wmm
KREUSER
WILLEM DE JONG
Voor Schiedam gasverlichting kreeg
sprak men er twaalf jaar over
ONDER DE VISBANK
SINGEL 209
FOTO
GE2. WILLEMS
KAMP
MULDER
OCTOBER
Op_ d& kon/ud
DIERENDAG
Dinsdag 4 October is het
KOUSENREPARATIE
PA-VJ*
SPEELGOED
WAAROM...
PLATE
£ö^arui<
dim hkffanie land
VERLOVINGSRINGEN
6 8 4 7 0
GARAGE
„BE-HOEDEN"
Ook bij de Schiedamse winkeliers
vindt U wat U nodig heeft1
PIJNLIJKE
VOETEN
W. SIEPMAN
Decca brengt Bela Bartoks
Concerto voor Orcliest"
pracht sortering platen
Zaterdag 1 October 1949
3
Uit het verleden v an Schiedam XXVII
Particulier initiatief mondde uit in overheidsdienst
NU met het korten van de dagen wy weer voor een groot deel van de
avonden bij onze gang door de' stad zijn aangewezen op de gelukkig
steeds meer verdwijnende gasverlichting, lijkt het mij toepasselijk eens
iets te schryvert over de straatverlichting in vroegere dagen en de omstan
digheden, waaronder Schiedam voor 92 jaar zijn gasfabriek kreeg eens
nader te belichten. Wellicht het oudste stedelijke document op dit gebied
is de „Instructie voor de aansteekers van de Lampen in de Stads Lan
tarens", daterend uit 1783. In deze Instructie uit een tijd, dat er oog
slechts van olielicht sprake was, staat o.a.: „De aansteekers zullen met het
Aansteeken van de Lampen moeten beginnen, op het slaan van het uur,
welk in de Lijst, die hun door den Commissaris zal worden ter hand ge
steld, staat gespecificeerd, ten ware by extra duister Weer, of om andere
xeederven, den Commissaris hun Ordonneerden, om eerder daar meede te
beginnen. De aansteekers zullen zig onder het Aansteken van de Lampen,
om geene redenen ergens mogen op, o£ met andere zaaken bezig houden,
maar moeten zorgen, dat de Lampen ten spoedigst in den brand zyn."
worden." Op 10 September 1845
kwam deze aanvraag in de vergade
ring van Burgemeester en Wethou
ders, maar veel succes mocht de
aanvrager niet boeken. Immers het
College besloot terug te schrijven,
„dat men van oordeel is, dat zoo
danige onderneming te dezer stede
met geen goed gevolg te beproeven
is zoolang de algemeene straatver
lichting der stad daarmede niet m
verband kan gebragt worden, waar
tegen zich het als nog oopen.de con
tract van. aanbesteding derzelve stra
ten door olievechchting verzet, wes
halve men zich voor 's hands van
het verleenen der gevraagde vergun
ning en het opgeven der gevraagde
inlichtingen vermeent té moeten
onthouden."
Vroeger was het ook lang
niet alles
Uit het jaar 1783 is er ook nog een
instructie voor de „volders van de
lampen", die er zorg voor moeten
dragee dat de lampen geregeld voor
zien worden met de nodige olie. Hoe
aardig is daarbij de bepaling dat de
vullers verplicht zijn „voor en aleer
de Lampen te vollen, de Oly, welke
door het niet uitbranden van de
Lampen, daar in overgebleven mogte
zijn, als meede die in het blakerde
mogt zijn neergedropen, in een bakje
uit te gieten, en bij het halen van
Oly, getrouwelyk aan den Commis
saris te verantwoorden, zonder daar
van ietwes direct of indirect, voor
zich zelve te behouden, te verkoo-
pen, weg te geeven, of andersmts
buiten den dienst van de Stad te ge
bruiken." Tenslotte is er nog een
instructie voor bovengenoemde
Commissaris, die in Juli van elk jaar
aan de Burgemeester en zal moeten
overleveren „een Lyst van de vyf
eerstvolgende donkere maanen, be
hoorlijk in drie Colommen verdeeld,
waarvan de eerste Colom inhoud den
dag van de Maand wanneer Gevold
en Aangestoken moet worden, de
tweede Colom het Uur wanneer de
Aansteekers moeten beginnen aan te
steeken, en de derde Colom de uuron
die de Lampen op elke nagt moeten
branden." In het begin van de maand
December moet de Commissaris een
dergelijke hjst voor de vier volgen
de donkere manen inleveren.
Zo was het in het laatst van de
achttiende eeuw en het zou nog lang
zo blijven, want de eerste vier de
cennia van de negentiende eeuw
hoort men nog niets van plannen om
over te gaan tot gasverlichting.
Maar dan komt in 1845 een brief
binnen by het College van Burge
meester en Wethouders van Schie
dam, 6 September van dat jaar ge
schreven door de Amsterdammer B.
„S. Nayïer, die woonde in de War
moesstraat. Hij vestigt er de aan
dacht op, dat de stad Schiedam „aan
zienlijk genoeg is, om door middel
van KcolGas verlicht te worden,"
en veronderstelt „dat de inwoners
niet zullen ten achteren willen blij
ven in de Verbeteringen welke in
andere steden hier te lande zijn in
gevoerd". De requestrant vraagt te
vens inlichtingen te mogen bekomen
omtrent het aantal gebouwen (Ker
ken, Fabrieken, Sociëteiten, Koffy-
Jiuizen, Logementen, Winkels), die
zich irr Schiedam bevinden, en
brengt onder de aandacht van Schie
dams Stadsbestuur, dat Amsterdam,
Rotterdam, Den Haag, Haarlem,
Utrecht en Arnhem reeds een gas
verlichting hebben. Ten slotte is zyr.
eerbiedig verzoek „te mogen weten,
of Uw WelEd.Achtb. genegen zijt,
het oprigten van eene KoolGas Fa
briek en het Openen van den Grond
(voor het nederleggen der Pijpen in
de Straten.) te vergunnen, als mede
of er een stukje land is te bekomen
liefst als geschenk der stad
waarop de GasFabriek kan gebouwd
EERST AMSTERDAM LATER
SCHIEDAM
Enkele jaren later 17 Juli 1851
kwam een dergelijk verzoek bij
ons gemeentebestuur binnen van een
zekere C. C. Ferrar, wonende op de
Zeedijk in Amsterdam, maar weer
was het antwoord van Schiedam ne
gatief. Maar in hetzelfde jaar begon
nen enkele Schiedammers zich te
roeren. Het waren Johannes Jaco
bus Loncq en Simon Rijnbenöe. Zij
wilden „een fabriek van steenkolen-
gaz" oprichten op een stuk grond
(eigendom van de stad) gelegen tus-
schen de bekende ijzergieterij van A
Nolet en de zogenaamde Groenedijk
van Mathenesse. Dit verzoek werd
14 November om advies gezonden
aan een daartoe ingestelde Commis
sie, bestaande uit de Heren Mr. K
A. Poortman, F. J. C. van der Schalk.
A. Maas, A .Makkers en J. B. Nolet.
In de Gemeenteraad van 23 Februari
1852 valt dan het besluit: „dat deze
vergadering gezind en bereid is, zoo
veel van. haar afhangt mede te wer
ken tot de uitvoering van het door
de Adressanten opgevatte voorne
men om te dezer stede eene fabrijk
van steenkolengaz op te rigten, doch,
uithoofde van de vele en belangrijke
bezwaren welke zich daartegen
voordoen, niet kan toestemmen in
den afstand tot het bedoelde einde
van het door de Adressanten aange
duide stuk grond" Mochten zij ech
ter een ander stuk grond kunnen
aanwijzen, dan zouden er geen be
zwaren meer zyn. Een lange lijdens
weg begint dan, waarvan ik U de
vele by zonderheden, wil besparen.
Op 3 October 1855 echter kwam in
de gemeenteraad een adres van een
aantal inwoners, die aandringen op
een betere verltchting van ae stad
door gas. Zij achten het te berde ge
brachte bezwaar, dat een dergelijke
verlichting nadeeüg kan zijn voor da
branderijen ongegrond, daar in Rot
terdam sommige branderijen ook
door gas worden verlicht De burge
meester stelt voor om dit adres in
handen te stellen van de reeds ge
noemde commissie voor de gasver
lichting, maar het raadslid Roelants
verklaart daar wel niets tegen te
hebben, doch wil een termijn stellen:
„Iedereen verlangt de invoering van
het gazlicht, maar het gazlicht blijft
steeds commissoriaal". Men begon
dus het lange uitblijven van het de
finitieve voorstel van de commissie
moe te worden. Men. zal begrijpen,
dat mr, Poortman, wethouder en lid
van de commissie, hierop het ant
woord niet kon schuldig blijven. Hij
betoogde, „dat de opngting eener
gazfabriek te dezer stede eene zaak
van bijzonder veel gewicht is en. dat
het wezenlijk van belang is, met het
oog op de fabrieken, die hier geves
tigd zijn, de plaats aan te wijzen,
waar dergelyk etablissement zou
moeten opgerï gt worden. Het onder
zoek en de delïberatien daarover
hebben lang geduurd". Mr. Poort
man wyst er nog op dat er bijzon
dere aandacht aan moet besteed wor
den aan de soort van gas. die men
wil gebruiken. Ook is een belangrijk
punt van overweging, of de gasfa-
A. v. d. roest Clemen!
briek voor gemaenterekening zou
worden opgericht dan wel in handen
van particulieren zou worden gege
ven. Men helde nu over tot de me
ning, dat het eerste het beste was.
De wethouder-commissielid voegde
het raadslid Roelants tenslotte toe:
„Men ziet uit een on ander, dat, zoo
men aanmerkingen op eene commis
sie wil maken of haar van nalatig
heid of pligtverzuim beschuldigen,
het dan wenschelyk is, dat men de
zaak vooraf beter onderzoeke". De
heer Roelants blijft het antwoord
niet schuldig en verzoekt de wet
houder zich in het vervolg van der
gelijke uitdrukkingen, te onthouden:
„Elk lid is verphgt de belangen der
gemeente naar zyn beste vermogen
voor te staan." Een flmke ruzie ont
staat in de Raad, waarm zich ook
dc heer J. Lechner duchtig weert
Hij betreurt het „dat de verlichting
hier ter stede zoo hoogst gebrekkig
is, en dat zij een hoogst onaangena-
men indruk moet doen ontstaan by
allen die eene betere verlichting ge
woon zijn" en meent „dat de gaz-
verlichting in de derde handelsstad
van het land reeds lang had moeten
tot stand komen". Het slot is, dat het
adres wordt doorgezonden aan de
gasverlichtingscommissie. 28 October
1855 kwam het antwoord: de com
missie stelde voor: 1. over te gaan
tot de verlichting der stad door
steenkolen-gas, daar de proeven, met
oeconomisch of ander gas genomen,
elders niet goed geslaagd zijn; 2.
om die verlichting onder eigen be
heer der gemeente te nemen en die
dus niet te doen aanbesteden; 3. om
de fabriek te plaatsen op een stuk
weiland der gemeente in het West
frankenland aan het pad uitkomende
tegenover den Ploegmolen en aan
den Nieuwcnhavenweg; en 4. om de
kosten der oprigting daarvan te be
strijden door eene geldleexung.
IN 1855 BESLISTE MEN DE
GASFABRIEK KWAM
30 November 1855 was de beslis
sende dag. De gemeenteraad behan
delde toen het rapport van de com
missie. Dat de stad door gas verlicht
zal worden vindt geen enkel be
zwaar, maar die vraag of het voor
stadsrekening zal geschieden dan
wel door particuliere aanneming
brengt vele tongen in beweging.
Lange betogen volgen over het al of
niet doelmatige van een stedelyke
gasfabriek. Sommigen verzetten er
zich. met kracht tegen, dat de stad
ondernemer zal zijn, en komen op
voor de particuliere nijverheid. An
deren menen, dat in dit uitzonde
ringsgeval de voDrkeux moet worden
gegeven aan een stedelijke exploita
tie. Met 10 tegen 4 stemmen wordt
na lang beraad tenslotte aangeno
men, dat de stad Schiedam de gas
fabriek zelf zal oprichten en behe
ren. Dan komt in behandeling de
vraag, waar de fabriek zal worden
gebouwd. De raadsleden Roelants en
Kerdel vooral verzetten zich heftig
tegen de voorgestelde plaats. Naar
hun mening was het een „tamelijk
vergeten hoek, die tamelijk is ver
wijderd van het water." De fabriek
zou jaarlijks veel kolen nodig heb
ben, en de schepen zouden onmoge
lijk vlak by de fabriek kunnen ko
men. Als andere geschikte plaatsen
werden nog voorgesteld het Wester-
havenhoofd, een stuk in het Fran
kenland aan' de Nieuwe Haven, de
grond door de heren Loncq en Rijn
bende voorgesteld en ook.een ter
rein bij de Burcht van Mathenesse.
Maar na vele debatten werd toch het
voorstel om de gasfabriek te plaatsen
in het West-Frankenland met 12 te
gen 2 stemmen aangenomen. Tege-
hjkertijd werd besloten om op de
verschillende particuliere aanvragen,
afwijzend te beschikken.
Men kon dus met de houw van de
gsfabriek beginnen, die uitgevoerd
werd door de Sliedrechtse aannemer
Van Hattum. Aan een alleraardigst
gedenkboekje, uitgegeven ter gele
genheid van het 75-jarig bestaan van
de gasfabriek in 1932, ontleen, ik, dat
op 18 Maart 1857 werd begonnen met
de werkzaamheden voor het leggen
van de buizen door de straten van
Schiedam. 19 September 1857 kon
men voor het eerst de vuren aanleg
gen. 26 September da.v. vond voor
het eerst gasbereidmg plaats. In de
nacht van 30 September op 1 Octo
ber nam men een proef met de
straatverlichting en daags daarop
met verlichten van straten en plei
nen door middel van 350 gaslan
taarns Ook begon men toen gas te
leveren aan particulieren.
In het verslag omtrent de toestand
van de gemeente Schiedam over 1856
lezen wij in het hoofdstuk „Am
bacht- en Fabnek-Nij verheid", dat
onder de belangrijke bestellingen
van de ijzergieterij van C. Nolet be
hoorde „die der gazpijpen ten dien
ste dezer gemeente, en van onder
scheidene yzeren voorwerpen en
werktuigen ten behoeve der gazfa
briek". Het volgende verslag meldt
nog, dat Schiedams straten en plei
nen met meer bij aanneming maar
in eigen beheer werden onderhou
den. Daarvoor pleitte vooral het leg
gen van de yzeren buizen voor de
gasverlichting, wat veel zorg vereiste
en in het begin voortdurende verleg
ging en onderhoud der straten vor
derde.
'r--'
Op een herfstmiddag aan het Hoofd
Vivisectievrije geneeskunst
vraagt leerstoel
's-GRAVENHAGE. Dinsdag 4
October is het „Werelddierendag".
De anti-Vivisectiestichtmg zal die
dag actie voeren ter versterking van
haar propaganda tot het verkrijger,
van een universitaire leerstoel in de
vivisectievrije geneeskunst, waar
voor de stichting op het ogenblik
met de regering en de curatoria van
enkele universiteiten onderhande
lingen voert. t
De Amerikaanse senaat heeft er m
toegestemd Viktor Kravehenko, de
schrijver van „Ik verkoos de vrij
heid" m Amerika te laten en opende
hiermee de mogelijkheid voor hem,
genaturaliseerd burger te worden.
SPORT EN SPEL.
meegevallen Zondag,
eerlijk gerekend op 5 of 6 pun
ten, maar onze voetballende stad
genoten hebben ons maar lelijk in
de steek gelaten. Ach, er is haid
gewerkt, natuurlijk en het gaat
tenslotte om het spel en niet om
de knikkers. Maar toen we verle
den week over de situatie nadach
ten en een beetje combineerden en
deduceerden, toen kwamen we
toch tot de gedachte dat we een
gerechtvaardigde hoop op tenmin
ste 5 punten mochten hebben. Het
heeft niet zo mogen zijn en we
gaan vol gosde mosd verder, al
hebben we ons voorgenomen een
beetje voorzichtiger te zijn met het
vormen van een voor-oordeeï."
Fortuna doet het thuis meestal be
ter dan uit en we hebben goede
hoop op 'n goed resultaat als Zon
dag Quick uit Den Haag op visite
komt. VFC gaat naar Moordrecht
en als ze zonder de twee punten
thuis komen zijn de geel-zwarten
geen knip voor* de neus waard,
want dit moet een overwinning
kunnen worden. De Hollandiaan
krijgt het Haagse Texas op visite.
Texas heeft nog niet veel goeds
gepresteerd. Laten we hopen, dat
het nog even hetzelfde gangetje
blijft gaan. Een klein beetje chau
vinistisch mogen we tenslotte nog
wel zyn.
DURE VAATDOEKEN.... Er
is in de Vlaardingse Gemeenteraad
over vaatdoeken gesproken* Het
zit zo: B. en W. stelden voor in
een aantal huizen „lavets" te laten
plaatsen. De heer Knoester, die
niet goed wist wat het woordje
lavet betekende heeft er zim woor
denboek over opgeslagen. Het was
een Van Dale, die hij gebruikte,
maar zelfs Van Dale schijnt er
geen raad mee geweten te hebben.
Mijnheer Knoester ging verder, en
meende, dat het woord wellicht
van Franse afkomst zou zijn. En
inderdaad, in zijn Frans-Neder
landse woordenboek vond hij het:
lavette vaatdoek! Gelukkig, dat
de raadsvoorstellen vergezeld gaan
van ehn uiteenzetting der plannen,
want anders zou de heer Knoester
zeker' tegengestemd hebben. Een
vaatdoek van 128.zou ten
slotte wel wat erg dulr betaald
zijn
Het is niet KEN. Die lui, die daar aan het
We hadden beien zijn aan de Westhavenkade,
die kunnen eigenlijk veel beter
naar huis gaan, want ze maken er
niets van. Tenminste, als we de
baliekluivers mogen geloven, die
hun tijd doorbrengen langs d,e rand
van het operatieterrein, waar het
OVER STUURLUI GESPRO-
Dierendag. Misschien haalt
iemand de schouders op en zegt:
Moederdag is er al. Vaderdag is
erbij gekomen, nu beginnen ze
met de dieren, wat "zullen ze
daarna weer verzinnen en waar
blijft het eindll Wie zo spreekt is
oppervlakkig. Het mag waar zijn
dat zakelijke overwegingen een
rol spelen bij Moeder- en Vader
dag de omzet van lekkernijen
en snuisterijen zal ap die dagen
zeker groter zijn dan gewoonlijk
bij de Dierendag is daar geen
sprake van. Daar gaat het niet om
zaken-doen, maar om de houding
in het leven.
Albert Schweitzer vertelt in zijn
boek over het begin van zijn werk
.in Afrika „Aan de Zoom van het
Oerwoud" hoe hij altijd een schrij.
nende herinnering aan Dakar, de
havenstad aan de Noordwestkust,
zal behouden, omdat hij daar
getuige was van de schandelijke
mishandeling van een paar ponies,
die een veel le zware last" tegen
de berg op moesten trekken. Ver
ontwaardigd dwong hij de karre-
voerders in plaats van te ranselen,
te duwen en zeli hielp hij ook mee.
Een europees reisgenoot lachte
meewarig en zei dat hij nog
wei erger dingen zou meemaken,
waaraan hij zich maar moest wen
nen. Schweitzer heeft er zich nooit
aan gewend. Dat ligt aan zijn
levenshouding.
„Eerbied voor het leven." Zo
luidt de simpele zin waarin de
gehele menselijke gedragsleer kan
worden samengevat Die komt niet
uit de lucht gevallen, maar is
geboren uit de innige omgang met
het Evangelie van Jezus Christus.
Daarom heeft de „Nederlandse
Vereniging tot bescherming van
dieren" gelijk, dat zij oproept tot
het houden van de Dierendag op
4 October. Niet om nu eens één
dag een beetje sentimenteel te
doen over dieren, maar om ons
eraan le herinneren dat ons
optreden met en tegen dieren ten
nauwste verband houdt met onze
levenshouding. Ook met ons ge-
drag jegens onze mede-mensen.
De invloed van het Evangelie
dringt door in ieder levensterrein.
OBERMAN
K. v. VUUREN
Ontwikkelen
Afdrukken
Vergroten
Pasfoto's
Reproducties
Hoogstraat 106
Telef. 66720
Speciaal adres voor
CORSETTEN
BUSTEHOUDERS
BUIKBANDEN
etc,
NAAR MAAT EN
CONFECTIE
BROERSVEST 75
VOOR
NOG LANGER
PIJNLIJKE O
VOETEN
B. P.H.JANSE
'Pedicure - Sportmasseur
Specialiteit in
aangemeten steunzolen
Hoogstr. 107 - Tel. 67813
trouwlustigen:
HUISKAMER
SLAAPKAMER
BlanJk eiken
Iets aparts
't Is een geldbelegging
ZIE éTALAGE
GROTE MARKT 21
t/o Stadhuis - Schiedam
HAARDEN
Gasfornuizen 220.—
Gascomforen i 22.50
Electr,
wasmachine 215.
WRINGERS
Schoonmaakartikelen
HOOGSTRAAT 128
TEL. 68301
BlOfMENMABAZliN
F4GÉBR5
KRABBENDAM
TEL: 666 57
GtDP m rfii/C TkUH
SPECIALITEIT
IK
Op graveren
kan
gewacht worden
OUDE GENEVER
VISSER St Co.
LIKEUREN
WIJNEN
BIER
A. Jv. d. VEN
Voor 'n goed SCHILDERIJ
naar
KUNSTHANDEL
„ARTSSTiEK"
A. M JANSSEN
INLIJSTEN Van EOTO'S
PLATEN EN ETSEN
R otterdam se d Ijk JU
Telefoon: 686»
HOEDENMAAND
by
BROERSVEST 6
smakelijk
BROOD
en
GEBAK
F Bakkerij
GEER
Broersveld 15—17
Tel. 68231
Schiedam Rotterdam
Bezorging door de
gehele stad
DE
SPECIAAL ADRES
VOOR: 1m
Med. gedipl. Pedicure
De geheie dag
geopend
RotterdamsedUk 158 a
Een
AANWINST
voor Üw boekenkast
„Jodyenhet
Hertejong"
luxe ediüe, 9-96
BOEKHANDEL
VAN LEEUWEN
Brocrsveat 44
Telef. 68152
gehouw van de RObaver wordt ge
bouwd. De één weet het al beter
dan de ander en als je niet beter
wist, dan zou je gaan geloven, dat
er in Vlaardingen zo'n 30 of 40
gepensionneerde architecten en
uitvoerders van heiwerken rond
liepen. Men vraagt zich soms af,
hoe de spreekwoorden in de we
reld komen en meer dan eens heb
je Dr. Stoett nodig om er achter
te komen, maar je hoeft geen ge
leerde te zijn om te begrijpen wat
het spreekwoord: „De beste stuur
lui staan aan wal" betekent!
MUZIEK EN FILM. Het woordje
toneel kunnen we rustig nog even
weglaten uit dit opschriftje, want
er is nog weinig te beleven voor
de toneelliefhebbers. Laten we
hopen, dat de reden hiervan is, dat
de verenigingen slecht dan op de
planken zullen komen, wanneer zij
hun spo! onder dc knie hebben.
Het is heus wel nodig, dat onze
Vlaardingse dilettanten, zich voor
een opvoering serieus afvraeen of
men werkelijk gedaan heeft, wat
maar mogelijk was, om een goede
opvoering te brengen. Nu en dan
worden we een beetje bang, als
we zien, dat verschillende ama
teurs 2ich maar opwerpen als re
gisseur. Laten we zuinig zijn, wat
meer contributie betalen en pro
beren een regisseur te krijgen, die
zijn sporen verdiend heeft en waa,
van wat te leren valt. Toneelrecen
sies worden in de krant geplaatst
onder de rubriek „Kunst" en dat
is niet voor niets. Kunstuitingen
vinden plaats door kunstenaars! By
het amateurtoneel moeten het dus
tenminste mensen zijn, die met
hart en ziel voor hun liefhebberij
werken en waarvoor niets te veel
is. Laten onze amateurs eens een
beetje lager op het laddertje gaan
staan, want heus. velen staan veel
te hoog. Begin liever beneden aan
en werk hard voor wat nodig is om
een trede hoger te komen. Alleen
als we zo werken hebben we recht
op dat treedie hoger en dan mo
gen we blijven staan' Luxor
brengt „Het dreigende water" met
Merle Oberon. Franchot Tone en
Thomas Mitchel. De regie heeft
And ré de Toth. Maandag komt er
da neen andere film „Een affaire
in Afrika" ook al met veel beken
de sterren als Gregory Peck. Joan
Bennett en Robert Preston.
De aarde is rak
C QMS, met si die ups en downs
om ons heen, die de wereld
doormaakt, met crisisverschijnselen
en spanningen en de strijd om nex
dagelijks brood, met een voortdu
rend groeiende bevolking, ryst de
vraag of de voedselproductie wel
voldoende is en voldoende zal blij
ven om alle hongerige magen te vul
len Iedere minuut komen er veer
tig monden bij, die gevoed moeten
worden en aan het einde van dras
eeuw zullen er hoogst waarschijn
lijk drie milliard mensen op onze
wereld zijn, een formidabel aantal
waarvoor arbeid en brood zal moe
ten. zijn.
Pessimisten wijzen er op. dat ae
aarde niet alleen volkrijker wordt
maar dat gehele bebouwde opper
vlakten jaarlijks door erosie worden
weggevreten, In de Verenigde Sta
ten bijvoorbeeld zijn ongeveer loo
millioen ha door erosie aangetast.
Wanneer dit proces niet tot staan
■wordt gebracht, zo menen zij. zal het
gevaar voor voedseltekort niet denk
beeldig blijken te zijn. Nu is de ero
sie waardoor uitgestrekte gebieden
onvruchtbaar worden, inderdaad
een gevaar, dat te laat onderkend is,
maar nu met behulp van de weten
schap heftig wordt bestreden. Des
ondanks staan de mens nog zovele
hulpmiddelen ten dienste, dat wij op
de voedselproductie vry gerust
kunnen zijn.
Het verbruik van kunstmatige
vetstoffen is sinds de oorlog ver
dubbeld en bedraagt thans vier mil
lioen ton per jaar. Verder heeft de
studie van de plantengenetica zulk
een uitbreiding genomen, dat men
op het ogenblik variëteiten kan
voortbrengen die bij de meest ge
matigde klimaten passen. Op deza
■wijze steeg de graanoppervlakte
van Canada, Australië en Argentinië
van 8 millioen ha tot 31.5 millioen
ha.
Geheel nieuwe grondgebieden in
Afrika, Azië en Australië werden,
door aanvoer van water, voor be
bouwing opengesteld.
De aarde is vruchtbaar geworden.
Rijst, een van de moeilijkste
vraagstukken voor het volkrijke
Azië, kan m veel groter hoeveelhe
den voortgebracht worden indien
nieuwe plantensoorten en vetstoffen
worden gebruikt. In de meeste lan
den werden, tot voor enkele jaren,
middeleeuwse instrumenten in de
landbouw gebruikt. Met modern
materiaal kan er echter veel meer
werk verzet worden. In Engeland
waren voor de oorlog 60.000 tracto
ren en 650.000 paarden. Thans zijn
er 260,000 tractoren en 192.000 paar
den. Ongeveer 5,5 milliard ha, van
de aardoppervlakte worden be
schouwd als geschikt voor de land
bouw. Daarvan zijn op het moment
1.5 tot 2 milliard ha. in gebruik of
7 tot 10 procent van de landopper
vlakte. De rest ligt braak. Voor iede
re inwoner op aarde wordt ongeveer
0.75 ha. bewerkt en liggen ec bijna 2
braak.
Voor vetstoffen is er even een
gevaar voor schaarste geweest.
Dank zij de wetenschap kunnen
thans allerlei ziekten van het vee
doelmatig bestreden worden. Er kan
vet gehaald worden uit zeeplanten
en fungi. Door Thyroxine aan het
voedsel der koeien toe te voegen,
kan het vetgehalte van de melk met
20 procent worden verhoogd. Men
kan melk verkrijgen van onbe
vruchte of onvruchtbare koeien en
door kunstmatige inseminatie, kan
een stier 10.000 15.000 koeien be-
vruchten.
Men ziet, de wetenschap staat
voor niets en de aarde is ryk. Vrees
voor gebrek hoeft er niet te zijn-
Dat wd zeggen: als de mens zijn ge
zond verstand gebruikt en er op
toeziet, dat de verdeling van at
deze aardse goederen op de juiste
wijze plaats heeft. Alswant aan
gezond verstand heeft het nogal
eens een keertje ontbroken.
Luisterrijke weergave door
Concertgebouworkest
onder Van Beinum
Uitvoerig in te gaan op de schoon
heden die het Concerto voor
Or chest van de in 1945 te New
York overleden componist Béla Bar-
tók in zo'n grote mate bevat, zou ons
de grenzen van. deze rubriek verre
doen overschrijden. Ik leg mij echter
deze beperking node op, omdat we
hier ongetwijfeld met een volslagen
meesterwerk te doen hebben. "Want
het is een schepping van een groot
componist, die vorm en inhoud een
indrukwekkende klankgestalte wist
te geven. En het ie niet alleen de i
razend knappe constructie die deze
partituur zo boeiend maakt doch
veeleer nog de in
houd, die datgene zo
treffend vertolkt wat
een brandende in
klank culminerende
ziel beleeft en door
leeft in de muziek.
Er straalt warmte uit
deze muziek. Ze trilt
van edele hartstocht,
ze vertelt in een trant die 's mensen
gemoed op wonderlij'ke wijze in be
roering kan brengen.
Het was Decca dio deze compo
sitie op tien plaatzyden vastlegde
en dit deed op een wijze, die geheel
waardig kan worden geacht aan de
grote prestaties van het Concertge
bouworkest dat onder Eduard van
Beinum hoe bezield en diep door
voeld is zijn interpretatie het ge
hele werk door een weelderige klank
produceert. Dit is een opname die
een ereplaats in de discotheek toe
komt.
Nog twee andere opnamen die bij
Decca deze maand uitkwamen zijn
de moeite.van aankondiging waard.
De melodische adeldom van Mozarts
opera's, de grote bekoring der men
selijke stem schenkt u de plaat, die
de tenor Anton Dermota met een
voortreffelijke begeleiding van The
New Symphony Orchestra onder lei
ding van Jose Krips maakt van de
aria Dalla Sua Pace uit „Don Gio
vanni" en Dies Bildnis 1st Bezau-
bemd Schön uit .Die Zauberflöte"
Muziek van zeventiende eeuwge
Italiaanse operacomponisten als Bo-
nocini en Caccini bezit ook thans
nog meer dan alleen maar histori
sche betekenis. Luistert u maar eens
naar de aria's Deh Piu a me non
v'ascondete en Amarille. Met fraaie
stem worden ze gezongeii door de
sopraan Suzanne Danco. De pianist
Phyllis Spurr begeleidt haar met
veel begrip.
Mijn speurtocht in het domein der
amusementsmuziek heeft ditmaal
weinig resultaat opgeleverd. Zwarte
schijven die een „gezellig" muziekje
laten horen verschenen ook deze
maand wel op de markt, maar aan
leiding tot nadere bespreking geven
ze niet. Veelal is het volgens het
beproefde recept samengesteld: een
melodietje welks refrein is voorzien
van een „ulcvellegedichtje", maar»
dat moet worden gezegd in een goe
de uitvoering.
Wel wil ik u met een paar woor
den nog iets vertellen over een nieu
we vorm van dansmuziek nJ. de
Boomsie.
Chubly Jackson met zijn. vijf man
sterke band heelt twee foxtrots in.
Boomsie-stijl laten registreren door
de Zweedse gramofoorrraaatschappij
Cu pol. Om het maar kort te zeg
gen: de instrumentale prestaties die.
deze zes „Boomsie-knapen" leveren
behoeft men niet te onderschatten,
maar ze worden in dienst gesteld
van een klankenconglomeraat dat
muziek moet heten maar het in
dc verste verte niet is. Naar een in
sider me verzekerde willen ook de
goede Jazz-lief hebbers van deze
zonderlinge klankvoortbrengselen
niets weten. En dit pleit voor hen.
.HERMAN VAN" BORN.
finpez. MedJ
Wij bieden U wederom een
zowel klassiek als modem
Wytemaweg a/d Mathendaan
kruispunt Rochussenstraat
Telef. ZBQ95 - Rotterdam
HOGE ONDERSCHEIDINGEN
VOOR GEALLIEERDE
OFFICIEREN
De Koningin heeft admiraal Ei-
ehard L. Conolly, commander ia
chief U.S.-naval forces eastern ai-
lantic and mediterranean, benoemd
tot het grootkruis In de Orde van
Oranje-Nassau met de zwaarden.
Captain Ephraim R. Mclean Jr.,
chef van de staf en captain John
M. Will, commandant van het U.S.-
schip „Columbus" zyn benoemd to*
commandeur in de orde van Oxart-
je-Nassau.
