255
ODE AAN DE KOFFIE
SPREKEN LANGS IJZERDRAAD
Overigens zijn de gedichtjes uit Cremer's Betuwsch
Klaverblad juweeltjes van taalplastiek, waarin de
juiste gevoelssfeer van het milieu op soms meester
lijke wijze wordt getroffen. Zoals in het gedichtje
'De oude':
Toen, toen kon geen mins ze betoalen,
En nou, 'k drink ze driemoal per dag,
De koffie, ze proat as ze pruttelt,
en ruuken! jong, wa 'k ze gern mag.
of in „De rijke":
Dat voart er, en lêft er
moar zonder verdriet;
In 't zweit motten warken
Dat kennen ze niet
En, kon 'k dat al rooijen
Wat deej 'k over dag
Joa, 'k weet wel dat heuijen
En karnen niet mag;
En schuren of warken
In huus of op 't veld,
Kos óók niet, went doarveur
Ha 'k als te veul geld.
DE EERSTE FOTO'S
Wat het boekje van Cremer voor ons zo bijzonder
interessant maakt, dat is, dat hij zijn oudje laat
spreken over de grote veranderingen van die dagen,
met name de spoorwegen en verharde wegen, de foto
grafie en de telefoon, 't Is nou al wonder wat je ziet,
zegt het tachtigjarige vrouwtje in haar smeuige Be-
tuws. In de eerste plaats noemt ze als zodanig de
fotografie:
Doar krieg ik, urn een dink te nuumen -
van Kee, die noar stad is gegoan:
Zoo'n glêske, woar zij met heur kienders
En man, krek as lévend op stoan;
Dat dink - in 'en ummezien verdig -
Geet boven 'en minsen begriep:
Geteikend, en toch niet geteikend;
Ze nuumen 'et Dageerotiep.
Was dat er ien vroegere joaren,
Dan ha 'k er zoo mennig en een
Die dood zin, nou ook op zoo'n glêske;
Oudtieds zeg kost er dat geen.
Dan spreekt ze haar verwondering uit over de spoor
wegen, die in die dagen in Nederland werden aan
gelegd. Het zijn geen paarden, zegt ze, die thans de
wagens trekken, maar 'vuurspul', ten minste in de
stad.
„Gezien he'k 'et niet," zegt ze, „moar ze
proaten
Van Oarem (Arnhem?) tot heel Amsterdam,
In dardehalf uur; hoe is 't meuglik!
Oudtieds da'j 'en dag doar veur nam."
Tweeëneenhalf uur van Amsterdam naar Arnhem,
hoe is 't mogelijk! Honderd jaar later legt men deze
zelfde afstand af in minder dan de helft van de tijd
In 1882 begon men hier in Schiedam met de telefoon.
Maar Cremer's oudje spreekt er reeds in 1863 over,
al gelooft ze nauwelijks dat het kan. Ze zeggen, maar
't kan wel wezen, „dat doar de vergrooting wat liegt"
(d.wz. dat men hierbij wat overdrijft):
„Da'j nou langs 'en iesder (ijzer) kunt proaten
Zoo wied a'j moar wilt, krek of 't vliegt.
Ik mogt 'er beveurbeild is vroagen:
Hoe geet 'et Cornelis of Mie?
Dan heur ik - zoo zonder da 'j 't zien kunt -
Uut Zutphen weerom: wat en wie."
O, wat zou Cremer's oudje zich over onze tijd hebben
verbaasd, nu de kleiwegen nagenoeg verdwenen zijn
en de 'griendwegen' zijn vervangen door zesdubbele
autobanen van beton, nu de telefoon een weergaloze
dochter heeft gekregen in de radio en nu de Daguerro-
typie heeft plaats gemaakt voor kleinbeeld en kleuren
fotografie en het bewegelijke beeld van de film!
Zo is dan Roelants' aardige boekje 'Een Betuwsch
Klaverblad' een typisch voorbeeld geworden van het
geen er cultuurhistorisch in een eeuw tijds kan ver
anderen
I. JOPPE
