiezen tot een totale hoeveelheid van 500 gram pei vier weken. Uit het ver biuilc in het verleden, kan echter worden afgeleid, dat het hoofdzakelijk jam en stroop zal zijn. wat het publiek zal nemen. Hoewel de consument groote vrijheid van keuze tusscben de desbetreffende boter- haiusuipersels heeft, kan deze keuze niet onbepeikt wezen, doordat de productie mogelijkheden der verschillende fabrieken beperkt zrjn. Een groot liefhebber \an jam zal dus misschien m bepaalde gevallen gedeeltelijk met siroop genoegen moeten nemen. En andersom Er zal ongeveer even veel jam als stroop worden geleverd. Een potje jam in standaard verpakking, bevat meestal een wat kleinere hoeveelheid dan 3DJ gram. Misschien zullen vele ver bruikers, die zoo'n potje koopen en eeu bon voor 500 gram inleveren geen prijs stellen op de hoeveelheid, waardoor zij hun rantsoen van 500 gram kunnen vol maken. Maar zij hebben er wel recht op. Kernen zijzelf een potje of pannetje mee, dan kunnen zij dus een aanvullende hoe veelheid losse jam daarin krijgen. Tenge- v ojge van de beperktheid der voorraden glazen potjes voor standaardverpakking zal jam trouwens in vele gevallen los, uit em mers of kistjes warden verkocht. Men moet er rekening mee houden, dat losse jam niet onbeperkt houdbaar is. Een verbruik van 500 gram per vier we ken beteekent voor de 9 millioen zielen lellende bevolking van ons land een totaal- verbruik van vierduizend vijfhonderd ton in dien tijd. Aangezien de vraag zich hoofd zakelijk op jam en stroop zal richten, kan men aannemen, dat van de totale behoef ten ongeveer vierduizend ton door jam en stroop zal moeten worden gedekt. Als men weet, dat tot dusver dertien honderd ton jam en elfhonderd ton stroop per vier weken geleverd werd, blijkt, dat de distributie van deze artikelen gepaard gaat met een aanmerkelijke verruiming van de tot dusverre in omloop gebrachte hoe veelheden. Neemt men in aanmerking, dat boven dien een extra rantsoen van een kilogram suiker beschikbaar is gesteld, waarmede de huisvrouw zelve jam kan maken, dan wordt het duidelijk, dat van overheidswege alle voorzorgen genomen zijn om te verzekeren, dat, nu andere broodbeleggingen sebaarsch zijn. er des te meer jam, stroop enz. be schikbaar zullen wezen. De huisvrouw, die in den laatstee tijd moeite had om voldoende jam of stroop te bemachtigen, zal met voldoening hiervan kennis nemen. Hedenmorgen hebben een 12 tal schil ders en schilderesssen, leden van Pulchii Studio in Den Haag, onder leiding van onzen oud-stadgenoot, den kunstschilder Jan Bakker, een bezoek aan Schiedam ge bracht, om de stad te „verkennen", in verband met de scliildcrijenprijsi r..ag, uitge schreven door de Commissie voor het Ste delijk Museum. De heer Bakker heeft zijn kunstbroeders ©n -zusters langs de Scbie, de Raam, de Lange Haven en andere typische stadsge- gedeelten gevoerd. Tot October a.s. kan men voor de prijs vraag inzenden. Personeel van Musis Sacrum was heden tegen den middag bezig de stoep te boe nen en putte daarvoor'water uit de Lange Haven. Kinderen van de R. K. bewaar school aan de Lange Haven stonden naar dat water ophalen te kijken. Een van hen, .de 6-jange N. Steens, uit de Van der Elststraat, kreeg een duwtje en viel te water. Toen het ventje weer even boven kwam, sprong de buffetchef van Musis Sa crum, J. Eierling, gekleed te water en greep den drenkeling, waarmee hrj naar den wal zwom. Van de kade af heeft men red der en geredde op het droge getrokken, waarbij het emmertouw goede dien.-ten be wees. Het knaapje is eerst in de R. K. be waarschoot binnen gebracht en later naar de ouderlijke woning begeleid. De heer Eierling heeft nooit les gehad in reddend zwemmen; hrj kan echter wel goed zwc-mmen en in een spontane drang om hulo te verleenen, sprong hij gekleed te water. De kinderen waren herhaaldelijk door het personeel van Musis Sacrum gemaand van den walkant te verdwijnen zij zijn zelfs met water gegooid maar de nieuws gierigheid was te groot! Telkens kwamen zij weer terug. Wegens herstelwerkzaamheden zat morgen de Appelmarkt-brug voor het verkeer te land zijn afgesloten. Het scheepvaartverkeer door de brug zal op ongeregelde tijden zooveel mogelijk worden bevorderd. Een eouw geleden stonden op de wallen van onze stad en ook wel enkele in het centrum wel geleld 19 molens. Daarvan zijn er nu nog slecht drie over: Die Vrij heid aan de Noord vest; De Drie Koorn- bloe-men aan de Vellevest bij do Vlaardin- geislraat en Do Walvisdi aan de West- vest. De rest is spoorloos verdwenen of wat misschien nog erger is wanstaltig verminkt. In het stadsbeeld nemen de molens een belangrijke plaats in. Een stad zonder kerk torens en Schiedam zonder één enkelen molen, zou aan karakter verliezen. Belangstelling voor den molen. Het is verneugend, dat de belangstelling groeit voor onze molens. Door nog juist op tijd ingrijpen van particulieren, bescheiden gesteund oor de "overheid, konden nog en kele exemplaren voor onze stad en voor het nageslacht bewaard blijven. Nog meer reden tot verheugenis geeft het, dat nu de belangstelling voor den molen in 't algemeen ook bij de burgenj ontwaakt. Een excursie. Toen als onderdeel van de tentoonstelling „Stad en Streek", in het Stedelijk Museum gehouden, ook de aandacht op den molen gevestigd werd, omdat hij bij de alcohol in dustrie in onze stad zoo'n belangrijke plaats beeft ingenomen, kwam dr. C A. Reeser, secretaris van het A.N.V., afdeeling Schie dam, die het initiatief nam voor de exposi tie, op het denkbeeld een excursie naar een van de drie overgebleven molens te or ganiseeren. Dr. Reeser vond den eigenaar van De drie Kcornbloemen, den heer J. R. Sjoer, niet alleen bereid zijn molen voor een bezoek open te stellen, maar de heeT Sjoer, die zelf zooveel van mo'ens houdt en zich voor het voortbestaan er van per- soonpjk groote offers heeft getroost, was ook bereid bij bet bezoek van voorlich ting te dienen. In drie groepen hebben Zaterdagavond van 7 uur tot half 11 ongeveer 170 stad- genooten De drie Koombloemen bezichtigd. De eerste poep bestond in hoofdzaak uit scholieren, meest jongens van 14 tot 18 jaar. Het was opmerkelijk hoeveel belang stelling zij toonden voor bizond-erheden be treffende den molen in 't algemeen en Die Dtrie Koomhloemen in het bi zonder. Voor zij den molen binnen gingen besta deerden sommigen den ingemetseplen ge denksteen, die tot opschrift draagt: „De Dne Koombloemen. D' eerste steen geleyt den 16 Mei 1770 door Joh. Braamkamp". E-en historisch overzicht. In een vrij ruim vertrek, onder in den molen, heeft de heer Sjoer een korte eau serie gehouden en den bezoekers verteld, dat zij zich bevonden in een van de mooiste eu grootste molens van -ons land. De oorsprong van den molen moet, voor wat Europa betreft, in Griekenland gezocht woeden; in de 14e eeuw verscheen de molen in Frankrijk; in de 15e eeuw in zeer bcknopten vorm in Limburg en Noord-Bra bant. Hier te lande werd de molen ver beterd en ontstond de z.g. standaardmolen, die echter maar in één stand kon draaien. Later werden de molens op een hoogte gebouwd en kregen ze een draaibare kap. De beer Sjoer toonde een aantal prach tige afbeeldingen van molens, destijds door Calvé Delft in een album verzameld en uit gegeven. J> mooiste molens ontstonden in de om geving van Den Haag en van Rotterdam. Zeer bekend zijn de drie molens vanLeid- schendam. Na de watermolens kwamen de hout zaagmolens, die wel eens op vlotten wer den gebouwd en daardoor steeds op den wind gezet ko-nden worden. In de 16e, 17e en 18e .eeuw hebben de molens aan het economisch leven van ons vaderland onschatbare dieasten bewezen; moerassen zijn herschapen in vruchtbare weiden; bet aantal houtzaag-, karen-, rijst- pel-, papier- en oliemolens is zeer poot geweest. Na den wereldoorlog zijn vele windmo lens verdrongen d-oor mechanische inrich tingen, gedreven door motoren. De repa ratiekosten zijn v-oor een molen in den regel - zeer hoog en de gestegen loonen van het personeel maakten het molenaars bedrijf verre van lucratief. in de jaren 1920—19S0 rijn er -in ons land zeker een 200-tal molens per jaar gesloopt. De beer Sjoer wekte zijn gehoor op tiiede te werken om althans enkele molens als monumenten te bewaren. Dat kan door fi- nancieelen en moreelen steun te verleenen en door het voeren van een doelmatige propaganda, waarbij ook de dicht- en schil derkunst kunnen worden ingeschakeld. Bizenderhedcn van De Drie Koornbloemen. De jongeren hadden weinig moeite met de steile en uitgesleten molentrappen; toen De Drie Koarnbloemen. (Archief Sch. Ct.) de heer Sjoer hen uitnoodigde om mee naar boven te gaan. De ouderen deden het wat voorzichtig aan. En niet allen hebben bet tot den zevenden zolder gebracht, maar vonden het op de balie, 16 M. boven den beganen grond, zoo mooi, dat ze van verder klimmen maar afzagen. Inderdaad beeft men van de balié van „De Dne Koombloemen bij zonnig weer een wijd uitzicht over de stad en omge ving. De dorens van Kethel en Overschie leken dicht bij; die van Delft waren nog goed te onderscheiden; heel flauw zag men er ook nog enkele van Den Haag. Bij helder weer het was Zaterdag 'n beetje heiig kan men van de balie van „De Dne Koombloemen" ook Scbeve- ningen heel goed zien. t De molen is 32 M. boog; elke roede beeft een lengde van 26.40 M. (elke wiek ïis dus 13.20' M.). Steenbreker. molen Washington, alsof dat een gemeen schappelijke, goéde kennis van ons' was. Daarin heeft hij in zijn joiije jaren pret tig gew erkt. „Veertig last graan ging er wel eens per dag door. En om den anderen dag moes ten we 's avonds na afloop van het eigen lijke werk nog eenige uren billen (de molensteenen weer „scherp" maken), waar moe we dan twee kwartjes verdiendenI" veert el oe ons de heer v. d. Touw, die daar op de balie van De Drie Koombloemen in zijn element was en wien bet zichtbaar genoegen deed, dat zoovele stadgenooten belangstelling aan den dag legd'en voor den molen! Deze bezoekers zijn nader gebracht tot bet krach'ige, fier ten hemel rijzend bouw- weik, waarin vroegere geslachten gezwoegd en geploeterd hebben, maar waarin zij ook een mooien tijd hebben beleefd, om dat rij liefde hadden voor hun werk en vreugde beleefden van hun arbeid. Donderdag 10 Juli hoopt de Nederlaivb sche letterkundige A. J. Zoetmulder te Eindhoven, zijn zestigsten verjaardag te vieren. Jurnaan Zoetmulder werd bier ter stede geboren. Na het gymnasium te hebben doorloopen, studeerde hij aanvankelijk aan de universiteit te Leiden in de medicijnen, doch, daar de kunst hem meer trok, wijdde hij zich later aan de schilderkunst, waar voor hij zijn opleiding genoot aan de Aca- demie voor beeldende kunsten te Rotter dam en vervolgens te Muncben. Geleidelijk echter legde h!rjl zich meer en meer toe op de letterkunde, schreef schet sen en kunstartïkelen in tijdschriften en publiceerde een groot aantal romans en tooneelstukken. Hienn toonde hij zich een knap "•psycholoog en boeiend verteller. Als katholiek schrijver sloot hij zicih aan bij de naturalistische school en. beschreef in zijn romans, welke zich gedeeltelijk in zijn ge boorteplaats afspelen, bet leven van be middelde provincialen. Zijn eerste novelle verscheen in 1912 onder den titel „Retraite" (d.w.z. bij een piastoor-oom op zomervacantie). De „Ver loving van Jaap Mennings" (191p) is hier op een vervolg en verhaalt van een kun stenaar ,die ten onder gaat aan een ver boden liefde. „Het Gezin van Herman Ley- ter", dal inmiddels in 1914 was uitgekomen, behandelt in het- eerste deel de moeilijk heden van een brandersfiami 1 ie en in het tweede deel bet verval van Schiedam. Na „Geruïneerden", een troosteloos boek, dat in 1917 van de pers kwam-, publiceerde Zoetmulder het jaar daarop „Het lokkende leven". Dit werk, dat tot onderwerp heeft de be grijpelijke afdwaling van een musicus en - mm 1 M-.— n Mil D «M Koren wordt niet meer gemalen m De o-w—n—1 - Drie Koombloemen; hij :s tirnns ingericht j «Hens onwaarsdujnhjke peeringwerdhe als steenbrekeri. AfvM van b.v. steenhouwe- ^oond door het weekblad „De^ Nieuwe rijen wordt bier gemalen tot steenpoeder of steenslag van verschillende grootte, dat o a. gebruikt wordt voor bet make" van ter- razzovtoeren- en -gootsteenen, Eeuw", over welke bekroning destijds nog al wat is te doen geweest. „Fata Morgana" (1919) is een eigenaardige geschiedenis, welke zicih afspeelt in de koortsvizioenen van een zieken schilder. Van zijn overige Een spil brengt de jpacht, die wordt ge- ™n een ziexen scnnum. va. -J» pBKtacri door rUtatónd. ™ek» D. óver naar den eersten zolder, waar een z.g. kaakbreker staat. Daarin wordt de te malen steen gebroken. Met een Jaioobslad- der gaat het gemalene naar den tweeden doolhof" (1926) het, bekroonde werk „De greep van den tijd" (1929) en ten slotte „Het klimmende pad". (1930). Het tooneelwerk van Zoetmulder is, voor ver het niet uit vlotte, goed in elkaar zolder, waar het wordt gezeefd en ver-j «o** geerteflter deeld m steengruis en steenkorrel van ver- Sez „„m,nncs uw het mee steengruis schillende grootte. De heer Sjoer had gelegenheid zijn be zoekers nog te toonen boe een koren molen functionneert. Dat was mogelijk, omdat nog veel van het oude bednjf in den molen is achtergebleven. Wind en motor. De molenaar, de heer B. VYev, heeft gedemonstreerd, hoe men de wieken aan bet draaien brengt, den kap verzet om het meeste nut van den wind te hebben cn hoe men met den vang werkt om de wieken te sloppen. De heer Wey is 32 jaar molenaar op de „Vrijheid" geweest en houdt van den molen en van zijn Vgk. „Ik werkte vroeger liever den geheelen dag met wind, dan twee uur met den motor,' vertelde hij ons. En voordeelig dat de wind is! Die kost niks! In Januari 1916 heeft de „Vrijheid" de heele maand gewerkt en toen kreeg de baas een rekening van f5 voor motor brandstof; de maand daarop was bet eiken dag bladstil en toen was de rekening f 700. Het verschil, die f695, had de wind in één maand voor den baas verdiend!" „En hoe staat bet met de ontwikkelde kracht van resp. wieken en motor?" vroe gen we. „De „Vrijheid" had een motor van 60 P.K., maar als de wieken flink draaiden, werd meer werk verzet. Zoodat men de ont wikkelde kracht door de wieken zeker wel op 80 P.K. kan stellen," meende de heer Wey. Een oude molenaar. Ook de 83-jarige J. v. d-. Ttouw was nog de trappen van „De Drie Koombloemen' opgeklommen. Maar dat was voor hesm geen nieuwtje. Hij is, totdat de windmo lens bijna alle vervangen waren door mo lens met motoren, molenaar geweest Ze- -ventig jaar geleden werkte bij al in den molen en bij sprak met ons over den van opzet dan zijn romans. Voor het mee rendeel werd het ook opgevoerd. Zoo Speel de het Vereenigd RotterJamseh-HbSstaidtoo- neel „Indringers", terwijl Schouwtooneel van hem drie stukken ten uitvoer bracht, t.w. „Het Gouden Juk". ,„De vrouw, die verloor" en „Z.B.B.H.H." (Zijn bezigheden buitensbuis hebbende), welk laatste stuk verscheen onder het pseudoniem Archi bald Laaf. Het Vlaamscb' Volkstooneel on der Staf van Bruggen voerde van hem op „De man ran Karioth" (verschenen in het maandblad. „Roeping"). Door dilettanten, on. door de Schiedam- sche Tooneel Vereen. „Utile Dulci", weiden van Zoetmulder ten tooneele gebracht „Hef Wonder" (verscbenen in het maandschrift „De Beiaard"), „Iiotelratten", „De gemas kerde Venus" en ten slotte „Clairvoyance", welk stuik 16 Mei j.l. bij het Vereenigd Eind- hovensch Philips Tooneel zij'n première be leefde. Bij die gelegenheid werd den auteur een hulde gebracht, waarna hij in een slotwoord zeide, dat in Nederland niet de toon e elschrijVers in gebreke blijven, maar de toon e elg ez el schappendie vaak al te hardnekkig weigeren stukken van Ne der landsche auteurs op te voeren. Melden Wjji ten slotte nog, dat A. J. Zoetmulder directeur-hoofdredacteur is van het „Eiudhovensch Dagblad"- Voorts werd bij op 1 Maart j.l. door P. J. van Memchelen voorzitter van bet Verbond van Nederlandsdie Journalisten, geïnstal leerd al® adjunct van den voorzitter van den kring Noord-Brabant van voornoemd verbond. i r Verbrand. Zaterdagnamiddag kwam een ongeveer 6-jarig meisje van de famie K. aan den Vlaardingerdijk, dat buiten bad gespeeld, de ouderlijke woning binnen en liep par does in een emmer heet water. Mot ernstige brandwonden is het kind naar de dr. Noletstichting gebracht STERREEOSCH SCHIEDAM Vooral voor 's avonqp. Eerst een kijkje in de hal, waar U „Het Glas" in zijn mooiste vormen en kleuren kunt genieten, een werkelijk bijzonder ge slaagde expositie en dan esn friseh glas bier of limonade op het gezellige café-terras. Hèt cen trale punt van Schiedam Dl? tentoonstelling „Stad en Streek", op initiatief van bet Alg. Ned. Verb end, af deeling Schiedam, in het Stedelijk Museum georganiseerd, om een bijdrage te leveren tot de heemkunde, is gistermiddag 5 uur gesloten. In totaal hebben 996 betalende bezoekers de tentoonstelling bezocht. Bij de sluiting waren aanwezig bet lid van de Museum-commissie, de heer P. Buk zwager; de conservator, de heer C. H. Schwagermann met echtgenoote en de be stuursleden van de plaatselijke afdeeling van het A.N Vde ifeeren F A. C. Lechner, voorzitter; dr. C A. Reeser, secretaris; S. J. Kleyn, penningmeester, en mevr H. G, Lomars-Kiorteweg, de laatste met echtge noot. Dir. Reeser zeide met een mengeling van gevoelens een kort woord tot slui- tina van de tentoonstelling „Stad en Streek" to willen spreken. Er is voldoening, omdat dé tentoonstelling geworden is tot een schoon geheel en flink is bezocht, waar door bij velen een goede herinnering is gewekt aan onze voorouders, eu hoe zij den strijd om het bestaan hebben gevoerd. Dank zij de enthousiaste medewerking van Openbare Leeszaal, Stedelijk Museum en Gemeente archief, is op lcorton termijn de tentoonstelling tot stand gekomen. Aan mej. S C. Bok, bibliothecaresse; de heeren C. H. Schwagermann, conservatoir, en A. v. d. Poest Clement, archivaris, werd daar voor dank gebracht. l De Commissie voor bet Stedelijk Museum! heeft een zaal beschikbaar gesteld; de rus tige en beschaafde sfeer, die bier heers dit, komt de tentoonstelling ten goede. De sluiling van de tentoonstelling be teekent een dubbel afscheid. Dat de ten toonstelling een leegte achterlaat bewijst, dat zij een groote plaats in ons hart in nam. Zij kon niet meer door het AN.V, gesloten worden, maar spr. doet dit thans namens de initiatiefnemers. SDeciale dank bracht spr. aan. den con servator, den heer Schwagermann,, voor diens prettige en welwillende medewerking en wiens smaak en kunstzinnigen aanleg er toe hebben bijgedragen de tentoonstelling! te maken tot ©en schoon en waardevol geheel. 1 Burgerij en museum. De heer C. H Schwagermann bracht de afdeeling Schiedam van het A.N V. namens de Museum commissie dank voor het genomen initiatief; de tentoon stelling is tot een groot succes geworden, wat o.a. ook blijkt uit brieven, die van buiten Schiedam zijn ont\ angeti. De uitge stalde litteratuur vooral duidt er op, dat onze stad verborgen schatten en vele we tenswaardigheden herbergt. Spr. bracht dank aan den heer J R. Sjoer, die tentoonstellingbezockers gelegen heid bood zijn. molen Dia Dne Koombloe men te bezichtigen, waartoe dr. Reeser het initiatief nam. Als iets in bet juiste licht wordt geplaatst, is ook voor heem kunde wel belangstelling te wekken. Dit is de eerste maal geweest, dat in samenwerking met een groep uit de bur gerij in het Stedelijk Museum ecu speciale tentoonstelling is gehouden. Het museum heeft, zooals spr. vroeger reeds heeft opge merkt, tot taak de burgerij te dienen en spr'. ziet nog tal van mogelijkheden om gezamenlijk to Dachten het gestelde doel te bereiken. In het Sportfomdsenbad zijn, vooral de laatste maanden, dikwijls diefstallen ge pleegd'. Enkele malen gelukte het de politie daders te arresteeren, doch telkens duiken weer nieuwe dieven op, ondanks do moeite die ook het personeel van het zwembad zich geeft, om die diefstallen toit een minimum te beperken. Thans heeft de directeur op a]le hokjes haakjes laten aanbrengen, waardoor ieder een, die een hangslot meebrengt, zijn eigen dommen beter tegen diefstallen kan vrij waren. Aanbeveling verdient bet zich daar bij te bedienon van een cijferslot, zoodat men geen sleutels kan kwijtraken. Gebruikt men 'evenwel een hangslot met Sleutel, dan kan men den laatste, zooals ook in het buitenland veel gedaan wordt, aan zijn badpak bevestigen. s Dte politie adviseert bovendien zoo wei nig mogelijk sieraden of geld mee te bren gen naar het Sportfondsembad en al® men dit toch. doet dezxs aan de cassa in be- waring te geven.

Gemeentearchief Schiedam - Krantenkijker

Schiedamsche Courant | 1941 | | pagina 2