Maison Westhuis
de VIVO kruidenier
V. V. V.
DE Gids voor uw vakantie
Voor al uw levensmiddelen
Telefoon 6 60 00
de zorgzame hand voor Uw persoonlijkheid
Dameskapsalon LILIAN
61
Londen. In sommige jaren joeg de gevreesde cholera dit cijfer
op tot een angstwekkende hoogte; de slachtoffers vielen bijna
allen in het van open riolen doorsneden oude stadsgedeelte bin
nen de zeedijk. Op overtuigende wijze laat de schrijver ons op
een bepaald moment deze ellende betrappen in een nuchtere
opgave van de Burgerlijke Stand. Het jarenlang volgehouden
verzet van de branders, die woonden in de relatief gezonde
wijken langs de Nieuwe Haven en in het Frankeland, komt tegen
de achtergrond van de hygiënische wantoestanden in de binnen
stad wel in een kwalijk daglicht te staan.
Na een korte schets van de godsdienstige verhoudingen wordt
ons vervolgens een beeld gegeven van de levensomstandig
heden waarin Schiedams arbeidende bevolking verkeerde.
Het is geen opwekkend verhaal. En de wetenschap dat het in
de meeste industriesteden van ons land niet zo heel veel beter
en hier en daar nog slechter was ontneemt aan deze bladzijden
niets van hun sombere kleur. Hoe woonden deze mensen; hoe
werkten zij en hoelang; wat verdienden zij en wat kostte hun
het noodzakelijke levensonderhoud? In dit hoofdstuk leest u
het antwoord. En de conclusie moet wel luiden dat het grootste
deel van hen bij voortduring leefde op de rand van de armoede.
Woorden als ontspanning en vermaak konden in dit milieu
geen reële inhoud hebben. De jaarlijkse kermis en af en toe een
nationale feestdag vormden doorgaans het enige amusement,
dat de sfeer van de dagelijkse tredmolen doorbrak.
Deze arbeidende bevolking werd bestuurd door mensen die,
moeten we aannemen, ernst maakten met de sociale en eco
nomische problemen waarmee zij geconfronteerd werden.
Maar ernst maakten op hun manier. Welke deze manier was en
welke vruchten zij afwierp leert ons al terstond kernachtig en
onbarmhartig de tweede alinea van het vierde hoofdstuk:
„Een pal staan voor verkeerd geziene groepsbelangen en later
ook allerlei persoonlijke conflicten tussen burgemeester en
raadsleden en tussen deze laatsten onderling doemden iedere
poging om toch nog iets te doen ter verbetering van de econo
mische toestand tot mislukking". En de bijna honderd pagina's
die dan nog volgen bevatten keer op keer het bewijs van de
juistheid van deze diagnose.
Waren het onder de burgemeesters Rijnbende, Van Bol'es en
Knappert nog in hoofdzaak de tegenstrijdige zakelijke inzichten
die het de raadsleden onmogelijk maakten tot vruchtbare be
sluiten te geraken, onder het langdurig bewind van burgemeester
Van Dijk van Matenesse (1866-1894) werd de samenwerking
bovendien nog ernstig verstoord door een langzaam groeiende
sfeer van wantrouwen en persoonlijke tegenstellingen die er in
de Raad hing en die vaak aanleiding gaf tot onverkwikkelijke
en vruchteloze debatten. Alles wat ter bevordering van de
economische welvaart gedaan had kunnen worden bleef ten
gevolge van ondeskundigheid, groepsbelang of persoonlijke
geraaktheid jarenlang als permanente conflictstof op de agenda
staan om ten slotte, door de feiten achterhaald, te worden
afgevoerd. Dit geldt onder andere voor de plannen tot haven-
aanleg, spoorwegaanleg en waterverversing. En wanneer na
lange jaren van moeizaam en onverkwikkelijk debatteren
ondanks ten hemel schreiende hygiënische wantoestanden in
de binnenstad die geen dag en geen uur meer uitstel gedoogden,
dan toch eindelijk in 1886 de drinkwaterleiding tot stand komt,
Speciaal voor partijen en familiediners
WARANDE 207 - TELEFOON 6 8211 - SCHIEDAM
8
dan is dit resultaat niet meer de frisse vrucht van een algemeen
en spontaan verworven inzicht, maar draagt het de wrange
bijsmaak van een veel te laat en dan nog, voor een zo belangrijke
zaak, met veel te kleine meerderheid genomen besluit.
In zijn eerste drie hoofdstukken heeft de schrijver bewezen, dat
het niet aan hem ligt wanneer wij in het vierde hoofdstuk het
spoor wel eens bijster raken in de onoverzichtelijke en ver
warrende discussies; de raadsleden zelf blijken er soms geen
wijs meer uit te kunnen. Het mag hem integendeel als een
verdienste worden aangerekend, dat hij uit deze debatten nog
een, zij het vaak moeizaam te ontdekken, lijn in het gemeentelijk
beleid heeft weten aan te tonen, al was het dan vaak een lijn
die eindigde in het niets.
Opmerkelijk is het dat ten aanzien van objecten die buiten de
economische sfeer lagen vaak veel sneller en con amore op
bouwend werk werd verricht. „Inzake het onderwijs was de
Raad niet bekrompen, maar toonde hij zich voortdurend tot
grote uitgaven bereid", aldus Dr. Schmitz. Dit wordt gezegd
van de ambtsperiode van burgemeester Knappert, maar het
geldt evenzeer voor die van burgemeester Van Dijk van Mate
nesse. Vervolgens, op het terrein van de woningbouw „mag de
gemeenteraad van deze stad het zich nog altijd als een eer
rekenen, dat hij op 27 oktober 1854 als eerste in den lande een
verordening vaststelde op het bouwen van nieuwe alsmede
op het ontruimen van ongeschikte woningen".
De ondertitel van deze studie luidt: Een onderzoek naar enige
aspecten van de economische en sociale geschiedenis van de
stad in de jaren 1850-1890. Gezegd mag worden dat juist zulke
en zovele aspecten zijn gekozen als nodig zijn om de karakteris
tieke trekken van het totaalbeeld te bepalen; een eventueel
verder onderzoek op detailpunten zal aan dit beeld wellicht
hier en daar nog wat meer reliëf vermogen te geven, maar het
zal bezwaarlijk de hoofdlijnen die in dit werk getrokken zijn
kunnen aantasten.
Het stemt tot grote voldoening, dat het Gemeentebestuur van
Schiedam en enkele plaatselijke bedrijven hun steun tot de uit
gave van deze studie hebben willen verlenen. Huizinga zegt in
zijn „Nederlands Geestesmerk": „Wie zich afgesneden denkt
van de herinnering van zijn herkomst, groei en lotgeval, staat
redeloos voor het leven. Elk welbewust volks- en staatsbesef
eist kennis en rekenschap van de historie". Daarom zullen
vooral talrijke stadgenoten de schrijver en hun die de uitgave
van dit werk mogelijk hebben gemaakt dankbaar zijn want het
geeft hun op een gedegen en indringende wijze kennis en reken
schap van Schiedams recente verleden, hi/n verleden.
Drs. P. Th. J. KUIJER
De vertrouwde kapper die weet wat U staat, wat
Uw haar nodig heeft, en die weet wat U bedoelt
Schiedam, Broersveld 72, en
Den Haag, Goeverneurlaan 314, telefoon 98 96 18
7
14
BODEDIENST STOKHOF
Newtonplein - Broersveld, tel. 6 61 12
Wij verzorgen uw goederen en bagage door stad en land
14
