DUITSCHE LEGERS RUKKEN
ONOPHOUDELIJK VERDER OP
HET KASTEEL SPANGEN
Zaterdag 23 Augustus 1941.
Tijd om te verduisteren
No. .22866
EERSTE BLAD
BUREAU LANGE HAVEN 141 (HOEK KORTE HAVÈN) TEL. «9300 (3 LIJNEN)
j)4ste Jaargang
POSTREKENING 3311
Ondanks hardnekkige vërdediging en
terreinmoeilijkheden
De verliezen der Sovjets in de
Zwarte Zee
De strijd aan het Ladogameer
De bevelhebber dj.er weermacht
in het Zuidoostsn/des lands
Britsch vrachtschi| tot zinken
gebracht
Diensttijd in^ de Vereen. Staten
verlengd
STADSNIEUWS
Iets
een
uit de geschiedenis. De beteekenis van
kasteel in de middeleeuwen.
Scherven aardewerk
li*
mmm
VANDAAG:
MORGEN:
MAANDAG
20.49 UUR
20.47
20.45
ZONSOPGANG MORGEN 6.37 UUR
MAANDAG 6.38 UUR
Definitief verwoest
DeM COUXHUl vri"'»
iarfeöfk»' n»f« mttoaderin^
van Zon. cn FccstdfSf10. izaaco per post 12.60
prijtf per cti# ^Afitönderlljke nummers
^^T-Lenle» worden dagelijks aangenomen
6 eostrolgend nummer moeten
Adverteo t garen bezorgd zijn, Z&tc**
Z66* Etn bepaalde pliata van
Wordt m'et^ gewaarborgd.
'Directie: Mr. H. A. M. Roelants.
fliwfdredactenr: M. Stavecga, Schiedam
y Prijs-»-der ,«d verten tien: van 1—w regcJs J 2.60
iodpre 'regel meer f 0.31; in bet Zaterdag nummer
1-^-5 regel* f L85, iedere regel meer l' 0,36
Reclames f 0.77 per regel. Incassokosten 5 et*,;
Eostkwitanties 15 ets. 'tarieven van advertentifn
ij abonnement rfjn aan het Bureau verkrijgbaar.
Dagclyks vrorden tegen vooruitbetaling Kleine
Advertentiën opgenomen 4 f 0.S2 t/m 15 woorden
f 0.77 tfm 25 woorden. Kik woord meer 5 cent tot
een mt>T?mnm van 30 woorden.
Wi ensdflgs: Kleine Advertentiën tot 2S woorden
10J26, mits vóór Dinsdagavond 6 nor aan het
Boreas bezorgd.
'a Zaterdags: Kleine Advertentiën f 1.03, indien
niet vóór Vrijdagavond 0 nur bezorgd.
Uit de Duitsche weermachtsberichten van
den laatsten tijd is, naar aan het D.N.B.
in aanvulling op het weermachtsbericht
van gisteren wordt gemeld, duidelijk op
te maken, hoezeer het initiatief aan het
Oostelijke, front uitsluitend in handen der
•Duitsche militaire leiding ligt. Van allé
deelen van het front worden dagelijks vor-
'déringen gemeld, die ondubbelzinnig be-
wgzen, hoe de Duitsche en verbonden troe-.
pen volgens' een bepaald plan dep Sovjets
van hun steunpupten. berooven. Zoo werden
in den Zmdebjken. sector de belangrijke
havensteden Nikolajéf en Öherson en de
vesting Otsjakow genomen,welke laatste
de monding vaii de Dnjepr in de Zwarte
Zee beh'eerscbt. Tegelijkertijd werd op den
linkervleugel van den Zuidelijken sector
de Duitschen aanval via Korosten naachet
Noord-Oosten voortgezet. In Het middenge
Seelte van het enorme front heeft het door
slaande succes van den slag bij G.c .nel
het fcczit verzekerd van het belangrijke
spoorwegknooppunt Gomel, fn den Noorde
lijken sector heeft de inneming der plaatsen
Nowgorod, Kingisepp en Narwa voor den
uit het gebied tusscben Ilrnen- en Peipus-
ine er naar het Noorden vo^rlgezetten aan
val op beide vleugels goede steunpunten
opgeleverd. Na het tot stand komen der
verbinding tusschen de ten Oosten en ten
Westen van het Peipusmeer oprukkende
Duitsche strijdkrachten in het gebied rond
Narwa, zal nu ookbinnen, afzienbaren tijd
hetroverige gebied van Nobrd-Estlan^ van
de Sovjets bevrijd zijn. In "allesectoren
van het front gaan de Duitsche aanvallen
voort, hoewel door terreinrhoeilijkheden en
hardnekkige verdediging het oprukken' zeer
bemoeilijkt wordt.
De Sovjets spannen telkens weer hun
laatste krachten in om het onophoudelijke
Duitsche opdringen nog op te houden. Dit
is hun echter tot -nu toe nog op geen
enkele plaats"gelukt. Veeleer bestaat de
indruk, dat zij vaak volkomen het overzicht
over den toestand hebben verloren en dien
tengevolge ook bij het nemen van tegen
maatregelen, onzeker geworden zijn. Aan
enkele deelen van het front werd gecon
stateerd, dat ter vei'dediging bijeen getrom
melde afdeelingen in den strijd worden ge
bracht, die bestonden uit de overblijfselen
van verslagen Sovjetdivisies.
Bovendien zijn ook reeds vaak reserve-
troepen en semi-militaire "formaties hals
over kop uit de naaste garnizoenen ge
haald en in den strijd' geworpen. Alle
maatregelen waren echter tevergcefscb- oh
heteekenden ten laatste slechts een ver
hoogd risico voor de Sovjet-leiding, die
zich niet meer weet vrij-te maken van de
greep, waarin de Duitsche weermacht haar
gevat houdt. Hoe groot de nervositeit van
de opperste Sovjet-leiding reeds is, blijkt
bijvoorbeeld uit den gepubliceerden oproep
van maarschalk Worosjilow, waarbij iedere
Sovjet burger der stad Petersburg als franc
tireur tot verdediging dér stad weidt ver
plicht. Daaruit kan de gevolgtrekking wor
den gemaakt, 'dat de opperbevelhebber "Van
den Noordelijken Sovjet-vleugel reeds zelf
zijri voornaamste steunpunt Petersburg buF
tengewoon in gevaar gebracht ziet,, terwijl
de Sovjet-leiding het tot hu- toe, builen
de verdediging aan het front, nauwelijks
nog tot een tegenwerkende operatie tegen
de onophoudelijk voortrukkende Duitsqjie
legers heeft gebracht, kan duidelijk worden
vastgesteld, hoe do Duitsche troepen naar,,
denv.wensch der Duitsche leiding telkens
weder vorderingen hébben' wéten te fór-
ceeren,';waatvan de '.oene op, de. andere
teruggrijpt.. Zoo scheppen de thans aan
den gang zijnde aanvallen weder de moge
lijkheid .voor, nieuwe operaties -in grooten
stijl en. verkleinen zij van dag tot dag dé
bewegingsvrijheid der Sovjet-troepen en
haar leiding.
De verliezen der Sovjet-koopvaardijvloot
in do Zwarte Zee worden door de „Milita-
risch'e Kbrresponderiz aus Deütscliland" tot
aan 19 Augustus opgegeven met een totaal
van 53'fcoiapivaiardijsch'epjen, Door het- opruk-
ken'Man de verbonden troepen is de koopt--
vaardijvloot der Sovjéts 'blootgesteld aan de
hevige' aianvallen - van hét Duitsche lucht-
wiajpëri, in. het bizonder in die. haven van
Odessa, waar schepen lagen geconcentreerd
die moesten dienen voor liet vervoer van
dé omsingelde Sovjet-troepen en hun oor
logsmateriaal. Dit resultaat is van des te
meer beteekënis, aangezien de koopvaardij
vloot der Sovjets in de Zwarte Zee in to
taal slechts over '120.000 b.r.t. beschikt.
Eén deel Man déze vloot zou zich echter
op het ©ogenblik niet in de Zwarte Zee
bevinden. Hetzelfde lot als de voor Odessa
geconcentreerde schépenhebben de laatste
diagen oök talrijke riviervaartuigen en veer-
booten moeten ondergaan die op de Boeg
en den Dnjepir door Duitsche artillerie wer
den verwoest of onbruikbaar gemaakt.
Het hoofdkwartier der Finsche weer
macht deelde gisteren omtrent den toestand
hét volgende mede:
Onze gevechtsoperaties ten Noordwesten
v:an Ladoga, hadden een tweetal omsinge
lingen teh gevolge. Daar deze slap voor
stap nauwer werden gemaakt kon de ver
sterkte 168e Sovjet-divisie op de landtong
ten Ziuiden van Sortatrala worden gedron-.
gen. In den loop der gevechten word dé
h'oioildm:ajeht dezer divisie 'vernietigd. Do
resten trokken naar Vialamo aan het Ladoga
meer terug, waarbij velé schepen en vlot
ten onderweg tot zinken werden gebracht.
De oorlogsbuit is groot'Onder meer liet do
168e Sovjet-divisie in de laatste fase van
dit gevecht. 300, auto's, vele honderden
paarden, tientallen 'stukken geschut en een
groote hoeveelheid munitie achter.'-
De 142e en -189ë SotjetKlivisie werden,
"nadat zrj- zware, verliezen/Hadden. geleden-
teruggedrongen, naar' hot ten" Oosten van
Hiitola gelegen- eiland- Kilpula, waar de ge
vechten nog worden,; voortgezet. Dé Sov
jets stellen pogingen ip/Het werk om de
overschotten dézer divisies tqrevacueeren.
De inschepingen" worden echter onafgebro
ken door de PinschéVartilierie. beschoten,
hetgeen zware verliezen gbg den vijand
veroorzaakte. Behixlve": de' steeds verder
om zich heen grijpende omsingelingen werd
<c»p de lijn llmée-Hiitola ;een wigvormig
opgezette aam-al. tot op. Viüoksi gericht.
- ■■- f>:
De bêvelH'ebher der. wtórmacht in. Ne
derland, generaal der vliegers S„ R. Chris
tiansen, heeft gisteren mef een gevolg uit
zijrr staf ^roepéno-hdeïdeelen. van leger én
'luchtmacht,S^S. enTpolitCe,; benevens an
dere instanties-' dér'weerm|cfii in. het Zuid
oosten des lands 'bezocht. Tilburg wérd
hij ontvangen |'door den jbevelbébber der
Ordnungspolizéi, generaalf'Schtrmann. De
bevelhebber dér weermacht kon herhaal
delijk uiting geven, aan gsdjn voldoening
over hetgeen hij bij troeffel en dienstin-
stanties zag.
In kringen van New. ïorkschë reeders
heeft men vernomen,- dat het Britsche
s.s. Tottenham. (4762 b.r.fej in het Zuide
lijke Jeel van den Atlahiischen Oceaan
tot zinken is gebracht. Hat; schipwas pas
een jaar geleden in dienst'gesteld'. De New
York Sun verneemt hierover nog, dat in
de buurt van BuenosAires: een ledige
reddingsboot van dé Tottenham gevonden
is.
President Roosevelt heeft gisteren door
een executieve, verordening de wet inzake
de verlenging van' den cLensttijd met.-13
maanden 'in 'werking,laten, treden.' De ver
ordening bepaa-tt, dat -dp sbldaïén, .ronjïanfcë>
deze verlenging, na - een'diensttijd' van
twaalf maanden naar huis kunnen worden
gestuurd, indien zulks met *.s belangen
van die nationale verdédiging vereenig-
ba-ar is.
WkmÊmmmt
Rotterdam voert, evenals trouwens Schiedam, een eeuwige strijd tegeu
verzakking. Vooral in die stadsgedeel ten, die tot nog toe voorenkele
jaren polder waren, moeten de straten geregeld opgehoogd worden. In -
afwachting van die ophooging krijgen de woningen cén of zelfs meer
extra stoepen, wanneer de verzakking van de straat dit noodig maakt.
Op dezie foto kan menduidelijk zien, in hoeverre de straat in den loop
van den tijd gezakt .is.
(Polygoon-Hofi).
De politie en brandweer in Den Haag 'zijn thanS gescheid<sm waardoor dez^
diensten een aantal manschappen nocdig hebben. Zoowel hij d$
politie als bij de brandweer is een aantal mannen in'opleiding. Eeai
praciische lts voor de brandweer in het binsschen.
r" .,"v A - r?'(Polygoon-Meyerj
Omtrént de geschiedenis van het kasteel
Spangen, welks fundamenten in den Spaan-
scken polder even. ver Westen van de Delfs-
havensche Schie, ongeveer halfweg tusschen
de Hoogebrug te Oversell ie en de'fabriek
van Van Nelle te Rotterdam, zijn blootge
legd', heeft de heer J. Renaud van het
Rijksbureau.voor Monumentenzorg ons gis
teren bijeen- bezoek aan de ontgraving
interessante mededeelingen gedaan. Een ge
deelte daarvan is reeds verwerkt in het
desbetreffend.artikel in ons, blad van gis
teren..
De mogelijkheid beslaat, dat Dirk Bokel
Uyttemesse, die in 1323 van Gerard van
Heemskerk 47 morgen land in erfleen kreeg
de stichter is van het kasteel Spangen, al
thans van het eerste-oudste-deel. Het bou
wen van een kasteel duurdo meestal jaren,
omdat men toen nog niet de beschikking
had. over' machinale steenmakerijen! Een
burcht met torens „verslond" een groote
hoeveelheid steenen!
In 134G1347 wordt in de kronieken
gerept van een Diediridi van Spangen.
In 1350 is Dirk van Spangen eèn partij
ganger van keizerin Margaretha, dus een
Hoeksch edelman; kort daarop schijnt hij
overgegaan te 2ijn naar het andere kamp,
■want in 1352 dus 2 jaar later wordt
Dirk van Spangen uitgenoodigd door
Graaf Willem V om... 5 man te leveren
voor de belegering van huize Poelgeest bij
Koudekerke, voor het geval die belegering
noodig zal blijken. Groot was toen blijk
baar de bezitting van Spangen nog niet!
Omstreeks .1380: L ,een Filips van Span
gén, ,-cen geziene figuur aan liet hof van
Graaf A.clbve.aht.,,,
Deze Filips was een gefortuneerd man,
wat'blijkt uit de huwelijksgift, die hij zijn
dochter Al-cid(a) meegaf, toen ze trouwde
met Adriaan van Mathenesse, haar „buur
jongen" dus! Die huwelijksgift bestond uit
1606 pond', 30 schellingen en 4 penningen;
bovendien zeidc de vader van de braid toe
het jonge paar een jaar te zullen onder
houden. Ala, men. weet, dat;men in dien
tijd voor 2000 pond een zeer behoorlijk
kasteel kon laten bouwen, is de conclusie
gerechtvaardigd, dat Filips van Spangen
rijk was.
Aanvallen op het kasteel
Tijdens den oo-rlog tusschen Filips' vhn
Bourgondië en Vrouwe Jacoba, trok Wil
lem Nagel, ;een hoofdman van Jacoba, in.
1426 het land rond om Hoéksche kastee-
len te verwoesten. Omdat Willem Nagel zelf
voor de ravitailleering van zijn troep moest
zorgen, zal ook wel eens een kasteel aan
gevallen zijn, waarvan de bewoner alleen
maar verdacht -. werd tot de tegenpartij te
behooren! -
Ook het kasteel Spangen werdvin 1426
venvoest.
Mogelijk beeft Filips van. Spangen het .in
1453 weer herbouwd, maar'absoluut- zéker
is dat niet.
In 1488 -trok Jonker Frans in de om
geving van Rotterdam rond en ook hij had
„ravitailleerings-moeilijkheden"! Djat hij bij.
een poging die op te lassen ook een be
zoek aan Spangen - bracht èn liet kastéél
verbrandde, staat ook niet vast, maar Fi
lips van Spanggh bad tooli wol een be-
haoiüjke schade, die hij zeh schatte op
1700 pondy welkte hij terugvorderde van
de Staten.. -■
Ej werd een soort Sohader'enquêtecom-
missie ingesteld, maar die werkteniet al
té .vlug, want eerst in 1501 .werd als ver
goeding van geleden schade aan den heer
Van Spangen 600 pond Holland sch toe
gewezen. Nu, plm/ 450; jaar, later, is, nog
bekend1, wie- destijds de ;,schade»enquête-
öommissië"" vormden, n.I. - de lieerén
Ruysc.h, stedehouder; Van Dorp, Van .41-
moiKle, Van SchoohHbvén, Van Bèren-
drecht - .(Bar end récht v: dMeye, Van
Esschen; en Van Diuivenvoorde.
Willem v. d. Sluys vertelt in' zijnge
schiedenis. van den JonkerFrans-oorlog,
dat in 1509 de beer Van Spangen Corne
lls genaamd, in .Rotterdam yoónde. Hij
verkoos dus de grootére veiligheid hinneu.
dé 'stadsmuren, boven het wonen op zijii
■kasteel tusschen Rotterdam, Overschie en
Schiedam. -
In het midden van de 16é eeiiwliad'
1delaatste groote verbouwing plaats en
verrees hét bastion op den Z.W.-hoekvan
bét kasteel en werden aan den Oostelijken
gevel gebouwtjes geplaatst.
In het beginvan den 80-jarigen oorl-og
is Spangen verwoest om niet weer opge
bouwd te worden.
Wie een eind gemaakt hééft aan het
bouwwerk, dat ongeveer 30 bij 30 M. was,
is niet met zekerheid' te zeggen. De één
'beweert, dat de Geuzen, onder Graaf van
der March, de schuldigen zijn geweest;
zij. zouden, toon rij de bezetting van hei
kasteel niet konden handhaven en op Delft
terug nioesten trekken, Spangen grondig
hebben verwoest.
Anderen beweren, dat in 1574, dus 2
jaar later, het kasteel door de Spanjaar
den ten ondergang zou zijn gedoemd1,
Tot het begin van de 19e eeuw is do
ruïne gehandhaafd gebleven; toen is deze
gesloopt en zijn de grachten, voor zoover
zij nog niet verdwenen waren, gedempt met
de steenen van de "muren.
Bij de ontgravingen heeft men het be
loop van de grachten daardoor nauwkeu
rig kunnen vaststellen, waarbij gebleken is,
dat de grachten niét diep zijn geweest. De
ongeschonden veenlaag begint reeds dicht
onder het maaiveld.
In den Spaanschen polder wordt de on
dergrond gevormd door een dikke veen
laag, soms metersdik. Dlaarop rust een lang
klei van slechts a/a'1 M,
Dat maakt het ook onmtfgelijk, dat er
een ondergrondsche verbinding tusschen
do kasteelcn iri deze omgeving zou .heb
ben bestaan! Men was toen op waterbouw
kundig gebied nog niet zoover, dat zulke
werken tot stand: gebracht zouden kun
nen worden!
De fundeering
Bij de opgravingen "heeft. :moa oOk de!
hoofdpoort en een deel van de fundeering
van de edolhrug bloot gelegd'. De plaats
"(vaar de brugke-lder is geweest, waarin het
contra-gewicht verdween, als de brug werd
opgehaald, is in het blootgelegde metsel
werk nauwkeurig aan te wijzen. De fun-
deqring van de brug is van hout. Giste
ren was een juk: twee verticale paaltjes
met daarover horizontaal een dwarsligger,
blootgelegd.
Het kasteel blijkt onderheid te zijn, maar
er is siiechts geheid op kloef, d.w.z. niet
totdat de palen den vasten zandbodem
bereikten, maar zij kleven in de veenlaag.
De palen zijn niet zwaar, doch staan dicht
op elkaar en zijn van gordingen voorzien.
Op den N.O.-hoek blijkt vroeger reeds
esn deel van de muren tot op de paal-
fundoering te zijn verwijderd, zoodat den
heèr Renaud en zijn mannen de moeite
bespaard bleef om een deel van de muren
af t e breken om tot op dé fundeering te
komen. Het gedeelte der paalfundeering,
dat zichtbaar is geworden, is afkomstig uit
de middelste periode van het kasteel Span
gen, dus uit de 15e eeuw.
Het gevonden aardewerk
Bij de ontgravingen zijn voor den dag
gekomen verscheidene vazen, een drink
schaal, een Majolica etensbord' met op den
rand de woorden: Ave Maria, dat dateert
uit do eerste helit van de 16e eeuw en
zeer zeldzaam is, evenals een mooi ge-
vormden drinkbeker, waarvan er in ons
land tot nu toe maar 4 of 5 gevonden
zijn.
Aan de samenstelling, het gébruikte ma
teriaal, het toegepaste verhardingsprocedé
en den vorm, kan de deskundige ongeveer
vaststellen, uit welken tijd het gevonden
aardewerk stamt. Het oudste vaasje is ver
moedelijk omstreeks 1359 gebakken. i
Belangrijke vondsten heeft men gedaan
in... de W.C. van het kasteel; een put, ge
metseld in de dikke muren van den woon
toren. Deze put stond in rechtstroeksche
^érbinding met de slotgracht, zoodat Hex
water de put kon binnen spoelen. Mot op
zet zal deze inrichting wel aan de West
zijde zngebouwd, opijdat het door den
-Westenwind opgejaagde water als een mo
dem watercloset de faecatiën zou kunnen
wegspoelen. In 'en in de omgeving van
dien put zijn verscheidene waardevolle
aardewerken voorwerpen gevonden.
De heer Renaud gaat nog een paar da
gen' door niet zijn onderzoekingen. Van de
fundamenten worden, voor zij onder het op
gespoten zand zullen verdwijnen, foto's ge
maakt en alles wordt nauwkeurig opge
meten. Misschien dat hij liet verder onder
zoek ook nog- hét raadsel van de verdwe
nen binnenmuren wordt opgelost.
-(Vervolg rubriek Stadsnieuws pag 2).
