Van het overgebleven huisraad
tentoonstelling gehouden
\IA IJK ITS DEKKER
PIKANTE PASTEI
foto
Nieuwe orde
r
Wageningen, dromerig stadje aan de Rijn
Hotel De Wereld'
Verloting
Geplunderd
„Jetzt are you kaput
„KLAAS"
(Aart Alblas)
met geen enkel woord Frans erbij
Fascisten-lij ck
tóp der duinen.
maakte drie jaar lang
J
Bij de vlucht van Hess
Zó heette hij
Zaterdag 6 Mei 1950
10e Jaargang pag, 11
bij D.eelénhad gesleept, zonder er
iemand ihte kennen.
Maar als ge nu door hef'stadje
loopt, merkt ge oog slechts hier er
'daar %ts van de voorbije oorlog. Ei
is nog geen tpre.n. Op de plaats,
waar hij heeft gestaan,' staat nog
slechts een houten stellage met een
klok er ïn, die door de Hervormde
Gemeente te Utrecht is geschonken
Ook detoren zal echter spoedig
weer worden opgebouwd.
Er Is nog maar één gebouw in
de stad, dat er nog helemaal zo bij
staat als in 1945. Dat is hotel -,De
Wereld", waar de oorlog een ein
de nam. Meneer Snaekers,- de eige
naar, heeft onder de huidige scha
deregeling geen kans gezien het te
restaureren. Voor de ramen is kar
ton en hout gespijkerd, en binnen
hangen de plafonds nog naar bene
den.
(Jervolp van pagina-5)
cfficierèn eii'. dertigreportersvan
vijf ^nationaliteiten voor- de ruïne
van-bet' hotel De "Wereld.".,-'Prins
Bernhard volgde in de open Merce
des van .Scyss Inquart, die hij -van.
de B.S.U1 het Zuiden, had gekregen.
Van del andere kant kwamen twee
gedeukte groene wagens met Blas-
kowjtz en een drietal Duitse offi
cieren. Hetwas stralend: weer. Even
stralend als pp die .Meidag in. 1940.
Ze vonden ïn „De Wereld-' nog
een Zaaltje^ datniet geheel was ver
woest. De ramen waren er, uit. In
de donkere lambrlzering zaten ko
gelgaten. De stukken van de "par
ketvloer waren opgekruld.- Maar er
stonden nog" een paar goedkope
lichtgele stoelen en een'tafel, daar:
achtergelaten door de oude mannen
van: het Prins Hendrik-rusthuis
voor oude zeelieden uit Egmond aan-
Zee,, die een tijdje In „De Wereld''
waren ondergebracht toen ze moes-
ten evacueren.
Er werd niet veel gesproken.
Prins Bernhard weigerde de gebrui
kelijke militaire groet té; brengen,
toen de vertegenwoordigers van de
moordenaars van zo vele Nederlan-
ders voor hem in de houding spron-
gen. Hjj bleef zitten. Foulkes legde
de capitulatievoorwaarden voor ëc
Dit tï een foto genomen tijdens de
onderhandelingen welkegeneraal
Foulkes en Prins Bernhard voer
den met de Duitse bevelhebber in
Nederlandgeneraal Blaskowitz,
over de algehele capitulatie.
uit de vloer te breken. Het vuil lag
decimeters boog. By kapper Out
hadden ze op het laatste moment
nog .de 2eepvoorraad gevonden - en
meegenomen. Bij een meneer in de
Westerhofstraat moest agent Brou
wer een boobytrap onder een divan
demonteren. Het ding was zo ge
maakt, dat, als je op de divan ging
liggen, je hoofd er af sloeg. i
De Duitse bezetting had de nog
aanwezige meubels en kleden van
het ene huis naar het andere ge
sleept. Er stond bijna geen. stoel
meer in het eigen huis. 'De gemeen
te liet nu. alle voorwerpen, die de
mensen in hun huis vonden en die
niet-van hen waren, ophalen, en or
ganiseerde een tentoonstelling.1
En daar kwamen ze, de Wagenïn-
gers, ..Velen hadden niets meer; Van
verschillende stukken beweerden 23
Blaskowitz zei, dpt hij ze de volgen-, £??nsÊ,n de-bezitter te zijn. Meneer
de "dag getekend terug zou sturen.
Intussen flitsten de biïtzlampen van
de fotografen' en zoemden .de film
apparaten. Het slotbedrijf van het
drama was gespeeld. De auto's ver
trokken en het stadje lag weer ver
laten.
Wageningen bleef nog afgesloten
op bevel van de geallieerden. Het
was een dode spookstad geworden.
Een benauwende stilte heerste in
de straten. Af en toe viel hier en
daar nog een scherf glas rinkelend
uit de sponningen,, of een stuk puin
met een doffe plof. Keliner Nieu-
wenhuis, die zich bij de hulppolitie
had gemeld, en voor bewaking was
teruggekeerd, gewapend met een
loden pijpje, zat 1? Mei 's middags
zijn botertje te karnen in een bus
die hij bij,een boer' had gehaald-
Plomp! Plomp! Plomp! deed het
stampertje in de bus. Het weer-
kaat|te tegen de muur. Het geluid
ging door de doodse straat. Als hij
even ophield kon hij het horen. Het
scheen of de hele stad. op hem neer
keek.'Plomp! Plomp!* Plomp! Hij
werd er zo zenuwachtig van, dat hij
er mee ophield.
's Nachts klonken voetstappen in
de straten. Honderden meters ver
kon je ze aan horen komen. Af en
toe hielden ze stil. Dan gingen ze
weef verder., Egn blind klapperde.
Er liepen nog ondergedoken-S.S.-ers
in de stad.
Langzaam kwam er meer leven.
De nieuwbeuw van 1941 was er be
trekkelijk goed afgekomen, maar
vele Wageningers moesten zich door
het puin heen hun huis ïn graven.
Meneer Brasser vond zijn huis ge
heel verwoest. Van zijn, antieke
klokken was niets meer heel. Maar
onder een hoop stenen vond hij nog
zijn. antieke ladenkastje met de ge
slepen glasplaat er bovenop. Er zat
geen barstje en geen schrammetje
in. Bij meneer Silfthout hadden de
Duitsers van de huiskamer een'la
trine gemaakt door twee planken
Van Roekei, die de leiding had op
de tentoonstelling, werd er bijna
gek van. Zijn eigen beddesprei, die
zijn vrouw zelf had gehaakt, lag er
bij eh drie andere vrouwen maak
ten er ruzie om. Hij zag een wouw
stiekem haar huissleutel in een for
nuis stoppen, en later met eerf on
schuldig gezicht op hem afkomen.
„Meneer," zei ze, „ik geloof, dat dit
fornuis van mij is. Ik durf het niet
zeker te -zeggen, maar ik weet nog
wel, dat even voor we weg gingen,
mijn kleine meid de sleutel spelen
derwijs in het fornuis stopte. Als
die er nog in. zit,* dan is het. zeker
van mij."
(Er was een meneer, die vroeg of
hij een kachel:mee mocht nemen,
die daar stond.. Hij kon bewijzen,
dat die van hem was, want hy. had
de pootjes nog thuis. De pootjes
bleken te passen, en die meneer
kreeg de kachel. Maar later kwamen
er acht andere heren ruzie maken.
Die hadden allemaal ook pootjes
die pasten, want ze hadden alle
maal dezelfde kachel en ze haalden
er allemaal de pootjes af als ze die
opborgen. Ten slótte hebben ze da
boel verloot.
Intussen was Wageningen dapper
aan het herstellen geslagen. De
mensen legden zeilen over de stuk
geschoten daken en timmerden kar
ton voor de ramen. Kapper Out
haalde het glas uit zijn oude fami
lieportretten en maakte er kleine
ruitjes van. De opbouw vorderde
langzamer dan in 1941, want de
Wageningsc verwoestingen waren
deze keer maar een onderdeel van
een groot geheel. De geroutineerde
ambtenaren van het oude bouwbu
reau waren voor een deel nog aan
wezig. Maar er waren nu geen Duit
sers meer, die ze konden saboteren
door links en rechts ondershands
materialen op te kopen, en meneer
Bensink, die al in de eerste dagen
na de capitulatie was teruggekomen
met zijn' telefoonpostje, werd alras
op de vingers getikt, toen bleek,
dat hij zijn zaakjes weer zo snel op i
orde had, omdat hij onmiddellijk
honderd telefoonmasten uit de dump
fi
jn een hoek van db zaal, waar die
middag van de vijfde. Mei de Duit
sers en de geallieerden by elkaar
zaten,, heeft meneer Beyer van het
V.V.V. z^h- kantoortje,'gn' 's 'zomers
kunnen de toeristen komen kijken.'
Maar' méneer Beyerheelt geleerd,
dat het publiek zich -bekocht voelt
met dat realistische, kale hol. Het
publiek wil sensatie, en geen dooie
tafel met een paar gammele stoe
len. Daarom heeft hij de zaal aan
gekleed metbonte vlaggen en pa
pieren guirlandes'. Ook heeft hij
een beetje oorlogstuig op- de kop
getikt in Overlobn, en dat zet hij
nu ook maar in de zaal. De Engel
sen, die komen" kijken, vinden het
jammer, zegt hij. Die zeggen, dat je
de sfeer nu niet meer kunt onder
gaan. Maar meneer Beyer heeft
voor het grootste deel met Neder
lands publiek te maken.
Hij heeft het, hiet gemakkelijk,
zegt hij. Want Arnhem heeft zijn
veldslag en Rhenen zijn Ouwe-
hand's Dierenpark, maar meneer.
Beyer kan in-zijn foldertjes alleen
maar schrijven over de capitulatie
en over de Wageningse Berg, die,
hij moet het erkennen, aan het ver
zakken is.
Maar die capïtulatiezaal heeft toch
nog wel aantrekkingskracht. Hei
eervong jaar kwamen ér dertig
duizend mensen naar kijken, en hét
vorige jaar twintig duizend. Ze gin
genop de stoelen om de tafel zit
ten; en een kale generaal Foulkes
zei tegen_ecn vanpret glimmende
generaal Blaskowitz: „Jetzt are you
kaput!" En generaal Blaskowitz zei
dar „Jawohl!" en liet zich gewillig
op het hoofd slaan, terwijl kellnor
Nieuwenhuis oplette, dat er niets
verhield werd.
Na het seizoen is de zaal gesloten.
Dan worden de stoelen opgeborgen
in een zijkamertje, en keliner Nieu
wenhuis is er niet-geheel zeker van
of de stoel waar Foulkes op gezeten
heeft, niet is verwisseld met die.
waar Prins Bernhard op zat.
In dp stad heeft het leven zijn
gewone loop hernomen. Meneer
Bensink zit .weer in. zijn kantoortje
aan de Molenstraat.Het telefoon
postje en het* lijntje waarlangs .zo
vale spïonnagéberichten zijn döor-
gebeld, zijn nog in gebruik. Maar 't
enige wat het nu' nog krijgt door
ie géven zijn aanwijzingen als
„Kees, leg rood: es tegen wit!" en'
dat heeft, geen noodlotsvolle bete
kenis voor de monteurs, die in de
hoogspanningshuiajes storingen, op-
zoeken.
Wageningen is weer het deftige
stadje van voorheen. De avontu
riers werden weer meneren. -Meneer
Silfhout staat weer in zijn mode
zaak, en hijr kent de-boordhummers
van - zijn klanten uit zijn hoofd. De
hond van ^mevrouw Silfhout, die ze
in l040. nog;op.:het;5.chip heeft ge
smokkeld, ligt weer onbekommerd
in zijn mand. Alleen als er 's nachts
hoog in, de lucht een vliegtuig over-
brorat. of een glas valt rinkelend
aan scherven, dan wordt het dier
nog; onrustig.'-.
Meneer Jansen van het bouwbu
reau zit nu op gemeentewerken.
Maar als. ge;,hem opzoekt, wil hij
u nog wel met gepaste trots wijzen
op de deurknoppen van de - huizen
aan de linkerkant .'van: de markt,
die hij in 1941 hieb^ opbouwen. Die
zijn nog van. echt vptmetaal me
neer! En de gootstevnroosters zijn
van koper! Aan de overkant zijn ze
van zink;. Dat- komt, omdat ze daar.
niet gauw genoeg de materialen
voor de Duitse neuzen hebben weg
gesleept.
En meneer.Van Roekei, die nu 72
is, heeft het genieten van de rustige
oude dag hervat. Hij wandelt veel-
Soms komt hij i dan dokter Nier-
meyer tegen, die ook veel wandelt.
„Stap eens wat aan, jongmens!" zegt
die dan, want dokter NIermeyer
Inopt nog als een kievit voor zijii
91 jaar. Haar. soms kan meneer Van
Roekei zitten dromen van die rare
tijd, toen hij een boerderij redde
voor vijf eieren, die hij ook nog liet
'betalen/
EIND 1941. Over bezet
Nederland is een cllkke
sneeuwlaag gevallen, dié
vluchtenden verraadt en
naderende auto's ontoon
baar .maakt. Ik ben in het
Gooi op weg naar „dë QI-
deheem", een grote 'villa
in Orafna bij Naa'rden,
waar „Sieg".. tijdelijk
woont. „Sieg", dat - was
Siegfried (maar hij heette.
Salomon) Vas Dias, een
van de. dappere Paroölhel-
pers die vooral op, inlich-
tingengebied zóveel goed
werk hebben -gedaan; o'n-f
der voor hem extra ge
vaarlijke omstandigheden,
want hij was, als de Paroól-
redacteur Jaap Nimes Vas,
Jood. De moeizaamhéid
van illegaal werk wordt'
nu, eind 1941, met de week
al groter.
Wij zün in de dagen waarin
Peter Tazelaar, de parachutist,
door Nederland waart óm de il
legale overbrenging, van Stuuf
Wïardi Beekman en een ander
(die ander werd later Pieter 'i'
Hóen, alias F. J. Goedhirt). naar
Engeland te organiseren-Siëg
is door allerlei vreemde toeval
ligheden tegen Peter aangelo
pen en Peter zit zonder zender.
Het lot Is Sieg welgezindr via
de Haagse politie-inspecteur
Moonen stuit hijóp een para
chutist die éehi werkende zender lakoniek, „van Prins Bernhard." Dat
luitenant-ter-zee, werd voor zijn
moedig verzetswerk posthuum
onderscheiden met de Militaire
Willemsorde der 4e klasse. Hij
lieeft, als parachutist boven bezet
Nederland neergelatenmet grote
koelbloedigheid een geheime zen
der bediend. De Duitsers wisten
hem op een gewetenloze manier
in een hinderlaag te lokken.
heeft: „Klaas" (Aart Alblas), en die
op zijn beurt verlegen zit om 'n vei
lig zendadres je. Daar-is „de Olde-
heem" best voor. Accoord, Klaas
gaat naar Sieg; ze spannen acht me
ter antenne Oost-West van de gara
ge naar het huis en nu bagger ik
door de sneeuw óm op „de Olde-
heem" met Sieg en Klaas naar Lon
den te gaan telegraferen. Klaas heb
ik nog niet ontmoet. Van Sieg weet
ik. dat hlj -„een: luis van een vent"
is en ik verheug mij op het contact.
Als ik door de oprijlaan het huis
en daarna een bovenkamer met uit
zicht op de weg bereikt heb staat er
naast Sieg een jonge fikse Nederlan
der en Sieg stelt ons op de toen
gangbare manier aan elkaar voor:
„Klaas" „Erik"^ „allebei O.K."....
Klaas vertelt heel sobertjes wat
van Engeland, dan, helemaal onver
wacht, vraagt hij: „Hoe-vin-je-m'n-
broek?" Ik kijk er naar. „Lijkt een
mooie, Engels?" ,jNee", zegt Klaas
klinkt zo zot, dat ik begin te lachen,
maar Klaas- blijft onverstoorbaar. Hij
is, vertelt hy. in de buurt van Apel
doorn naar beneden gegooid en
heeft daar een aanloopadresje bij
een vriend van de Pfins gekregen.
Bij het neerkomen is zijn broek
deerlijk gehavend en .toen wel,
toen heeft die vriend van de Prins
gezegd: alsjeblieft, hier hangen nog
pakken van Prins Bernhard; mag
jij een broek van de Prins aantrek
ken. Nou, en daar zit Klaas dan in
bezet Nederland op „de. Oldeheem"
en hij loopt in een broek van de.
Prins. „Je mag liet best idioot vin
den, maar ik heb er lol in", zegt hij.
Niks idioot/ hoort het niet tot die'
lange serie zonderlingheden, waarin
illegaliteit te ontleden was?
Negen jaar welhaast is dat al
weer geleden. Sieg „werd in 1942 ..op
weg naar Parijs door de S.D., gepakt
en later doodgeschoten. Jaap Nunes,
de Paroolredacteur, viel in October
van dat jaar ih Duitse handen cn
verdween vla Westerbork naar een
Poolse gaskamer of een locdwitfa-
briek; wij zagen hem nooit terug.
„Broer" Moonen liep in Den Haag,
óók in 1942, in een listig opgezette
val en werd gefusilleerd. Stuuf
Wiardi Beekman erii^Frans Goed
hart werden in Januari 1942 op het
Scheveningse strand gearresteerd.
Stuuf zwierf door allerlei concen
tratiekampen en kwam, in. Duitsland
om aan vlektyphus. Frans Goedhart
kreeg een terdoodveroordeling,
maar vluchtte tijdens zijn transport
van Vught naar Amsterdam met
behulp vantwee Vughtse agenten.
Peter Tazelaar ontsprong op. het
strand van Scbeveningen de dans
maar net,''vluchtte door Frankrijk,
Zwitserland, Spanje, Portugal naar
Engeland en kreeg in .1944 -een wel
verdiende Militaire: Willemsorde. En
Klaas? V"'.- V
Klaas is blijven zwerven en zen
den: Vrees kende hij niet. Voor hem
gold in al zijn volheid de Wilhel-
musregel: „Mijn schild ende be
trouwen zijt Gij, o God, mijn Heer".
God, 2ijn Koningin en zijn land die
nen dat heeft Klaas willen doen
en dat heeft hij gedaan. De vijand
heeft hem te pakken gekregen. Van
de Duitser gold waarlijk die versre
gel uit het „Avondgebed" van Hugo
de Groot: „De vijand is op ons ge
steld met looze list en met geweld".
Looze list! De boeven hebben Pim
Huting, Klaas" meisje, in handen
gekregen, als „ernstige patiënte" in
bed gestopt onder S.D. „verpleging",
en toen kans gezien, Klaas te laten
waarschuwen dat „overkomst drin
gend gewenst" was. Klaas is gegaan.
In de „ziekenkamer" werd hü ge
pakt. Via Haren naar Duitsland ge
sleept- is hij daar omgekomen of
doodgeschoten, dat weet,ik niet. Ik
weet alleen dat hij trouw is geble
ven tot het einde. En dat is mijn
troost bij het verlies van een jonge
vriend, die op een sneeuwdag in
1941 mijn leven binnenstapte. In „de
broek van de Prins".
ERIK VAN DER VELDE
•HELP.V Aj M
75
TVT 7 7 7 J TT7AT hebben wy gehaat ïn die jaren. Zo echt, dat velen
M0XJLT €L@ Dlanfte VV onder ons aan het dichten gingen. Na vijf jaar blijkt er
OP het persoonsbewijs van Maurits Dekker stond imdc bezettingstijd
„Bedrijfsleider fabriek van Chemische en Synthetische producten".
En dat was geen onzin, maar de waarheid. Dat voor een roman- en to
neelschrijver zonderlinge beroep heeft hfj uitgeoefend van Augustus
1940 tot Augustus 1943.
„Toen de Duitsers kwamen moest ik meteen van beroep veranderen",
vertelde hy ons in zyn hoven-
huis aan de Alexanderkade. „In
1937 was ik door de Nederlandse
rechter veroordeeld wegens be
lediging van het bevriende
staatshoofd Adolf Hitler. Nou,
zoiets was geen aanbeveling bij
de moffen en hun NSB-vrinden.
Mijn werk werd al zó dat ze
binnenkwamen verboden. Toen
hebben Kichard Manuel, Eddy
Davids en ik die'fabriek opge
richt. De Mercuur, ja. Lex Alt-
hoff fungeerde als stroman, voor
de inschrijving. We hadden onze
fabriek aan de Nicolaas Witsen-
kade, met later filialen aan de
Prinsengracht, op het Rapen
burg en in de Van der Helst-
straat.
Wat we er maakten.? Was-
poeder, poetsextract, meubelwas, geen échte, hoor, pikante
pastei voor op de boterham, vleesloze worst, saccharine. Omdat
ik tóch ondergedoken moest zitten, werd ik maar de scheikun
dige. Van scheikunde wist ik niets af, dus ik was de aangewezen
persoon, Maar ik heb in die jaren aardig bijgeleerd, al zeg ik
het zeff. De vleesloze worst en de pikante pastei kwamen even
die zijn schoon-
zoon. Carel Blazer
van -de „scheikun
dige" Maurits Dek
ker maakte iu het
laboratorium vair
„De Mercuur"
midden in de be
zettingstijd. Jk sta
er ergindrukwek
kend op," zegt cfe
schrijver nu, „maar
ik heb er, ander
ons gezegd en ge
zwegen.. ook echt
voor geposeerd!"
TM./.AAR'de blanke top der
vV .duinen
J Afgezet rriet prikkeldraad,
Waar op'ied'ré- honderd meter
Weer zo'n vullè rotmof staat.
Juich ik aan 't bezette strand:
„Hy komt nooit in,Engeland",
Juich' ik-dan 't bezette strand:
„Hij verzuipt aan deze kantl"
maar heel weinig van echte poëzie te zyn geweest. Het was
haat op rijm.
Alle scheldwoorden, alle schamperheden, alle venyn en op
stand, het moest er uit op een of andere manier. Hier zijn enkele
van die scbampverzen, waarvan U nu zult zeggen: „Tsjonge,
daar was ook geen woord Frans by en tegelyk weet U: „Zo
voelde ik het, zo was, zo móést het..
(Vergeving Vondel,
maar 't is voor het GOEDE
DOEL)
Vrij naar .Vonders
„Kinder-lyck"
p? CEH 0£K WAN CESTBAAT.
fr*AT/trt£.Bïit 'N
[iS CeeHfMAWJr.'IAfOEBH VttDUW^
;(HAfi]«N!iusPiüBEëa: -
KRAMT IH ÏUH HAK».
LSY4AT<fHU*AA«.TE'VeNTKK.I
bn «imntt; i mh va»»»UH>3
ooiijUMTaülï
(Wijze: Jantje zag eens pruimen hangen),
HESS JE zag een vliegmachientje"'
Als een Messerschmidt zo groot
't Scheen dat Hessje wou gaan vliegen
Schoon zijn Fiihrer 't hem verbood.
„Hier is", zei hij,„noch mijn Führer",
„Noch der Hermann, die 't ziet",
„In een land zo vol barbaren"
jjMist men toch een Nazi niet".
„Ik wil ongehoorzaam wezen"
„En toch vliegen, en vlieg heen".
„Zou ik om een handvol moffen"
„Hier bv Duitsland blijven? Neen"! -
- Voort vloog Hessje, maar een Tommy
•Zag al gauw die kleine Ruud
Kwain hem vlak bij Glasgow tegen; 0
Hangend aan een-parachute.
„Kom maar Ruüdje", zei :de" Tommy,-
J?Kpin mijn kleine; hartedief",
„jk;Zal je gauw naar Churchill brengen",
„NÜ''.heeft Churchill Hessje lief".
Er mankeerde hem geen ziertje,
.Rüudje werd geïnterneerd.
En de hele wereld juichte:
„Nu gaat 't in Duitsland vast verkeerd!"
Leege bt'jAen
Weinig mi
Vroeg naar bed-
Lig je warm.
Luchtalarm
Ieder gromt
Tommie kom t
N.S.B.'er
Rasplebejer
A Patjepéj er, moordenaar
Landverraaier
Oproerkraaier,
Huichel-, scharrel-,
zwendelaar.
Waarom ril je?
Waarom tril je?
Waarom wil j'er tussenuit?
Rusland wacht je,
Rusland slacht, jé!
Rusland schroeit je zwarte
huid!
Bommen ploffen
Dooie moffen Dat's géén spekje
Groote gaten v°or jouw bekje!
In ie straten Dan verrek je! (vraag niet
'Hevig schieten. HOE).
Niets dan: nieten F«ae baantjes,
Huizen: puin Vette kaantjes
Schijnen je veel beter toe'
Tommies gaan Blijf maar achter,
Zeer voldaan - Hellewachter,
Göbbels zeurt Wetsverkrachter in 't
Niets gebeurd' kwadraat.
Bij de sloot Holland wacht je,
Koetjes.dood' Holland slachtte,
W Holland breekt je xuggegraat!
goed uit mijn indrukwekkend laboratorium als het waspoeder.
Met dat waspoeder kregen we
nogal kopzorg. Als vulmiddel
moest je eigenlijk natrium-sullaat,
gebruiken, maar - toen dat er niet
meer-was,'namen we keukenzout..
Dat ;trok zóveel water aan, dat de
pakjes wegdrópen van de winkel
planken. Gelukkig vonden we er
wat op om dat keukenzout droog
te houden.
Zolang de huisvrouwen' nog zeep
hadden, was het, een sof, maar in'
1942 begon het te lopen. Later
dacht ik wel eens: als we al dat
keukenzout eens niet in 't was
poeder hadden verwerkt, maar be-
wóard hadden om het later zwart
te verkopen, dan zouden" we be
tere zaken hebben gedaan.
Richard Manuël iskort na de
bevrijding gestorven, Onlangs
overleed ir dr. D. de Miranda, die
Maurits Dekker hielp met échte
scheikundige adviezen. David Wit-
jas, die met zijn fabriekje van
nagellak en cosmetische artikelen
en al in de waspoeder-fabriek was
ondergedoken, viel de Duitsers in
handen, toen zy in Augustus 1943
deze broeikas van duikhulp. oprol
den; hij is nooit teruggekeerd. Ook
mevrouw Manuël trof dat trieste
lot. Maar Eddy Davids leeft nog:
hij exporteert nu op Indonesië.
„Pieter Hoen was reiziger bij
ons. Dan kon -hij mooi het hele
land afreizen voor die krant van
jullie. En de actrice Jeanne Ver
kade, die geen trek had in de Cul
tuurkamer, was; cheffin pakjuf-
frouw, Halbo C. Kool zat er als
controleur. Hij had het erg druk
met het vertalen van Franse ro
mannetjes".
„Wat zat er toch in die vlees
loze worst?" vroegen wij niéuws-
gierig.
„Daar hoef je niet zo verachte
lijk over te doen.", zei Maurits
Dekker gekrenkt, „want die worst
was héél lekker. Er zat tylose ih
als bindmiddel, en verder gebak-
kén ui, „peper, gemalen tuinbonen
en tachtig procent water. Dat wa
ter droogde er uit; dan bleef erv als
je die worst lang bewaarde, een
potïood-dun staafje vaste stof over.
Maar worst moet je .ook niet als;
een schilderij aan de muur han
gen, maar opeten. Metéén. In de
pikante boterhammenpastei zaten
ook gemalen tuinbopen, en verder
soep-aroma, groenten, zout en na
tuurlijk óók gebaken ui. Ook een
j-ecept van mij. We konden bet
spul niet steriel krijgen, het gistte.
Op de Jaarbeurs in 4942 stonden
we doodsangsten uit. Aldoor hoor
de je een harde knal. Dan vloog er
weer een' deksel van een potje pi
kante pastei".
„Én die meubelwas?"
„Dat was p sy c h o 1 o g i s c h e
meubelwas. Het.was-achtige was
alleen maar de terpentijnlucht eh
de brüine kleur Maar die brach
ten er de huisvrouw toe. er mee te
wrijven. En door het wrijven gin
gen die meubelen dan wel glim
men."
Dp saccharine was prima. Al'.ecn
de Mercuur had geen toewijzing.
Een kilo van de pure grondstof
kostte normaal 25, maar de Mer
cuur moest dat zwart kopen, vooi
C00.
„De hele onderneming was op
gericht om goede vaderlanders
waartoe wij natuurlijk in de eerste
plaats onszelf rekenden aan een.
boterham onderde pikante pastei
te helpen en onderduikers het le
ven mogelijk te maken. Er werd
goed verdiend, maar elke cent is
aan dat nuttige werk besteed. En
wat we maakten, maakten we zo
goed als dat toen maar enigszins
kon.
Och, je kunt het-hele verhaal
wel zowat In mijn. „De laars op de
nek" lezen. Maar lang niet Ieder
een weet natuurlijk, dat dat ver
haal op werkelijkheid berust/ Op
het hoogtepunt werkten 65 man
bh óns. Of mén, erwaren ook meis
jes bh.
In elke fabriek waren schuil
plaatsen, Toen de Duitsers kwa
men werden we leeggeroofd. Er
bleef haast niets,over. Van wat er
over was, konden we nog een poos
je het leven rekken,Tóen moes
ten we aankloppen bij het NSF."
De Duitsers kregen de lucht van
het eigenaardige karakter van dit
bedrijf waarschijnlijk, doordat ze
een knecht te pakken kregen, die
een ring van een van de betrokken
onderduikers had/-.yérkoebt. Met
weemoed denkt MauritsDekker
terug'aan de flinke niabnen, die in
die „fabriek" samenwerkten, en
die ten slotte toch hun leven in of
ten gevolge van de bezetting ver
loren.
Drie jaren waspoeder en pi
kante pastei, drie jaren „wacht
kamer", maar dan een wacht
kamer, waarin hetVan 's mor
gens vroeg tot 's avonds laat
spreekuurwas, eert I centrum
van humaan illegaal werk in
een wereld vol zinloze, wreed
heid. Een herinnering, 'die tot
weemoed stemt, goed.a-t maar
toch 'ook tot dankbaarheid, en
met plekjes zon, die,' gelukkig,
altijd te midden van dè diepste
schaduw nog te vinden zijn.
]\TIEMAND kan 'zeggen,: dat
x Hitier geen wereldnaam
hadEr was bijkans geen taal
op aarde, waarin zijn naam niet
voorkwam in de tongval van het
bijpassende land. Weet U nog?
Pools Pikinski;V.
Russisch Slarotimof
Chinees Hahg-Kreng-
Hang.
Japans Foetsjimoeti
Zweeds Swem Heden
Noors Olaf Bek -
Spaans Wibraltaar
Italiaans Alverotti_
Turks Kelim Kelim
Portugees Lopez de Zee in':
Brits Tndisch Mahatem-
Péhatem
Engels Stx Pent
Indiaans Winnetoull-
tochni
Jiddisch Sallie Swemme
Egyptisch Farehomar
Grieks Odyssee
Vlaams Manneke Plons
Arabisch Slahem EUjki
1®*S O'Brajem
Abessijns Haalopez'n
bassle
Amerikaans Reuzefielt
Maleis Strontjong
Fries Jatstra
Toneeljargon Adolf Engerd
En de kaffers noemden hem
Führer..
A
