I
Zo verkrijgt men in Oost-Europa
model-„bekentenissen"v
Bulgaar wordt dolk
bij VS.-legatie
MICHAEL SHIPKOV IS ONVINDBAAR
Staatsvéiligheidsmilitie weet
hem te treffen
Verklaring
Zaterdag 3 Juni 1950
3
=3>
Nadat wij dr Meerloo's artikel over, .menticide" publiceerden, kre
gen wij kennis van de documenten betreffende de geschiedenis
van Michael Shipkov, Bulgaars employé der Amerikaanse legatie
in Bulgarije. Deze aangrijpende documenten, die gepubliceerd
zijn in hetBulletin" van het Amerikaanse ministerie
van Buitenlandse Zaken van 13 Maart 1950, geven
wij, zo letterlijk mogelijk vertaald, hierbij weer. De
lengte dwingt ons dit in enige publicaties te doen, die
wij zo spoedig mogelijk op elkaar zullen doen volgen.
De documenten vormen de verschrikkelijke aanvul
ling op het artikel van dr Meerloo, de onthulling van
de wijze waarop de „bekentenissen" achter hefijze
ren gordijn tot stand komen. Wij' voegen er geen
commentaar aan toe. Zij spreken voor zichzelf.
/^P 21 Februari van dit jaar
vernam de legatie der Ver
enigde Staten van Amerika in
Bulgarije van de aanklacht van
de Bulgaarse openbare aankla
ger tegen Michael Shipkov.
Shipkov was in dienst geweest
van Amerikaanse legatie als
tolk en na reeds één keer eer
der in arrest te zijn geweest
was hij opnieuw in handen
gevallen van de Bulgaarse vei
ligheidsmilitie. Hierin heeft
het departement van buiten
landse zaken der Verenigde
Staten aanleiding gevonden te
voldoen aan het verzöek van
Shipkov tot openbaarmaking
van zijn onder ede afgelegde
verklaring met betrekking tot
zijn eerste arrest. Evenals kar
dinaal Mindszenty, de Bul
gaarse protestantse geestelij
ken en de Amerikaanse onder
daan Robert Vogeler, werd
Shipkov gedwongen, in Augus
tus 1949, tijdens zijn eerste ge-
vangenschap, een valse beken
tenis af te leggen. Hij herkreeg
(tijdelijk) zijn vrijheid -nadat
hij er in had toegestemd, na
zijn vrijlating terug te keren
naar de Amerikaanse 'legatie
om als spion vpor de militie te
werken.
In zijn valse, hem afgedwon
gen bekentenis heette het on
der meer, dat hij had gespion-
neerd voor de V.S. en dat hij
„van haat vervuld" gebeurte
nissen in Bulgarije verwron
gen had voorgesteld om daar
door zijn land bij de buitenwe
reld in diserediet te brengen.
De verklaring van Shipkov,
die wij hierbij afdrukken, heeft
een overbekende, tragische
klank. Steeds echter is de me
thode, waarop deze bekente
nissen werden verkregen, een
geheimzinnig raadsel geble
ven. Voor de eerste keer heeft
hier een slachtoffer van deze,
blijkbaar hypnotiserende, me
thode van verhoren de kracht
en de moed gevonden moei
zaam zijn herinneringen aan
het verhoor bijeen te voegen
en daardoor in bijzonderheden
te onthullen hoe een integer
mens volkomen kan «vorden
gebroken en worden gedwon
gen een verhaal te doen van
verzonnen misdaden, van
spionnage en verraad.
Toen Shipkov deze verklaring
schreef lag niet alleen zijn eigen ver
hoor, maar ook de dood van zijn col
lega Ivan Secoulov, drie dagen na
diens arrestatie door de militie, nog
vers in zijn geheugen. Bovendien
heeft hij in de maanden, die aan zijn
arrestatie vooraf gingen voortdurend
onder een gevoel van vrees en ver
slagenheid geleefd, door de druk, die
door de militie op zijn zusters en
zijn broers werd uitgeoefend.
Wij geven Shipkov's verklaring
weer, precies zoals hü deze heeft
neergeschreven, zander er iets aan
toe te voegen*of weg te laten. Het is
géén geordend relaas, veeleer een
opeenstapeling van brokstukken van
wat hem in zijn herinnering opdook.
Michael Shipkov was geen spion.
Hij was geen agent van de geheime
.dienst der V.S, Wel heeft Shipkov
als particulier burger er nimmer een
geheim van gemaakt, dat hij niet
warm liep vaar het communistische
dogma. Dit te mogen uitspreken was
echter zijn recht, dat hem verzekerd
was bij de Bulgaarse grondwet en bij
het vredesverdrag tussen Bulgarije
en de geallieerden.
Volgens de woorden van de open
bare aanklager vormden echter zijn
afkomst uit gegoede kringen, zijn ar
beid voor de Amerikaanse legatie en.
zijn anti-communistische uitlatingen
verraad, waaruit deze aanklager in
zijn beschuldiging van 21 Februari
1950 concludeerde, dat Michael Ship
kov zou worden kebracht voor „het
Staatsgereeht te Sofia om terecht te
staan, schuldig bevonden en gestraft
te wórden."
Voor een goede waardering van de
juistheid en waarachtigheidvan Mi
chael Shipkov's bekentenis en voor
een appreciatie van zijn belang
rijke bijdrage door zijn zelf-opoffe-
ring voor allen, in de gehele we
reld, die de vrijheid liefhebben, is
het van belang Iets te weten over de
man zelf, zijn afkomst en rijn karak
ter.
Michael Shipkov, zoon van een be
schaafde en welgestelde familu
werd op 1 Mei 1911 te Kazanluk u
Bulgarije geboren. Hij studeerde aar
Bulgaarse scholen en op het Robert
College in Istanboel, een instituut
dat schenkingen ontving van de
Amerikanen, waar tqj, behalve da?
hij de Engelse taal heter machtig
werd, bekend raakte met vele aspec
ten. van Amerikaanse leven en cul
tuur. Hij promoveerde in de chemu
en. werd een bekwaam ingenieur. Tij.
dens de tweede wereldoorlog diende
hij in het Bulgaarse leger en deed ir>
het ministerie van oorlog dienst ah
verbindingsofficier. Na de Bulgaarse
wapenstilstand, toen Bulgarije onder
geallieerde controle kwam en zich
aansloot by de oorlog tegen Duits
land, was Michael Shipkov werk
zaam op de Blitse afdeling van dc
Geallieerde Ccntröle Commissie.
Zoals hij zelf in zijn verklaring
ophaalt, heeft deze achtergrond van
Amerikaanse en Engelse cultuur, ge
koppeld aan zijn werkzaamheid,
eerst op de Britse afdeling van de
Geallieerde Controle Commissie en
later op de Amerikaanse Legatie hem
in. de ogen van de communistische
autoriteiten automatisch gebrand
merkt als een „klasse-vijand" van
het volk, die moest worden „geliqui
deerd".
Michael Shipkov was -een be
kwaam, vriendelijk, joviaal mens
met vele belangstellingen. Hij hield
van sport, jacht en bergsport en an
dere openluchtsporten. Met zijn
vrouw en zes-jarig dochtertje leidde
hq een bestaan, zoals van een nor
male, zich aan de wet houdende bur
ger in bijna ieder land verwacht kan
warden. Maar hij woonde in Bulga
rije.
Volgens hen, die hem intiem heb
ben gekend, paarde Michael Shipkov
het fijne instinct van christelijke
morele ethiek en rechtschapenheid
aan een hoge mate van intelligentie,
een brede culturele achtergrond en
een belangeloze toewijding aan zyn
land en zijn idealen. Ondanks zijn af
komst uit een familie van een. be
paalde mate van welstand en vrij
heid van gebrek, geloofde hü vast,
dat geleidelijke socialisatie van het
staats- en het economische apparaat
in Bulgarije onvermijdelijk en wen
selijk was.
Het is zeer gewoon, en het wordt
door bijna alle rege
ringen gedaan om in
hun diplomatieke
missies in het buiten
land intelligente be
ambten te plaatsen
met talenasnleg en
met een achtergrond,
zoals Michael Ship
kov te gebruiken. Deze emplojré'S
moeten dan nauwkeurige uittreksels
maken uit de plaatselijke pers en
vertalingen maken van wetten .of als
tolk dienst doen.
Dit waren de werkzaamheden van
Michael Shipkov. Hij hield toezicht
op het gereedmaken van een dage
lijks overzicht in de Britse of Bul
gaarse bladen en, op speciaal ver
zoek, vertaalde hij wetten en belang
rijke stukken, welke de Bulgaarse
regering openlijk en officieel ter be
schikking van de legatie stelde.
waren gekomen zoals mijn broer.
Hadji, Cheshme, de arme Secoulov
enz. Allen hadden de gewoonte te
noteren wat ik zei, hoewel zij dit
niet overtuigend deden meer
voor mij -- maar ik zag herhaalde
lijk dat zij maar wat op hun papier
zaten te krabbelen.
Ik handhaafde mijn verweer, zon
der een schijn van uitdaging, tot laat
in de avond tot ongeveer negen of
tien uur. Men was in. die tijd drif
tiger geworden, men had mij enige
keren gewaarschuwd hun geduld niet
uit te putten, en hen ook niet te
dwingen uit een ander vaatje te
moeten tappen. Men zei mij, dat alle
talrijke spionnen en verraders zich
zo hadden gedragen, die in deze zelf
de kamer door hun handen waren
gegaan en zij noemden de namen van
Dimitroff, Peev, Hadji Christov, mijn
broer, Cheshme, Nikola Petkov, de
protestantse dominees. En zij legden
er de nadruk op, dat iedere halsstar
righeid van mijn kant mijn toekom
stig lot slechts kon verergeren, zon
der dat zij er last van hadden. Zij
legden er cok de nadruk op, waar
mee ik het oprecht eens was, dat ik
niet hoefde te hopen op hulp van de
zijde der legatie. Ik was zo lang hier-
Robert Vogeler, Amerikaans
zakenman, tijdens liet proces te
Boedapest. Vogeler werd teza
men met de Engelsman Sanders
en 5 Hongaren, beschuldigd van
spionnage. Ook hij bekende,
hoewel Amerikaans staatsburger, zijn schuld en zei: „Ik heb grote
spijt van de schadelijke handelingen, die i'egen de volksdemocratie zijn
verricht en ik vraag een mild vonnis." Het Amerikaanse ministerie
van buitenlandse zaken heeft een verklaring uitgegeven, waarin wordt
gezegddat de Hongaarse regering reeds voor het proces besloten was
Vogeler te veroordelen. In de verklaring vraagt het State Department
zich verder af of op Vogeler door intimidatiesgebrek aan voedsel,
vei dovende middelen of door andere vormen van mishandeling" sinds
zijn arrestatie dwang is uitgeoefendDe kern van de bekentenis van
Vogeler moet worden gezien in het licht der omstandigheden, aldus
een woordvoerder van het ministerie.
onmiddellijk mijn aandacht trok.
Deze persoon ging dwars voor mij
staan sommeerde mij om af fo
stappen, vroeg naar mijn naam en
beval mij, naast hem door te lopen.
Ik twijfelde er niet aan of mijn lang
verwacht contact met de Staats vei
ligheids militie was gekomen.
Wij liepen naar de achteringang
van het Gebouw der nationale ver
gadering, zonder dat ik intussen de
een of andere bekende had ontmoet.
Men beval mij de achterdeur binnen
te gaan, de eerste kamer aan de
rechterkant van de ingang binnen te
gaan en tegen de muur te gaan
staan met mijn. rug naar het raam
toe, terwijl er fluisterend het een en
ander werd gesproken tussen mijn
begeleider en de dienstdoende
wacht. Ik herinner mij. dat alles wat zh mijn antwoorde.. voor de leus no- op voorbereid geweest, dat ik bet
ik van de muur aan mijn linkerkant teerden, hetgeen mijn mening be- hiermee geheel eens was en ik zei
2ag een kast was met rijen genum- vestigde, dat dit was omdat zij hun, dat ik bereid was hun oordeel
merde sleutels en boven mijn. hoofd wachtten op de werkelijke onder- en straf af te wachten.
bevond zich een luidspreker in een vrager,
doos, waarvan ik veronderstelde. Mijn geestestoestand op dat mo-
dat die tot de luidsprekerinstallatie ment: Ik deed hard mijn best mij
van het gebouw behoorde. te verzoenen met wat ik lang als
Ik werd onri 2.20 gearresteerd en onvermijdelijk had beschouwd en
in dit gebouw ongeveer een half uur de nodige kracht en berusting te
vastgehouden; ik hoorde enige xu- vinden. Ik had mjj reeds geplaatst
moer buiten en de wacht in het gezien tegenover de moeilijkheid
vertrek beval mij naar buiten te een samenhangende gedachtelijn te
Als men gearresteerd is, komt
reeds in de geest de wens op, de
strafmaat te kennen en die straf uit
te zitten, om af te zijn van de druk
en de vree3 van him tegenwoordig
heid.
Handtastelijkheden
Voordat een van hen de ondervra-
lopen, achter iemand anders aan, de handhaven terwijl ik voortdurend ging van een ander overnam, kwam
wacht liep achter mij; mijn ogen volgens hun aanwijzingen moest
moest ik op de grond gericht hou- handelen en de gevraagde antwoor
den en zo in een kleine auto stap- den of aanwijzingen moest geven,
pen, die voor het hek was voorge- Nadat ongeveer een half uur was
reden. Men beval mij mijn handen verstreken kwam nog een functio-
de vertrekkende dichtbij mij staan,
bulderde mij toe en gaf mij een klap
in het gezicht: een van de middelste
groep beval mij me om te keren en
met het gezicht naar de muur te
Toen ik op Zaterdag 20 Augustus
1949 het gebouw van de legatie om
twee uiir 's middags verligt, fietste
ik naar" de tennisclub om er een
pakje en wat geld te brengen naar
mijn moeder, die in de Sv. Terter
Straat 8 woonde. Daarna ging ik
even naar mijn eigen woning int de
Shipka Straat 39 om te kijken, of
er post voor me in de bus lag. Er
was niets en ik ging de Shipka
Straat verder af, voor een afspraak
voor een lunch in de Sliaviansha
Straat met de portier van de legatie
Krustvo.
Toen ik bij het kleine plantsoen
in de Shipka Straat was gekomen
werd ik ingehaald en gepasseerd
door iemand op een rijwiel, dat geen
vergunnïngsplaatje droeg, iets, wat
Donald Heath, de Amerikaanse
gezant in Sophia, wiens uitwij
zing Bulgarije niet wenste in te
trekken, hetgeen in Februari van
dit jaar aanleiding was tot ver
breking der diplomatieke betrek
kingen tussen de Verenigde Sta
ten en Bulgarije
voor mij uit te houden, op het kus
sen van de plaats voor mij en naar
beneden te kijken, We reden om de
kathedraal heen, waar ik Tanio
Kableshkov herkende, een kennis
van mij, die met iemand anders op
de hoek van de Straat van de He
Augustus en de Moscovska Straat
stond te praten. We reden toen snel
door de Moscovska Straat, de Ra-
kovski Straat af, namen de weg
links van de gracht en stopten voor
de vcorlngang van het hoofdkwar
tier van de Militia gelegen aan de
hoofdweg naar het station. Ik herin
ner mij. dat wij een trolley-bus
moesten laten passeren, toen moest
ik uitstappen en snel het gebouw
binnen gaan. Nadat men mij" onge
veer dertig minuten in een dichtbij
gelegen kamer op de benedenver
dieping had laten wachten, werd ik
tussen twee mannen in naar een.
klein kantoor op de tweede verdie
ping geleid.
Genadeloze strijd
Toen ik daar 'binnenkwam moest
ik links'van de deur gaan staan in
de hoek tegenover het raam. Voor
mij stond een bureau met twee stoe
len aan weerskanten en een metalen
kast rechts van het raam. Aan de
muur links hing een portret van
Lenin, aan de muur er tegenover
een ingelijste leuze „Genadeloze
strijd tegen buitenlandse agenten".
Twee groepen van twee agenten
van de Staatsveiligheidspolitie tussen
de 30 en 35 iaar. bars, cnstig en on
gelooflijk ijverig, hielden zich met
mij bezig. Ik moest mijn zakken ledi
gen op het bureau, hetgeen ik deed.
Men had mij tevoren gevraagd of ik
wapens bij mij droeg. Ik hoefde mijn
horloge niet af te doen.
Toen vroeg men mij of ik wist,
waarheen men mij had gevoerd en
wat de reden was voor min arres
tatie. Ik antwoordde, dat ik in het
gebouw van de Militie was zij
corrigeerden dit in Staatsvéiligheids
militie. Ik zeide hun dat ik mij van
alles wel zeer bewust was en dat
ik maanden lang al had verwacht,
dat elke werkzaamheid op de legatie
zou kunnen eindigen in moeilijkhe
den met hen.
Eerst en waarschijnlijk tot een
hogere ambtenaar zou zijn gearri
veerd moest ik de vragen beant
woorden. verval in militieformulier
No „10-T" dat ik al bij twee vorige
gelegenheden had ingevuld toen ik
trachtte een pas te krijgen. De eerste
onaangenaamheid gebeurde, toen ik
drie personen moest opnoemen, die
bevestigen konden, dat 'ik tot geen
enkele politieke party behoorde. Ik
noemde miin vrouw, hetgeen niet
werd geaccepteerd, toen Ca) mijn
zwager, George Pctrovitch, (b)
Detchko Uzumov, van de Kunstaca
demie, en Alexander Jendov een
communistisch schilder. De volgende
stekeligheid kwam bij het constate
ren van mijn salaris 25.000 leva
per maand, maar hier stonden ze
niet lang bij stiL Ik bemerkte, dat
naris, waarschijnlijk een meerdere,
want hij kreeg de stoel achter het
bureau. Na een gefluisterd gesprek
begon hij dadelijk met de onder
vraging. Onderhand werd voortdu
rend de deur gesloten, soms twee
keer gesloten, wanneer iemand de
kamer in- of uitging.
Ik kreeg onmiddellijk de beschul
diging te horen nee, de mede
deling, dat ik een spion was, een
verrader en een saboteur van mijn
land, een vijand. Men vertelde mij
met veel plechtig vertoon, dat ik
gearresteerd was op speciale vol
macht van de openbare aanklager,
op grond van absoluut bewijs, en
dat ik nu alles wat zij al wisten
moest aanvullen met een volledige
bekentenis en betuiging van be
rouw over mijn schuld. Het was
niet hun doel, zo werd herhaald,
mensen te vernietigen, maar vijan
den onschadelijk te maken, hen hun
slechte daden te doen inzien en hen
her op te voeden. Men waarschuw
de mij voor elke poging om de
waarheid te verbergen of te ver-
draalen en men zei mij, dat - men
voldoende wist om de waarheid
van mijn woorden.te kunnen con
troleren. Ik zeide, dat ik onschul
dig was aan de beschuldiging van
spionnage en verraad en ik zette
uiteen, dat ik mijn brood verdiende
met het vertalen van persberichten
en wetten voor de Amerikanen en
dat het feit dat ik hun opvattingen
met decide en het niet eens was
met hun regering, geen enkele mis
daad betekende. Ik traehtte ook uit
te leggen dat ik geen enkele hoop
had, dat ik ben van mijn onschuld
kon overtuigen en dat ik erin be
rustte en bereid was de straf of de
behandeling te ondergaan, die zij
rmj wilden opleggen. Intussen kreeg
ik bevel, mijn levensgeschiedenis
van 1930 af te beschrijven, en mijn
leven in alle bijzonderheden van 9
September 1944 af. Ook moest ik
van mijn particuliere leven vertel
len, mijn vrienden, bekenden, rela
ties, liefhebberijen, ontspanningen
etc, sinds ik in contact was geko
men met de Engelsen en Amerika
nen.
In dc loop hiervan had ik kennis
gemaakt met alle zeven functiona
rissen, waarmee ik tijdens mijn
verblijf in het gebouw te maken
had. Er waren twee ploegen van
lagere agenten, die met zijn tweeën
waren, waarvan altijd een klaar
stond. Verder waren er twee hogere
functionarissen, tussen 30 en 40
jaar, die de eigenlijke ondervraging
deden en de aanval volhielden en
een nog hogere man, het hoofd van
een afdeling of 2.0. Zij bleken allen
nogal bekend met de zaken, die
met de Legatie verband hielden,
met de namen en functies van de
legatiebeambten, kantoorbedienden
en Bulgaarse employes, met alle
andere relaties of vrienden van mij,
die reeds eerder in moeilijkheden
gaan staan en sloeg me dan verschil
lende keren met de muis van de
hand denk ik in de nek. Ik her
inner me, dat die behandeling niet
bijzonder pijnlijk of angstwekkend
was, en ook niet dat ik bang was
voor herhaling.
Voor mijn weerstand brak zag fk
de leider van de ploeg een half uur
in de kamer een klein, corpulent,
bleek persoon, die blijkbaar boven
alle anderen stond. Geelachtig dun
haar, achteloos en slordig gekleed,
geen cultuur, grote energie, zeer
scherp en handig, hogelijk gespan
nen, zeer zelfverzekerd en, naar ik
vermoed, nog meer tevreden met
2ichzelf. Hij beweerde en bewees
meer van mij te weten dan ik zelf.
Hij vertelde mij, dat hij mij persoon
lijk in het oog had gehouden, sinds
f) September en dat ik geen gehei
men voor hem bezat. Hij haalde een
anti-patriottische daad van mij op,
uit 1945, toen ik met generaal Oxley
op de eendenjacht was gegaan te
Bolem, aan de Donau en hij beschul
digde mij ervan mijn nationaliteit
toen te hebben verborgen, omdat ik
mij veilig voelde in de bescherming
van tnijn meesters, de Engelsen, en
Engels te hebben gesproken tot Bul
garen in die plaats.
En toen ik dit wilde ontkennen,
kwam hij met veel voldoening er
mee voor de dag, dat hij daar per
soonlijk was geweest en ons in de
vermomming van een jager had ge
schaduwd. En ik dacht zo, dat dit
staaltje van eigenliefde meer dien
de voor zijn ondergeschikten dan
voor mij maar het bracht hem* niet
af van zijn duidelijke routine, han
digheid en vlugheid van geest en
vastberadenheid. Hij was het die
sich verkneukelde een ander
woord is er niet in de Don Qui-
chotterige geesteshouding van mijn
broer, die op zeer romantische wij
ze had geweigerd voor de Engelsen
als tolk te fungeren en de Veilig
heidsmilitie tegelijkertijd in te lich
ten. En de familiaire manier, waar
op hij de voornaam van mijn. broer
gebruikte en verhaalde van de ver
dere onaangenaamheden, die hem
hadden getroffen, deden mij den
ken, dat hij het was geweest, die
het bevel had gegeven dat mijn
broer op straat bewusteloos moest
worden geslagen om hem deze dap
perheid betaald te zetten.
Hij verwijlde lang bij mijn parti
culiere- en familieleven, waarbij hij
de theorie lanceerde, dat ik niets
meer met mijn vrouw te maken
had, dat ik links en rechts minna
ressen had, dat het mij niets kon
schelen of mijn vrouw hetzelfde
deed en noemde daarbij namen van
kennissen uit de tennisclub. Hij was
het die een lijn suggereerde tussen
mijn spionnage en. die van de pro
testantse dominees hetgeen later
door zijn superieuren werd overge
nomen, tot zij mij precies de woor
den hadden laten zeggen, die met
hun theorie overeen kwamen dat
de Engelsen de leidende geesten wa
ren in het hele spionnage-systeem
en dat die spionnage, deze trouw,
die zij van hun agenten eisten,
spionnage op Amerikaanse employes
ten voordele van de Engelsen om
vatte. Hij noemde speciaal Ziapkov
als een illustratie van deze dubbele
spionnage cn hij liet mij merken,
dat ik de tweede bevestiging van
zijn theorie zou 2ijn. Of hij verloor
eindelijk rijn geduld of hij had een
andere afspraak, want hij liet me
aan de anderen over en toen brak
mijn Weerstand sneL
Tegen de muur
Ik moest rechtop voor de muur
gaan staan op een afstand, die mij
toestond de muur met twee vingers
van myn uitgestrekte armen aan te
raken. En terwijl ik zo stond, werd
de ondervraging voortgezet zon
der dat ik gelegenheid kreeg, mijn
gedachten te verzamelen. Deze hou
ding schijnt niet zo erg pijnlijk, en
maakte ook in de aanvang geen
grote indruk op mij- Maar toch, in
combinatie met de geestelijke span
ning, met de onophoudelijke druk
te moeten praten, met de volkomen
.hopeloosheid en het verlangen er
een eind aan te maken en naar stil
te en rust te worden gestuurd
dan is het een zekere manier om
iedere weerstand le breken. Ik her
inner mij, dat de spieren van mijn
armen en benen begonnen te tril
len, dat mijn twee vingers begonnen
door te zakken onder de druk, hele
maal rood werden en begonnen te
kloppen, ik herinner mij. dat ik
doornat was van het transpireren en
dat ik een bezwijming nabij was,
hoewel ik mij in geen enkel opzicht
had ingespannen. Als ik probeerde,
de wijsvinger door de duim te ver
vangen zou ik onmiddellijk tot de
orde worden geroepen en dit zou
ook gebeuren als ik de middelvin
ger zou steunen, door de wijsvinger
er boven op te plaatsen. Niemand
let op dit lijden, en er bestaat geen
hoop, dat men medelijden zou heb
ben. En toen het trillen zo hevig
werd, dat ik flauw viel, lieten rij
mij op een stoel zitten praten. Ik
kreeg enige ogenblikken rust, tot ik
weer rustig adem kon halen en mijn
gelaat had afgedroogd, maar toen ik
opnle'uw zei, dat ik onschuldig was,
moest ik weer voor de muur.
Enige tijd later brak mijn weer
stand. Ik vertelde, dat ik bereid en
vol verlangen was, alles te zeggen,
wat zij wilden. Hoofdzaak is, dat de
ellende ophoudt, dat er een eind
komt aan de nodeloze geringe weer
stand en het ogenblik te naderen,
waarop men mij met rust zou laten.
En ge gevoelt een enorme teleurstel
ling, die nog verder doeltreffender
is in de opeenvolgende ineenstortin
gen van ieder nog overgebleven
verzet.
Ik mocht een stoel naar me toe
trekken, in de hoek, en er op gaan
zitten, Mijn benen waren al stijf ge
worden en het was niet gemakkelijk
in evenwicht te blijven. En terwijl
ik op adem kwam en probeerde een
eind tg makenTaan het trillen, mocht
ik een sigaret uit mijn eigen pakje
Chesterfield nemen, dte zij zelfs voor
me aanstaken.
Op dat ogenblik
meende ik, dat ik het
ergste achter de rug
had en dat ik hun nu
zou zeggen, dat ik
een spion was en
een verrader en
y dat ik dan naar een
cel zou worden ge
bracht om daar mijn straf af te wach
ten of uit fe zitten. En op dat mo
ment scheen mij dat niet eens erg
afschuwelijk.
Tot mijn pijnlijke verrassing be
merkte ik mijn vergissing. Dc onder-
V;
r.HWKOV
vraging begon opnieuw onverzwakt.
Hier wil ik hun methode van onder
vragen beschrijven: Je bent een.
spion en een verrader, zeg ons welke
opdracht men je gaf, wie ze gal, op
welke manier en met wiens hulp je
ze moest uitvoeren en aan wie en op
welke manier je rapport uitbracht.
En dit ging door, uur na uur, de
hele nacht door, de hele dag door,
zonder rust of einde. Hoe kan ik het
het beste uitleggen. De enige stro
halm waaraan ik mij kon vastklem
men was dc nagalm, die ergens in
mijn lege brein was achtergebleven,
van de een of andere zin, die hun had
behaagd of die overeen was geko
men met het model, dat ik zo vaak
in de kranten had gelezen, En wan
neer ik moest ophouden omdat ik
niet meer kon, of mijn geheugen fe
kort schoot, of even om rust vroeg
dan was daar weer de muur en de
klappen en de slagen in de nek. Én
ik herinnerde mij. dat ik naar adem
zou snakken en zou praten en praten
en mij volkomen gebroken zou voe
len.
Beschuldigingen
Het begon met mijn vocr-oorlogse
afkomst de gegoede burgerfamilie,
de Amerikaanse school, de aantrek
kelijkheid van Engels prestige en
macht,
9 September ik ben een klasse
vijand, alleen al door mijn antece
denten ben ik een natuurlijke klasse
vijand geworden; toen ging die klas
se-vijandschap over in actief verzet
toen kwamen de Engelsen ik
haast mij, mij in hun dienst te stellen.
Generaal Oxley, een figuur, die zü
intens haten en wantrouwen, is voor
hen de agent van de Britse geheime
dienst, met al die slinkse middelen
en roekeloosheid en gevaren, die men.
in detective-verhalen kan vinden.
Voor hen is dit alles echter werke
lijkheid. Dus neemt Oxley mij aan
als rijn voornaamste agent in Praag.
Hij stelt belang in economische, po
litieke en militaire gegevens over
Bulgarije. Ik ben hem daarna van
dienst en breng hem in kennis met
Hadji Christov, een expert in de
rubberindustrie, met Palankov en
Ivan Nihailov, deskundigen, in de
houtindustrie, met Kiril Pajkuric,
deskundige op t gebied van havens,
haveninstallaties en verschepingen.
Verschaften zij hem vele geheime ge
gevens? Inderdaad. Hoe? Ik had vaak
gezien, dat rij zich thuis voelden in
het huis van de generaal en zij had
den tegenover mij opgeschept over
zijn goedgunstigheid. Wat moet je
nog meer doen? Als ik erop wijs, dat
Oxley in 1945 en 194S vrijheid had in
contact te komen met alle Bulgaarse
leiders op politiek en economisch ge
bied. dat hij aan leiders van de oppo
sitie en aan grote zakenlieden boven
mij de voorkeur' had gegeven, werd
dit niet geaccepteerd Wat nog meer?
De verkiezingen. Oxley zei mij om.
onder mijn vrienden en familieleden
van te voren agitatie te maken om de
leuze tot uitstel der verkiezingen te
steunen. Schriftelijk? Nee. Wanneer?
Onder mijn vrienden en familieleden.
Wie waren dat? De Shipkovs, Gues-
hovs, Kirtchevs, Petrovitches. Zei U
hun, dat u speciaal opdracht had om
Oxley's beweringen door te geven?
Ja. Ik gaf ze zelfs opdracht het goede
nieuws aan al hun vrienden en rela
ties dooi* te geven Maar er bestond
een actieve oppositie-pers, die er bij
het volk op aan drong hiervan a{ te
zien hoe, dat hinderde niet.
Weer overeenkomst met vorige
processen. Wat deed u verder met
Oxley? Ik kan het mij niet herinne
ren. Stuurde U hem een verklaring,
waarin de regering belasterd werd
en waarin u vroeg om buitenlandse
interventic? Nee nee. Wij be
zitten een document, dat uw onder
tekening draagt, die van Hadji Stan-
kov, Lawyer, Hancho Ganchev.JKunt
u dat ontkennen? En uiteindelijk gaf
ik toe deze petitie te hebben gete
kend, evenals de arme Hadji, de
arme Stankov en de anderen.
Ze hadden het weer over Oxley,
eindeloos. Oxley, die spionneerde,
met mijn medewerking, bij de Sow-
jettroepen, het garnizoen in Yambol,
in de haven te Bourgas en Varna,
aan de Donau-grens, in de spoorweg-
tunnel te Kunino in de Iskar-berg-
engte. Bij de Beli Iskar-dam voor de
■watervoorziening. Bij de Amerika
nen. O ja. Het was Oxley. die mij
ertoe overhaalde tolk te worden op
de Amerikaanse Legatie, met de in
structie hem thuis te vertellen, wat
de Amerikanen dachten, wat zij van
plan waren, wat zij deden, wie zij
ontmoetten en wie hun spionnen wa
ren. Oxley's jachtpartijen dienden
alleen maar om te spionneren.
Suggestie
Toen kwamen de Amerikanen,
Barnes, Rewinkel, Strong, Wiezei,
Homer. Courtney, de gezant, elke af
zonderlijke beambte en kantoorbe
diende. van voorheen en nu. Ieder lid
van de militaire missies, Ameri
kaanse en Engelse. Onder wie stond
ik met wie had ik hen in kennis
gebracht, wie had ik gewonnen van
spionnage- Dit alles geeft geen ware
indruk zulke vragen werden niet
gesteld zij werden gesuggereerd
en het is eerder te geloven, dat Ik
mijzelf deze vragen stelde en ze be
vredigend wilde beantwoorden. Wel
ke berichten had ik de Amerikanen
gegeven? De vijandigheid van de
boeren; de schrale oogsten, de droog
te. Arrestaties, kloppartijen, interne
ringen, Ik had een verslag gemaakt
over de Pernik mijnen voor Strong,
getrokken uit tabellen en gegevens
uit het statistiek Jaarboek van 1942
en do jubileum-editie van de Pernik
Mijnen, toon ik werkte in de biblio
theek van de gewestelijke Kamer
van Koophandel. Ik had op Court
ney's verzoek een tabel opgesteld
over de verdwijning van personen
van 1944 af, die ik haalde uit de pu
blicaties van de Official Gazette, Ik
hield er een archief op na van bio
grafieën van leiders in regering en
partij. Ik had als tolk dienst gedaan
voor Rewinkel en Horner in hun ge
sprekken met Petkov in het begin
van 1947, toen Petkov om hulp
vroeg, zijn medeplichtigheid aan mi
litaire samenzweringen had toege
geven, maar had gezegd, dat hij alles
moest ontkennen, om de schijn te
bewaren. Ik had tot taak belangrijke
gebeurtenissen uiteen te zetten en te
vertalen de politieke aan Court
ney en de gezant, de economische
aan Recknagel Ik had een verslag
aan Recknagel uitgebracht over de
twijfelachtige oprechtheid van het
besluit van het Centrale Comité om
de L.CA.F te reorganiseren, door
dagblad verslagen van regeringscom
missies te verdraaien. Ik had Court
ney verslag uitgebracht over de ter
reur, waarmee de verkiezingen van
15 Mei werden gevoerd, over de
■wijze, waarop men mij had bedreigd
juist te stemmen, over de arrestaties
van hen. die niet beter hadden ge
weten. Ik had Courtney ingelicht
over de publieke opinie In de
Tralchno Kostov affaire, over Mace
donië; over het Titoïsme had ik
schromelijk overdreven, ik had het
verwrongen en uitgevonden om de
betrokkingen gespannen te maken,
om haat te "wekken en buitenlandse
interventie af te dwingen. Wie van
de Amerikanen is een agent van de
geheime dienst Courtney, de mi
nister wellicht, wellicht alle ande
ren. Allen? Ja. De militaire dienst?
Ja. Nadat Oxley was vertrokken,
was ik doorgegaan de Amerikanen
te bespionneren en verslag uit te
brengen aan Bennett of Green. Wat
had ik bespionneerd? ik geloof,
dat ik hier het bewustzijn verloor
en ik herinner mij niet, of zij de
vraag nogmaals stelden. In Cham
Koria had Yatsevitch mij in kennis
gebracht met Greenhill, Ik kon mü
geen enkele splonnage-opdracht voor
de geest halen, die Greenhill mij had
gegeven, behalve, dat hij zeer be
minnelijk was en zei, dat hij in con-
Zie verder pag. 4)
