HET ZAKKENDKAGEUSGILDE
EEN DAM I
M POLLEPEL"
In de industriestad nam het dragersgilde
een voorname plaats in
In 1577 durfden de gildeleden
reeds in loonstaking te gaan
een
'BE^cgj
8
'VJMS.il
v>,
*aKt$ÊmmÊÊmm0mÊumÊK&miÊm
Dat in de Middeleeuwen de gilden in de steden een belangrijke plaats innamen, is alge
meen bekend; doch dat de rol, die het Sint Anthonis-, arbeiders, dragers of zakkendragers-
gilde in onze stad reeds toen speelde, zeer gewichtig was, is wellicht minder bekend. En
toch was dit zo. Wij kunnen dit o.a. opmaken uit een verordening van het stadsbestuur
van 22 Juni 1465, waarbij werd vastgesteld dat alle gilden van Schiedam, telkens wanneer
er een processie werd gehouden, verplicht waren met brandende kaarsen mede te lopen en
wel in een'vaste volgorde. Alle Schiedamse gilden worden dan opgesomd en bet dragers-
gilde blijkt vooraan te moeten gaan,
Reeds in Schiedams oudste keurboek komt dan ook een hoofdstuk voor „van den
dragers". Om te beginnen wordt daarin bepaald, dat niemand „bier, turff off enich ander
göet dragen mach binnen der stede", tenzij hij eerst poorter geworden is. Verder wordt
vastgesteld, dat wanneer dragers of „werclude" aannemen te lossen „ijemants guet, als
tarwe, harinc off ander dingh", zij dit "zullen moeten doen „ten eijnde toe", eer zij weer
ander werk beginnen. 4 November 1525 nam ons stadsbestuur weer enige bésluiten ten
.aanzien van de dragers. Er staat o.a. dit: „Soe wie mit zijn tween enige gueden anneemt
tè wercken, tsij wat gueden dattet zijn, die zullen niet werpen, mer zullen altois elck een
man wezen sonder werpen".
Waren er dus twee personen
voor een bepaalde karwei, dan
konden zij dit samen doen zon
der te „werpen", d.w.z. zonder, te
„smakken" met de dobbelstenen.
Verder worden de dragers vér
plicht om, wanneer er haring
schepen binnen de „Hoichbrug-
ge" bij het einde van de Lange
Haven -duszijn gearriveerd,
die dadelijk te lossen en wel in
dë volgorde 'van de ligplaats, van
de schepen. v
23 Juli 1577 stelde het stads
bestuur vast een nieuwe uitvoe
rige .^Ordonnantie van de dra.
gers van sinte Anthonis ghilde
vant salaris van alrehande wer.-
fcen"." Nauwkeurig, wordt hierin
bepaald wat "het loon van de
dragers zou zijn voor verschil
lende „vrachtjes". In de eerste
plaats gaat het natuurlijk om dè
haring en hét loon verschilt naar
de .afstand, die van het schip
naar de haringplaats moest wor
den afgelegd. Dan is er het
graan, wat gelost moet worden.
Ook hier hétzelfde verschil,
waar'dan nog bijkomt dat wan
neer hetgraan moest worden
gebracht „een solder hooger",
het loon dok iets meer was. Pre
cies wordt ook omschreven wat
Zal moeten betaald worden voor.
het "dragen van de tonnen
bier dat In hoofdzaak
"'uit Delft kwam naar
huizen 'in' 'verschillende
straten. Het 'dragen van
het bier zal overigens niet
he't vervelendste werk zijn
geweest, immers wij lezen:
„zoe zullen de voorsereven
dregèrs van de tappers
noch hebben van elcke n
tonne biers, die,zij daerln
draegen zullen, een canne
biers ende daermede moeten te
vreden zijn, sonder dat zy eenicli
ander ofte meerder bijer sullen
moegen eijsschen". Vele goederen
worden opgesomd in deze ordon-'
nantiewijn, kalk, hout, zout,
turf, „smidtscoolen",' hennip en
teer. En tenslotte vinden wij
weer vastgesteld: „Sullen oeck
alle draegers aen eenieh werek,
hoet sij, vallende, gehouden zijn
tselve 'werek terstont aen ende
aff 'te wercken, 'sonder daerüut
te moégen scheijden, ofte om
eenieh ander werek moegen wer
pen, veel: min daeraen wercken
nochte en zal ooek nijemant een
ander in zijn plaetse moegen
stellen ofte' voor hem moegén
laèteh wercken".
Maar deze ordonnantie is niet
lang van kracht geweest. Want
op 17 Juli 1581 kondigde het ste
delijk bestuur af, dat er „daege-
liex grote claehten ghecoemen
zijn, dat veel van de gildebroe-
ders van sinte-Anthonisgilde
ófte draegers hem niet én vou-
ghen te reguleren nae der keure
ende. ordonnantie; 'tot heurluij-
der ejghen presentie by den
ballliu, burghemeesters, schepe
nen ende regierders deser stede
ghemaect,-ende opten 23en July
anno 15.77 mitter clocke ghecon-
Aan het dode eind
van de Schie staat het
Zakkendragershuisje.
Het is een van de wei
nige historische 'ge
bouwen, die de stad
ongeschonden uit het
verleden overhield.
mm
stut»
tn
ni «1
«i m
dicht'. Wat was het geval? Zjj
namen geen „ghenuegen mittet
loon, aldaer ghestelt, alsoock het
vervolghen ende opwereken van
de goederen henluyden aenbe-
stelt". En, wat erger was, zij be
letten onder Voorwendsel van
hun gildebepalingen, „den ande
ren, daer .toe well willich wesen-
de, tselve werek opt besette loon
aen te nemen ende aff te wer
cken". Een loonstaking' dus in
optima forma. Het stadsbestuur
ken dit natuurlijk niet toelaten:
het gilde werd ontbonden. Aan
iedere burger of poorter van de
stad, los van het feit of hij gilde-
broeder was geweest of niet,
werd toegestaan de dragers
werkzaamheden te verrichten
tegen -het in 1577 vastgestelde
loon, dat nog eens werd aange
plakt op het stadhuis. Het werd
aan de voormalige gildebroeders
ook verboden om werkwilligen
daarover - lelijke woorden toe te
voegen of het aan te vallen.
Maar lang heeft men het toch
niet zonder een' dragersgilde
kunnen stellen. In de vergade
ring -van de vroedschap van
30 Mei 1586 reeds "werd aan de
burgemeesters opgedragen om,
bijgestaan door'enkele leden van'
de vroedschap, maatregelen te
nemen ten aanzien van het'ver
zoek van de dragers nopende;
hun gildebrief en de salaris-
kwestie. En 21 Juni 1594 was
men zo ver'gevorderd, dat de
zelfde personen de opdracht kre-"
gen „ta verhoogen de lijstc van
d'arberjtsloonen van de dragers
ofte arberjders, sulx sij nae de
redelickheijt ènde gelegentheijt.
van der tjjt. zullen -b.evjiröèïïstè-
behoiren". -'-l-: Augustus; ;dJ»;v.;
werd beslptën;"ljëtj"arBeidèrsgUdê:
weer óp'te'richten. *-"?■-
-En zo vinden wjj; dan'ih 'hef
derde' kèurboekjvarf de stad
Schiedam in dé éérste plaats een
riiéüwé ordonnantie .voor de dra-'"
gergwan 7;.Augiistüs'l594.'JVóor;
dé eigenlijke "bepalingen- van de,
gildebrief staan nóg énkele"öp"-
-rnérklngeri'van'hét-staidsbëstSiur,
die het vermeld eaiwaard__zijn,_
Mén ging er van uit, dat de dra.
gers J,;h"eur!uijder' b'róot dagë-
lijcx aen alle poorters inwoon-;
ders ende coopluijden desér stede-
moeten winnen ende ovérsulcx
heurë winst' ende héeringhe in
deser stèdes.welvaren grootelicx
bestaet". Niemand zal dan- ook
ih het gilde mogen worden op4
genomen of hij moet eerst be-j
loven „in alle noot ofte voorval
van brandt, van watemoot ofte;
andere nootzaken bij clockege-
'slach ofte kerckegeslach ofte be-:
vel var. wegen deri Burghemees-
terenjifte.pve£ichgij.t_.deser Stede
allé neerstighe ende -getrouwe
•hulpe' ende- brjstant' te.. doen om-:
me dén brand .te.slessen (blus-::
Séri); dé waterriool ite helpeni
schutten"; -.Bleef/iemand in. ge-;
breke, dan moest boete wórden*
betaald, eii herhaalde iich de na.?
latigheid, dan stond jhet gild ei-
niet meer voor tem ppen.' Zéeri
merkwaardig is bok dè volgende,"
bepaling: Het zal èen ieder,:-
poorter of niet, 'vrijstaan „zijn
'«CL
eygen goet ofte werek op te
•wercken bij hem selven ofte bij
den. ghenen daer mede hij sijn
-werek ofte handel ghewoon is. te
doen". Zo zal een lijndraaier het
recht hebben „sijn touwen ofte
cabelen ter waeghe ofte ter
schepe te brengen bij den ghe
nen, die hem spinnen, ende
draijen"; de timmerman zal zijn
hout mogen laten dragen of
kruien door de knechts van zijn
ambacht of door de zagers;
schipper, reder of stuurman zul
len tonnen óf andere schëëjpslast
üït of in. het schip, bins of boot
inogen doen brengén door dege-,
nen „die hem int scheepswerck
als Bootsgesellen dienen ofte die
hem bij den hoop ofte bij den
jacre ofte teelte dienen". Maar
zij mogen daarvoor geen extra-
.loon ontvangen; was dit wel de
•opket. dan zouden de gildebroe
ders -ér'4'óm moeten „smacken".
^Ta dèV niéuwe gildebrief volgde,
dei lijst van lonen, vastgesteld
Voor de yérs'chillende goederen:
haring," .kórgn,bier, wijn, kalk,
Hout, zout,turf, stèénkólên," hen-,
nip, enz. 4.'.'-i
4 Èebniari J662. blegk het.no-:
dig aan.de;gildebrief enkele be
palingen i^e .te. v.oégen; Men had
nl, geconstateerd, dat er -dege
lijks- ,;grp_te ongeregelteden. on-
dep de -gildebrpederen" voorkwa-.
men, te weten ,,droneken..drin-
cken, vloccken,-sweeren; gpdts
heitjlige naem te lasteren" en
Advertentie (i.M.)
wangedrag. Nu 'werd bepaald
„eoo wie des morgens ofte voor-,
middag aan eenieh. werek soude
mogen vallen, ende naer hujs
gaende om sijn gereetschap in
plaetse van dien bevonden, werf
te gaen ofte sitten drincken in
de herberge, dat den soodanigen.
van dat werek niet alleen, ver-
steecken sal sijn, maer oock dien'
dachgeen smack hebben". Te
gen vloeken, het 'jdei gébruiken
van Gods naam, en andere wan
daden, als b.v. het afnemen van
eikaars hoed of andere kleding
stukken, zou voortaan een boete
worden vastgesteld.
Wat. betreft'het aantal'gilde-
broeders moge hier vermeld
worden, dat'het college van de
wetfi-ter Schiedam op 27 Octo
ber 1698 een besluit nam „op het
Eewetm
teurt hetf
iaatster.-m
keiidrasejfi
sfeerivam
•dagenmi
warmee r. 4
binnenirm
laatste ra#
braniiéiifS
damMsl*
laten uitriep
beidera.^lbe
tal". Kea
voor betjsl
niemtnd'lw
het gilde;#
opgenpaaaj ji
een gil'
leden.'
1700 MBtë
CAFETISRIA-KE3TAPEANT
S C HEv E NINGE N
Gev. Deynoelplein 2223—24
Terrein '.'Volliszeebad
(Boulevard) -■ ,r- z;.'
heeft- metjlrigang van" 1 Maart
j.l. overgenomen
BALJON'S CAFETERIA
Rotterdamsedijk 241',"
'Sehlcdahi;-'-'.
Orize góede .naam; 'teScheyé-
J. in ge n Is U" een waarborg
voor prinia' kwaliteit- en per
fecte bediening.'.J 8
Fig D. F. BART.
2 Wanneer oudheid-
g kundigen onderzoe-
B kingen doen in het
p Westland warden
vaak sporen gevon-
B: den van Romeinse
s nederzettingen, en'
ook bij de bodem-
B - kartering tussen
m Schiedam en Delft,
B die in de oorlogsjaren
p plaats vond,- deed
S zich een zelfde .ver-
m schijnsei voor. Dat
Vlaardingen reeds in.
M de vroege middel-
B eeuwen een helang-
rijke rol speelde en
m de dorpen Kethel en
Ouerschie dat tn-
m de jaren- voor het
jj ontstaanvan Schie-
m dam, Ouderschie
g heette een hoge
k ouderdom hebben, is -
s misschien meer alge-
g meen bekend dan dat
K Ovcrschie eens een
S grafelijke hof bezat.
L- Op een zo oud ver-
m -leden kan Schiedam
S niet bogen.; Het; is
g. ontstaan, zeker niet
m' voor het midden van':
g|;S'de dertiende eeuw.
door bedijking!-;
werkzaamhedeti}*
■de brede Schisfltihi
die in hoofdzaak i
danken zijn aai{H
initiatief van -
Aleydis. Terecht'kt
men zeggen, dit
Schiedams onisMi
en eerste ontwikkt
ting doelbewatt'm
verderd is, en
spreekt dan ookvz
het - „kweken" w
de stad. Dit; *W
duidelijk, toctnneti..
men de volgejwtef?'
beurienissenihdhf!
oog houdt: het Af'
gen van een-dek?
de Schie in eenjSé1
.nader ..te precised!-
tijd, maar vermoeit-
lijk omstreeks -«<*
-v het begin vaam
kerkbouw £n l262ó®
afscheiding
parochie Overseme
in rm, hefiotwel
gen van het HiajM
Riviere; Aleydti
oudste bezit hsftM
aan Moris Kï'enJM1
weer in teen onWffi
gen van hetg&?M
