Geld verdienen
f,
Cöópcfco&e)
frSSAG^
s«deATJTiJi
Bartel Wilton begon met
smederij aan de Baan
Scheepsbouwconcern kwam voort
uit eenmansbedrijfje
Sociologisch rapport
over Hoogvliet
2 vrije
woonhuizen
KOERIERSTERS
OP 7 JANUARI 1854:
1 Ch. A. Cocheret over
„Humor in tie krant"
N.V. Goldschmeding
Firma Vreugdenhi!
naar nieuw pand
EN W. ONTVINGEN:
Wethouder Meertens belicht
aspecten van Botlek-plan
WALA speciaalhuis
TE KOOP
Goliath te koop
Noorder Garage Staats
A. J. van Klaveren Zn.
ƒ1.64
ƒ0.
ƒ0
ƒ0
ƒ0
ƒ0
ƒ0
{1933)
GROTE JUBILEUM VOORSTELLING
(Geneviève)
Donderdag 17 December 1953
5
ROTTERDAM Op 7 Januari 1954 zal het honderd jaar
geleden zijn, dat de grondslag van het Willon-Fijenoord-bedrijf
werd gelegd, namelijk toen de jonge smid Bartel Wilton, dank
zij de steun var. zijn voorname buren Willem Ruys en Huibert
van Rijckevorsel, in staat was een kleine smederij te vestigen
aan de Baan, Deze beide vooraanstaande Rotterdamse reders
zagen iets in deze eenvoudige, ijverige smidsjongen en dat zij
goed hebben gezien heeft de loop der geschiedenis bewezen.
Het huidig directorium van het scheepsbouwconcern heeft het
bereiken van deze mijlpaal in de geschiedenis van de onder
neming van voldoende belang beschouwd om een eeuw van
arbeid vast te leggen in een gedenkboek, welke taak werd
opgedragen aan Prof. Dr. P. J, Bouman.
Hot thans voltooide geschrift is
een monumentaal boekwerk gewor
den. naar zijn uiterlijk typografisch
voortreffelijk verzorgd door de
N.V Drukkerij M. Wyt en Zonen
te Rotterdam en naar zijn inhoud
een respect afdwingende prestatie
van zijn schepper tsrof. Bouman.
Zo'n stuk mdustriegeschiedenis. juist
vallend in een tijdperk dat de groot
ste veranderingen zich op industri
eel gebied voltrokken, ten tijdperk
ook waarin twee wereldoorlogen in
de economische huishouding de fel
ste beroeringen teweeg brachten, in
een goed overzichtelijke vorm weer
te Seven. daarbij alles van essen
tieel belang, zowel personen als fei
ten betreffend, in voldoende mate
belichtend, is waarlijk geen kleinig
heid. Prof. Bouman is o.i, in zijn
opdracht geslaagd Langs logische,
duidelijk te volgpn liinen heeft hii
zijn geschiedschrijving opgebouwd.
I Het Wilton-Fjjenoordbedrijf, zoals
liet thans reilt en zeilt is gegroeid
uit twee ondernemingen, die in 1929
werden samengevoegd, aan de voor
avond dus van een ernstige econo
mische inzinking die dit samen
smelten des te moeilijker heeft ge
maakt. Prof. Bouman is teruggegaan
tot het ontstaan van beide moeder
maatschappijen, het Etablissement
Pijenoord en het door Bartel Wilton
gestichte bedrijf. Men komt dan te
recht in het jaar 1823. toen de vin
dingrijke technicus Gerhard Morits
Roentgen in het prille begin van
het stoomwezen de uitvinder o.a.
\an de compound-stoommachine.be-
trokken werd bij de oprichting van
de Nederlandsche Stoomboot Maat
schappij. twee jaren later gevolgd
door de stichting van het Etablisse
ment Fijcnoord, een werkplaats tot
het bouwen van stoomwerktuigen
in het vroegere Pesthuis op het
eiland Fijenoord op de Linker Maas
oever.
Deze oudste wortel van het hui
dige Wilton-Fijenoordbedrijf neemt
de schrijver het eerst onder de lou
pe, de stof in twee delen splitsend,
de lotgevallen van het bedrijf tij
dens hel bewind van Roentgen tot
1849 en de periode tot 1831 gedu
rende het directeurschap van de
heren Van Oordt en Wolfson. Hel
derde hoofdstuk schildert de snelle
opkomst van het Wiltonbedrijf,
terwijl het vierde en vijfde hoofd
stuk weer zijn gewijd aan desp
Fijenoord en Wilton tot 1929, het
jaar van de fusie. Een tweede deel
van het. gedenkboek wijdt zich dan
aan de verenigde bedrijven, de stof
verdeeld over de hoofdstukken re
organisatie crisis en depressie, her
stel en uitbreiding, oorlogstijd, op
bouw, arbeidsverhoudingen en de
expansie sedert 1348.
Vroeger
BARTEL, Wil,njit
Stichter van het Wiltonbedr\jf
Jaren van voorspoed en jaren van zeer
veel tegenslag heeft de scheeepsbouw-
mdustne geleend, een bedrijf als var
I Wltton-Fijenoord heeft rijn deel in deze
sc in wij Jen verrassende conjunctuur
schommelingen gehad. Toch is over 't
geheel gezien de ontwikkelingslijn een
sterk stijgende gebleken, die het con
cern tot cén van de grootste onderne
mingen van deze aard in Nederland
deed groeien. De combinatie van nieuw
bouw. machinebouw en reparatie, die m
het onderhavige bedrijf het eerst als
economisch het meest gunstige werd in
gezien, heeft hiertoe niet weinig bijge
dragen.
Er zijn behalve de hierboven aange
haalde nog vele andere aspecten in Wil.
ton-Fijenoords gedenkboek, die steik tot
de lezer spreken. Daar is bijv. de
schier ongelooflijke ontwikkeling van de
techniek, waartoe men slecnts de toto'*,
van de eerste Edam (nog met hulpzeil-
vermogenlj van de Holland Amerikalijn
en het hypermoderne turbmestoom-
schip voor het vervoer van loensten,
de Maasdam, naast elkaar behoeft te
leggen om het frappante verschil
zien.
Een ander aspect. Wat heeft zich met
aan veranderingen voltrokken op het
terrein van de arbeidsverhoudingen in
de fabrieken! In een tomeloze vaart,
geheel naar de aard van de stichter
Bartel Wilton, heeft zich hel schceps-
reparatie- cn later ook het nteuwboinv-
bednjf m de tweede helft van de vo
rige eeuw ontwikkeld Er werd gewoe
kerd met geld. waarvan niet genoeg
kon worden verdiend om het sterk ex
panderende bedrijf te voeden, er werd
gewoekerd met de tijd om de op tijd
winst beluste reders als vaste klanten
te winnen, er werd helaas ook niet zui
nig omgegaan met het menselijke mate
riaal in de werkplaats Bartel Wilton
was er de man niet naar zichzelf ie
ontzien en deed het evenmin anderen.
Conflicten waren hiervan het gevolg,
somwijlen van een omvang cn heftig
heid, aat 7c nog lang in de herinneung
van de Rotterdamse arbeiderswcreld
bleven voortleven. Dat de redenen tol
deze conflicten er waren, valt moeilijk
een Bartel Wilton persoonlijk kwalijk
te nemen. Het verschijnsel, dat de ar
beiders wat betreft lonen rn arbeids
tijden steeds verder werden gedreven in
de hoek waar de klappen vielen, was
mhaerent aan een tijdperk, waarin de
industrie zich ongebreideld ontwikkelde.
De natuurlijke reactie was dat de ar
beiders te hoop liepen, zich te eigener
bescherming organiseerden in steeds
sterker wordende vakverenigingen,
waarvan de uit de arbeiders voortgeko
men leiders bekwaam genoeg werden
onderhandelingen met verstand cn tact
te leiden en als het moest de toegesto
ken hand tot een vuist te ballen. Aan
het voor de arbeiders heilzame r>ve
leg met de vakorganisaties, waarop i_.
tegenwoordige directeuren van Wilton
Fijenoord als vanzelfsprekend ingaan e
evenzeer aan het voor de gang van z;.
ken in het bedrijf zelve zeer nuttige
werk van de oersoneelskern heeft prof.
Bouman aandacht geschonken.
Hoe groot ook is het verschil met
vroeger op het gebied Van de sociale
voorzieningen, de geneeskundige ver
zorging en de veiligheid tijdens het
werk. Moderne eantincs cn wasplaat
sen werden gebouwd, regelingen ten
■aanzien van pensioenen cn wmstdelmg
werden getroffen, een studiefonds voor
begaafde kinderen van werknemers ge
sticht. sociale werksters aangesteld om
werknemers utsfUlke moeilijkhe
den 'bij te stiaan, "We doen maar een
greep. De groei en bloei van de af
deling Sociale Zfckcn getuigen hoe om
vangrijk dit werk thans geworden is
Het was een dertig jaar geleden dat
in een bescheiden hoekje van de Fijen-
oordfabriek iets werd gedaan aan d=
opleiding van jonge arbeiders. Dit be-
Met „Humor m de krant" heeft
de heer Ch. A. Cocheret gistcr-
I avond een zeer grote groep leden
i van het Algemeen Nederlands Ver
bond geboeid cn geamuseerd. Zijn
causerie bestond voor het grootste
deel uit het voordragen van zorg
vuldig uitgekozen fragmenten, dis
eens in ccn dag- of weekblad z:in
verschenen Spreker betwistte de
soms beweerde vergankelijkheid
van dit soort journalistieke pio/a.
i Brusse komt nog altijd voor in.
i bloemlezingen van Nederlands pro
za. aldus de heer Cocheret.
Behalve de auteur van de ru
briek „Onder de mensen", passeer
den o.a. Jan Feith van „Onder de
streep", johan Lugcr, die de eerste
„Politierechter" schreef, Felix Pla
ceman (Leo> van „Langs de Straat",
J C. Schroder van S O S.. Leonard
Huizinga, Annie M. G. Schmidt en
Sim on Carmiggelt de revue.
Speciale aandacht besteedde de
hoer Cocheret aan „De Kleine
Krant" van „De Groene", een
„prachtig staaltje van humor en
parodie".
De „Maasdam", een van de laatste
schepen, die door de werf Wilton-
Fijenoord werden afgeleverd.
scheiden hoekje is uil gegroeid tot een
grote bedrijfsschool toegerust met de
modernste machines, waar kundige
leraren de jonge arbeiders met alleen
een behoorlijke vakbekwaamheid in al
lerlei \akken bijbrengen, maar tevens
wordt gewerkt aan een geestelijke en
lichamelijke opvoeding er op gericht
de jonge krachten tot betrouwbare en
vakkundige medciverkers van hun toe
komstige collega's in dc fabriek en op
de werf te maken.
Het laatste van de honderd jaren,
waarover het gedenkboek een blik
terug werpt, is bijna ten einde, een
op zichzelf gedenkwaardig jaar door
de kiellegging van de grootste tot dus
ver te bouwen walvisvaarder, dc afle
vering van Hr Ms. Dc Ruyter (een
gebeurtenis, waarvan een prachtige
kleurenfoto win hot bezoek van Ko-
mgln Juliana aan de werf m het ge
denkboek nog «jctuigt) en het boeken
van de indruK%\ekkende order tot het
bouwen van een groot passagiersschip
en een vracht- en pasagiersschip voor
de Holland Amenkisiijn
Zoals hot bedrijf er thans voorstaat,
wel voorzien van werk uitgerust met
de modernste outillage ten dienste van
vakkundig personeel is er voor Wilton-
Fijenoord redelijk aanleiding bu de vie
ring van het eeuwfeest van de „Wil
ton-afdeling" de toekomst met ver
trouwen tegemoet tc zien.
piano's en orgels
opende nieuwe zaak
Aan de SchiedamsPvest opende
de NV. G. A Goldschmeding's
Piano en Orgelhandel haar nieuwe,
door het architectenbureau W. en
Ben Lengkcek zeer smaakvol inge
richte winkel ter vervanging van
het noodpand aan de Statenweg.
Behalve 282 vierkante meter gchik-
vioers heefi de n.v ook de beschik
king over een souterrain van bijna
twee honderd vierkante meter. Hier
is gevestigd de afdeling gebruikte
instrumenten Bovendien is deze
ruimte bij uitstek geschikt voor het
houden van muziekavonden.
De nieuwe zaak in vruchten»
comestibles en primeurs van de fir
ma Vreugdenhil aan de Sehiedam-
sevest, die gistermiddag werd ge
opend. lijkt in geen enkel opzicht
op die waarin de eerste firmant aan
de Vissersdifk begon. Dat is geen
wonder want het is niet minder
dan zestig jaar geleden, dat dc fir
ma Vreugdenhtl werd opgericht.
Van de verhuizingen, die de firma
sinds die tijd meemaakte, is dis van
het noodpand aan de Coolsmgel
naar de tegenwoordige winkel wel
de belangrijkste.
via de Gelderse ÏJssel naar het
Oosten af te voeren. Dit heeft de
noodzakelijkheid geschapen, aldus
de wethouder, om via de Noord
meer water naar dc Nieuwe Maas
te laten stromen. Een ander vraag
stuk, dat met het opdringen van
het zeewater steeds nijpender wordt
is dat van de slibneerslag. In. 193S
baggerde de gemeente vijfhonderd
duizend kubieke meter slib uit ri
vieren en havens. Nu zijn het er
al drie millioen!
Terugkomend op zijn uitgangs
punt, onderstreepte de heer Mcer-
tens het belang van een dicht bij
het Botlekterrein gelegen woon
plaats voor de mensen, die daar
straks zullen werken. Veel kon hij
cr nog met over zeggen, omdat al
lerlei plannen eerst nog in de raad
moeten worden behandeld. Zijn per
soonlijke visie? Hoogvliet zal in de
toekomst een flinke „satellietstad"
van Rotterdam worden met een
inwonertal, dat de vijftigduizend be
nadert. Nu ligt het er weliswaar
nog wat armzalig bij, maar de voor
genomen variatie in de bebouwing
7.al er uiteraard een geheel ander
cachet aan geven. Complexen lage
woningen zowel als panden van
negen a tien verdiepingen zuilen
daartoe, bijdragen. Uitbreiding van
Hoogvliet, zo deelde de wethouder
mede. zal eerst in noordelijke rich
ting geschieden, vervolgens komt de
westkant aan de beurt, daarna de
zuidzijde en in de. verre toekomst
tenslotte de oostelijke flank. Aan
die kant is de grond sterk verka
veld. zodat vele tijdrovende ont
eigeningsprocedures zijn te ver
wachten.
Verscheidene aspecten van
Hoogvliets toekomstige ont
wikkeling vormen het onder
werp van een sociologisch rap
port, dat B. en W. thans heb
ben ontvangen en spoedig aan
dc betrokken raadscommissies
hopen aan te bieden. Aldus
deelde wethouder J. Meertens
gisteravond mede op een ver
gadering van de afdeling
Hoogvliet van de Partij van de
Arbeid, die in de school aan
de Mosoelstraat werd gehou
den.
De wethouder knoopte deze
en andere opmerkingen over
het Hoogvliet van straks vast
aan een uitvoerige uiteenzet
ting over het Botlek-plan,
waarin hij de voorgeschiede
nis van dit grootscheepse in
dustrialisatieproject voor en
kele honderden toehoorders
nog eens beschreef.
Rotterdam, so zei de heer Meer
tens, moet zich terdege bewust zijn,
dat het niet alleen de nationale
haven bij uitstek is doch ook de
haven voor bet hele achterland, dat
wordt doorsneden door de Rijn.
Daarom mogen we niet de eenzij
dige stad blijven, die we ook nu
nog zijn. Een veelzydigcr indus
trieel potentieel is van het aller
grootste belang.
Belangrijk is ook het behoud van
de open havens, die Rotterdam over
dc hele wereld zo'n grote faam heb
ben bezorgd. Met spanning wordt
dan ook gewacht op het rapport van
de Delta-commissie. Komt men op
grond daarvan tot het besluit, alle
rivi er-arm cn beneden de Maas af
te sluiten dan vervalt dus de nood
zaak om onze havens van sluizen
te voorzien geheel en. al. Er zal dan
immers veel meer zoet water vza
de Nieuwe Maas naar zee worden
afgevoerd zodat de verzilting van
het binnenwater bij de omliggende
gronden vanzelf zal verminderen.
De ,.zovtgrens*
Over deze steeds verder land
inwaarts dringende „zoutgrens'' ver
strekte de heer Meertens enkele in
teressante bijzonderheden, Vyf en
twintig jaar geleden lag zij onge
veer ter hoogte van de Maasbrug
gen. Thans echter moet men haar
heiemaal voorbij de uitmonding van
de Hollandse IJssei zoeken. Nog ur
genter is het daardoor veroorzaakte
complex problemen geworden, sinds
men van plan is. meer Rijnwater
met ons
TE KOOP
waarvan 1 leeg op te leve
ren. Villastraat - Schiedam
Adres: Boerhaavelaan 38 B.
SCHIEDAMSE
Te huur aangeb. j
Gevr. een nette kostganger,
huiselijk verkeer, vrije ka
mer, kiein gezin. Lekstraat
28 B.
j Te koop aangeb. J
30-delige drinkserviezen v.a.
7.95, borrelglaasjes 10 ct..
naaidozen, scheerdozen, 6-dlg
nesten schalen 2.98, zink-
waren, aluminium. „De Klei
ne Bazar". Broersveld, hoek
Passagetrap.
Voor speelgoed onder en
versiering in de kerstboom
slaagt u het best bij Het
Poppenhuis, Singel 163, tel.
66282.
Voor kerstboomversiering 'n
grote sortering bij Bokhorst.
Groenelaan 36, Hoogstr. 34
Wonderkaarsen 3 pakjes voor
25 cent.
Kersttafelkleden, flinke maat
voor 20 cent, tafellopers v.a.
15 ct, kerstboomkaarsjes v.a.
25 ct per pak. Bokhorst.
Groenelaan 36, Hoogstr. 34
Een grote sortering kerst-:
bnomverslerïng vindt U bij
Bokhorst. Groenelaan 36 en
Hoogstraat 34. Volop na-
tuurmos 20 ct per pak en
feeënhaar dat niet prikt
Geslepen glas voor etalages,
meubelen etc. van Katwijk's
glashandel. Lange Kerkstr,
33, tel. 68735. Let op juiste
"dres.
Een zo goed als nieuwe
Wegens aanschaffing van
grotere wagen
Te zien bij
Westmolenstraat 17
Gouden heren- cn damesiin-
gen, schitterende collectie.
Betaalbaar v.a. 2.p.w.
H. A. Dïetench, horlogema
ker-goudsmid, Prof. Kam
On neslaan 98.
Meubclkoopjes! Engelse bal-
pootkamer. dressoir. 2 club
fauteuils. 4 stoelen, tafel,
compleet J 358.—. Wilson,
Grote Visserijstraat 80101.
Te bereiken met lijn 8, halte
Wattierstraat
Personeel tjevr.
Gevraagd voor levensmidde
len bedrijf een net meisje
voor directe indiensttreding,
hoog loon. Br. no. S 1058 bu
reau van dit blad.
Gevraagd dienstbode, boven
IS jaar, van 8 30-2 30 uur,
zelfstandig kunnende wer
ken, De Wit, Coolhaven 258,
Rotterdam.
Noodhulp gevraagd in lc-
vensmiddelenbedrijf. Aanm.
Franklinstr. 18, le et.
Radio en
Gramofoons
Het Radiohuis, Hoogstr. 92
Tel 68044. Philips radio's
93.—. 162.—, 245.—. 269.—
339.— enz Gramofoons 74
82.Platen wisselaars 165.—
175.Hollanri-Elcctro
stofzuigers. Desgewenst op
gemakkelijke betalingsvoor
waarden.
doet U, wanneer U Uw electrische artikelen koopt bjj
PASSAGE 6 TELEF. 69940
M9e Lichtbal
Scheerapparaten: Braun en Philips v.a39.75
Strijkijzers, gewoon en automatisch vanaf.10.75
Theelichtjes v.a8.13
Wandverlichting in hout en koper v.a5.75
Electrische klokken in 25 modellen v.a27.90
Kerstboom snoeren v.a13.95
Grote sortering in kappen, kronen, leeslampen enz.
KNIP DEZE
ADVERTENTIE UIT
Op vertoon hiervan
krijgt U een
EXTRA REDUCTIE
VAN 19 TOT 24 DEC. TOT 9 UUR GEOPEND.
Het Radiohuis, Hoogstr. 92
Tel. 68044 Philips Kerstver
lichting 15.—, 22.50. Amroh
Pm-Up onderdelen. Luid
sprekers v 11.—, 14.— 17.—
25 30, 40.— enz. Pick-up's
Microfoons Alle soorten
trafo's Electroliten. Radio
buizen enz. enz. Radio repa
ratie-inrichting.
Flits met de feestdagen. Voor
14.— leveren wij U 1 (lits-
apppvpat, a lumpen, j bat
terij en 1 Agfarolfilm. Dro
gisterij- en Fotohandet J G.
Willebrand, Rotterd.dijk 405a
Tel. 67848. Bij postorders
type fototoestel opgeven.
Diversen.
Onzichtbaar gestopt worden
door ons alle voor k omen ck
brand- en motgaten vinkel
haken en scheuren Billijke
prijzen Spoedige aflevering
Hoogstraat 8. tel. 67709 (Fili
aal Roeloff).
Met groot leedwezen ge
ven wij kennis van het
overlijden van de hoog
welgeboren heer jhr. mr
F. G. W. J. BACKER,
ridder in de orde van
Oranje Nassau,
secretaris van het college
van commissarissen onzer
vennootschappen.
Commissarissen en
directie van de
N.V, Leven sverzeke-
ring-Mij. HAV -bank,
N.V. Assurantie-Mij.
Nieuwe HAV bank.
Schiedam. 16 Dec. 1953.
COOP.-KÖFFIE
NOG rWÉÉ DAGEN
25 cent per pak goedkoper
van f 2,20 voor
COÖP. KOFFIE PRIMA
2,04 voor ƒ1.79
f 1.74 voor .49
COoP. KOFFtE SANTOS -É 1 LA 9
250 Rram van 1.30 voor J LOt
COÖP. KOFFIE NOVO
COOP.-THEE
NOG TWÉÉ DAGEN
10 cent per pak goedkoper
COOP. THEE ROOD
van f 0.72 voor
COÖP. THEE JAVA SPECIAAL
van f 0.7ö voor
COÖP. THEE GROEN
van f 0.66 voor
COÖP. THEE BRUIN
van 0.36 voor
COÖP. THEE CEYLON GOUDPUNT
van O.85 voor
COÖP THEE CHINA MELANGE
van 0.85 voor
62
.60
.56
.46
.75
1.75
Koopt alvast een fles „Coöp.
Slaolie" nu van 1.73 voor ƒ1.53
VASTK KOKTIN»
op KRUIDENIERSWAREN
VASTE KORTING op SUIKER
Oofc onder Uw
jumper, dia even
geaccentueerde
jeugdige lijn.
VRIJDAG 18 DECEMBER 1953
TE 8.15 UUR
SPECIAAL PROGRAMMA VOOR DE
FEESTWEEK 18 t/m 23 DECEMBER
Première mor Schiedam van de vrolijke J. Arthur Rank-film
KLEUR DOOR TECHNICOLOR
DINAH SHERIDAN - JOHN GREGSON
KAY KENDELL - KENNETH MORE
RegieHenry Cornelius Alle leeftijden
Op ons toneel
EEN BIJZONDERE ATTRACTIE
aan de vleugel
(J, hetSlandarsrt-oriil
Zat, en Zond. 2u 4.15 - 7 u - 9-15. Weekdagen 2 u en 8 tl.
Vrijdagmiddag en Donderdagavond geen voorstellingen.
Plaatsbespreking voor de Jubileumvoorstelling op Vrijdag IS Dec*
van 's morgens 10 uur af.
~k ~k
Alléén in de jubileum-voorstel ling optreden van
DE KONINKLIJKE ZANGVERENIGING
SCHIEDAMS MANNENKOOR „ORPHEUS"
O.I.V. Gijsbert Nieuwland
Verkrijgbaar
In diverse cups,
In satijn en nylon.
Uitgevoerd In M f%tZ
POPELINE 1.4.73
ROULETTE BEHA OOK VERKRIJGBAAR MET LANGE MAAGBAND.
Uw belang: eerst passen, dan kepenI
Noordsingel 39, Dordtselaan 112
Schiedam: Oranjegalerij 17
